Научная статья на тему 'Зaмонaвий ўқитувчининг шахсий компетенциясини шакллантириш муаммолари'

Зaмонaвий ўқитувчининг шахсий компетенциясини шакллантириш муаммолари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1923
213
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагогик жараён / таълим / тарбия / педагог / ўқитувчи / ҳамкорлик / шахс / миллийлик / шакллантириш / pedagogical process importance development / treining / personality formation / the teacher / the process

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдураҳмонова З. А.

Мақолада таълим жараёнини ташкил этиш ва ўқувчиларни тарбиялашда ўқитувчининг педагогик хусусиятларининг аҳамияти, таълим-тарбия жараёнида шахс шаклланиши юзасидан илмий мушоҳадалар илгари сурилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROBLEMS OF DEVELOPMENT OF PERSONAL COMPETENCE OF THE MODERN TEACHER

There is considered in the article the importance of scientific approach in the formation of the pedagogical feature of teacher’s personality, as well as paid attention to of pupil forming in organization of teaching and educational process.

Текст научной работы на тему «Зaмонaвий ўқитувчининг шахсий компетенциясини шакллантириш муаммолари»

54 МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч_!_/

Абдурах,монова З.А.,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Педагогика, психология, таълим менежменти» кафедраси катта укитувчиси

ЗАМОНАВИЙ УКИТУВЧИНИНГ ШАХСИЙ КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МУАММОЛАРИ

АБДУРАЦМОНОВА З.А. ЗАМОНАВИЙ УЦИТУВЧИНИНГ ШАХСИЙ КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МУАММОЛАРИ

Маколада таълим жараёнини ташкил этиш ва укувчиларни тарбиялашда укитувчининг педа-гогик хусусиятларининг ах,амияти, таълим-тарбия жараёнида шахс шаклланиши юзасидан ил-мий мушох,адалар илгари сурилган.

Таянч суз ва тушунчалар: педагогик жараён, таълим, тарбия, педагог, укитувчи, х,амкорлик, шахс, миллийлик, шакллантириш.

АБДУРАЦМОНОВА З.А. ПРОБЛЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ ЛИЧНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ СОВРЕМЕННОГО ПРЕПОДАВАТЕЛЯ

В статье высказываются научные воззрения автора по вопросам роли педагогических качеств учителя в организации учебно-воспитательного процесса и воспитания учащихся, формировании личности в ходе учебно-воспитательного процесса.

Ключевые слова и понятия: педагогический процесс, образование, воспитание, педагог, учитель, сотрудничество, личность, национальная особенность, формирование.

ABDURAKHMANOVA Z.A. PROBLEMS OF DEVELOPMENT OF PERSONAL COMPETENCE OF THE MODERN TEACHER

There is considered in the article the importance of scientific approach in the formation of the pedagogical feature of teacher's personality, as well as paid attention to of pupil forming in organization of teaching and educational process.

Keyword: pedagogical process importance development, treining, personality formation, the teacher, the process.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 5

Баркамол шахсни тарбиялаш барча даврларда мууим иж-тимоий талаблардан бири булиб келган, аммо бугунги сифат узгаришлар руй бераётган бир даврда бу масаланинг долзарб-лиги янада кучайиб, унга талаб ортиб бормоцда.

Республикамиз мустакилликка эришгач таълим-тарбия жараёни кайта куриб чикилиб, уни ривожлантириш учун бир канча янги асос-лар юзага келди. Жумладан «Таълим туFри-сидаги» Конун, Кадрлар тайёрлаш миллий дас-турининг яратилиши таълимни тубдан ислох килиш, уни утмишдан колган мафкуравий карашлар ва саркитлардан тула халос этиш, ри-вожланган демократик давлатлар даражасида, юксак маънавий ва ахлокий талабларга жавоб берувчи юкори малакали кадрлар тайёрлаш имкониятини берди.

Узбекистон Президенти Ислом Каримов узининг бир канча нутк ва рисолаларида истикболга эришишнинг йуллари, тамойилла-рини аник ва равшан курсатиб берган. Юртбо-шимизнинг «Истиклол ва маънавият», «Узбекистоннинг сиёсий ижтимоий ва иктисодий истикболининг асосий тамойилла-ри», «Узбекистон XXI аср бусаFасида: хавфсиз-ликка тахдид, баркарорлик шартлари ва тараккиёт кафолатлари», «Баркамол авлод ор-зуси» каби асарларида жамиятнинг маънавий жихатдан янгиланиши ва ривожланишининг асосий негизлари баён этилган.

