Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ МУАММО ВА ЕЧИМЛАРИДА САМАРАЛИ ЁНДОШУВ'

ЗАМОНАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ МУАММО ВА ЕЧИМЛАРИДА САМАРАЛИ ЁНДОШУВ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

57
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим сифати / касбий фаолият / барқарор ривожланиш / муаммо ва ечим / таълим олувчи / замонавий ѐндошув / ўқув жараѐни / тажриба / качество образование / профессиональная деятельность / устойчивое развитие / проблема и решение / учащийся / современный подход / опыт

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Зебо Юлдошевна Абдурахмонова

Ушбу мақолада “Сифатли таълим” га қўйилаѐтган замонавий талаблар, уларни амалга оширишдаги муаммо ва ечимлар, ҳамда ўқитишда ҳисобга олинадиган омиллар, ўқитувчи ва таълим олувчининг вазифалари ҳақида айтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЭФФЕКТИВНЫЙ ПОДХОД К ПРОБЛЕМАМ И РЕШЕНИЯМ СОВРЕМЕННОГО ОБУЧЕНИЯ

В статьи описаны современные требования к «качественному образованию», проблемы и пути их решения, а также факторы, которые необходимо учитывать при обучении, роль учителей и студентов.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ МУАММО ВА ЕЧИМЛАРИДА САМАРАЛИ ЁНДОШУВ»

ЗАМОНАВИЙ УЦИТИШНИНГ МУАММО ВА ЕЧИМЛАРИДА САМАРАЛИ

ЁНДОШУВ

Зебо Юлдошевна Абдурахмонова

Тошкент давлат университета уцитувчиси zebo@inbox.ru

Аннотация: Ушбу мацолада "Сифатли таълим" га цуйилаётган замонавий талаблар, уларни амалга оширишдаги муаммо ва ечимлар, хамда уцитишда хисобга олинадиган омиллар, уцитувчи ва таълим олувчининг вазифалари хацида айтилган.

Калит сузлар: таълим сифати, касбий фаолият, барцарор ривожланиш, муаммо ва ечим, таълим олувчи, замонавий ёндошув, уцув жараёни, тажриба.

ЭФФЕКТИВНЫЙ ПОДХОД К ПРОБЛЕМАМ И РЕШЕНИЯМ СОВРЕМЕННОГО ОБУЧЕНИЯ

Аннотация: В статьи описаны современные требования к «качественному образованию», проблемы и пути их решения, а также факторы, которые необходимо учитывать при обучении, роль учителей и студентов.

Ключевые слова: качество образование, профессиональная деятельность, устойчивое развитие, проблема и решение, учащийся, современный подход, опыт

EFFECTIVE APPROACH TO PROBLEMS AND SOLUTIONS OF MODERN

LEARNING

Abstract: In this article is described the modern requirements for "qualitative education", problems and ways to solve them, as well as factors that must be taken into account in teaching, the role of teachers and students.

Keywords: quality of education, professional activity, problem and solution, sustainable development, learner, modern approach, experience.

2017 йилдан бошлаб Х,аракатлар стратегияси тушунчаси кенг тарцалганди, у уз йуналишлари буйича купгина сохаларни цамраб олди ва илгор хорижий тажрибалар асосида иш бошлади, 2018 йил 20 октябрда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2030 йилгача булган даврда Барцарор ривожланиш сохасидаги миллий мацсад ва вазифаларни амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисидаги царори цабул цилинди ва бугунги кунда баркарор ривожланиш тушунчаси барча сохада тез-тез цулланиладиган булиб цолди. Ушбу хужжат узида 16 та мацсад ва 225 та

вазифани камраб олган булиб, кабул килинган Хдракатлар стратегиясига тулик хамохангдир. Унинг асосида ахоли учун кулай шарт-шароит яратиш, одамлар саломатлигини мухофазалаш, иктисодиётни ривожлантириш буйича тизимли ишлар амалга оширилмокда. БМТ Баркарор ривожланиш максадларининг туртинчиси — "Сифатли таълим"га багишланган булиб, Узбекистон бу сохада изчил ислохотлар жараёнини олиб боряпти. Юртимизда таълим сохасида инновацион ва креатив фикрлайдиган замонавий кадрлар тайёрлаш, ёшларни ватанпарварлик рухида, юксак маънавият эгалари этиб тарбиялаш максадида таълим тизимини такомиллаштириш масалаларига устувор ахамият каратиляпти. Лекин хар бир боскичнинг ривожланишида турли кийинчиликлар ва курбонлар булганидек, бугунги ислохотларни амалга оширишда хам баъзи камчилик ва нуксонлар кузга ташланади. Аввало бугунги кундаги амалга оширалаётган янги ислохотлар дунёнинг ривожланган ва уз урнига эга булган давлат тажрибаларидан урганилади, аммо шу тажрибаларни урганишда миллатнинг узига хослиги, унинг тарихи, менталитети ва урнатилаётган тажрибаларнинг боскичма боскичлиги, уларнинг берадиган самараси ва нуксонлари ва келажакда берадиган натижаларини обдон уйлаш керакки, давлат хамда миллат шошилинч килинган карорларнинг курбонига айланиши керак эмас.

