Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ ШАҲАР МУҲИТНИНГ ЖОЗИБАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА РАҚАМЛИ ТАСВИРЛАШНИНГ ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ТАМОЙИЛЛАРИ'

ЗАМОНАВИЙ ШАҲАР МУҲИТНИНГ ЖОЗИБАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА РАҚАМЛИ ТАСВИРЛАШНИНГ ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ТАМОЙИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
42
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КОМПОЗИЦИЯ / ЁРИТГИЧЛИ ИНСТАЛЛЯЦИЯ / ФОТОМЕТРИК ЁРқИНЛИК / ҲАЖМЛИ ФАЗОВИЙ ШАКЛ ВА ЁРУғЛИК ТАРКИБИ

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Турсунов Шавкат Шарибжонович, Турғунов Обиджон Тўлқинжон Ўғли

Мақолада замонавий шаҳарсозлик муҳитида тасвирий санъатдаги мураккаб бадиий ва психологик ҳодиса сифатида ёруғлик композициясининг хусусиятлари очиб берилган. Шу билан бирга мақолада ёруғлик композицияни асосий воситалари ва усуллари аниқланган ва номланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ ШАҲАР МУҲИТНИНГ ЖОЗИБАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА РАҚАМЛИ ТАСВИРЛАШНИНГ ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ТАМОЙИЛЛАРИ»

ЗАМОНАВИЙ ШАХДР МУ^ИТНИНГ ЖОЗИБАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА РАЦАМЛИ ТАСВИРЛАШНИНГ ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ТАМОЙИЛЛАРИ

Турсунов Шавкат Шарибжонович, Тургунов Обиджон Тулцинжон угли, Наманган мущндислик-цурилиш институти,

Наманган, Узбекистон

E-mail: abduraxmathamraqulov@gmail.com

Аннотация. Мацолада замонавий шахарсозлик мухитида тасвирий санъатдаги мураккаб бадиий ва психологик ходиса сифатида ёруглик композициясининг хусусиятлари очиб берилган. Шу билан бирга мацолада ёруглик композицияни асосий воситалари ва усуллари аницланган ва номланган.

Калит сузлар: композиция, ёритгичли инсталляция, фотометрик ёрцинлик, хажмли фазовий шакл ва ёруглик таркиби.

Узбекистон Республикасининг мустацил давлат сифатидаги фаолияти, миллий меъморчилик ва шахарсозлик сохаларида янги уфцларни очиб берди. Янги ижтимоий ва ицтисодий дастурлар унинг хаётий циёфасини узгартирди.

Шахар мухити - бу кишиларниг ижтимоий хаёти утувчи маскан булиб, шахар мухити дизайнини яратиш эса алохида эътибор царатиш лозим булган жихат хисобланади [1]. Яратилган бу мухит шахар ахолисини шахар билан узаро муносабатини уйгунлашуви, уларнинг фаровон ва мазмунли турмуш кечиришлари учун мухимдир.

20-асрнинг 30-йилларида шахар мухитини лойихалашда рацамли технологиялардан фойдаланиш тугрисида Л. Корбюьзе шундай деб ёзган эди: "шахарларни ёритиш бир кун келиб янги санъатнинг бутун йуналишига айланади, у ерда меъморчилик, рангтасвир ва электротехника дунёда мисли курилмаган дурдоналарни тацдим этади". Утган асрнинг 10-йилларида Еарбда реклама мацсадида газнурли(неон) белгилардан фойдаланишни бошладилар ва биринчи марта меъморий цурилмаларнинг декоратив ёритилишини амалга оширдилар. Ёруглик проекциялари белгилар, рамзлар ва безаклар куринишидаги статик тасвирлар эди.

Табиий ва сунъий ёруглик кундузи ва кечцурун меъморий образни шакллантиришнинг фаол композицион ва бадиий воситаларидир. Сунъий ёритиш бинолар ёки иншоотларнинг цоронгу ва цоронгу хусусиятларини цуёш нурлари ёки тарцалган осмон нурлари остида тиклаши ёки театр техникаси ва эффектлари ёрдамида кундузги ёругликдан царама-царшилик яратиши мумкин [2]. Шунингдек, ёритиш муайян композицион принципларга амал цилиши

