Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ ШОИРЛАР ИЖОДИДА СУВ ВА ОЛОВОБРАЗЛАРИНИНГ РАМЗИЙ-ТИМСОЛИЙ ТАЛҚИНЛАРИ'

ЗАМОНАВИЙ ШОИРЛАР ИЖОДИДА СУВ ВА ОЛОВОБРАЗЛАРИНИНГ РАМЗИЙ-ТИМСОЛИЙ ТАЛҚИНЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
70
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
сув / олов / сеҳр / эртак / табиат / ўсимлик / генезис / зардушт / water / fire / magic / fairy tale / nature / plant / genesis / Zoroastrianism

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шохиста Шодиевна Низомова, Комила Дилмурод Қизи Фатуллахўжаева

Мақолада замонавий шоирлар ижодида сув ва олов образларининг генезиси ва унинг ҳаётий асослари шунингдек, хусусиятларини очиб берилган. Халқимиз орасида кечқурун ойнага, сувга қарамаслик тақиқи мавжуд. Қадимда сувдан ойна ўрнида фойдаланилгани ҳақидаги тарихий далилга ишора замонавий шоирларнинг шеърларида ҳам таҳлилга тортилгани ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SYMBOLIC IMPROVEMENTS OF WATER AND FIRE IN THE WORKS OF MODERN POETS

The article seeks to reveal the genesis of the images of water and fire in the works of modern poets and its vital foundations as well as their features. There is a prohibition among our people not to look in the mirror or in the water in the evening. The reference to the historical fact that water was used instead of glass in ancient times is thought to have been analyzed in the poems of modern poets as well.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ ШОИРЛАР ИЖОДИДА СУВ ВА ОЛОВОБРАЗЛАРИНИНГ РАМЗИЙ-ТИМСОЛИЙ ТАЛҚИНЛАРИ»

ЗАМОНАВИЙ ШОИРЛАР ИЖОДИДА СУВ ВА ОЛОВОБРАЗЛАРИНИНГ

РАМЗИЙ-ТИМСОЛИЙ ТАЛЦИНЛАРИ

Шохиста Шодиевна Низомова Комила Дилмурод кизи Фатуллахужаева

Бухоро давлат университети

АННОТАЦИЯ

Маколада замонавий шоирлар ижодида сув ва олов образларининг генезиси ва унинг хаётий асослари шунингдек, хусусиятларини очиб берилган. Халкимиз орасида кечкурун ойнага, сувга карамаслик такики мавжуд. Кадимда сувдан ойна урнида фойдаланилгани хакидаги тарихий далилга ишора замонавий шоирларнинг шеърларида хам тахлилга тортилгани хакида фикр юритилган.

Калит сузлар: сув,олов,сехр,эртак,табиат,усимлик,генезис,зардушт

SYMBOLIC IMPROVEMENTS OF WATER AND FIRE IN THE WORKS OF

MODERN POETS

ABSTRACT

The article seeks to reveal the genesis of the images of water and fire in the works of modern poets and its vital foundations as well as their features. There is a prohibition among our people not to look in the mirror or in the water in the evening. The reference to the historical fact that water was used instead of glass in ancient times is thought to have been analyzed in the poems of modern poets as well.

Keywords: water, fire, magic, fairy tale, nature, plant, genesis, Zoroastrianism

Зулфиянинг "Сой кечаси" шеърида тог ортидан кутарилган ойнинг акси сувларни кучиши, у ёрни ёдга солиб, куздан уйкуни кочириши ва дилда севги тулкинини тошириши хусусида гапирилган. Сув кузгу ва кунгилга ухшатилган:

Сулим киргок нур-ла упишди. Кузгу булди жимжит оккан сой.1

Халкимиз орасида кечкурун ойнага, сувга карамаслик такики мавжуд. Шунингдек, аёлларга хомиладорликда, янги тукканда ойнага караш такикланади. Чунки бу даврда аёллар нопок хисобланади.