Биз баркарор ривожланиш максадларининг туртинчиси — "Сифатли таълим" хакида гапирадиган булсак, хозирги кунда "Таълим тугрисида"ги конунни ишлаб чикиш жараёнида 20 дан ортик хорижий давлатнинг таълим тугрисидаги конунлари урганилди. Баркарор ривожланиш максадларининг миллий индикаторлари ва вазифалари каторида умумкамровли ва сифатли таълимни таъминлаш хамда барчага бутун умри давомида таълим олиш имкониятини рагбатлантириш максади буйича 2030 йилгача укитувчиларни тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш сохасида халкаро хамкорлик килиш оркали укитувчилар сонини жиддий равишда купайтириш мулжалланган.

Тугри, таълим сифатини ва таълим олувчиларни билимларини ошириш мамлакат сиёсати, шунингдек иктисодиётининг ривожланишида жуда катта урин тутади, чунки етишиб чиккан кадрларга куп нарса боглик. Таълим сифатини ошириш эса бир нечта омилларга боглик, жумладан уз фарзандини хакикий комил инсон булишига шароит яратган ва шу тартибда тарбиялаган ота оналар, касбий ва хаётий фазилатларни узида жамлаган етук устозлар, келажакда уз максадини аник белгилаб, шу сари интиладиган интилувчан ёшлар, уз сохасини билимдони булиб етишиб чиккан, эгаллаган сохасини

виждонан, адолатли ва фидойи бошкарадиган кадрларга хам боглик. Урганилган тажриба ва кузатувларим асосида шуни айтишим керакки, аввало оила ва жамият узаро бир бири билан узвий богланган. Чунки болалар учун илк устоз бу уларнинг ота оналари, уларнинг билими, хаётий тажрибалари, бераётган тарбияси ва узларининг урнак булиши боланинг канчалик шаклланишини белгилайдики, бунда оиладаги мухитнинг ахамияти жуда катта. Бу хакида жуда куп гапириш мумкин, кунимиз, хаёт тарзимиз бир хил булмаганидек, оилавий мухитимиз хам турлича. Шунинг учун аввало ота оналаримизни дунёкарашини чиройли шакллантириш, уларнинг фарзанд тарбиясидаги урнини канчалик мухимлигини уктириш, фарзандлари, давлат ва миллат келажаги учун уларнинг узига хос ахамияти борлигини англатишимиз керак. Урганилган илгор хорижий мамлакатларнинг мактабгача булган таълим тизими тажрибаларида хам бу яккол намоён булади.

Таълим сифатини ривожлантиришнинг иккинчи омили куп киррали билимга, фани доирасида билимларни самарали етказиш усуллари хакида тасаввурга эга булган, инсон асосий негизи булган укувчи ёки талаба ишончини козонадиган, уларга тугри маслахат берадиган, педагогик кобилиятга эга укитувчилардир. [1;43]. Асрлардан бери устозларга хар доим юкори талаб куйилган, хар кандай укитиш дастури, хар кандай тарбия усули канчалик яхши булмасин, агар укитувчи таълим олувчининг ишончига кирмаса у когозларда колган "шунчаки хат ва ёзишмалар" булиб колаверади, аслида эса ишонч окланса бу уз самарасини беради. Замонавий укитувчига куйиладиган бир катор талаблар хакида гапирадиган булсак, аввало устоз узининг шахсий хулк атвори, хаётга муносабати билан маънавий хаётнинг намунасини курсатиш, таълим олувчиларни инсоний фазилатлар, хакикат ва эзгуликнинг юксак идеаллари асосида тарбиялашга мажбурдир. Бугунги кун укитувчиси олдидаги яна бир мухим талаб - бу таълим олувчилар билан ишлаш, уларга булган мухаббат ва улар билан мулокот килишдан завкланишни намоён кила оладиган шахс сифатидаги педагогик кобилиятларнинг мавжудлигидир. [4;28].

Куплаб суровномалар натижаларига кура, етакчи укитувчилар сирасига хамиша уз кобилиятларини намойиш кила оладиганлари ва педагогик компетенцияга эга булган мутахассислар киритилган. Купгина мутахассислар, аник кобилиятларнинг етишмаслигини бошка касбий фазилатларни ривожлантириш оркали коплаш мумкин деган хулоса билан чекланадилар, аслида кобилият - мехнатсеварлик, уз вазифаларига халол

муносабат, уз устида доимий ишлаш оркали шаклланади. [1;65]. Биз педагогик кобилиятлар (истеъдод, касб мойиллиги)ни педагогик касбни муваффаккиятли эгаллашнинг мухим шарти сифатида тан олишимиз керак, аммо хар кандай холатда хал килувчи шарт тугма профессионаллик булиб колаверади. Укитувчиликка номзодларнинг куплари касбий мойилликка эга була туриб, том маънодаги укитувчилик вазифасини уддалай олмайдилар, чунки билимга эга булганликлари билан уни етказа бериш ва фанга кизиктира олиш куникмасига эга эмаслар. Барча имкониятлар булишига карамасдан, аудиторияни бошкаришни эплай олмайдиган укитувчиларни хам куриш мумкин. [2;54]

