Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГ ИМИЖИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ'

ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГ ИМИЖИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1559
305
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
имиж / замонавий педагог имижи / имиж механизмлари / касбий талаблар / шахсий талаблар / индивидуал имиж / имижнинг тузилиши. / образ / современный педагогический образ / имиджевые механизмы / профессиональные требования / личностные требования / индивидуальный образ / структура образа.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Жўраева Соҳибжамол Норқобиловна

Ушбу мақолада замонавий педагогнинг касбий тайёргарлиги, янгиликка мойиллиги, ижодий изланишларга тайёрлиги, шахсий хусусиятлари, психологик-педагогик фаолиятда ўз педагогик қиёфасигага эга эканлиги ва эртанги педагогга қўйиладиган имиж талаблари ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВЛИЯНИЕ ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ НА ФОРМИРОВАНИЕ ИМИДЖА СОВРЕМЕННОГО ПЕДАГОГА

В этой статье автором высказываются суждения о таких качествах современного педагога как профессиональная готовность, способность воспринимать новшества, готовность к творческим исследованиям, личностные характеристики, собственный педагогический образ в психолого-педагогической деятельности, а также высказаны мнения о требованиях к имиджу педагога завтрашнего дня.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГ ИМИЖИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ»

Жураева Сох,ибжамол Норк,обиловна,

Тошкент давлат аграр университети, Узбек тили, педагогика ва психология кафедраси доценти, психология фанлари номзоди

ЗАМОНАВИИ ПЕДАГОГ ИМИЖИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ

УДК: 378

ЖУРАЕВА С.Н. ЗАМОНАВИИ ПЕДАГОГ ИМИЖИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ

Ушбу макдлада замонавий педагогнинг касбий тайёргарлиги, янгиликка мойиллиги, ижодий изла-нишларга тайёрлиги, шахсий хусусиятлари, психологик-педагогик фаолиятда уз педагогик киёфасигага эга эканлиги ва эртанги педагогга куйиладиган имиж талаблари х,акида фикр юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: имиж, замонавий педагог имижи, имиж механизмлари, касбий тала-блар, шахсий талаблар, индивидуал имиж, имижнинг тузилиши.

ЖУРАЕВА С.Н. ВЛИЯНИЕ ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ НА ФОРМИРОВАНИЕ ИМИДЖА СОВРЕМЕННОГО ПЕДАГОГА

В этой статье автором высказываются суждения о таких качествах современного педагога как профессиональная готовность, способность воспринимать новшества, готовность к творческим исследованиям, личностные характеристики, собственный педагогический образ в психолого-педагогической деятельности, а также высказаны мнения о требованиях к имиджу педагога завтрашнего дня.

Ключевые слова и понятия: образ, современный педагогический образ, имиджевые механизмы, профессиональные требования, личностные требования, индивидуальный образ, структура образа.

JURAYEVA S.N. THE IMPACT OF PSYCHOLOGICAL FACTORS IN THE SHAPE OF MODERN EDUCATOR

In the article are described modern educator's professional inclinations to adopt innovation, rediness for creative search, individual features, ability of special appearance in the psychological-pedagogical occupation and as well discussed demands to teachers to keeping their perfect image in the coming days.

Key words and concepts: image, image of a modern teacher, image of a psychologist, image mechanisms, professional inclination, individual demands, structure of image.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 1(86)

Кириш.

Узбекистоннинг мустак,илликка эришиши, юрт-бошимиз белгилаган тамойиллари асосида янги жамиятни курилиши, таълим тизимидаги туб ислохатлар, одамлар онгидаги катта узгаришлар, "Узбекистон келажаги буюк давлат" шиорини хаётий реалликка айлантириш куп жихатдан олий таълим тизимидаги профессор-ук,итувчиларнинг салохияти, шахсий сифатлари ва жамиятда тутган мавкеига боFлик. Юкоридагиларни талаб дара-жасида сакланишини маълум жихатдан олий таъ-лимдаги педагог имижи белгилайди. Уларнинг имижи канчалик юкори булса, шунчалик ёшлар орасидаги катта акл эгалари шу сохага узларини баFишлайдилар, уларни касб фаолиятига айланти-радилар ва аксинча педагог имижи етарли сави-яда булмаса интеллектуал ёшлар ушбу касбни четлаб утишга харакат киладилар. Демак, олий таълим тизимидаги педагог имижи мамлакатни иктисодий ва ижтимоий ривожланишини белги-ловчи мухим омиллардан бири каторида бахо-ланса булади.

