Научная статья на тему 'ЗАМИНАҲОИ ФАЪОЛГАРДИИ ҶОМЕАИ ШАҲРВАНДӢ ДАР МУҚОВИМАТ БО КОРРУПСИЯ ДАР ШАРОИТИ ТОҶИКИСТОНИ ИМРӮЗА'

ЗАМИНАҲОИ ФАЪОЛГАРДИИ ҶОМЕАИ ШАҲРВАНДӢ ДАР МУҚОВИМАТ БО КОРРУПСИЯ ДАР ШАРОИТИ ТОҶИКИСТОНИ ИМРӮЗА Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
коррупсия / ҷомеаи шаҳрвандӣ / ҳисоботдиҳандагӣ / имкониятҳои мониторингӣ / мақомоти давлатӣ / шаффофият / дастгирии ҷамъиятӣ / corruption / civil society / accountability / monitoring capabilities / state organizations / transparency / public support

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Солиев Шарофиддин Холович

Заминаҳои фаъолсозии ҷомеаи шаҳрвандӣ дар муқовимат бо коррурсия дар шароити Тоҷикистони имрӯза мавриди таҳлил ва омӯзиш қарор дода шудааст. Нақши ҷомеаи шаҳрвандӣ дар муқовимат бо мушкилоти коррупсия муҳим арзёбӣ гардидааст. Рушди боварии ҳамдигарии ниҳодҳои давлатӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ ҳамчун заминаи муҳимме барои самаранокии кори онҳо дар самти муқовимат бо мушкилоти коррупсия дониста мешавад. Ҳимояи ҳуқуқии ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ, кафолати бештар барои дифои онҳо дар самти муқовимат бо коррупсия, фаъол намудани васоити ахбори оммаи мустақил ва рӯзноманигории таҳқиқотӣ, таъмини васеи дастрасӣ ба иттилоот, боло бурдании имкониятҳои молиявии ҷомеаи шаҳрвандӣ дар самти муқовимат бо коррупсия, рушди маърифати шаҳвандӣ, иродаи мустаҳками низоми идорӣ ва мақомоти давлатӣ дар самти муқовимат бо мушкилоти коррупсия, рӯоварии воқеӣ ба ҷомеаи шаҳрвандӣ ҳамчун шарики муқовиматгар бо мушкилоти коррупсия, васеъ намудани имкониятҳои мониторингии ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва рӯоварӣ ба таҷрибаи кишварҳои дигар ҳамчун заминаҳои муҳим барои фаъолгардонии ҷомеаи шаҳрвандӣ дар муқовимат бо мушкилоти коррупсия дониста шудаанд. Дар самти фаъолгардонии ҷомеаи шаҳрвандӣ дар муқовимат бо мушкилоти коррупсия муайян намудани тарҳи он муҳим талаққӣ мегардад. Ҳамкории давлат ва ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ҳамчун тарҳи корояме дар муқовимат бо мушкилоти коррупсия шинохта шудааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PREREQUISITES OF CIVIL SOCIETY ACTIVIZATION IN CORRUPTION STRUGGLE IN MODERN TAJIKISTAN

The article analyzes the prerequisites for the activation of civil society in the corruption struggle in modern Tajikistan. The role of civil society in the corruption struggle appears to be an important factor. The development of mutual trust between government institutions and civil society is seen as the basis for their effective work in the corruption struggle. Essential prerequisites for the activation of civil society in the corruption struggle are recognized as: legal protection of civil society institutions, wider provision of guarantees for their protection in the corruption struggle, activation of independent media and investigative journalism, ensuring wide access to information, increasing the financial capabilities of civil society in the corruption struggle, corruption development of civic education, strengthening the will of government authorities in the corruption struggle, real trust in civil society as a partner in the corruption struggle, expanding the monitoring capabilities of civil society institutions and following the experience of other countries. It is relevant to define a model for activating civil society in the corruption struggle. Cooperation between the state and civil society institutions is recognized as an effective model in the corruption struggle.

Текст научной работы на тему «ЗАМИНАҲОИ ФАЪОЛГАРДИИ ҶОМЕАИ ШАҲРВАНДӢ ДАР МУҚОВИМАТ БО КОРРУПСИЯ ДАР ШАРОИТИ ТОҶИКИСТОНИ ИМРӮЗА»

5.5 (23.00.00) ПОЛИТОЛОГИЯ 5.5 СИЁСАТШИНОСЙ 5.5 POLITICS

5.5.2 (23.00.02) Политические интитуты, процессы, технологии 5.5.2 Них,одх,о, равандх,о ва технологиями сиёсй 5.5.2 Political Institutes, Processes, Technologies

УДК 32.001

DOI 10.24412/3005-8023-2024-2-136-145

ЗАМИНАХОИ ФАЪОЛГАРДИИ Солиев Шарофиддин Холович, дотсенти ЦОМЕАИ ШАХРВАНДЙДАР кафедраи сиёсатшиносиии Донишгоуи МУЦОВИМАТБО КОРРУПСИЯ ДАР давлатии ууцуц, бизнес ва сиёсати ШАРОИТИ ТОЦИКИСТОНИИМРУЗА Тоцикистон (Хуцанд, Тоцикистон)

ПРЕДПОСЫЛКИ АКТИВИЗАЦИИ Солиев Шарофиддин Холович, доцент

ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА кафеды политологии Таджикского

В БОРЬБЕ С КОРРУПЦИЕЙ В государственного университета, права,

СОВРЕМЕННОМ ТАДЖИКИСТАНЕ бизнеса и политики (Худжанд, Таджикистан)