Утиш даврининг энг асосий хусусиятларидан бири - жамиятнинг маънавий жихатдан янада юкори поFонага кутарилишидир. Чунки утиш даври биринчи навбатда жамиятдан маънавий усишни талаб этади. Маънавий усиш уз навба-тида фан-техника, маданият, санъат хамда иктисодий ривожланишга асос булиб хизмат килади. Шунинг учун хам бугунги кунда маънавий фазилатларни тарбиялаш масаласи ута дол-зарб масаладир.

Узбекистон Республикасининг Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида хар томонлама баркамол шахс-фукарони шакллантириш на-зарда тутилган. Бундай натижага эришиш учун таълим-тарбия жараёнининг уЙFунлигини таъ-минлаш, тарбия жараёнининг конуниятларини чукур урганиш ва бугунги кун талабларига жавоб бера оладиган баркамол ёш авлодни тарбиялаш усулларини тадкик килиш лозим. Бар-

камол авлод тарбияси куп жихатдан бугунги кунда тахсил олаётган булажак педагогларнинг тарбиявий ишларни ташкил этиш махоратига боFликдир. Шунинг учун булажак педагогларни тарбиявий иш услубиётига доир булган билим-лар билан мунтазам равишда таништириб бо-риш, бу борада малака ва куникмаларни шакл-лантиришга алохида эътибор бериш лозим. Бундай вазифани бажариш учун албатта уки-тувчи аввало узи тарбияланган булиши ва тарбиялаш махоратига эга булиши талаб этилади.

Жамиятда укитувчи, биринчидан, усиб кела-ётган авлодни тарбиялаш, иккинчидан, унга хар томонлама билим беришдан иборат булган фахрли хамда масъулиятли вазифаларни бажа-ради. Бу вазифаларни адо этиш педагогнинг алохида ижтимоий роли ва унинг жамиятдаги урнини белгилайди.

Мамлакат ижтимоий-иктисодий ривожланишининг хозирги боскичи укитувчилар ва тар-биячилар олдига янги вазифалар, жамиятнинг такомиллашишга оид дастур йул-йурикларини амалга оширишга кодир булган ёш авлодни ка-мол топтириш вазифасини куяди. Укитувчилар ва тарбиячилар бу мураккаб ва масъулиятли вазифани бажаришга тайёр булишлари лозим.

Бугунги педагоглар таълим-тарбия тизимида фаолият олиб борар экан, улар факат таълим бериш, яъни уз фанлари юзасидан илмий-назарий билимлар бериш, яъни таълим билан чекланиб колишмокда. Таълим берувчи педагог бевосита тарбия масаласига хам алохида эътибор каратиши шарт. Таълимни тарбиядан, тарбияни таълимдан ажратиб булмайди, бу шаркона караш, шаркона хаёт фалсафасидир. Шахс канчалик дунёвий илм ва назарий билим-ларга эга булмасин, унинг хулк-атвори гузал булмаса, уни комил инсон дея олмаймиз. Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг бош максади хам асосан жамиятга хар томонлама етук, интеллектуал ривожланган комил инсонни тар-биялашдан иборат.

Кадрлар тайёрлаш миллий дастури бугунги кунда таълим-тарбия самарадорлигини оши-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 5

риш ва модернизациялашган таълим тизимига утиш максадида замонавий педагог олдига бир катор талаблар мажмуасини куяди. Педагог куйидаги педагогик махоратларга эга булиши шарт:

Педагог шахсига цуйиладиган талаблар цуйидагича:

1. Дарс бериш махорати.

2. Тарбиялаш махорати.

3. Укув-тарбия жараёнида инсонпарварлик тамойилларига ёндашувни таъминлайдиган шахсий сифатлар.

4. Таълим олувчиларнинг билимларини хо-лисона назорат килиш ва бахолаш махорати.