Кадимда сувдан ойна урнида фойдаланилгани хакидаги тарихий далилга ишора хозирги шоирларнинг шеърларида хам учраши эътиборни тортади:

Сунг афтини куриб сувда Лойкалаттинг, деди шох, Арикдаги тиник сувни, -

1 Зулфия. Тонг билан шом аро. Сайланма. - Тошкент, 2012. - Б. 10.

Uzbekistan www.scientificprogress.uz

Тиник сувдадир гунох.

Алкисса, сунг эвин топиб Шохни куйдилар гурга, Ойина йуц, тиниц сув йуц, Шоир йук, яъни гурга.2

Сабр довонин утдим,

Гуё булди дил.

Куз ёшларимни ютдим,

-5

Дарё булди дил.

Сув - оловга зид унсур. У оркали олов учади. Бу хакикат куйидаги мисралар катида акс эттирилган:

Бу ерларга бехуда келдим, Сувга чуккан чугдек сузларим.

Сув устида огир нарсалар чукиб кетади. Хусусан, сув тошни кутара олмайди. Тош сувга тушиши билан чукиб, куздан йуколади:

Сувга тушган тош каби бегам, Бепарвоман, кошки десам дод. ^исматимиз шу экан, журам, ^ок иккига булинган хаёт.5

Шеърда сув ва тош образларининг бирга келтирилаётгани шунчаки тасодиф эмас. Чунки эртаклара хам сехрли тош сув ости мамлакатига йул бошловчи тилсим куч сифатида талкин килинади. Бунинг асосида эса кадимги одамларнинг Яда тоши ёрдамида ёмгир чакириш маросими утказганликлари хакидаги маълумотлар ётади. Археолог олимларнинг аниклашича, ёмгир чакириш маросимининг келиб чикиши неолит ва бронза даврига бориб такалади. Чунки кадимда одамлар яда (жада) тоши воситасида ёмгир чакириш маросимини утказганлар. Бу ёмгир чакиришнинг илк куриниши булиб, кейинчалик унинг бошка яна бир куриниши сифатида "Суст хотин" маросими келиб чиккан.

Шунингдек, эртакларда килич, пичок кабиларнинг сув ва осмон стихияси билан боглаб талкин килиниши кузатилади. Негаки, киличсоз ва пичоксоз усталар уз махсулотини олов билан сувсиз тайёрлай олмагани учун, уларнинг магик хоссаси борлигига ишонч билан карашган. Шунинг учун эртакларда уста узи ясаган сехрли пичокни "олов билан сувнинг угли" деб таърифлайди. Бу таъриф

2 Садриддин Салим Бухорий. Уша китоб. - Б.53.

3 Садриддин Салим Бухорий. Уша китоб. - Б.86.

4 Рауф Парфи. Сунги видо. - Т.: А.Навоий номидаги Узбекистон Миллий кутубхонаси нашриёти, 2006. - Б.55. (136).

5 Мухаммад Али. Сайланма. - Т.: Шарк, 1997. - Б.93.

эса хаётий асосга эгадир. Сабаби, пичоксоз усталар пичок ясаш учун даставвал бир булак темирни (металлни) олиб, уни оловда яхшилаб тоблайдилар. Шундай килинса, унга ишлов бериш осон кечади. Сунгра ишлов берилган чугдек металл сувга солиб совутилади. Куриняптики, шу жонли реал холат эртакда пичокка берилган таъриф оркали таъкидланмокда. ^иличботирнинг жони сакланадиган киличи хам бежиз сувга ташланмайди. Бу билан унинг кайта тирилиши мукаррарлигига ишора килинади.

М.Юсуф душманлар юртимизни эгаллаш учун гох "Утга бостириб далани", гох "Сувга чуктириб калъани" аёвсиз хужум килишганини таъкидлайди.6 Бу ифода сув ва оловдан хаётда харбий тактика воситаси сифатида хам фойдаланиб келинганига ишора килади.