PREREQUISITES OF CIVIL Soliev Sharofiddin Kholovich associate professor

SOCIETY A CTIVIZA TION IN ofpolitology department under Tajik state

CORRUPTION STRUGGLE IN University of Law, Business and Politics (Khujand,

MODERN TAJIKISTAN! Tajikistan) e-mail: sharof55@yahoo. com

Заминауои фаъолсозии цомеаи шаурванди дар муцовимат бо коррурсия дар шароити Тоцикистони имруза мавриди тащил ва омузиш царор дода шудааст. Нацши цомеаи шаурванди дар муцовимат бо мушкилоти коррупсия мууим арзёби гардидааст. Рушди боварии уамдигарии ниуодуои давлати ва цомеаи шаурванди уамчун заминаи мууимме барои самаранокии кори онуо дар самти муцовимат бо мушкилоти коррупсия дониста мешавад. %имояи ууцуции ниуодуои цомеаи шаурванди, кафолати бештар барои дифои онуо дар самти муцовимат бо коррупсия, фаъол намудани васоити ахбори оммаи мустацил ва рузноманигории тауцицоти, таъмини васеи дастраси ба иттилоот, боло бурдании имкониятуои молиявии цомеаи шаурванди дар самти муцовимат бо коррупсия, рушди маърифати шауванди, иродаи мустауками низоми идори ва мацомоти давлати дар самти муцовимат бо мушкилоти коррупсия, руоварии воцеи ба цомеаи шаурванди уамчун шарики муцовиматгар бо мушкилоти коррупсия, васеъ намудани имкониятуои мониторингии ниуодуои цомеаи шаурванди ва руовари ба тацрибаи кишваруои дигар уамчун заминауои мууим барои фаъолгардонии цомеаи шаурванди дар муцовимат бо мушкилоти коррупсия дониста шудаанд. Дар самти фаъолгардонии цомеаи шаурванди дар муцовимат бо мушкилоти коррупсия муайян намудани таруи он мууим талацци мегардад. Цамкории давлат ва ниуодуои цомеаи шаурванди уамчун таруи корояме дар муцовимат бо мушкилоти коррупсия шинохта шудааст.

Калидвожа^о: коррупсия, цомеаи шаурванди, уисоботдиуандаги, имкониятуои мониторинги, мацомоти давлати, шаффофият, дастгирии цамъияти

Проанализированы предпосылки активизации гражданского общества в борьбе с коррупцией в современном Таджикистане. Роль гражданского общества в борьбе с коррупцией представляется важным фактором. Развитие взаимного доверия между

государственными институтами и гражданским обществом рассматривается как основа их эффективной работы в борьбе с коррупцией. Существенными предпосылками для активизации гражданского общества в борьбе с коррупцией признаются: правовая защита институтов гражданского общества, более широкое предоставление гарантий их защиты в борьбе с коррупцией, активизация независимых СМИ и журналистских расследований, обеспечение широкого доступа к информации, повышение финансовых возможностей гражданского общества в борьбе с коррупцией, развитие гражданского образования, усиление воли органов государственной власти в борьбе с коррупцией, реальное доверие к гражданскому обществу как к партнеру в борьбе с коррупцией, расширение мониторинговых возможностей институтов гражданского общества и следование опыту других стран. Актуальным является определение модели активизации гражданского общества в борьбе с коррупцией. Сотрудничество государства и интитутов гражданского общества признано эффективной моделью борьбы с коррупцией.

Ключевые слова: коррупция, гражданское общество, подотчетность, мониторинговые

возможности, органы государственной власти, прозрачность, общественная

поддержка

The article analyzes the prerequisites for the activation of civil society in the corruption struggle in modern Tajikistan. The role of civil society in the corruption struggle appears to be an important factor. The development of mutual trust between government institutions and civil society is seen as the basis for their effective work in the corruption struggle. Essential prerequisites for the activation of civil society in the corruption struggle are recognized as: legal protection of civil society institutions, wider provision of guarantees for their protection in the corruption struggle, activation of independent media and investigative journalism, ensuring wide access to information, increasing the financial capabilities of civil society in the corruption struggle, corruption development of civic education, strengthening the will of government authorities in the corruption struggle, real trust in civil society as a partner in the corruption struggle, expanding the monitoring capabilities of civil society institutions and following the experience of other countries. It is relevant to define a model for activating civil society in the corruption struggle. Cooperation between the state and civil society institutions is recognized as an effective model in the corruption struggle.

Key words: corruption, civil society, accountability, monitoring capabilities, state organizations,

transparency, public support

Дар шароити имруза мушкилоти коррупсия ба яке аз масъаладои мудим ва далталаби аксари чомеадо табдил ёфтааст. Мудавдщони илмдои ичтимой ва тадлилгарони сиёсати амалй барои дарёфти механизмдои муассири паст намудани сатди ин зудуроти номатлуб кордои тад^и^й ба анчом мерасонанд. Аз он чумла, чалби чомеаи шадрвандй ва фаъолгардонии он дар сиёсати зиддикоррупсионй дамчун заминаи самарабахшии му^овимат бо коррупсия шинохта шудааст. Дадсоладои охир чалби чомеаи шадрвандй дамчун заминаи самаранок гардонидани сиёсати зиддикоррупсионй аз чониби мудавдщон, сиёсатмадорон ва хусусан созмондои байналхал^ие, ки дадафи му^овимат бо коррупсияро доранд, ба таври назаррас ёдовар мегардад. Х^укуматдо, ма^омоти махсуси му^овиматкунанда бо коррупсия, адли чомеа ва нидоддои чомеаи шадрвандй низ ин заруратро дарк намудаанд. Албатта, тандо бо эътирофи мудиммияти на^ши чомеаи шадрвандй дар му^овимат бо коррупсия масъала далли худро намеёбад ва фаъолгардонии нидоддои чомеаи шадрвандй дар сиёсати зиддикоррупсионй заминадо ва шароитдои муайянеро та^озо менамояд.