Дарс бериш махорати куйидагиларда на-моён булади:

• касбий лаёкат ва эрудиция;

• психологик-педагогик тайёргарлик;

• таълим олувчиларни мустакил фикрлаш ва янги билимлар олишга ургатиш махорати;

• инновацион педагогик ва ахборот техно-логияларини эгаллаганлик, интернетнинг гло-бал тармоFи билан ишлаш буйича амалий куникмалар;

• педагог кадрлар малакасини оширишнинг асосий шаклларини билиш;

• фанлараро алокалардан фойдаланиш махорати;

• риторика ва нотиклик санъати асослари-ни билиш;

• болалар х,ук,ук,лари туFрисидаги Конвенция, «Таълим туFрисида»ги Конун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастуридаги вазифаларни хамда узлуксиз таълим тизимининг асосий ата-малари ва тушунчаларини билиш;

• умуммаданий сифатларга эга булиш, жахонда содир булаётган вокеа ва ходисаларни билиш, уларни объектив тах,лил килиш, чет тил-ларини эгаллаш ва бошкалар.

Тарбиялаш махорати - укитиш ва тарбиялаш жараёнининг боFлик1лиги, уЙFун ривожлан-ган шахсни шакллантириш, уларда юксак мада-ний ва маънавий савияни карор топтириш, пе-дагогнинг юксак шахсий сифатлари, унинг ва-танпарварлик, обру ва бурчни х,ис этиш, инсонпарварлик тамойилларга ёндашуви, шу-нингдек, укувчилар уртасида тарбиявий ишлар-

ни ташкил этишнинг амалий куникмаларига асосланади.

Уцув-тарбия жараёнида инсонпарварлик тамойилларига ёндашувини таъминлайдиган шахсий сифатлар - педагогнинг укув-тарбиявий жараёндаги инсонпарварлик оми-лини белгилайдиган шахсий сифатларига куйидагилар киради: талабчанлик, х,ак,к,оний-лик, халоллик, мехрибонлик, хушмуомалалик. Ушбу сифатлар педагогнинг таълим олувчилар учун ахамиятини белгилаши керак. Шахсий сифатлар укитиш ва тарбиялаш махоратига таъ-сир курсатади.

Таълим олувчиларнинг билимларини хо-лисона назорат цилиш ва бахолаш махорати психологик-педагогик жихатдан укитиш ва тарбиялаш махорати билан узвий боFликдир. Педагог таълим олувчиларнинг билимлари ва махоратларини холисона бахолаш тамойилла-ри, методлари ва механизмларини билиши, стандартлаштирилган тестларни ишлаб чикиш, таълим олувчиларнинг узлаштиришини назорат килишнинг турли шаклларини самарали куллаш махоратига эга булиши керак.

Педагог мехнатининг мазмуни жамият эх,-тиёжларини акс эттиради. У хар бир тарбияла-нувчининг шахсини жамият талабларига муво-фик шакллантиришга, ёшларга уларни хозирги илмий-техника инкилоби шароитларидаги ижодий мехнатга тайёрлаш учун зарур була-диган ижтимоий-тарихий тажрибани беришга йулланган.

Педагогнинг бола шахсини шаклланти-ришдаги етакчи ролини назарда тутиб, жамият унга доимо объектив тарздаги ва педагогнинг юксак заковати хамда унинг болалар ва педагогик фаолиятига муносабатини белгиловчи шахс сифатларини эгаллашини камраб олувчи юксак талабларни куяди.

Укитувчи ва тарбиячининг Fоявий эътикоди унинг шахсий-маънавий сифатлари билан узвий боFланган.

Билимдонлик - педагог учун шарт булган фазилат. Унинг вазифаси усиб келаётган авлод-га инсоният жамFарган илмий билимларни очиб беришдир. Укитувчи фан ва билимлар янги жамият куриш куроли эканлигини, шу боис

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 5

халкка тааллукли булиши лозимлигини чукур англаган булиши керак. Шунинг учун у илмий билимларни усиб келаётган авлод ва оммага беришга, ижтимоий Fояларни, ахлокий меъёр-ларни ва шу кабиларни етказишга тайёр булиши керак. Педагогик фаолиятнинг бу жихати педа-гоглардан чукур билимдонлик, фан-маданият, санъат, этиканинг турли сохаларига оид билим-лар, замонавий фан ютуклари ва муаммолари-ни билишни талаб килади. Уз фанини яхши би-ладиган укитувчи укувчиларни кизиктириш, уларнинг фикрини куз^аш, фан ва амалиётга манфаатдор муносабатни шакллантиришга кодирдир.

