Научная статья на тему 'БАДИИЙ ИЖОДДА СУВ ВА ОЛОВ ОБРАЗЛАРИ ГЕНЕЗИСИНИНГ ҲАЁТИЙ АСОСЛАРИ'

БАДИИЙ ИЖОДДА СУВ ВА ОЛОВ ОБРАЗЛАРИ ГЕНЕЗИСИНИНГ ҲАЁТИЙ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
90
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
сув / олов / сеҳр / эртак / табиат / ўсимлик / генезис / зардушт / water / fire / magic / fairy tale / nature / plant / genesis / Zoroastrianism

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шохиста Шодиевна Низомова

Мақолада бадиий ижодда сув ва олов образларининг генезиси ва унинг ҳаётий асослари шунингдек, хусусиятларини очиб берилган. Сув ва олов инсон тириклигининг гарови ҳисобланади. Уларсиз инсон ҳаётини, тирикликни тасаввур қилиб бўлмайди. Бу эса, айни пайтда, инсонларнинг сув ва оловга нисбатан эътиқодий қараш ва муносабатларининг ҳаётий асосини ташкил қилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LIFE FUNDAMENTALS OF THE GENESIS OF WATER AND FIRE IMAGES IN ARTISTIC CREATION

The article reveals the genesis of water and fire images in art and its vital foundations as well as their features. Water and fire are the guarantee of human life. Without them, human life is unimaginable. This, at the same time, forms the basis of human beliefs and attitudes towards water and fire.

Текст научной работы на тему «БАДИИЙ ИЖОДДА СУВ ВА ОЛОВ ОБРАЗЛАРИ ГЕНЕЗИСИНИНГ ҲАЁТИЙ АСОСЛАРИ»

БАДИИЙ ИЖОДДА СУВ ВА ОЛОВ ОБРАЗЛАРИ ГЕНЕЗИСИНИНГ

ХДЁТИЙ АСОСЛАРИ

Шохиста Шодиевна Низомова

Бухоро давлат университети Мактабгача таълим кафедраси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада бадиий ижодда сув ва олов образларининг генезиси ва унинг хаётий асослари шунингдек, хусусиятларини очиб берилган. Сув ва олов инсон тириклигининг гарови хисобланади. Уларсиз инсон хаётини, тирикликни тасаввур килиб булмайди. Бу эса, айни пайтда, инсонларнинг сув ва оловга нисбатан эътикодий караш ва муносабатларининг хдётий асосини ташкил килади.

Калит сузлар: сув, олов, сехр, эртак, табиат, усимлик, генезис, зардушт

LIFE FUNDAMENTALS OF THE GENESIS OF WATER AND FIRE IMAGES

IN ARTISTIC CREATION

ABSTRACT

The article reveals the genesis of water and fire images in art and its vital foundations as well as their features. Water and fire are the guarantee of human life. Without them, human life is unimaginable. This, at the same time, forms the basis of human beliefs and attitudes towards water and fire.

Keywords: water, fire, magic, fairy tale, nature, plant, genesis, Zoroastrianism

Маълумки, табиатда турт мухим унсур мавжуд. Сув ва олов улардан иккитасидир. Сув - хаётий кувват манбаи. Сув ва олов инсон тириклигининг гарови хисобланади. Уларсиз инсон хаётини, тирикликни тасаввур килиб булмайди. Бу эса, айни пайтда, инсонларнинг сув ва оловга нисбатан эътикодий караш ва муносабатларининг хаётий асосини ташкил килади.

Барча мавжудотнинг хаёти сув билан боглик. Сув худди нон каби инсон учун азиз ва муътабардир. Сувсизликдан, ташналикдан инсон организми улим топиши аник.

Бир бурда нон билан туяди одам, култум сув кондирар чанкогни.1

Сув - тириклик манбаи. Усиз нафакат инсон, бошка тирик жонзотлар хам яшай олмайди. Инсоният, хайвонот ва наботот дунёси тириклиги учун, албатта, сув зарур. Ана шу сабаб уни "оби хаёт" дея таърифлайдилар: Бу замин оби хаёт бирла тулуг паймонадир,

1 Икром Отамурод. Тагаззул, 48-бет.