Дaр aMarä нaмyдaни сиёсaти зиддикоррупсионй дaр шaроити имрyзa фaолгaрдонии ЧOмеaи шaдрвaндй дaр сaмти мyковимaт бо коррупсия мудим тaлaккй мегaрдaд. Хyсyсaн созмондои бaйнaлхaлкие, ки мyковимaт бо коррупсияро дaмчyн мaсъaлaи мудимме дaр шaроити имрyзa мешyморaнд, зaрyрaти чaлби фaъоли чомеaи шaдрвaндиро дaр мyковимaт бо коррупсия ёдовaр мешaвaнд. Дaр ин мaврид дaстyрaмaлдои фaъолгaрдонии чомеaи шaдрвaндй дaр мyковимaт бо коррупсия низ ироa кaрдa шyдaaнд. Бaрои мисол aз чониби Комиссияи Аврупой нaшри дaстyрaмaли «Ч^би чомеaи шaдрвaндй дaр омодaсозй, aмaлисозй Ba бaдогyзории сиёсaти зиддикоррупсионй» дaстгирй ёфтaaст, ки дaр он бa пaдлyдои мyхтaлифи фaъолсозии нидоддои чомеaи шaдрвaндй дaр мyковимaт бо коррупсия тaвaччyд кaрдa шyдaaст [7]. Дaстyрaмaли мaзкyр бaрои мyстaдкaмсозии дaмкории миёни созмондои чомеaи шaдрвaндй Ba нидоддои дaвлaтй дaр сaмти мyковимaт бо коррупсия нигаронида шyдaaст.

Албaттa дaр тaдкикоти мyхтaлиф бa зaминaдои фaъолгaрдонии чомеaи шaдрвaндй дaр мyковимaт бо коррупсия дaр мисоли кишвaрдои aлодидa тaвaччyд кaрдa шyдaaст. Аз чyмлa А. Kan^ нaкши чомеaи шaдрвaндиро дaр мyковимaт бо коррупсия дaр мисоли Русия Ba Лaдистон бaррaсй Ba тaдлил нaмyдaaст. У хyсyсaн бa шaроитдои фaъолгaрдии чомеaи шaдрвaндй дaр сaмти мyковимaт бо коррупсия дaр ин ду кишвaр тaвaччyд кaрдaaст. Зaминaи мусоиди фaъолияти чомеaи шaдрвaндй чун кaфолaти сaмaрaнокии мyковимaти нидоддои чомеaи шaдрвaндй бaр aлaйди коррупсия донисга шyдaaст. Бa aндешaи ин мyдaккик, коррупсия дaр долaте дaлли худро пaйдо мекyнaд, ки дaвлaт бо aмaлй нaмyдaни коршиносии чомеaи шaдрвaндй, дониши мyстaкили он Ba дaстгирии икдомдои шaдрвaндй дaр нисбaти мaкомоти дaвлaтй бо чомеaи шaдрвaндй якчо фaъолият бaрaд [8].

Дaр тaдкикоти мyхтaлифе, ки дaр сaмти фaъолсозии чомеaи шaдрвaндй дaр мyковимaт бо коррупсия aнчом додa шyдaaнд, бa шaроитдои зaминaсоз низ тaвaччyд кaрдa шyдaaст. Дaр кори тaдкикотии С. Элиaссон нaкши чомеaи шaдрвaндй дaр пешгирии коррупсия бaррaсй шyдaaст. Maвзyи aсосии тaвaччyди уро тaдияи иштирокии бучет Ba дисоботдидaндaгии ичтимой дaр кишвaри Албaния тaшкил медидaд. У ошкор нaмyдaaст, ки яке aз омилдои мудимро дaр фaъолии нидоддои чомеaи шaдрвaндй дaр мyковимaт бо мушкилоти коррупсия, иштирок дaр тaдияи бучет Ba тaъмини дисоботдидaндaгй бовaрии дyкyмaтдои мaдaллй бa созмондои чомеaи шaдрвaндй тaшкил додaaст. Аз ин ру, бовaрии дyкyмaтдои мaдaллй бa нидоддои чомеaи шaдрвaндй бaрои иштироки ондо дaр тaдияи иштирокии бучет Ba бедгар нaмyдaни дисоботдидaндaгии ичтимой мудим донистa шyдaaст [9, с. 42]. Дaр вокеъ бовaрии дaмдигaрии нидоддои дaвлaтй Ba чомеaи шaдрвaндй метaвонaд як зaминaи мудимме бaрои сaмaрaнокии кори ондо дaр сaмти мyковимaт бо мушкилоти коррупсия гaрдaд. Дaр сyрaти чой нaдоштaни чунин бовaрй aз чидaти рaвонй дaмкорй низ зери суол мерaвaд Ba хосaтaн нидоддои чомеaи шaдрвaндй дaр сaмти мyковимaт бо коррупсия aз худ тaшaббyс нишон нaмедидaнд.

Myдaккики мaсъaлaдои коррупсия М. Ч,онстон фaъолсозии чомеaи шaдрвaндиро дaр мyковимaт бо коррупсия мудим медонaд. Myвофики aкидaи мyдaккик дaр он чомеaдое, ки коррупсия лaчом зaдa шyдaaст Ba ё дaр сaтди таст кaрор дорaд, иштироки шaдрвaндон, интихоботи одилотаю рaкобaтнок, мехaнизми тaъмини дисоботдидaндaгй Ba чомеaи шaдрвaндии фaъол унсурдои зaрyрии сиёсaти зиддикоррупсионй дaстaнд [10].

Дaр Kонвенсияи Созмони Mилaли Мутгадид бaр зидди коррупсия нaкши чомеaи шaдрвaндй дaр мyковимaт бaр aлaйди коррупсия мудим донистa шyдaaст, ки бaрои ин aз дyкyмaтдо боло бyрдaни шaффофият, бедтaр сохтaни дaстрaсии чомеa бa иттилоот Ba мyсоидaти чaмъиятй бa рaвaнди кaбyли ^рордо тaлaб кaрдa мешaвaд [11].

Дaр дyччaтдои мудимми дaвлaтии Точикистон низ бa мaсъaлaи фaъолсозии чомеaи шaдрвaндй дaр сaмти мyковимaт бa коррупсия тaвaччyди хосa зодир шyдaaст. Бaрои мисол

дар Стратегияи миллии рушди Чумдурии Тоцикистон барои давраи то соли 2030 баланд бардоштани самаранокии фаъолияти шуродои цамъиятй ва дигар майдондои машваратй чун самти мудимми таъмини самаранокии механизмдои зиддикоррупсионй дониста шудааст [1].