ВЕСТНИК НАУКИ И ТВОРЧЕСТВА

мумкин. Архитектурани баркарор ва мустахкам деб хисоблашнинг асосий усулларидан бири бу кечкурун бино тектоникасини очишнинг енгил воситасидир. Янги бинонинг жабхасидаги йуналишлар, кулам, чегаралар хусусияти ва ёруFлик доFлари ритмини хисобга олган холда ишлаб чикилган техникалар, структурани сунъий ёруFлик билан намойиш этишга имкон беради иншоотлари ва унинг меъморий элементларининг конструктив узаро таъсирини визуал равишда таъкидлайди

Бугунги кунда уз FOяларини амалга ошириш учун меъморлар ва дизайнерлар ёруFлик шоуларини утказишда видеомэппинг каби йуналишдан фаол фойдаланмокдалар. Купгина мамлакатларда (Австралия, Германия, Франция, Россия ва бошкалар) хар йили ёруFлик фестиваллари утказилади, улар томошабоплиги ва видео эффектлари билан ажралиб туради.

Х,озирги кунда таникли меъморлар (Ж. Нувель, Б. Чуми, Т. Андо ва бошкалар) рассомлар ва ёруFлик дизайнерлари билан биргаликда уз лойихаларини яратмокдалар. Бугунги кунда бутун дунёда дизайннинг барча боскичларида ёритишни лойихалашга алохида эътибор берилмокда, бутун бир шахарларнинг ва индивидуал меъморчилик ансамблларининг ёритиш лойихалари амалга оширилмокда.

Турли хил ёруFлик эффектларидан фойдаланган холда, меъморлар ва дизайнерлар динамик ва статик тасвирларни биноларнинг юзасига утказиш оркали бинонинг меъморий услубини узгартириш; турли хил иллюзиялар яратиш (сув, жонли хайкаллар, бино харакати ва бошкалар) имкониятига эга. Шунга ухшаш технологиялардан фойдаланган холда иккита асосий йуналиш мавжуд - медиаархитектура ва видеомэппинг.

Светодиод технологиясининг ривожланиши замонавий санъатнинг нисбатан янги йуналиш сохаси - медиаархитектурада кескин сифат узгаришларига олиб келди. Пластик светодиод видео фасадларнинг пайдо булиши шахарларни бадиий ёритиш муаммолари ва имкониятларига янгича назар билан карашга имкон берди [3]. Медиафасад - бу турли хил визуал эффектлардан фойдаланган холда бинонинг индивидуал киёфасини яратишга, бино, шахарнинг ташки бушлоти ва унинг ахолиси уртасида хиссий алокани урнатишга имкон берувчи статик меъморий шакллар учун виртуал динамик кобик. Ушбу конструкция меъморий доминант ролини уйнайди, купинча бир вактнинг узида сайёхлар окимини жалб киладиган ажойиб белгига айланади.

Медиаархитектуранинг шахар мухити ва одам билан узаро таъсири хусусияти буйича куйидаги позицияларни ажратиш мумкин:

1. Ахборот медиаархитектураси - бу чексиз одамлар доирасига йуналтирилган ахборотни (реклама, янгиликлар, матчлар ва хк) таркатиш учун энг янги медиа технологияларидан фойдаланадиган архитектурадаги йуналиш. Замонавий меъморлар инновацион технологиялар имкониятларидан нафакат тижорат реклама сохасида, балки объект ичидаги мавжуд фаолиятни онлайн тарзда акс эттирувчи динамик курилиш конвертларини яратиш учун хам фойдаланишни бошладилар.

»

30

ВЕСТНИК НАУКИ И ТВОРЧЕСТВА

2. Декоратив медиаархитектура - бу архитектура объектлари бадиий ёритилишининг воситаси булган медиа технологиялари. Купгина холларда, бу кунгилочар марказларини, мехмонхоналарни лойихалаш ва куришда уз амалиётини топади.

3. Медиа архитектуранинг бадиий экспозицияси - бу медиа технологияларидан фойдаланиб шахар мухитида яратилган бадиий асар.

Медиа-технологияларнинг асосий афзалликларидан бири бу компьютер оркали синхронизациялаш ва бошкаришни кулайлиги. Бундан ташкари, бошкарувнинг комплекс тизими ёнма-ён жойлашган бир нечта биноларни битта медиаюзада бирлаштиришга ёки шахарнинг турли кисмларида жойлашган бир нечта биноларга синхрон таъсир яратишга имкон беради [4]. Шундай килиб, санъат ва архитектура муаммоларини мухокама килиш жамоатчилик билан боFланди, улар уртасида диалог яратиш, турли мамлакатлардан келган дизайнерлар ва меъморларга тажриба ва фикр алмашиш имкониятини берди.