Педагогик фаолиятнинг мохияти болалар билан кутаринки рухдаги алокани урнатишдан-гина иборат булмай, балки узаро муносабатлар, харакатларнинг табиати, шахснинг йулланган-лигига фаол таъсир курсата олишда хамдир. Сифатларнинг бу иккинчи гурухи педагог дина-мизми номини олган булиб, юзага келаётган хар кандай вазиятдан болаларни тарбиялаш ва ривожлантиришда фойдаланиш: вазиятдаги узгаришни англаш ва унга эмоционал-иродавий таъсир, педагогнинг жахли, ишонтиришнинг мантикийлиги, талабчанлик ва юморни хис кила билиши, карорларни кабул килишдаги та-шаббускорлиги ва мустакиллиги, кашфиётчи-лиги билан ифодаланадиган педагоглик таъси-рини куллай билишида намоён булади. Педагог шахснинг динамизми педагогик таъсир курса-тишнинг бевосита ва билвосита усулларини би-риктира билишида юзага келади.

Укитувчининг шахсий тарбияланганлик курсаткичлари ва мезонлари цуйидагича:

- мулоцотчанлик - тил билиш, турли хил инсонлар билан мулокотда булиш, жамоада узига хос уринда туриш;

- ватанпарварлик - улка утмиши, хозирги хаётига кизикиш, табиатга мехр куйиш ва уни асраш, ватанининг буюк кишилари билан фахр-ланиш;

- фаоллик ва ташаббускорлик - ижтимоий хаётда фаол катнашиш, ташаббускорлик, ташкилотчилик, хамма ишда урнак булиш;

- узини-узи тарбиялаш - ахлокий сифат-ларни тахлил килиш оркали узидаги камчилик-

ларни кайта тарбиялашга интилиш, узини обьектив бахолаш;

- соглом турмуш тарзига амал цилиш;

- масъулиятлилик - уз вазифасини сидки-дилдан бажариш, олинган мажбуриятни уз вактида аник бажариш, бошлаган ишини охи-рига етказа олиш;

- ишчанлик - вактдан туFри фойдаланиш, ижтимоий мехнатда фаоллик;

- инсонпарварлик - жамоага кушила олиш, катталарга хурмат, кичикларга иззат, мухтож-ларга ёрдам бериш, мехр-шафкатлилик, Fамхур-лик, самимийлик;

- ^алоллик - самимийлик, ростгуйлик, уз хатосини тан олиш, суз билан иш бирлиги, ваъ-дага вафо килиш, узгалар мулкига тегмаслик;

- камтаринлик - кишилар орасида ажра-либ туришга харакат килмаслик, ахлокли булиш, ташки куриниши билан ажралиб турмаслик, мактанчок булмаслик, босиклик, оддийлик, соддалик, сиполик.

Кадрият ва узини англаш укитувчининг дунёкараши, тасаввури ва кадрияти билан боFл и к равишда намоён булади. У атроф-мухитдаги вокеа ва ходисаларнинг мохиятини кура олади ва тушунади, бунга узини йунал-тиради, педагог сифатида уз фикрини асослай олади, муаммо ечимини топа олади. Бу компетенция укитувчининг укув ва бошка фаолиятла-ридаги уз-узини англаш механизмини таъмин-лайди.

Дархакикат, юртимиз келажаги булган ёш-ларни хар томонлама камолга етган, баркамол инсон килиб тарбиялашда уларнинг маънавий кирралари: иймон, эътикод, мехрибонлик, ватанпарварлик, дустлик, инсонга чексиз мухаб-бат, мурувватлилик, каноатлилик, сабр-токат-лилик, сахийлик, миллий Fypyp каби фазилат-ларни шакллантириш жуда мухимдир. Тарбия -тарихий ва ижтимоий ходисадир. Тарбия авлод-аждодларимиздан бизга етиб келган буюк мерос булиб, у комил инсонни вояга ет-казишда мухимдир. Тарбия инсонларнинг фао-лияти жараёнида уларнинг онги ва иродасини устиришга хизмат килади. Шу билан бирга, тарбия ижтимоий ходиса булиб, инсоният

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 5

тapaк1к1иëтининг тypли бocкичлapидa yзигa xoc мaзмyн вa aмaлгa oшиpиш ш^кли^ эгaдиp.

