ZAGADNIENIA BADANIA NARODOWYCH INSTRUMENTÓW DĘTYCH W MUZYKOLOGII Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

10

ART / «@®LL®@UWm=J®yrnaL» #40971), 2024

UDC: 78

Emin Nagijew DoktorantAkademii Muzycznej w Baku DOI: 10.24412/2520-6990-2024-5198-10-14 ZAGADNIENIA BADANIA NARODOWYCH INSTRUMENTOW D^TYCH W MUZYKOLOGII

Emin Nagiyev

PhD Student of the Baku Music Academy (Azerbaijan) QUESTIONS ON THE STUDY OF NATIONAL SPIRIT INSTRUMENTS AND MUSICOLOGY

Streszczenie.

Artykul poswiçcony jest badaniu krajowych instrumentôw dçtych. Wartykule dokonanoprzeglqdu literatury naukowej. Autor skupia siç na klasyfikacji instrumentow dçtych, ich rôznorodnosci i zastosowaniu w rôznych dziedzinach — w zespolach i orkiestrach. Wsrôd instrumentow dçtych balabanjest instrumentem melancholijnym, wystçpuje zarôwno jako instrument towarzyszqcy, jak i wykonawca epizodôw solowych w zespolach ashiq i mugham. Zurna to glosny, dudniqcy instrument, uzywany glôwnie jako wykonawca muzyki tanecznej podczas uroczystosci ludowych i zawodôw sportowych. W twôrczosci kompozytora wykorzystywane sq narodowe instrumenty dçte — sztuki zespolowe i dziela orkiestrowe, orkiestra instrumentôw ludowych, orkiestra symfoniczna. Nauka o zastosowaniu narodowych instrumentôw dçtych w kulturze muzycznej wiqze siç z wykorzystaniem instrumentôw ludowych w obrzçdach i gospodarstwach domowych, a takze w profesjonalnych zespolach i orkiestrach. Wszelkiego rodzaju zespoly i orkiestry zajmujq szczegôlne miejsce we wspôlczesnej kulturze muzycznej. Zastosowanie narodowych instrumentôw dçtych w zespolach i orkiestrach wiqze siç z analizq poszczegôlnych utworôw, cech instrumentarium oraz tresci figuratywno -dramaturgicznej.

Abstract.

The article is devoted to the study of national wind instruments. An overview of scientific literature is presented in the article. The author pays the main attention to the classification ofwind instruments, their variety and use in various spheres - ensembles and orchestras. Among brass instruments, balaban belongs to melancholic instruments and acts both as an accompanying instrument and as a performer of solo episodes in ashika and mugham ensembles. Zurna is a loud, resounding instrument, used mainly as a performer of dance music in folk rituals and sports competitions. In the work of the composer, national wind instruments are used - ensemble plays and orchestral works, an orchestra offolk instruments, a symphony orchestra. The study of the use of national wind instruments in musical culture is connected with the use of folk instruments in rituals and households, as well as in professional ensembles and orchestras. A special place in modern musical culture is occupied by all kinds of ensembles and orchestras. The use of national wind instruments in ensembles and orchestras is connected with the analysis of the works in each case, the peculiarities of the instrumentation and the visual and dramatic content.

Slowa kluczowe: Azerbejdzan, instrumenty dçte, badania, klasyfikacja, barwa.

Keywords: Azerbaijan, wind instruments, research, classification, timbre.

Wstçp: Wsrôd instrumentôw ludowych szczególne miejsce zajmujq narodowe instrumenty dçte Azerbejdzanu. W dzisiejszych czasach wazne jest zbadanie obszarów zastosowan, repertuaru, miejsca i znaczenia instrumentôw dçtych, takich jak zurna, balaban, ney, piszczalka, które sq szeroko stosowane w muzyce tradycyjnej i twôrczosci kompozytorskiej. Badanie narodowych instrumentôw dçtych, obszary zastosowan instrumentôw dçtych w muzyce tradycyjnej oraz badanie cech wykonawczych sq waznymi i niezbçdnymi zagadnieniami w muzykologii. Muzykolodzy Uzeyir Hajibeyli, Gubad Gasimov, Saadat Abdullayeva, Majnun Karim, Abbas gulu Najafzadeh i inni badali rozwôj historyczny, strukturç i cechy wykonawcze, rôznorodnosé narod owych instrumentôw dçtych. Przestudiowanie literatury naukowej pozwala na poznanie cech zastosowania narodowych instrumentôw dçtych w tradycyjnym dziedzictwie muzycznym, glôwnie w obrzçdach ludowych, przedstawieniach tanecznych, zespolach ashiq i mugham, oraz uzasadnienie ich wykorzystania w twôrczosci kompozytorskiej.