Бугунги кунда айрим сабабларга кура замона-вий педагог имижини етарли савияга кутаришнинг эхтиёжи мавжуд, чунки у талаб даражасида эмас. Бизнинг фикримизча, бугунги кунда барча ривож-ланган давлатларнинг утиш даврида мукаррар равишда кузатилиши мумкин булган зиёлийлар шу жумладан олий таълим тизимидаги педагоглар имижида талайгина узгаришларни куришимиз мумкин. Уларни келтириб чикарувчи омиллар, сабаблар, узгаришларни давомийлиги, салбий ва ижобий, ижтимоий хамда худудий хусусиятлари махсус илмий тадкик этилиш зарурияти танла-ган муаммонинг долзарблигини ташкил килади.

Мацсад. Бугунги кунда жамиятда фаолият олиб бораётган замонавий педагог имижи шак-лланишининг ижтимоий-психологик омилларини тадкик этиш, замонавий педагогнинг маънавий к,иёфасининг шаклланишида ижтимоий психологик механизмлари ва омиллар ролини психологик жихатдан тахлил этиш.

Ишнинг илмий моцияти замонавий педагог имижининг таълим - тарбияга таъсир холатини урганилишидан иборат.

Фойдаланилган усуллар. Маколада педагогик-психологик тахлил, кузатиш, тест-суровнома усулларидан фойдаланилди.

Имиж тушунчаси мазмун-моцияти.

Имиж - максадга каратилган шакллантирилган образ булиб, оммага эмоционал-психологик таъсир этишнинг умумлашган куринишидир1.

Педагог имижи - бу укитувчининг эмоцио-нал ранг-баранг мустахкам образи булиб, тар-бияланувчилар хам касблар, атрофдаги инсон-лар тасаввурида уларнинг хулк-атворига таъсир утказишдир. Муваффакиятли фаолият олиб бориш максадига каратилган харажатлар асосида педагог имижи шаклланади. Укитувчи имижи мав-зуси бугунги кунда илмий адабиётларда кизFин бахс мунозараларга сабаб булмокда. Лекин барча карашларда позитив шаклланган имиж муваффакиятли педагогик фаолиятнинг асосий омилли деб каралмокда.

Имиж - образ, одам ташки характеристик тизими хисобланиб, шахснинг бетакрорлиги узига хослигини белгилаб беради. Хар доим унинг инди-видуаллигини бошк,а инсонлар билан мулокотида акс этади. Имиж элиментлари инсон характер ва индивидуаллигининг ажралмас кисмини ташкил этиб, унга нисбатан ён-атрофдаги одамларнинг муносабатини шакллантиради. Шахс имижи уни маълум даражада бошк,алар томонидан эътироф этилиши хамдир. Имиж узига хос инсоннинг иш куроли сифатида атрофдагилар билан муносабат урнатишга якиндан ёрдам беради. Инглиз тили-дан имиж образ маъносини англатиб бошк,а одамлар томонида маълум инсоннинг образини яра-тилиши хам дейишимиз мумкин.

Имиж - бу белгилар ёрдамида ён-атрофдагиларга жамиятда тутган урнингиз, кандай касбга эга эканлигимиз, сизнинг характер темпераментингиз, хулкингиз ва молиявий имкониятларингизни узингизга сузсиз етказа оли-шингиздир2.

Педагогик фаолияти луFатига "Имиж" сузини киритиш бу модага таклид килиш эмас. Педагог шахсий усиши билан лидерлик поFонасига кутарила туриб узига самарадорлик ва фазилат-ларини касбий ижодида ёритиб боради.

Одатда имиж шаклланган образ тимсолида намоён булиб, атрофдагиларга ижобий хислат ва хусусиятлар таъсири тушунилади. Имиж муноса-батлар асосида инсонга нисбатан билдирилган фикрлар мажмуида таркиб топади.