Uzbekistan

Масканим Фаргонадир, Фаргонадир, Фаргонадир.

Этнограф А.Аширов Фаргона водийси ахолиси турмуш тарзида сувнинг узига хос мукаддас унсур сифатида эъзозланишини, сувни бемаврид исроф килиш, уни булгаш, сувга тупуриш ва нопок ифлос нарсаларни сувга ташлаш катъий таъкикланган булиб, бундай ишларни килиш огир гунох хисобланишини, сув келадиган ариклар, каналлар ва зовурлар хар йили эрта бахорда хашар йули билан тозаланишини, янги каналлар, ариклар казиш эса энг савобли ишлардан бири булганлигини таъкидлайди.3 Албатта, бу хол юртимизнинг бошка худудларига хам хосдир. Жумладан, Хоразмда шаклланган зардуштийлик таълимотида оловдан ташкари сувга нисбатан хам алохида тартиб-коидалар ишлаб чикилган. "Авесто"да "Покиза сув ва ёниб турган олов олдида густохлик килган зотнинг дузахда топгувчи жазоси бу дунёнинг жамики дарду озорларидан мудхишдир, дейилади.

Зардуштийларда сув ва олов мукаддас унсур саналиб, аввало, унинг тозалиги борасида кайгурилган. Бунинг учун сув манбалари - дарёлар, куллар ёки кудуклар хар кандай нопокликлардан катъий химоя килинган. Олов учоклари махсус курикланган.

Сувни мукаддас санаб уни эъзозлашга оид карашлар ислом динида хам мавжуд. Жумладан, исломда сувни тежаб ишлатиш, уни ортикча исроф килмасликка даъват этилади. Сувни исроф килиш ва булгаш огир гунох хисобланган. Кадим замонларда сувни ифлослантирганлар жазоланган ва жаримага тортилган. Мусулмонларнинг мукаддас китоби "Куръон" ва "Хддиси Шариф"да сув хаёт манбаи сифатида кадрланган. Сувга оёкларни тикиб утириш, тупуриш ёки окаётган сувга ахлат ташлаш таъкикланган.

Инсон - табиатнинг бир булаги. Инсон сувсиз яшай олмайди. Аксинча, у сувдан янада куч ва бахра олади. Айникса, сув оркали инсон рухияти бардамлашади. Ана шунинг учун инсон качонки, толикса, зерикса, сув буйига боришни кумсайди. Сувнинг шаркирок овозидан, жушкинлигидан куч олади.

Адиб истаги-ла тухтаймиз. Бирдан Ер, куёш, сув, хаво бизни кучади. Дарё кушигидан, ел шивиридан Тандан йул хордиги тундай кучади.4

Сув ташна калбларга ором ва хузур, куч-кудрат багишлаши рост. Хусусан, иссикдан бугриккан, ичи куйиб бораётган инсон муздай сув ичса, танаси рохатланади:

Мен келдим аламнинг даштидан куйраб,

2 Вохидов Э. Масканим Фаргонадир / Орзули дунё: Шеърлар. - Т.: Шарк, 2010. - Б.55.

3 Аширов А. Узбек халкининг кадимий эътикод ва маросимлари. - Т.: Алишер Навоий номидаги Узбекистон Миллий кутубхонаси нашриёти, 2007. - Б.69-72.

4 Зулфия. Яратиш дарди / Тонг билан шом аро. Сайланма. - Т.: Шарк, 2012. - Б.192.

Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 1062

Бегубор сузлар де - бир муздай сув тут.5

Ёки:

Х,овуч-ховуч ичади кизча,

Сероб булиб кетар ташна лаб.

Шеърим укиб бир ховуч сувча

Бахра олармикан бирон калб?6 Шоира Зулфия бу мисраларида бир кизчанинг сувнинг буйига осилиб, ховуч-ховуч сув ичишини, унинг ташна лаби сероб булиб кетишини завк билан томоша килар экан, уз шеърларини одамлар шунчалик ташналик билан укиб,

п

ховуч сувча ундан хар бир калб бахра олишини ният килади.