Dyskusja: Genialny kompozytor i muzykolog Azerbejdzanu Uzeyir Bey Hajibeyli scharakteryzowal narodowe instrumenty muzyczne, takie jak zurna, balaban, ney i flet, oraz zwrócil uwagç na artysty czne i techniczne mozliwosci instrumentôw dçtych. U. Hajibeyli bezposrednio wyjasnil artystyczne i techniczne mozliwosci zurny, balabanu, ney i fajki w swoim artykule „Rzut oka na zycie muzyczne Azerbejdzanu". O instrumencie trqbkowym pisze: „Dzwiçk trqbki jest tak potçzny, ze nie gra siç na nim w pomieszczeniu, lecz na zewnqtrz. „Barwa" jego glosu jest nieco przytlumiona, a basy tez gorzkie. Orkiestra orientalna moze mieé specjalne „efesi" (Hajibeyli, 1985a: 192). Charakteryzuje instrument balaban w nastçpujqcy sposób: „W przeciwieñstwie do zurny dzwiçki balabanu lub plaskiego balabanu sq bardzo smutne i smutne. Szkoda, ze miejscy milosnicy czçsto porzucajq ten piçkny instrument i zamiast tego grajq na piszczalce, ktôra jest pozbawiona tresci i nieatrakcyjna, okazuje brak szacunku" (Hajibeyli, 1985b: 192). Podobno wraz z barwq dzwiçku instrumentôw balaban i zurna skomentowal pola ich zastosowan. Autor zwraca szczegôlnq uwagç na barwç

«@®ii®@yjum-j®urnal» #!«§)), 2024 / art

11

instrumentu ney i jego zastosowanie: „Jesli istnieje instrument o najpi^kniejszym i najbardziej romantycznym brzmieniu, to jest to ney, ktory niestety jest rzadko uzywany. Iran jest bardziej niezalezny niz Azerbejdzan. Poniewaz jego brzmienie jest bardzo delikatne, jest to muzyka-instrument, ktory nalezy tylko do pomieszczenia. Dobrobyt i post^p tego pi^knego instrumentu w Azerbejdzanie sq niezwykle pozqdane" (Hajibeyli, 1985c: 192). Pomysly U. Hajibeyli'ego na temat tych instrumentow otwierajq drog£ do poszerzenia pol ich zastosowan w muzyce narodowej.

Instrumenty te, pokazane przez U. Hajibeyli'ego, byly wowczas powszechnie stosowane w praktyce muzyki ludowej, a wprowadzone do systemu zapisu przez U. Hajibeyli'ego zacz^to je wlqczac zarowno do orkiestry instrumentow ludowych, jak i do kompozycji zespolu Orkiestra symfoniczna. Jednoczesnie dal impuls do badan tych instrumentow w muzykologii.

W szeregu prac badawczych, ktore pojawily si^ w polowie XX wieku, odnajdujemy informacje dotyczqce charakterystyki zarowno narodowych instrumentow muzycznych, jak i ludowych instrumentow muzycznych. W tym wzgl^dzie mozemy wspomniec o pracach badaczy muzyki Afrasiyaba Badalbeyli, Gubada Gasimova, Karima Karimowa i innych. Jednak w tych utworach kazdy autor, kierujqc si^ celem, do jakiego doszedl, podal zwi^zle informacje na temat historycznego rozwoju ludowych instrumentow muzycznych, w tym instrumentow d^tych, charakterystyki barwy i obszarow zastosowan w muzyce narodowej.

Jesli scharakteryzowac je w porzqdku chronologicznym, warto wspomniec o badaniach Gubada Gasimowa, ktore przeprowadzil w latach 1940-1950. G. Gasimov studiowal tworczosc klasycznych poetow sredniowiecza i dostarczyl informacji o instrumentach muzycznych wspomnianych w ich dzielach. W badaniach G. Gasimova zatytulowanych „Eseje o historii kultury muzycznej Azerbejdzanu w XII wieku" autor zbadal klasycznq spuscizn^ Xll-wiecznego azerbejdzanskiego poety Nizamiego Ganjaviego i ujawnil nazwy ponad 30 opisanych instrumentow. Instrumenty te odegraly waznq rol^ w zyciu muzycznym tamtych czasow i majq ogromne znaczenie w badaniu kultury muzycznej. G. Gasimov podaje, ze w dzielach Nizamiego odzwierciedlono historic i legendy o powstaniu szeregu instrumentow, wyjasnion o kwestie ich zastosowania w zyciu publicznym i zgromadzeniach palacowych, cwiczeniach wojskowych itp. Instrumenty smyczkowe, d^te i perkusyjne opisane sq w tworczosci Nizamiego. W tej serii pokazano wiele rodzajow instrumentow d^tych. G. Gasimov scharakteryzowal je jako narz^dzia wykonane z drewna i miedzi. Wykazano, ze instrumenty d^te drewniane: fajka, ney, musigar - sq szeroko stosowane w zyciu ludowym. Do instrumentow wykonanych z miedzi zaliczajq si^ instrumenty d^te takie jak nie, trqbka, sur (trqbka), sheypur, nefir, shah-nefir, ktore byly rowniez uzywane w orkiestrach wojskowych. W badaniach informacje i narracje zawarte w tworczosci Nizamiego interpretuje G. Gasimov, poruszajqc jednoczesnie problematyk^ ich

dystrybucji zarowno na Wschodzie, jak i n a Zachodzie (Kasimov, 1949).