1 Аверьянов А.И., Рассказова А.Л. Методические рекомендации для студентов МГПИ. Протокол№ 9 от 12 апреля 2010 г.- С.4-7.

2 Хайдаров Ф.И., Халилова Н.И. Психология фанларини укитиш методикаси Укув кулланма. 2006. - Б. 17-18.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 1(86)

Мавзу буйича бошка олимлар илмий асарлари к,иск,ача тах,лили.

Укитувчи педагогик мах,оратини "Укитувчининг ахлокий шаклланиши" йуналишида урганган М.Очилов педагогик махрратни эгаллашнинг мух,им манбаси ахлок деб таъкидлаб, касбга оид ахлок нормаларини шундай таърифлайди "Фао-лиятнинг маълум бир сох,аси билан шуFулланувчи кишиларга тааллукли ахлокий нормалар, тала-блар х,ам бор. Бундай ахлох, касб (профессионал) ахлоки дейилади. Хар бир жамиятда хукмрон булган ахлок билан касб ахлоки уртасида маълум бир муносабат мавжуд. Бу умумийлик билан хусусийлик уртасидаги муносабатдир. Касб ахлоки умуминсоний ахлок назариясининг коидалари ва камчиликларини узида мужассамлаштиради, ойдинлаштиради ва ривожлантиради-дейди1.

"Укитувчи - дейди Ал Форобий - акл-фаросатга, чиройли нуткга эга булиши ва укувчиларга айтмокчи булган фикрларини тула ва аник, ифода-лай олишни билмоFи зарур". У уз фикрини давом эттириб, "Укитувчи ва рахбарнинг вазифаси доно давлат рах,бари вазифасига ухшайди, шу сабабли укитувчи эшитган ва курганларининг барчасини эслаб колиши, акл-фаросатга, чиройли нуткка эга булиши укувчиларга айтмокчи булган фикрларини тула ва аник, ифодалаб беришни билмоFи лозим. Шу билан бирга уз ор-номусини кадрлаши, адолатли булиши лозим. Ана шундагина у инсо-нийликнинг юксак даражасига эга булади ва бахт чуккисига эришади" деб таъкидлайди2.

Комусий олим Абу Али ибн Сино фикрича, "Укитувчи матонатли, соф виждонли, ростгуй ва болани тарбиялаш методларини, ахлок-коидаларини яхши биладиган одам булмоFи лозим. Укитувчи укувчининг бутун ички ва ташки дунёсини урганиб унинг акл катламларига кира OЛMOFИ лозим"3.

Носириддин Тусий узининг "Укитувчиларни тарбиялаш туFрисида" асарида шундай дейди: "Укитувчи мунозараларини олиб боришда исбот килишни билиши, уз фикрларининг туFрилигига ишониши, нутки эса мутлако тоза, жумла-лари мантикий ифодаланадиган булиши лозим. Укитувчи нутки х,еч качон ва х,еч каерда захар-хандалик, купол ёки каттик булиши мумкин эмас.

1 Хайдаров Ф.И., Халилова Н.И. Психология фанларини укитиш методикаси Укув кулланма. 2006. - Б. 17-18.

2 Хайдаров Ф.И., Халилова Н.И. Психология фанларини укитиш методикаси Укув кулланма. 2006. - Б. 17-18.

3 Хайдаров Ф.И., Халилова Н.И. Психология фанларини

укитиш методикаси Укув кулланма. 2006. - Б. 17-18.

Дарс пайтида укитувчининг узини тута олмаслиги ишни бузиши мумкин"4.

В.В. Бойко имижнинг куйидаги компотентла-рини курсатиб утади:

1. Шахснинг индивидуал маданияти (нутки, киёфаси, кийими, соч турмаги).

2. Хулк атворининг тузилиши (касбий, инте-лектуал, ахлокий, эмоционал, коммуникатив, нафосат, этика).

3. Ички фалсафаси, инсоний кадриятлар тизими (х,аётий максади, маънавияти, муносабат-лар тизими) педагог киёфасида, хулк-атворида уз изини колдиради.

4. Атрибутлар, шахс статуси ва интилиши (офис хрлати, машина ва бошкалар).