Олов табиат ходисаси сифатида градуонимик мохиятга эга. Модификацион семанинг кучли-кучсиз даражаланиши (градуномияси)га кура олов икки хил: 1. Кучли даражали. 2. Кучсиз даражали семаларда кулланади. Яъни олов микдори, шиддати, кулами, тезлиги, йуналиши, хосил булиш урни, кучига караб турли номлар билан атаб келинади. Масалан, олов, оташ, аланга, гулхан, чуг, учкун сингари. Куйидаги мисраларда унинг градуонимик мохиятини намоён этувчи ут, аланга сузлари кулланиб келган:

...Менинг куз корачикларимдан

7

ут олмокда аланга.

Кадимда чакмоктош билан олов ёкканлар. Шунинг учун куйида келтирилган шеърий парчадаги "Тошларим бечакмок - урсам чакнамас" мисраси бевосита шу тарихий-хаётий вокеликка дахлдор:

Тошларим бечакмок - урсам чакнамас. Зорикканим маним, топиб каловин -Бир шам ёксанг, бас. Нурга талпинаман, шилиб утар совук ёнбошимни.8 Хуллас, шу каби хаётий асослар кадимдан аждодларимизнинг сувни ва оловни узига якин кумакдош, хомий деб англашига, уни улуглашига олиб келган. Натижада сув ва олов культи билан алокадор купгина анъаналар вужудга келган. Инсониятнинг жуда куп анъаналари, маросим ва байрамлари, хаётий тушунчалари бевосита сув ва олов билан богликдир.

REFERENCES

1. Sharipova M. B., Nizomova S. S. The artistic image of the image of" water" in the poem //УЧЕНЫЙ XXI ВЕ

6 Юсуф Мухаммад. Биз бахтли буламиз. Шеърлар туплами. - Т.: Nihol, 2008. - Б.41

7 Икром Отамурод Тагаззул. Шеърлар туплами. - Тошкент, 2008. - Б.35.

8 Усмон Азим. Фонус. Шеърлар туплами. - Тошкент, 2010. - Б.45.

Uzbekistan www.scientificprogress.uz

Page 1193

I

2. КА.-2018. - 2018. - Т. 11. - С. 75.

3. Nizomova S. S. SHARIA'S DESCRIPTION OF THE CEREMONIAL ATTITUDE TO WATER //Archive of Conferences. - 2020. - Т. 4. - №. 4. - С. 65-67.

4. Uraeva D. S. et al. THE EXPRESSION OF THE NATIONAL TRADITIONS AND BELIEFS IN UZBEK PHRASEOLOGICAL UNITS //Theoretical & Applied Science.

- 2020. - №. 6. - С. 469-472.

5. Хамроева Н. Н., Низомова Ш. Ш. Важные стороны уроков чтения в повышении культуры книгочтения //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 1 (46).

6. Низомова Ш. Ш. ВЫРАЖЕНИЕ ОБРАЗОВ В УЗБЕКСКОЙ ПОЭЗИИ //Проблемы науки. - 2021. - С. 79.

7. Nizomova S. S. THE SCOPE OF THE TOPICS OF THE SHARIA OF THE INDEPENDENCE PERIOD //Archive of Conferences. - 2020. - Т. 4. - №. 4. - С. 6869.

8. Низомова Ш. Ш. СПОСОБЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ КОМПЬЮТЕРНЫХ РАЗВИВАЮЩИХ ИГР В ДОШКОЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 6 (51).

9. Низомова Ш. Ш., Нурмуродова С. Э. К. Техника речи как основной инструмент учителя //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 1 (46).

10. Низомова, Ш. Ш. "Роль современных информационных технологий и электронных средств в обучении, образовании и развитии личности." Вестник магистратуры 4-3 (2019): 68.

11. Nizomova S. S. MODERN POETRY //ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ. - 2020. - С. 89-90.

12. Низомова Ш. Ш. ПРОБЛЕМНОЕ ОБУЧЕНИЕ КАК СРЕДСТВО РАЗВИТИЯ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОЙ СФЕРЫ СТУДЕНТОВ //ВЕСТНИК МАГИСТРАТУРЫ.