Умумий ypтa таълим бй^ичида маънавият-мaъpифaт, мaфкypaвий тapFибoт ишлapининг acocий вaзифaлapидaн биpи жамият aъзoлapидa янгича дyнëкapaш ва мaфкypaвий иммyнитeт, мycтaкил фикpлaш кyникмaлapини шаклланти-pиш, ëш авлйд калбида Foявий 6Ушликнинг ву-жyдгa кeлишигa йул ^ма^и^н ибopaтдиp.

Амалга oшиpилгaн тapбиявий ишлapни яна-да тaкoмиллaштиpиш бopacидa x^p биp пeдa-гйгнинг иштиpoкини таъминлаш, oтa-oнaлap, махалла, давлат ва жамйат тaшкилoтлapи хам-кopлигидa юpтнинг ^лажаги бyлгaн ëшлapни миллий Foя pyxидa yлFaйтиpиш дйимий хамда мacъyлиятли вaзифaдиp.

Бу бopaдa махаллий xoкимликлap кумагида Укyвчи-ëшлap, oтa-oнaлap ва фyкapoлapнинг махаллий-худудий тapиxий oбидaлap, мyкaддac Kaдaмжoлap, мyзeйлap, тeaтp ва кyтyбxoнaлap, мaйдoнлap, муегакиллик йиллapидa кад pocтлa-ган иншooтлapгa мунтазам тaшpифлapини таш-кил этиш анъана^га айланади.

Замйнавий таълим мyaccacaлapи инcoнпap-вap шaxc тapбияcи тизимини шaкллaнтиpишни мaкcaд килиб кУймoкдa. Taълим мyaccacacи тapбиявий тизимининг acocий тapкибий ^м-лapигa кyйидaгилap киpиши мумкин:

- мaкcaдлap ва Foялap;

- ма^ад ва Foялapни амалга oшиpиш;

- файлият ва мyнocaбaтлap;

- ижтимйий ва табиий мухит.

Айни вактда ëшлap тapбияcи учун бapчaнинг маълум дapaжaдa мacъyллиги бу вазифага ^нг Kaмpoвли ëндaшyвни такйзй этади. Шу нуктаи-нaзapдaн таълим мyaccacaлapини тapбия тизи-мига кeнг кaмpoвли ва тaxминий ëндaшyви жй-издиp. Taъкидлaш жйизки, тapбиявий тизим-нинг нeгизини пeдaгoглap ва Укитyвчилap жaмoaлapининг мyнocaбaтлapи мyштapaклиги ташкил килади. Бу биp бутунликда таълим мyaccacacининг yмyмжaмoacидиp. Аммй aмaл-гa oшиpилaëтгaн тaълим-тapбия жapaëнидa xap биp Укитувчи ва Укувчининг иштиpoкини таъминлаш энг caмapaли ycyлдиp.

Зepo, тapбия ишига бapчa дaxлдop 6Ули6, давлат ва жамйат тaшкилoтлapининг бу бopa-

даги фaoлиятлapи таълим мyaccacacидa мувй-фиклaштиpилaди. Чунки мактаб тapбия тизими-да Укитувчи шaxcи, унинг шaxcий ибpaти, мaънaвий-axлoкий фaзилaтлapи катта caмapa бepaди.

Шунин^к, йила ва мактаб xaмкopлиги, йта-йна, укувчи вa укитувчи фи^ вa кapaшлapи-нинг мувйфиклиги хамда xaмкopлиги мавжуд мyaммoлapни бapтapaф этишнинг бйш ймили-диp. Айни вактда махалла oтa-oнaлapгa ^ма-paли тaъcиp кypcaтиш вocитacи cифaтидa уз aнъaнaлapигa эга. Отa-oнaлap фapзaндлapидa уз фи^ига эга булишлик, вaтaнпapвapлик, xaлкпapвapлик, муегакиллик, xyшмyoмaлaлик, узига ишйнч, маълумйтлилик, гоф кунгиллик, мexнaтceвapлик, мacъyлиятлилик, кacбгa йунал-ганлик, ижoдкopлик, Faмxypлик, кaмтapлик, pocтгyйлик, ташкилйтчилик каби фaзилaтлapни кypишни xoxлaйдилap.