Янги ракамли технологиялардан фойдаланиш бизни шахар мухитини бадиий безаш муаммолари ва имкониятларига янгича карашга имкон беради. Медиафасадлар статик меъморий шакллар учун виртуал динамик кобиклар сифатида ишлатилиши мумкин, бу сизга турли хил визуал эффектлардан фойдаланган холда бинонинг индивидуал киёфасини яратишга, меъморий объект, шахар мухити ва одам уртасида хиссий алокани урнатишга имкон беради

ВЕСТНИК НАУКИ И ТВОРЧЕСТВА

[5]. Медиаархитектура меъморларга тунда шахар мухитининг кундузги инъикосидан тубдан фарц цилиши мумкин булган бутунлай янги циёфасини яратишга имкон беради. Ушбу дизайн меъморий доминант ролини уйнайди, купинча бир вацтнинг узида сайёхлар оцимини жалб циладиган ажойиб белгига айланади. Шундай цилиб, медиа технологиялардан фойдаланиш бинонинг ажойиб, сезиларли меъморий циёфасини яратишга, уни атрофдаги бинолардан ажратиб олишга ёки мавжуд ишлов берилмаган деталларни яширишга имкон беради.

Шу сабабли, горизонтал сиртларни тижорат рекламаси учун мослаштиришга эмас, балки янги технологияларнинг интеграцияси шахар бушлигининг бадиий ва маданий гояларига йуналтирилган архитектура сохасида медиа-артсанъатдан фойдаланиш имкониятларини урганиш жуда зарур.

Video mapping (кейинги уринларда" видеомэппинг" инглиз тилидан video -видео ва инглиз тили. mapping - акс эттириш, проекция цилиш) бу аудиовизуал санъатдаги йуналиш булиб, унинг геометрияси ва бушлицдаги жойлашишини хисобга олган холда атроф-мухитнинг физик объекти устига 3Д проекциясидир. Ушбу ишда муаллиф аллацачон видеомэппингнинг асосий йуналишларини аницлаган: меъморий, ландшафт, объектли ва интерьер.

Видеомэппинг шахар бушлигини ва ундаги мавжуд нарсаларга халацит цилмасдан ёки йуц цилмасдан узгартиришга имкон беради, ёруглик уйинлари хисобига ажойиб оптик иллюзияларни яратади [6]. Томошабинлар жисмоний олам объектларидан ташцари виртуал бушлицдан фойдаланиб, давом этаётган бадиий харакатда хиссий иштирок этишади. Ушбу технология видеони турли хил иншоотларга, бино фасадларига, шунингдек хар цандай мураккаб юзаларга ёки уч улчамли объектларга объект образини идрок этишни ва томошабин перспективаларини узгартириш учун проекциялашдан иборат.

Рацамли тасвирлашнинг янги технологияларидан фойдаланиш (видео мэппинг ва медиаархитектура), шубхасиз, мухитнинг бадиий сифатини яхшилайди, меъморий объектлар циёфасини бир неча дацицада узгартиришга, янги шахар бушлигини иллюзасини яратишга, одамлар билан турли даражаларда (ахборот, уйин, билим) узаро алоцада булишга имкон беради ва лойихачиларга ижодий фаолият учун катта эркинлик беради.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Турсунов Ш.Ш. Замонавий шахарсозлик мухитида арт-объектларни шаклланиши ва ривожланиши // Вестник Науки и Творчества. - 2021. - № 6 (66). -С. 51-54.

2. Турсунов Ш.Ш. Интерьер деворий суратлари: утмиш, анъана ва замонавийлик // Научное знание современности. - 2019. - № 12 (36). - С. 161165.

3. Турсунов Ш.Ш., Бегматов Д.К. Гармония монументальной скульптуры и архитектуры в современном градостроительстве // Высшая школа. - 2015. - № 5. -С. 69-70.

ВЕСТНИК НАУКИ И ТВОРЧЕСТВА

4. Турсунов Ш.Ш., Бегматов Д.К. Возможности в процессе создания произведения при использовании приёмов и средств композиции // Научное знание современности. - 2017. - № 3 (3). - С. 288-291.

5. Турсунов Ш.Ш. Условность и выразительность в произведениях искусства графики // Научное знание современности. - 2017. - № 3 (3). - С. 284287.

6. Турсунов Ш.Ш. Тасаввуфда ранг фалсафаси // Научное знание современности. - 2018. - № 5 (17). - С. 89-93.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.