Ба андешаи мо фаъол намудани цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо коррупсия дар шароити Тоцикистон заминауои заруриро талаб мекунад. Агарчанде дар сиёсати амалии зиддикоррупсионии Тоцикистон ба масъалаи цалби цомеаи шадрвандй таваццуд карда шудааст, фаъолгардии во^еии он замина ва шароитдои муайянеро та^озо дорад. Аз ин ру, дар баррасии хеш мо кушиш бар он менамоем, то баъзе заминауои заруриро дар самти фаъолгардонии цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо коррупсия дар шароити Тоцикистон ба риштаи тадлил кашида бошем. Эътирофи цомеаи шадрвандй уамчун механизми мудимми муцовимат бо коррупсия кафолати фаъолгардонии пурраи он буда наметавонад, балки заминауои муайяни тадрикбахш заруранд. Ба андешаи мо, фаъолгардии цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо коррупсия ицрои фаъолиятдои муайянеро дар сиёсати амалии кишвар талаб мекунад.

Зикр намудан бамаврид аст, ки фаъолгардонии цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо коррупсия барои таъмини шаффофият дар низоми хизмати давлатй, дисоботдидандагии дамацониба дар низоми харцдои давлатй ва дамчунин тадкими идораи самарабахш дар цомеа мусоидати назаррас дошта метавонад. Чанде аз заминауои заруриро ёдовар мегардем, ки метавонад барои фаъолгардии цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо коррупсия дар шароити Тоцикистон мусоидат дошта бошанд.

■Заминауои цонунй ва хукуци. Дар ^онунгузории Тоцикистон дар самти муцовимат бо коррупсия цомеаи шадрвандй дамчун субъекти мудимме эътироф карда шудааст. Дар ^онуни Чумдурии Тоцикистон "Дар бораи муцовимат бо коррупсия" дамкории ма^омоти давлатй бо нидоддои цомеаи шадрвандй дамчун принсипи мудимми муцовимат бо коррупсия шинохта шудааст [3]. Дамчунин дар Крнуни Чумдурии Тоцикистон "Дар бораи экспертизаи зиддикоррупсионии санаддои меъёрии ду^у^й ва лоидадои санаддои меъёрии ду^у^й" баргузор намудани экспертизаи цамъиятии зиддикоррупсионии санаддои меъёрии ду^у^й ва дар умум цалби ташкилотдои цамъиятй дар ин раванд таваццуди хоса дода мешавад.[4] Албатта ин як заминаи мудимми ^онунгузорй барои корбарии нидоддои цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо коррупсия мебошад.

Х^имояи ду^у^ии нидоддои цомеаи шадрвандй метавонад заминаи мудим дар фаъолгардонии ондо дар самти муцовимат бо коррупсия гардад. Дар шароити имруза цомеаи шадрвандии кишвар кафолати бештареро барои дифоъ дар самти муцовимат бо коррупсия та^озо менамояд. Тандо бо фародам намудани кафолатдои ду^у^й ва амалй имкон ба миён меояд, ки фаъолии нидоддои цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо коррупсия таъмин карда шавад.

Дар Стратегияи миллии рушди Чумдурии Тоцикистон барои то давраи соли 2030 ба масъалаи муцовимат бо коррупсия, хусусан цалб ва фаъолсозии цомеаи шадрвандй дар ин самт таваццуди хоса зодир карда шудааст. Дар ин дуццати мудимми давлатй механизмдои дамкории бахши давлатй бо цомеаи шадрвандй дар истифода бо шуродои цамъиятй ва дигар майдондои машваратй суст арзёбй шудаанд. Дамчунин дар он ба масъалаи мониторинги самарабахшии чорабинидои бана^шагирифташуда ва арзёбии самаранокии фаъолияти ма^омоти ицроияи докимияти мадаллй ва худидоракунии мадаллй, аз цумла мониторинги муста^ил аз цониби цомеаи шадрвандй таваццуд равона гардидааст [2].

Дар шароити имруза васоити ахбори оммаи муста^ил унсури мудимми цомеаи шадрвандиро ташкил медидад ва фаъол намудани ондо дар самти муцовимат бо коррупсия метавонад самараи назаррасе ба бор оварад. Фаъол намудани васоити ахбори оммаи муста^ил дар самти муцовимат бо коррупсия метавонад дар ошкор намудани долатдои

коррупсионй, пайгирй аз мушкилоти мавчуда, арзёбии фаъолияти нидоддои мухталифи давлатй ва дамчунин хизматчиёни алодидаи давлатй коройй дошта бошад. Дар ин самт васоити ахбори оммаи муста^ил бо фаъолиятдои пайгирона ва ошкоркунандаи хеш метавонанд ба пешгирии мушкилоти коррупсия мусоидат намоянд. Фаъолии васоити ахбори оммаи муста^ил нидоддои давлативу чамъиятй ва хизматчиёни давлатиро водор ба он менамояд, ки дар амали хеш бештар масъулиятшиносона муносибат кунанд. Фаъолии васоити ахбори оммаи муста^ил дар самти му^овимат бо коррупсия метавонад ба тадкими рудияи ^онунмедварй дар миёни хизматчиёни давлатй ба таври назаррас мусоидат кунад. Албатта, рузноманигории тад^и^отй чун унсури васоити ахбори оммаи давлатй ва муста^ил дар баррасии мушкилоти ало^аманд бо коррупсия дар шароити Точикистон метавонад дар пешгирй ва ошкорсозии мушкилоти коррупсия ва андешидани чорадои муассири му^овимат бо ин зудуроти номатлуб на^ши муассир дошта бошад. Мусоидати бештар ба озодии баён дар шароити Точикистон ба нидоддои чомеаи шадрвандй, хусусан васоити ахбори оммаи муста^ил ва рузноманигории тад^и^отй имкон фародам меоварад, ки бидуни тарс дар самти му^овимат бо мушкилоти коррупсия фаъолияти хешро ба род монанд.