Куринадики, шоирлар сув ташна калбни нечоглик кондира олгани каби уз шеърлари хам сувдек инсонларнинг эзгуликка ташна юракларига, кунгилларига сизиб кириб боришини ва унда маънавият чечакларини ундиришини хохлайдилар. Ана шу сабаб Икром Отамурод хам инсон кунглини сувга ташна жойга ухшатиб ёзади:

Канглум - согинчларнинг синикккан ранги,

8

канглум - согинчлар-а сув тутган ташна. Кадимдан дехкончилик маданияти билан шугулланиб келган халкимиз сувсиз экин-тикин килолмайди. Илдизи сув ичган хар бир гиёх униб-усади, аксинча, куриб, йук булади:

Уз куйнига олибтими, бас, Сенинг томир - илдизингни сув, Демак, илдиз сувга етдими Умр бокий деганлари шу!9

Ёки:

Баландга югурган киёклар куйди, Сувдан олисдаги гиёхлар куйди.10 Англашиладики, бог-роглар, экин далаларини бунёд этиш учун дехконга, албатта, сув зарур. Усимлик илдизи сувдан узоклашдими, у куриб кетишга махкум. Шоирлар купинча шу хаётий хакикат талкинидан фойдаланиб, унга параллел равишда маънавиятдан узоклашиш инсонни халок этишига ишора киладилар.

Гулу нихолингга бахш этиб хаёт, Сув бер ва бу сувга Мехр деб куй от.11

5 Рахимбоева Уйгониш фасли. - Т.: Ёш гвардия, 1989. - Б.42.

6 Зулфия. Рашк / Тонг билан шом аро. Сайланма. - Т.: Шарк, 2012. - Б.45.

7 Зулфия. Тонг билан шом аро. Сайланма. - Тошкент, 2012. - Б.44.

8 Икром Отамурод. Тагаззул, 46-бет.

9 Садриддин Салим Бухорий. Бухоронинг ёши / Уша китоб. - Б.40.

10 Рахимбоева Чорлов / Уйгониш фасли. - Т.: Ёш гвардия, 1989. - Б.5. 72 б.

11 Вохидов Э. Бир нихол / Орзули дунё: Шеърлар. - Т.: Шарк, 2010. - Б. 11.

Хуллас, шу каби хаётий асослар кадимдан аждодларимизнинг сувни ва оловни узига якин кумакдош, хомий деб англашига, уни улуглашига олиб келган. Натижада сув ва олов культи билан алокадор купгина анъаналар вужудга келган. Инсониятнинг жуда куп анъаналари, маросим ва байрамлари, хдётий тушунчалари бевосита сув ва олов билан богликдир.

REFERENCES

1. Sharipova M. B., Nizomova S. S. The artistic image of the image of" water" in the poem //УЧЕНЫЙ XXI ВЕКА.-2018. - 2018. - Т. 11. - С. 75.

2. Nizomova S. S. SHARIA'S DESCRIPTION OF THE CEREMONIAL ATTITUDE TO WATER //Archive of Conferences. - 2020. - Т. 4. - №. 4. - С. 65-67.

3. Uraeva D. S. et al. THE EXPRESSION OF THE NATIONAL TRADITIONS AND BELIEFS IN UZBEK PHRASEOLOGICAL UNITS //Theoretical & Applied Science. - 2020. - №. 6. - С. 469-472.

4. Хамроева Н. Н., Низомова Ш. Ш. Важные стороны уроков чтения в повышении культуры книгочтения //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 1 (46).

5. Низомова Ш. Ш. ВЫРАЖЕНИЕ ОБРАЗОВ В УЗБЕКСКОЙ ПОЭЗИИ //Проблемы науки. - 2021. - С. 79.

6. Nizomova S. S. THE SCOPE OF THE TOPICS OF THE SHARIA OF THE INDEPENDENCE PERIOD //Archive of Conferences. - 2020. - Т. 4. - №. 4. - С. 6869.

7. Низомова Ш. Ш. СПОСОБЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ КОМПЬЮТЕРНЫХ РАЗВИВАЮЩИХ ИГР В ДОШКОЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 6 (51).

8. Низомова Ш. Ш., Нурмуродова С. Э. К. Техника речи как основной инструмент учителя //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 1 (46).