5. Педагогика "Мен-образи" (унинг ташки ва ички олами, хотиржам, самимий, тинчликсевар ва бошкалар)-деб х,исоблайди.

В.М. Шепельнинг фикрича имиж уч гурух,га ажратилади:

1. Табиий сифат: мулокотлилик, рефлексив-лик, х,амдардлик. Олимнинг фикрича ушбу сифат-лар "атрофдагиларга ёкиш"га олиб келади.

2. Шахснинг характеристикаси маънавий кадриятлари соFЛом рух,ияти, технологиялардан фойдалана олиши, конфликтларни бартараф эта олиши.

3. Шахснинг х,аётий ва касбий тажрибалари-имиж тилишини х,осил килади дейилади5.

Педагог узи истаган тарзда уз имижини яра-тиши мумкин. Бунда рус психологи И. Криксуно-ванинг куйидаги кетма-кетлигига риоя этиши тав-сия этилади.

1. Тубдан узини узгартириб максадга йуналтирилган хусусий имиж яратиш.

2. Аник концепция ^оя) ва максад асосида имижни таркиб топтириш.

3. Танланган образ учун имиж ташкил этувчи уз-узини бах,олай олиш куникмасини узлаштириш.

4. Асосий адресат (аудитория) имижни аниклаб, ижтимоий ролларини билиб олиш.

5. Имиж шаклланишда объектив ва субъек-тив чекланишларни инобатга олган х,олда ички установка фундаментини талаб этилган имижни карор топтириш.

6. Уз-узини презентация этиш технология-сини узлаштириш.

7. Таркиб топтирилган имижни якинлари ёки х,амкасбларига презентация килиш.

4 Хайдаров Ф.И., Халилова Н.И. Психология фанларини укитиш методикаси Укув кулланма. 2006. - Б. 17-18.

5 Шепель В.М. Имиджелогия: секреты личного обаяния. - М., 1997.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 1(86)

8. Куйилган максадга кай даражада эришил-ганлигини тах,лил ва корректировка килиш.

9. Уз имижини куллаб амалий мулокотда синаб куриш

10. Келажакда уз имижини мукамаллашти-риш ва ривожлантириш1 .

Асосий кисм.

Замонавий педагог имижини яратиш узлук-сиз таълим тизимида таълим самарадорлигини оширади, педагогик фаолиятни модернизация-лашга олиб келади, миллий мафкурамиздаги бош Fоямиз булган фаровон жамиятни барпо этишга замин яратади.

Янги стандартларга утиш муносабати билан шахснинг касбий мах,оратига, унинг юкори марта-баларга эришишига, шахсий маданиятини ривож-лантиришга, инновацион ижодий изланишларига узгача диккат ажратилмокда.

Бизнингча, инновацион ижодий изланиш - бу педагогнинг тарак,к,иёт узлигига ва маълумотига, мантикийлигини, узлигини бирлаштириш тушун-часини, кургазмалилигини такомиллаштириш, янги, касбий ва оригинал ечимларини топиши, шахсий узлигини ва х,иссиётларини моделлаш-тириш жараёнларини киритиш ах,амиятга молик дейиш мумкин.

Таълим тизимининг кундан кунга ривож-ланиб, янгиланиб бориши х,аётимизда юкори ах,амиятни эгаллаган бир кунда, педагогларнинг касбий мах,оратига ва имижига ах,амият кутарилиб бормокда.

Куп жих,атдан педагогнинг муваффакиятли фаолият олиб бориши касбий имкониятларидан келиб чикиб бошкаларга ижобий таъсир этиши ва кай даражада таъсир этишига ботлик,. Педагогнинг ички ва ташки дунёси х,амох,анг (гармония) х,олда булиши, фикрлари х,атти-харакатлари бажа-раётган ишида намоён булиши талаб этилади.

Ижтимоий муносабатлар биринчи навбатда бир одамнинг бошк,а шахснинг х,ак,ик,атни кандай амалга ошираётганини тушунишга уринишлари-дан иборат. Самарали таъсир утказиш учун киши бир -бири билан тушуниши, унинг устига-устак кейинги хатти-х,аракатларини инсон билим тузи-лиши мувозанатсиз ва Fайриоддий булиши мумкин эмас. Бу шаклланган булса, зудлик билан бир к,изик,иш, бу вазиятни узгартириш учун, билим ва тизими, ички мустах,камлик урнатиш учун керак булади.