Таъмини дастрасй ба иттилоот. Дастрасии адли чомеа ба иттилоот метавонад як заминаи мудим барои тадкими на^ши чомеаи шадрвандй дар самти му^овимат бо коррупсия бошад. Албатта фародам овардани дастрасй ба иттилоот метавонад барои таъмини шаффофият ва дисоботдидандагии ма^омоти мухталифи давлатй як заминаи мудим гардад. Тавассути дастрасии кофй ба иттилоот нидоддои чомеаи шадрвандй метавонанд мониторинги фаъолияти нидоддои давлатй ва чамъиятиро ба таври зарурй ба род монанд. Дар натичаи чунин фаъолияти ондо имконияти ошкор сохтани мушкилоти мавчудияти коррупсия, хусусан идроки заминадои тавлидкунандаи мушкилоти коррупсия дар содадои мухталифи даёти чамъиятй ва давлатй ба миён меояд.

Боло бурдани имконият\ои молиявии цомеаи шадрвандй дар самти мукрвимат бо мушкилоти коррупсия. Дар дама сурат созмондои дорои имкониятдои зарурии и^тисодй тавони бедтаре доранд, то дар самти далли мушкилоти мухталифи чамъмиятй садми хешро гузошта бошанд. Албатта, му^овимат бо мушкилоти коррупсия заминаи мудимми и^тисодиро талаб мекунад, зеро бо имконияти молиявии зарурй ва муста^илияти муайяни и^тисодй нидоддои чомеаи шадрвандй имкони мусоиде барои му^овимат бо коррупсия пайдо менамоянд. Нидоддои чомеаи шадрвандй, ки имкони хуби молиявй доранд, метавонанд дар самти ошкорсозй, тад^и^, иттилоърасонй оид ба мушкилоти мавчудаи коррупсия ва димоят аз му^овимати чамъиятй бар алайди ин зудуроти номатлуб вазифаи хешро бо хубй ба ичро расонанд.

Рушди маърифати шадрвандй. Заминаи мудимми фаъолгардии нидоддои чомеаи шадрвандиро рушди маърифати шадвандй ташкил медидад. Маърифати баланди шадрвандй метавонад дар фаъолгардии чомеаи шадрвандй дар му^овимат бо коррупсия заминасоз гардад. Тандо дар сурати баланд бурдани маърифати шадрвандй адли чомеа метавонад ба паёмаддои хатарзои мушкилоти коррупсия бадои дуруст ва сарива^тй дода, дар му^овимат бо ин мушкилот садмгузорй кунад. Сатди баланди маърифати шадрвандй метавонад чалби шадрвандонро дар му^овимат бо коррупсия боло барад, ки дар ин замина нидоддои чомеаи шадрвандй метавонанд абзори мудимме бошанд. Дар шароти имрузаи кишвари мо рушди маърифати шадрвандй та^озои замон мебошад. Барномадои маърифатнок намудани шадрвандон перомуни паёмаддои хатарбори коррупсия ба рушди давлатдории миллй ва мудиммияти фаъолии шадрвандон дар му^овимат бо ин мушкилот дар шароити кишвари мо мудим дониста мешаванд.

Бохабарии мардум аз мушкилоти коррупсия ва паёмаддои хатарбори он, ба андешаи мо, заминасози фаъолгардии чомеаи шадрвандй дар му^овимат бо ин зудуроти номатлуб

мебошад. Ба андешаи мо дар чй радаре ки бохабарии мардум аз паёмаддои мушкилоти коррупсия бештар бошад, дамон андоза имкони пайванди ондо ба нидоддои цомеаи шадрвандй ва дастгирии ондо аз фаъолияти зиддикоррупсионии он тадким пайдо менамояд. Нидоддои цомеаи шадрвандй дар самти муковимати хеш бо мушкилоти коррупсия метавонанд бохабарии мардумро аз паёмаддои хатарбори он тадким бахшанд ва дар як вакт заминаи дастгирии васеи худро дар ин самти фаъолият фародам намоянд.

Дар дама сурат фаъол шудани нидоддои цомеаи шадрвандй дастгирии цамъиятй ва давлатиро такозо мекунад. Хусусан дастгирии фаъолони цамъиятй, ки метавонанд дар таркиби нидоддои мухталифи цомеаи шадрвандй амал намоянд, дар ин самт мудим мебошад. Дар ин самт дастгирии намояндагони васоити ахбори оммаи мустакил, блогерони фаъол ва рузноманигорони тадкикотгар мудим дониста мешавад. Аз ин ру, дар шароити имрузаи рушди Тоцикистон андешидани механизмдои дифзи фаъолони муковиматгар бо коррупсия яке аз шартдои мудим барои фаъолсозии цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо коррупсия мебошад.

Иродаи мустахками зиддикоррупсиони. Зикр намудан зарур аст, ки заминаи мудимми фаъолгардии цомеаи шадрвандиро дар самти муцовимат бо коррупсия иродаи мустадками низоми идорй ва макомоти давлатй дар самти муцовимат бо мушкилоти коррупсия ташкил медидад. Дар дар сурат макомоти давлатиро дар Тоцикистон зарур аст, ки дамацониба фаъолияти зиддикоррупсионии намояндагони цомеаи шадрвандиро дастгирй намоянд. Хусусан дар бадсдо оид ба мушкилоти мавцудияти коррупсия ё заминадо барои зудури ин мушкилот дар бахшдои мухталифи идораи давлатй ба дисоб гирифтани мавкеъгирии цомеаи шадрвандй амри зарурй мебошад. Мутаассифона дар шароити Тоцикистон бинобар бартарй додан ба макомоти давлатй дар бадсдои мухталифи зудурнамуда бо нидоддои цомеаи шадрвандй боварии ондо ба дастгирии давлатй дар самти муцовимат бо мушкилоти коррупсия кодиш пайдо намуд. То як андоза эдсоси бедимоятй заминаи кунд шудани фаъолии нидоддои цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо мушкилоти коррупсия дар шароити Тоцикистон гардидааст.