9. Низомова, Ш. Ш. "Роль современных информационных технологий и электронных средств в обучении, образовании и развитии личности." Вестник магистратуры 4-3 (2019): 68.

10. Ахмедова М. Ш., Шарипова М. Б. ВОСПИТАНИЕ РЕБЕНКА НА ОСНОВЕ НАРОДНЫХ ТРАДИЦИЙ //Молодежь в науке и культуре XXI в.: материалы междунар. науч. - 2016. - С. 118.

11. Шарипова М. Б., Истамова З. Особенности этического воспитания детей дошкольного возраста //Вестник магистратуры. - 2020. - №. 1-5. - С. 39.

12. Шарипова М. Б., Саьдуллаева М. Б. К. РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ ДЕТЕЙ В ДОШКОЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 6 (51).

13. Шарипова М. Б., Ашурова Ф. А. Межличностные отношения в дошкольном возрасте //Вестник магистратуры. - 2020. - №. 1-5. - С. 35.

14. Rajabova I. Ossobennosti organizatsii i provedeniya didakticheskix igr s detmi starshego doshkolnogo vozrasta //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). -2020. - Т. 1. - №. 1.

15. Kamilova G. Maktabgacha talim muassasalarida ekologik tarbiyani tashkil etishda integrativ yondashuv //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). -2020. - Т. 1. - №. 1.

16. Olimovna K. G. The importance of the criteria of pedagogical technologies at training highly qualified personnel //Достижения науки и образования. - 2017. - №.

5 (18).

17. Хамроева Н. А. МЕТОДЫ РАЗВИТИЯ РЕЧИ В ДОШКОЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ //Проблемы науки. - 2021. - №. 3 (62). - С. 74-76.

18. Хамроева Н. А., Назарова Д. Ж. Особенности речевого развития детей старшего дошкольного возраста //Вестник магистратуры. - 2020. - №. 1-5. - С. 37.

19. ХАМРОЕВА Н. А. преподаватель кафедры дошкольного образования, факультет дошкольного и начального обучения //Бухарский государственный университет, Узбекистан.

20. Supkhonovna H. N. Technology for the development of the qualities of pedagogical competence in future teachers //ASIAN JOURNAL OF MULTIDIMENSIONAL RESEARCH. - 2021. - Т. 10. - №. 5. - С. 372-382.

21. To'raqulovich J. U., Supxonovna H. N. Ways to shape a healthy lifestyle in the family of preschool children //Middle European Scientific Bulletin. - 2021. - Т. 11.

22. Хакимова Н. С., Хабибова Г. Г. А. АВЛОНИ-ПРОСВЕТИТЕЛЬ, ПЕДАГОГ И РЕФОРМАТОР ШКОЛЫ //Вопросы науки и образования. - С. 34.

23. Umarova G. Bolalarning iqtisodiy bilimdonligini rivojlantirishda matematik tasavvurlarni shakllantirish mashg'ulotlarining ahamiyati //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2021. - Т. 3. - №. 3.

24. Sharipova I. F., Umarova G. U. Some methods for calculating limits //Journal: JOURNAL OF ADVANCES IN MATHEMATICS. - Т. 10. - №. 7.

25. Nurulloyev F. Maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarini axloqiy tarbiyalash //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2021. - Т. 3. - №. 3.

26. Nurulloyev F. Oilada sog'lom, ma'naviy-axloqiy muhit //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2021. - Т. 5. - №. 5.

27. Nurulloyev F. Maktabgacha yoshdagi bolalarda oilaga nisbatan hurmat munosabatini hakllantirish //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). -2020. - Т. 2. - №. 2.

28. Камилова Г. А., Курбанова Г. Р., Джаббарова С. З. Особенности формирования педагогических навыков у воспитателей дошкольно-образовательных учреждений //Academy. - 2020. - №. 5 (56). - С. 25-27.

29. Жабборова С. З. Особенности труда в дошкольном возрасте //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 6 (51).

30. Jabborova S. Z. Forms, methods and ways of moral education of children in the family by means of national values //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2021. - Т. 11. - №. 3. - С. 820-823.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.