Таълим жараёнида укитувчи укувчи, тала-бага, тингловчига узининг таъсирини утказиш орк,али унда мустак,иллик ва онглилик каби шахс

1 Криксунова И. Создай свой имидж. СПб: «Лань», 1997.

сифатларини таркиб топтириши, бунда уз-узини бошк,ариш "укитувчи-укувчи" модели тарзида намоён булиши, ук,итувчи бу уринда "ахбо-ротчи", укувчи эса "к,абул к,илувчи" ролида май-донга чик,иб, укувчи ташки к,абул к,илишдан уз фаолиятини мустак,ил уюштиришга усиб утишини курсатиб берган. Укувчида бошкариш укуви маълум тизимдаги усулларни эгаллагандан сунг вужудга келади.

Бугунги кунда фаолият курсатаётган замонавий педагогларимизнинг вазифаларидан бири тала-баларнинг интеллектуал (ак,лий) жи^атдан ривож-ланишини туFри диагностика к,илиш, таълим ва тарбиядаги психологик нуксонларни аник,лаш, энг мух,им мавжуд камчилик ва бузилишларнинг олдини олиш ва талабалар психогигиенасини сак,лашдан иборатдир.

Ук,итувчи учун имиж бошк,а сох,а вакилла-рига к,араганда жуда катта ах,амият касб этиб, укувчиларда тасаввурларининг пайдо булиши, ижобий установкаларнинг юзага келиши ва уз навбатида уларда имижнинг шакланишига олиб келади. Педагог шахсининг асосий сифатларини унинг коммуникабиллиги (мулок,отга киришувчан-лиги) рефлексивлиги, уз-узини бошкара олиши, эмпатияси ташкил этмоFи лозим.

Имижни шакллантириш учун мотивни урганиш лозим, бунда психологлар узларини тулик, х,ис килиш (ички мотивация) ва х,ис-туйтуларга (ташк,и мотивга) йуналтирилган имиж уртасида фарк, борлигини таъкидлашади. Мотивацияга к,араб имижни шакллантиришнинг тегишли тактикаси танланади: уз-узини англаш, узини ник,облаш, уз-узини тасвирлашнинг шакли булган уз-узини намойиш к,илиш. Уз онгига ва субъект сифатига мос келадиган мавзунинг имижини яратиш учун асос сифатида инсоннинг психологик хусусиятла-рини олиш мумкин.

Психология имижнинг бир-бири билан ботлик компонентлари томонидан ифодаланган мурак-каб - ташки куриниши, отзаки ва отзаки булмаган жих,атларнинг киёфасини урганади. Психологлар-нинг киёфаси факатгина муайян максадларга эри-шиш учун зарур булган баъзи маълумотли фор-мулани ишлаб чикиш билан чекланиб колмайди. Бунда шахснинг психологик ёрдам жараёни окилона булади, айникса бу масала мураббийлик х,олатида долзарбдир. Психология нуктаи назари-дан, имиж шахсни бах,олаш учун ягона воситадир.

Психология фани имижни киёфасини ижтимоий-психологик таъсирга айлантирувчи омил сифатида бах,олайди, бу эса маъмурий-бошкарув усулларини узгартиради. Натижада,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 1(86)

1-расм. Укитувчининг устувор к,адриятлари.

2-расм. Укитувчининг психоэмоционал холати.

^амкасбларнинг К?ллаб-цуватлашига му^тож

У^итувчилик фаолиятида талабалар билан тил топишишга ^ийналувчи

3-расм. Уз узини ба^олаш.

4-расм. Таълим бериш усули.

имижнинг коммуникатив ва бошк,арувчилик таби-ати ах,лок,ий тах,лилга асосланган. Бу ерда имижни шакллантиришнинг ах,локий томони, унинг мани-пуляцион функцияси билан ботлик, психология ва фалсафада тасвирни урганишнинг умумий нуктаи назари топилади.