Руоварии вокей ба цомеаи шадрвандй дамчун шарики муковиматгар бо мушкилоти коррупсия дар шароити Тоцикистон такозо мегардад. Чуноне ки ба мушодида мерасад, цалби цомеаи шадрвандй дар самти муцовимат бо мушкилоти коррупсия аксаран хосияти расмй пайдо намудааст. Аксари маврид субъектдои муайяни цомеаи шадрвандй вазифадор карда мешаванд, ки дар самти муцовимат бо мушкилоти коррупсия барномадои муайянеро амалй гардонанд, ки бештар бо кордои фадмондадидй ва маърифатй маддуд мегардад. Албатта, чунин икдом низ метавонад дар самти муцовимат бо коррупсия мудим бошад. Ба андешаи мо фаъолии цомеаи шадрвандй дар самти муковимат бо коррупсия дар шароити Тоцикистон як падидаи худцуш набуда, бештар хосияти расмй ва тадияшуда дорад, ки дар бародмонии он макомоти давлатй накши мудимро ба ицро мерасонанд. Албатта дар чунин долат фаъолияти цомеаи шадрвандй дар самти муковимат бо коррупсия фарогир намегардад. Чунин ранг гирифтани долат боиси он гардидааст, ки нидоддои цомеаи шадрвандй дар Тоцикистон дар самти ошкорсозии долатдои коррупсионй, арзёбии заминадои зудури коррупсия, хусусан тадлили меъёрдои дукукй ва эспертизаи зиддикоррупсионии ондо, талаби шаффофият ва дисоботдидандагй ва дигар самтдои муковимат бо коррупсия дузури зарурй надошта бошанд.

Заминаи мудимми фаъолгардии цомеаи шадрвандй дар самти муковимат бо коррупсия дар Тоцикистон метавонад муттадидии нидоддои цомеаи шадрвандй дар ин самт бошад. Бунёди шабакадои цамъиятии зиддикоррупсионй ва дастгирии дамдигарии нидоддои цомеаи шадрвандй дар ин самт метавонад заминаи зарурии фаъолияти зиддикоррупсионии цомеаи шадрвандиро фародам оварад.

Васеъ намудани имконият^ои мониторингии цомеаи шахрвандй. Яке аз заминахои мухимро дар фаъолсозии чомеаи шахрвандй васеъ намудани имкониятхои ниходхои чомеаи шахрвандй дар самти мониторинги барномахои давлатй ва фаъолияти ма^омоти давлатй ташкил медихад. Амалй намудани чунин ивдом метавонад ниходхои чомеаи шахрвандиро дар самти му^овимат ва пешгирии мушкилоти коррупсия фаъол гардонад. Ба андешаи мо, ба рох мондани мониторинги барномахои давлатй аз чониби ниходхои чомеаи шахрвандй метавонад заминахои тавлидкунандаи коррупсияро ошкор намояд ва дар самти рафъи он чорахои зарурй андешида шавад. Фаъолияти пайгирии иттилоотй ва мониторингй дар самти му^овимат бо коррупсия на^ши мухим дорад. Мувофи^ ба дидгохи Бонки чахонй стратегияи самараноки зиддикоррупсиониро зарур аст, ки боиси боло рафтани хисоботдихандагй ва назорати чамъиятй тавассути парлумон ва чомеаи шахрвандй гардад [12, с. 47]. Дар аксари мавридхо фаъолияти пайгирии иттилоотй ва мониторингй аз чониби ниходхои чомеаи шахрвандй ба таври муста^илона ба рох монда мешавад. Албатта, ба рох мондани хамкории ма^омоти давлатй ва ниходхои чомеаи шахрвандй дар ин самт метавонад мухим бошад ва борварии чонибхоро ба хамдигар тахким бахшад. Дар шароити Точикистон хамкории ниходхои давлатй ва чомеаи шахрвандиро дар самти мониторинги барномахои давлатй ва фаъолияти ниходхои гуногуни давлативу чамъиятй мухим мешуморем.

Албатта, дар фаъолсозии ниходхои чомеаи шахрвандй маърифати шахрвандй ва ху^у^й метавонад хамчун заминаи мухим баромад намояд. Танхо бохабарии мардум аз хосияти мушкилии мавчуда ва дарачаи таъсиррасонии он ба хаёти чомеа, хамчунин бохабарии онхо аз меъёрхои мавчудаи му^овимат имкон фарохам меоварад, ки онхо дар самти халли он мушкил кушиш ба харч бидиханд. Дар ин маврид огохй аз ^онунгузории зиддикоррупсионй ва статегияи му^овимат бо коррупсия мухим мебошад. Зикр намудан зарур аст, ки фаъолии шахрвандон метавонад хамчун заминаи мухимме барои боло рафтани на^ши чомеаи шахрвандй дар му^овимат бо мушкилоти коррупсия гардад. Дар хама холат шахрвандони фаъол метавонанд аз ниходхои чомеаи шахрвандй хамчун абзори му^овимат бо коррупсия истифода намоянд.

Руоварй ба тацриба^о. Заминаи дигари фаъолсозии чомеаи шахрвандй метавонад руоварй ба тачрибаи кишвархои дигар дар му^овимат бо мушкилоти коррупсия бошад. Дар заминаи аз худ намудани тачрибаи кишвархои дигар чалби чомеаи шахрвандй дар самти му^овимат бо коррупсия метавонад самаранокии бештар дошта бошад. Дар шароити имруза созмонхои байналхал^ие, ки лоихахои му^овимат бо коррупсияро амалй менамоянд (аз забили САХА, Барномаи рушди СММ, Созмони хамкории и^тисодй ва рушд (OECD)) метавонанд хамчун субъекти ироадихандаи тачрибахои амалии фаъолсозии чомеаи шахрвандй дар му^овимат бо коррупсия баромад намоянд.