Тугри юкоридаги камчиликларга баъзи сабабларни курсатиш мумкин, масалан уз устида ишлашда укитувчи вазифасига кушимча ишларнинг ортикча юклатилиши, вактни тугри таксимланмаганлиги, укув юкламаларининг ортиб кетганлиги ёки аудиторияни бошкаришдаги чекловлар - таълим олувчиларга эркинликнинг оширилиши, ота оналарнинг номуносиб аралашуви ёки баъзи имкониятларнинг йуклиги, аммо уларни бартараф килиш йулларини хам куриш керак. . Бунинг учун укитувчининг мухим касбий фазилатлари сифатида самарадорлик, интизом, масъулият, максадни куйиш кобилияти, унга эришиш йуллари билан бир каторда, катъиятлилик, касбий даражани мунтазам ва тизимли равишда такомилаштириб бориш, машгулот сифатини доимий равишда яхшилаш истагида булиши талаб этилади. Укитувчи хар доим ижодкор инсондир. У уз талабларининг кундалик хаёти ташкилотчиси. Шахсий фаолияти кулами оркали укитувчи иродасини намойиш килиб, талабаларни фанига кизиктиришга харакат килади. Укитувчининг касбий зарурий фазилатлари -билимдонлик, креативлик, янгиликка чанкоклик, чидамлилик ва узини тута билиш, бошкарувчилиги, таълим олувчига нисбатан адолатли булиши, арзимас нарсаларга асабийлашмаслиги хамдир. У уз фаолиятининг мохиятига кура талабаларнинг билимлари, куникмалари ва харакатларини тизимли равишда бахолашга мажбурдир, унинг бахолари талабаларнинг ривожланиш даражасига мос келиши мухимдир. Улар томонидан объектив бахоланади, объектив булиш кобилияти сифатида укитувчининг ахлокий обрусини хеч нарса кучайтирмайди, яъни тарафкашлик, субъективизм таълим учун ута зарарли [3;72]. Бизга маълумки, бугунги дунёда холатни издан чикаришга мажбур килган пандемия шароити талабаларни масофавий укишга мажбур килди, бу албатта куп режаларни кутилмаганда бекор

булишига хам сабаб булди, таълим тизимида хам анчагина "фойда" ва зарарларини курдик.

Укитувчи характеридаги рухий сезгирлик - бу таълим олувчининг холатини, уларнинг кайфиятини хис килиши, энг аввало мухтожларига ёрдамга келишидир. Укитувчи талабчан булиши керак, бу унинг муваффакиятли ишлаши учун энг мухим шарт, у узига юкори талабларни куяди, чунки бошкалар узларидан йук нарсани талаб кила олмайди. Ривожланаётган шахснинг имкониятларини хисобга олган холда педагогик талабчанлик окилона булиши керак, унинг тактикаси - таълим олувчи билан мулокотда мутаносиблик туйгусига эга булиши лозим. [5;30].

Замонавий укитувчининг шахсияти асосан унинг билимлилиги ва юксак маданияти билан белгиланади. У куп нарсаларни биладиган визуал намуна эгаси булиши лозим. Бунга эришиш осон эмас албатта, у зурикишни, хамкасблар ишини кузатишни, доимий равишда уз устида ишлашни, янги укитиш йулларини урганиш ва шахсан жорий килишни таб килади. [4;82]. Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, инсон узининг табиий тузилиши меъёрлари ва коидаларини англаш оркали чинакам касб эгасига айланиши мумкин ва бу янги яхлитлик келажак укитувчисини шакллантиришга йул очади. Л.Н. Толстой айтганидек "Агар укитувчи уз ишини севса у яхши укитувчи, агар у иши ва талабаларни севса у мукаммал укитувчидир" Биз хар биримиз шундай шарафли касбни танлаганимиздан факат гурурланмасдан, "устоз" номига чинакам муносиб булишимиз ва шунга интилишимиз лозим, шундагина бу касб эгалари билан бутун миллат фахрланади.

REFERENCES

1. О.Х,. Товбоевич "Педагогик технологиялар ва педагогик махорат" Тошкент 2007й.

2. А.С. Аскаров Педагогик технологиялар туплами. Тошкент, 2004й.

3.Р.Ж. Ишмухаммедов Инновацион технологиялар ёрдамида укитиш самарадолигини ошириш йуллари. Тошкент 2000 й.

4. Richardson, Jack, C, Rodgers, Theodore, S. Approaches and Methods in Language Teaching. 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press, 2001. Pisa.

5. Owens, Robert E. Jr. Language Disorders: A Functional Approach to Assessment and Intervention. Allyn & Bacon, 1998.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.