Шундай килиб, психология имижни куйидаги омиллар билан текширади: этнопсихологик, пси-хографологик ва ижтимоий -психологик. Психологик тадкикотларнинг натижалари амалда, х,ам ташки (индуктор билан боFлик) алокада, маса-лан, сайлов кампанияси х,олатида ва шахснинг узини узи идентификация к,илиш х,олатида талаб килинади.

Агар психологияда имиж шахсни фавкулодда ривожтирадиган восита булса, унда ижтимоий муносабат аввало ижтимоий гурух,лар, ижтимоий институтларнинг жамоа имижини урганади.

Ижтимоийликка асосланган имижнинг фено-мени назарий ва услубий асослари, имижнинг сиёсий ва ижтимоий-иктисодий шароитларга боFликлигини очиб берувчи ижтимоий асо-сан фаолият ва феноменологик ёндашувлар-дан фойдаланади. Шундай килиб, бир томондан асосланган, бошка томондан, имижни х,акикий

курсатиш, унинг ташувчиси ички ижтимоий-маданий алокаларни урганиш.

Мазкур тадкикотларнинг максади замонавий педагог имижи шаклланишининг ижтимоий-психологик омилларини тадкик этиш, замонавий педагогнинг маънавий киёфасининг шак-лланишида ижтимоий психологик механизмлари, омиллари ва к,онуниятларини эмпирик жих,атдан урганишдир.

Утказилган тадкикотимизда Э.В.Резапкина ва Г.В.Резапкиналарнинг «Укитувчи шахсини психологик урганиш» тести дан фойдаландик.

Ушбу методикани икки гуманитар йуналиш ва табиий фанлар йуналиши профессор-укитувчиларининг 54 нафар олий таълим педа-гогидан утказилган натижалар тах,лилини келти-рамиз (1, 2, 3 ва 4 расмлар).

Хулоса.

Замонавий педагог имижи ижтимоий жамият тарак,к,иётига мос булганда таълим-тарбия жара-ёнида самарадорликка эришиш кутилади.

Замонавий педагог имижини яратиш узлук-сиз таълим тизимида таълим самарадорлигини оширади, педагогик фаолиятни модернизация-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 1(86)

лашга олиб келади, миллий мафкурамиздаги бош Fоямиз булган фаровон жамиятни барпо этишга замин яратади.

Педагогик тажрибаларни такомиллаштиришда илмий педагогик маълумотлардан фойдаланиш мухим ахамиятга эга. Чунки, хозирги замон фан ва техника тараккиёти укитувчининг ижодкор булишини фаннинг мухим муаммолари юзаси-дан эркин фикр юрита олиши, фан ютукларини укувчиларга етказа олиши ва нихоят укувчиларни хам ижобий фикрлаш, тадк,ик,отчилик ишла-рини ургата олишини талаб килади. Шунинг учун укитувчи аввало, тадк,ик,одчилик ишла-рини олиб бориши ва бу сохадаги малакаларни эгаллаши зарур. Укитувчи илмий тадкикот ишла-рини олиб бориши давомида, тажрибаларни туплайди, тахлил килади, улар асосида хулоса-лар чикаради. У шу хулосалардан узининг ама-лий фаолиятида фойдаланиш жараёнида хозирги замон укитувчи учун зарур булган жуда мухим билимларни эгаллайди.

Замонавий педагогнинг жамлама курсаткичи унинг шаклланган имижидир. Педагог усиб кела-ётган ёш авлодга таълим-тарбия берар экан, авва-ламбор уз шахсига укувчилар диккат, эътибо-рини каратиб кизиктира олсагина олиб бораёт-ган фанга укувчилар к,изик,иши ва узлаштириши ортиб бориши мумкин. Педагоглар имижи узи ишлаб турган укув муассаси имижининг курсаткич эталони деб хам хисобланади. Педагогни билим-лар салтанатига, болаларни етаклаб бораётган сехргарларга к,иёслашимиз мумкин. Замонавий педагог уз касбий фаолият йулидан тухтамасдан олдинга аста-секин караб боради. Педагог касби-нинг диккатга сазовор жих,атларидан бири шун-даки, урганилаётган мукаммал билимларнинг чек-чегарасига етиб булмайди. Ук,итувчи ёш авлодни билимлар салтанатига йуналтириши, етаклаши, хамрох булиши, к,уллаб-к,увватлаши уз-навбатида унга нисбатан ишонч хиссини уйтонишида имиж-нинг урни бек,иёсдир.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Жамоатчилик тасаввурида укитувчининг касбий имижи барча ук,итувчилар хакидаги умум-лашган таснифга эга стереотип образи мавжуд.