Лозим ба ёдоварист, ки дар ин самт метавон аз кумаки созмонхои байналхал^й истифода намуд, ки бевосита тачрибаи бехтари гурухи кишвархоро дар самти му^овимат бо коррупсия ба дигар кишвархо тавсия медиханд. Бо кумаки созмонхои байналхал^й метавон заминаи мухиммеро барои фаъолсозии чомеаи шахрвандй дар самти му^овимат бо коррупсия фарохам намуд. Барои мисол СХИР дар асоси натичахои мониторинги стратегияи зиддикоррупсионй дар Точикистон, ки дар 4 давра баргузор гардид, ба масъалаи фаъолсозии чомеаи шахрвандй дар самти му^овимат бо коррупсия таваччухи зарурй равона намуд, то шароити короям барои чомеаи шахрвандй дар самти му^овимат бо коррупсия фарохам карда шавад. Дар хар як мониторинг ин масъала дар мехвари баррасй ^арор дошт. Тавассути ироаи тавсияхо СХИР тавонист баъзе шароитхои заруриро барои фаъолсозии чомеаи шахрвандй дар самти му^овимат бо коррупсия фарохам намояд. Мониторинги 4-уми СХИР (OECD) аз раванди ичрои На^шаи истанбулй дар шароити

Тоцикистон цалби цомеаи шадрвандиро дар дайъати Шурои миллии зиддикоррупсионй ва дар умум сиёсати муковимат бо коррупсия гайриканоатбахш дониста буд.[6] Аз ин ру, мониторинги давраи 4-уми ицроиши Накшаи истанбулии муковимат бо коррупсия васеъ намудани иштироки содибкорон ва дигар намояндагони цомеаи шадрвандиро дар Шурои миллии зиддикоррупсионй ва мониторинги ицроиши стратегияи муковимат бо коррупсия тавсия дода буд [6, с. 33].

Боло бурдани самаранокии фаъолияти мацомоти кудратй. Фаъолияти самараноки макомоти кудратй ва махсусгардонидаи муковимат бо коррупсия дар Тоцикистон метавонад як заминаи мудимме дар садмгузории цомеаи шадрвандй дар самти мубориза бо коррупсия гардад. Аксаран цомеаи шадрвандй дамчун як механизми кумакрасон дар самти муковимат бо коррупсия баромад мекунад, ки дар дама сурат иродаи дукумат ва макомоти давлатй дар ин самт мудим мебошад. Макомоти масъулиятшиноси муковиматкунанда бо коррупсия метавонад давасмандии цомеаи шадрвандиро низ дар муковимат бо коррупсия боло барад. Аз ин ру, дар шароити Тоцикистон зарур мешуморем, то механизми бедтар намудани масъулиятшиносй ва самаранокии кори макомоти давлатй дар умум ва хосатан макомоти махсуси муковиматкунанда бо коррупсия дарёфт намуда шавад. Чуноне ки дар стратегияи нави муковимат ба коррупсия дар Чумдурии Тоцикистон омадааст, муковимат ба коррупсия кори дастацамъона буда, макомоти давлатй дар якцоягй бо цомеаи шадрвандй ва бо иштироки дар як фарди цомеа метавонанд ба паст кардани шиддати он мусоидат намоянд [2].

Тахкими дастгирии цамъиятй. Албатта, дар самти муковимат бо коррупсия дам барои макомоти давлатй ва дам барои цомеаи шадрвандй дастгирии цамъиятй зарур мебошад. Бидуни дастгирии цамъиятй ва цалби васеъи мардум ба ин раванд дама гуна муковимат бо мушкилоти коррупсия бенатица ва бесамар ходад буд. Зикр намудан бамаврид аст, ки цалби адолй ба ин раванд набояд хосияти эъломиявй дошта бошад, балки зарур аст, механизми фарогирии васеи мардум дар муковимат бо мушкилоти коррупсия андешида шавад. Дар ин самт тарбияи тадаммулнопазирй бо коррупсия, тадкими арзишмедварй, боло бурдани боварии мардум ба натицабахшии сиёсати зиддикоррупсионй, ба намоиш гузоштани иродаи вокеии мубориза бо мушкилоти коррупсия, боло бурдани дадафмандии ондо дар ин масир ва кафолати дифзу димоят дар сурати ширкат дар муковимат бо коррупсия метавонад мудим бошад.

Дар шароити Тоцикистон кушиши институтсионализатсияи иштироки цомеаи шадрвандй дар муковимат бо коррупсия низ сурат гирифтааст. Намунаи ин кушиш таъсиси Шурои миллии муковимат бо коррупсия мебошад. Шурои миллии муковимат бо коррупсия макоми умумимиллии машваратй, мутобиксозанда ва дамодангсозандаи фаъолияти макомоти давлатй ва цомеаи шадрвандй цидати амалигардонии чорадои пешгирй ва муковимат бо коррупсия аст. Он макоме мебошад, ки нидоддои цомеаи шадрвандиро барои пешгирй ва муковимат бо коррупсия дар Тоцикистон цалб месозад. Ба дайъати шурои мазкур родбарони аввали вазорату идорадо ва макомоти давлатй, дизбдои сиёсй, ташкилотдои цамъиятй ва дигар нидоддои цомеаи шадрвандй дохил шудаанд, ки масъулияти пешгирй ва мубориза бо коррупсия, дамодангсозии самти фаъолияти муковимат бо коррупсия ба зиммаи ондо вогузор аст [5].

Дар самти фаъолгардонии цомеаи шадрвандй дар муковимат бо мушкилоти коррупсия муайян намудани тарди он мудим мебошад. Ба андешаи ин цониб, тарди дамкорй ва дамодангии фаъолияти цомеаи шадрвандй ва макомоти давлатй дар муковимат бо мушкилоти коррупсия метавонад коромад бошад, ба шарте ки он дамчун заминаи монеъгардй ба фаъолияти самараноки цомеаи шадрвандй нагардад.