Xap биp пeдaгoг шуни дйимй эcдa тутиши кepaкки, дapc Укyв-тapбия жapaëнининг acocий шaклидиp. Tapбиянинг бapчa жapaëнлapи, xap тoмoнлaмa pивoжлaнгaн шaxcни тapбиялaш, биpинчи нaвбaтдa, дapc жapaëнидa aмaлгa oшиpилaди. Шунинг учун xaм xoзиpги шapoит-дa дapcнинг тapбиявий axaмиятини oшиpиш мaктaб вa Укитyвчилap oлдигa биpинчи дapa-жaли вaзифa килиб кУйилмoкдa.

Бугунги кyндa aйникca, бoшлaнFич cинф Укитyвчилapигa жaмият ^rra тaлaблap куй-мoкдa. Чунки aйнaн шу дaвpдa бoлa дyнëкa-paши, унинг интeллeктигa пoйдeвop кУйилaди. Рecпyбликaмиздa 1-cинф Укyвчилapи дapc жa-paëни элeктpoн укув дapcликлapи, мyльтимe-диa вocитaлapи билaн тaъминлaнди. Кeлгycидa ушбу элeктpoн aдaбиëтлap бoшлaнFич ^нф-лapни тулик кaмpaб йлиши peжaлaштиpилгaн.

Мaзкyp жapaëн бoшлaнFич cинф укитув-чилapидaн юкopи дapaжaдaги тaйëpгapликни тaлaб килaди. Укитувчи уз кacбий coxacидaги билимлapидaн тaшкapи, кeнг дyнëкapaшгa, юкopи дapaжaдaги тexник тaйëpгapликкa эгa булиши лйзим, coxaдaги янги илFop фикpлap-дaн xaбapдop булиши вa уз тaжpибacини дyнë микëcидa тapFиб килиш учун xopижий тиллap-ни xaм yзлaштиpиши зapyp.

ЗAMOHAВИЙ TAЪЛИM I COBPEMEHHOE OБPAЗOВAHИE 2016, S

Эндиликда, дунё тажрибасидан келиб чикиб, дарсларда глобал тармок - интернет имконият-ларидан кенг фойдаланиш, укувчилар, ота-оналар ва хорижий хамкасблар билан бевосита онлайн тартибида алока урнатиш, дарс машFу-лотларини видеоконференция усулида олиб боришга катта эътибор каратилмокда.

Бу сифатларга эга булиши учун педагоглар тинмай уз устида ишлаши, доимий тарзда мала-ка ошириб бориши лозим. Мазкур жараён эса замонавий укитувчидан куч-кувват, Fайрат ва энг асосийси фидойиликни талаб этади.

Юртимизда тарбиявий ишларни ташкил килишнинг асосий максади миллий истиклол талабига жавоб берадиган ёшларни тарбия-лашга каратилган экан, айни пайтда бу ният тарбиячи-укитувчиларга катта масъулиятни юклайди. Педагогик фаолият юритиш давр талабига жавоб бермоFи лозим. Узбекистон Рес-публикасининг «Таълим туFрисида»ги Конуни-нинг 5-моддасида худди шу хусусда тухтаб утилган: «Тегишли маълумоти, касб тайёргар-лиги бор ва юксак ахлокий фазилатларга эга булган шахслар педагогик фаолият билан шуFулланиш хукукига эга».

Укитувчи уз фаолиятида озод ва обод ватан-га мухаббат, инсонпарварлик, маънавий-ахло-кий, иктисодий, экологик тарбия, нафосат тар-бияси, жисмоний тарбия, комил инсонни вояга етказиш кабиларга эътибор бериши лозим.

Демак, укитувчи жамият хаётида етакчи урин тутувчи, мураккаб шахс структурасига эга булган инсоннинг касбий киёфасидир. Ижтимоий тур-мушнинг барча сохаларида эришилган ютук-ларнинг заминида унинг мехнатининг натижа-лари ётади. Укитувчиларнинг педагогик, психологик тайёргарлиги ва билимлар интеграцияси, муомала маданияти, психологик вазиятларни эътиборга олиши кабилар кучли булиши ке-рак.