- 2019. - №. 12-2. - С. 116.

13. Хамроева Н. Н. Комплимент как одна из форм фатического общения KOMPLEMENT AS ONE OF FATIC COMMUNICATION FORMS //М1ЖНАРОДНИЙ НАУКОВИЙ ЖУРНАЛ «1НТЕРНАУКА. - 2020. - С. 107.

14. Nizomiddinovna K. N. Compliment as one of the forms of Phatic Communication //Middle European Scientific Bulletin. - 2021. - Т. 10. - №. 1.

15. Hamroyeva N. ИЛТИФОТНИНГ ПРАГМАЛИНГВИСТИК ХУСУСИЯТЛАРИ //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 2. - №. 2.

16. Hamroyeva N. ИЛТИФОТ-ФАТИК МУЛОКОТНИНГ БИР КУРИНИШИ СИФАТИДА //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 2. -№. 2.

17. Toirova G., Hamroeva N. THE IMPORTANCE OF LINGUISTIC MODELS IN THE DEVELOPMENT OF LANGUAGE BASES //Sciences of Europe. - 2020. - №. 59-2 (59).

18. Uraeva, D. S., Sharipova, M. B., Zaripova, R. I., & Nizomova, S. S. (2020). THE EXPRESSION OF THE NATIONAL TRADITIONS AND BELIEFS IN UZBEK PHRASEOLOGICAL UNITS. Theoretical & Applied Science, (6), 469-472.

19. Рахимов Ф. Б., Шарипова М. Б. МЕСТО ИННОВАЦИЙ В РЕШЕНИИ СОВРЕМЕННЫХ ПРОБЛЕМ НЕПРЕРЫВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ //Academy. -2020. - №. 5 (56).

20. Шарипова М. Б., Садуллоева М. Б. К. ПРОФЕССИЯ «УЧИТЕЛЬ» И ЕЁ РОЛЬ В ОБЩЕСТВЕ //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 1 (46)

21. Шарипова М. Б., Мустакимова Г. А. Наследие мыслителей в эстетическом воспитании учащихся начальной школы //Вестник магистратуры. - 2019. - №. 105. - с. 48-49.

22. Sharipova M. B., Nizomova S. S. THE ARTISTIC IMAGE OF THE IMAGE OF" WATER" IN THE POEM //УЧЕНЫЙ XXI ВЕКА. - 2018. - №. 11. - С. 75.

23. Шарипова М. Б., Муродова Ш. Ш. ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ОБРЯДОВ В ЭПОСЕ «АЛПОМИШ» //Научный журнал. - 2020. - №. 9. - С. 3234.

24. Шарипова М. Б. и др. ПРОФЕССИЯ «УЧИТЕЛЬ» И ЕЁ РОЛЬ В ОБЩЕСТВЕ //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 1. - С. 24-25.

25. Baxshilloyevna M. S., Shuhratovna M. S. Description and interpretation of wedding customs in the epic" Alpomish" //Middle European Scientific Bulletin. - 2021. - Т. 11.

26. Sharipova M. " Alpomish" dostoni-o'zbek xalqi tarixi badiiy ifodasi //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 1. - №. 1.

27. Sharipova M. O'quvchi yoshlar tarbiyasida o'lmas an'ana va marosimlarning ahamiyati //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 1. - №. 1.

28. Sharipova M. Qahramonlik eposi-milliy madaniyatimizning nodir xazinasi (" Alpomish" dostoni misolida) //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). -2020. - Т. 1. - №. 1.

29. Sharipova M. O'lmas an'ana va marosimlar-ma'naviyatimizning nodir xazinasi //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 1. - №. 1.

30. Ахмедова М. Ш., Шарипова М. Б. ВОСПИТАНИЕ РЕБЕНКА НА ОСНОВЕ НАРОДНЫХ ТРАДИЦИЙ //Молодежь в науке и культуре XXI в.: материалы междунар. науч. - 2016. - С. 118.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.