Дар мавриди заминадои фаъолгардонии цомеаи шадрвандй дар самти муковимат бо

мушкилоти коррупсия дар шароити Точикистон во^еияти мавчударо ба инобат гирифтан зарур аст. Мухим мешуморем, ки ин кушиш бештар як тархи миллие бошад, ки дар оянда заминае барои дахолати омилхои берунй ба умури давлатдории миллй нагардад. Ё худ фаъолгардонии ниходхои чомеаи шахрвандй дар муцовимат бо коррупсия заминаи халли мушкил на инки боиси зухури холати бухронй дар кишвар шавад. Яъне он бештар як лоихае бошад, ки ба нафъи давлатдории миллии мо ба анчом расида, боиси тахкими низоми сиёсй ва рушди и^тисодиву ичтимоии кишвар дар оянда гардад. Чунин шароитхо ва заминахое фарохам гардад, то субъектхои фурсатталаб ба нафъи хеш барои бархам задани суботи сиёсй дар кишвари мо аз он суиистифода насозанд. Аз ин ру, хамкории давлат ва ниходхои чомеаи шахрвандй метавонад як тархи корояме дар ин самт бошад. Шояд хамохангсозии минбаъдаи фаъолияти ниходхои чомеаи шахрвандй ва ниходи махсусгардонидашудаи муцовимат бо коррупсия дар Точикистон метавонад як тархи хубе барои фаъолсозии чомеаи шахрвандй дар муцовимат бо мушкилоти коррупсия дар шароити кишвари мо бошад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Стратегияи миллии рушди Цумуурии Тоцикистон барои давраи то соли 2030, -Душанбе, 2016. - 98 с.

2. Стратегияи давлатии муцовимат ба коррупсия дар Цумуурии Тоцикистон барои давраи то соли 2030 / Сурогаи дастрасй https://anticorruption.tj/images/PDF/strategiya1.pdf, санаи дастрасй 10.03.2024.

3. Цонуни Цумуурии Тоцикистон "Дар бораи муцовимат бо коррупсия", ш. Душанбе, 7 августи соли 2020/Сурогаи дастрасй www.mmk.tj, санаи дастрасй 20.02.2024.

4. Цонуни Цумуурии Тоцикистон "Дар бораи экспертизаи зиддикоррупсионии санадуои меъёрии ууцуцй ва лощауои санадуои меъёрии ууцуцй" / Сурогаи дастрасй www.mmk.tj, санаи дастрасй 15.03.2024

5. Низомномаи Шурои миллии муцовимат ба коррупсияи Цумуурии Тоцикистон аз 14 декабри соли 2010 таути № 968 / Сурогаи дастрасй www.anticorruption.tj

6. Антикоррупционные реформы в Таджикистане. 4-й раунд мониторинга в рамках Стамбульского плана действий по борьбе с коррупцией. - OECD, 2017. - 138 с.

7. Civil Society Involvement in Drafting, Implementing and Assessing Anticorruption Policies. Best practices manual. Electronic resource, 2014. 108p.

8. Kalikh A., The Role of Civil Society in Fighting Against Corruption in Russia and Poland. Institute of Public Affairs. Electronic resource. 24p. Retrieved from: https://www.isp.org.pl/uploads/drive/oldfiles/05KalikhFINAL.pdf, Date of access, 14.03.2024

9. Sanna Eliasson, The Role of Civil Society in Hindering Corruption. A Case Study about Participatory Budgeting and Social Accountability in Albania, Master's Thesis in Human Rights, Department of Theology, Spring Term 2016. - 53p.

10.Michael Johnston, ed. Civil Society and Corruption - Mobilizing for Reform (Lanham, MD: University Press of America, 2005), 234p.

11. United Nations (UN): Convention against corruption // Source: International Legal Materials, Vol. 43, No. 1 (January 2004), - PP. 37-73

12. World Bank (2000): "Helping countries combat corruption. Progress at the World Bank since 1997", Operationa Core Services & Poverty Reduction and Economic Management Network. Washington DC.: World Bank. - P. 47.

REFERENCES:

1. National Development Strategy of the Republic of Tajikistan for the period of 2030, Dushanbe, 2016, 98 pp.

2. State Strategy of Corruption Struggle in the Republic of Tajikistan for the period of 2030, Access address: https://anticorruption.tj/images/PDF/strategiya1.pdf, access date 10.03.2024

3. Law of the Republic of Tajikistan "On Combating Corruption", Dushanbe, August 7, 2020. Access address www.mmk.tj, access date 20.02.2024

4. Law of the Republic of Tajikistan "On anti-corruption expertise of normative legal acts and drafts of normative legal acts", Access address www.mmk.tj, access date 03.15.2024

5. Regulation of the National Anti-corruption Council of the Republic of Tajikistan, dated December 14, 2010 No. 968, www.anticorruption.tj

6. Anti-corruption Reforms in Tajikistan. 4th round of monitoring on the framework of the Istanbul Anti-Corruption Action Plan. - OECD, 2017. - 138pp.

7. Civil Society Involvement in Drafting, Implementing and Assessing Anti-corruption Policies. Best practices manual. Electronic resource. 2014. 108pp.

8. Kalikh A., The Role of Civil Society in Corruption Struggle in Russia and Poland. Institute of Public Affairs. Electronic resource. 24p. Retrieved from: https://www.isp.org.pl/uploads/drive/oldfiles/05KalikhFINAL.pdf, Date of access, 14.03.2024

9. Sanna Eliasson, The Role of Civil Society in Hindering Corruption. A Case Study about Participatory Budgeting and Social Accountability in Albania, Master's Thesis in Human Rights, Department of Theology, Spring Term 2016. - 53p.

10.Michael Johnston, ed. Civil Society and Corruption - Mobilizing for Reform (Lanham, MD: University Press of America, 2005). - 234pp.

11. United Nations (UN): Convention against corruption // Source: International Legal Materials, Vol. 43, No. 1 (January 2004), PP. 37-73

12. World Bank (2000): "Helping Countries Combat Corruption. Progress at the World Bank since 1997", Operation a Core Services & Poverty Reduction and Economic Management Network. Washington DC.: World Bank. - PP. 47.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.