Хулоса урнида айтиш мумкинки, Узбекистон Республикасининг Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида шахс кадрлар тайёрлаш тизимининг бош объекти ва субъекти сифатида каралади. Демак, хар томонлама етук, интеллектуал ри-вожланган, ижтимоий сифатлар билан тарбия-ланган, миллий ва маънавий кадриятларга

садокатли, янгича фикрлайдиган, уз шахсий ва фукаролик позициясига эга булган, миллий мафкуранинг барча сифатларини узида мужас-самлаштирган баркамол шахсни тарбиялаш жамият талабидан келиб чикади.

Буюк мутафаккирлар ва маърифатпарвар-ларнинг тарбияга оид карашлари ХХ аср боши-да миллатимиз учун канчалар мухим ва дол-зарб булган булса, хозирги кунда биз учун хам шунчалик, балки ундан хам кура мухим ва дол-зарбдир. Чунки фан-техника тараккиёти, замонавий кашфиётлар инсониятнинг кудратини оширади ва янги имкониятларни вужудга кел-тиради. Бундай холат инсондан янада юксак маънавият даражасига кутарилишни талаб этади. Уз навбатида, шахснинг маънавий юксали-ши унинг ижтимоий фаоллигини оширади ва жамият тараккиётини тезлаштиради. Прези-дентимиз Ислом Каримов тараккиётнинг ри-вожланиш конуниятларини чукур англаган холда, «Бирон-бир жамият маънавий имкони-ятларини, одамлар онгида маънавий ва ахлокий кадриятларни ривожлантирмай хамда мустах-камламай туриб уз истикболини тасаввур эта олмайди»1, деб таъкидлагани бежиз эмас, ал-батта. Дархакикат, маънавиятни юксалтириш шу куннинг долзарб вазифаларидан бири, ке-лажагимиз пойдевори булмиш ёшлар калби ва онгига бой маънавий меросни сингдириш асо-сида баркамол авлодни шакллантириш эса ундан хам долзарброкдир. Чунки Ватанимиз ке-лажаги, халкимиз олдида турган улкан максад-ларга эришиш, аввало ёшларимизга, уларнинг хар томонлама баркамол инсон булиб вояга етишига боFликдир.

Иктисодий ва сиёсий сохалардаги барча ислохотларнинг пировард максади юртимизда яшаётган барча фукаролар учун муносиб хаёт шароитларини яратишдан иборатдир. Айнан шунинг учун хам маънавий жихатдан мукаммал ривожланган инсонни тарбиялаш, таълим ва маорифни юксалтириш, миллий уЙFониш Fоясини руёбга чикарадиган янги авлодни вояга етказиш давлатимизнинг энг мухим вазифаларидан бири булиб колади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 5

с 60 V МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ л У

Адабиётлар:

1. Мактабдан ташкари муассаса т^рисидаги низом. // Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 1995 йил 18 февралдаги «Таълим муассасалари х,акидаги ни-зомларни тасдиклаш тyFрисида»ги 59-сонли Карорига 2-илова. // «Маърифат» газета-си, 1995 йил 21 март.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 1998 йил 2 февралдаги «Республика «Оила» илмий-амалий марказини ташкил этиш тyFрисидa»ги 54-сонли Карори. // «Халк сузи» газетаси, 1998 йил 3 февраль сони.

3. Каримов И.А. Хавфсизлик ва баркарорлик йулида. 6-жилд. - Т.: «Узбекистон», 1998.

4. Авлоний А. Туркий гулистон ёхуд ахлок. - Т.: «Укитувчи», 1992.

5. Мусурмонова О. Укувчиларнинг маънавий маданиятини шакллантириш. - Т.: «Фан», 1993.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6. Йулдошев Ж^., Мусаев У.К,. Замонавий укитувчи касбий компетенциясининг педагогик-психологик асослари. (Конференция материаллари туплами) - Т., 2009.

1 Каримов И.А. Хавфсизлик ва баркарорлик йулида. 6-жилд. - Т.: «Узбекистон», 1998. -125-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 5

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.