Бугунги кунда жамият педагог касбий имижига юк,ори талаблар куйиб унинг тузилишига бево-сита таъсир этади.

Имиж - бу атрофдагиларга сузсиз жамият пиллапоясининг к,айси пиллапоясида турганин-гизни, к,айси касб доирасига тегишли эканингизни, к,андай характер, темперамент, дидга эга эканли-гингиз ва молиявий шароитингизни сузсиз тушун-тириб берадиган холат хисобланади.

Педагог имижнинг асосини шахсий жозиба ташкил этади. Имиж элементлари шахс намоён булишининг рамзлари сифатида унинг фак,ат ташки томонларини намоён этиб к,олмай, балки ички олами, индивидуал хусусиятларини ёритади ва бошк,а инсонларнинг муносабатларини шак-ллантириб беради.

Педагог имижини шундай колипга солиш керакки, у рахбарлик кила олиши, "Мен концепцияси"га мувофик узини бахолаши, кандай кобилиятга эгалиги, узини тутиши ва бахолай олиши лозим. Мен - концепция - харакатлар шакли одамнинг узига нисбатан муносабати, бу шундай маънони англатадики, кайсики олиб борилаётган таълим жараёнида биргаликда катнашишдир.

Биз танлаган мавзунинг ахамияти куйидагиларни уз ичига мужассамлаштиради:

• укувчининг касбий имижини шаклланти-риш касбий масалаларни хал этишда амалий таж-риба ва билим асосида муваффакиятли харакат килишини таъминлайди;

• иш фаолиятида касбий имижни шакллан-тириш билан безлик муаммоларни урганган холда уларни хал этиш, касбий тайёргарликни шакллан-тириш оркали малакали мутаххассисларни хаётга тайёрлаш мезонини беради;

• янги типдаги таълим муассасаларининг укитувчиси билан укувчилари хамкорлигининг узига хос услубига эга зарурати мавжуд;

• ахборотлар хажмининг узлуксиз усиб бориши укитувчи билан укувчилар хамкорлиги шаклларига узгартиришлар киритишга эхтиёж ортиб бориши ва бунинг натижасида билишга эхтиёж юксалишига сабаб булмокда;

• бугунги кунда укитувчининг шахсига, касбий билимдонлигига куйиладиган мезон ва тала-бларнинг кескин узгараётганлиги укувчиларнинг дунёкараши билан укитувчиларнинг дунёкарашида тафовутларнинг йукотишга ёрдам беради;

• укитувчи билан укувчиларнинг таълимга оид позицияларида узгаришлар руй бераётган-лиги ва натижада таълим самарадорлигини таъ-минлашда укитувчи билан укувчилар хамкорлик усулларига узгартиришлар киритиш зарурлигини исботлади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 1(86)

с ТАЪЛИМ ПСИХОЛОГИЯСИ / ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПСИХОЛОГИЯ 55 и

Адабиётлар руйхати:

1. Аверьянов А.И., Рассказова А.Л. Методические рекомендации для студентов МГПИ. Протокол № 9 от 12 апреля 2010 г.

2. Хасанбаева О., Хасанбоев Ж., Хомидов Х. "Педагогика тарихи"-. Т.: "Укитувчи" 1997.

3. Холиков А. Педагогик мах,орат. Укув кулланма. Т.: «IQTISOD MOLIYA» нашриёти, 2010,-312 бет

4. Хайдаров Ф.И., Халилова Н.И. Психология фанларини укитиш методикаси. Укув кулланма. - Т.: ТДПУ 2006. - Б. 17-18.

5. Давлетшин М.Г. Замонавий педагог фаолиятнинг психологик асослари. - Т.: ТДПУ, 1997.

6. Криксунова И. Создай свой имиж. - СПб: "Лань", 1997.

7. Шепель В.М. Имиджелогия: секреты личного обаяния. - М., 1997.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 1(86)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.