Nalezy zauwazyc, ze wszystkie te dane ujawnione przez G. Gasimova na podstawie dziel Nizamiego sq wazne w badaniu historycznego rozwoju ludowych instrumentow muzycznych w Azerbejdzanie. Opis instrumentow muzycznych, odzwiercied lony w tworczosci Nizamiego, stal si^ w pozniejszym okresie przedmiotem badan instrumentalistow-naukowcow.

Warto zwrocic uwag£, ze powstaly w wyniku badan Afrasiyaba Badalbeyli'ego w latach 60. XX w. „Wyjasniajqco-monograficzny slownik muzyczny" zawiera informacje o wielu instrumentach muzycznych, w tym d^tych, stosowanych w kulturze muzycznej Azerbejdzanu od sredniowiecza do czasow starozytnych. XX wieku, scharakteryzowano dat£ ich powstania, barw^ i walory wykonawcze. Jednoczesnie wyjasnienie poj^c takich jak balaban (balaman), chigirtma, demkesh, gwizdek, arganun, czarna trqbka, trqbka, musigar, mizmar, nie, ney, pishe, surna, sumsu, nefir, shah-nefir, sheypur , tulum, rura jest interesujqca. (Badalbeyli, 2017).

Jak widac, badania te otworzyly juz drog£ do szerszego zbadania historii powstania ludowych instrumentow muzycznych oraz ich mozliwosci artystycznych i technicznych w muzykologii azerbejdzanskiej XX wieku.

Najwi^ksze badania nad narodowymi instrumentami muzycznymi nalezy do wybitnego muzykologa-naukowca Saadata Abdullayevy. Swoimi badaniami polozyl podwaliny pod nauk^ narz^dzi w Azerbejdzanie i dal impuls rozwojowi etnoorganologii.

Wyjasniajqc zadania nauki o instrumentach, S.Abdullayeva pisze: „Przy badaniu roznych zagadnien dotyczqcych instrumentow muzycznych bardzo wazne jest pogodzenie informacji zawartych w zrodlach, badanie instrumentow muzycznych roznych ludow pozostajqcych od wiekow w bliskich zwiqzkach kulturowych i materialnych w sposob porownawczy. W tym momencie konieczne jest takze wykorzystanie danych historycznych, literackich, etnograficznych, archeologicznych i j^zykowych" (Abdullayeva, 2002a: 3). Zdaniem naukowca wlasnie takie kompleksowe podejscie pozwala na prowadzenie badan nad roznymi problemami instrumentologii.

S.Abdullayeva wspomniala o glownych zrodlach badawczych azerbejdzanskich ludowych instrumentow muzycznych. Wsrod nich wymienic nalezy: studia muzykologiczne, przyklady poezji klasycznej, tworczosc ludowq, zabytki materialne i kulturowe, malarstwo miniaturowe, zbiory muzealne, dokumenty historyczne, kroniki podroznicze, encyklopedie i slowniki, informacje o muzykach itp. (Abdullayeva, 2002b: 3). W wyniku analizy wszystkich tych zrodel S.Abdullayeva przeprowadzila periodyzaj historii rozwoju azerbejdzanskich ludowych instrumentow muzycznych i zbadala ludowe instrumenty muzyczne czasow starozytnych, starozytnych, sredniowiecznych i wspolczesnych.

Wedlug klasyfikacji podanej w monumentalnym opracowaniu S.Abdullayevej „Azerbejdzanskie instrumenty muzyczne ludowe" wskazane sq 23 rodzaje narodowych instrumentow d^tych znanych od

12

ART / «@®LL@@ywm=J®yrnaL» #40971), 2024

czasów starozytnych do wspólczesnosci. Dzielq sii na rodziny i podgatunki ze wzglidu na budowi i sposób zabawy, w tym te z wargami (otwarte - ksul, ney, yan tutak; zamkniite - nie; wieloczlonowe - muzikar; z jizykiem - kalanay, mizmar, fajka; w ksztalcie ptaka -bubuq), jizykowe (jednoglosowe - sumsu, sumsu-balaban, shabbir-balaban, tulum; dwujizyczne -balaban, zurna (trqbka, sur); poligloci - argan), ustniki (rogi - bug, burgu, piszczalki - gaudum, trqbka, nefir, szahnafir, trqbka) mozna wymienié pory roku i gatunki (Abdullayeva, 2002c: 124-125).

Jednym z zagadnien, które przyciqga uwagi w badaniach naukowca jest sledzenie historii powstania i klasyfikacji ludowych instrumentów muzycznych od czasów starozytnych po czasy wspólczesne. S.Abdullayeva bada materialy archeologiczne, materialne zabytki kultury, starozytne rikopisy i sztuki miniatur, które wskazujq na najstarsze okresy naszej historii, sledz proces powstawania i rozwoju instrumentów muzycznych, opisuje instrumenty muzyczne, które istnialy na terytorium starozytnosci Azerbejdzan. Wspomina o szeregu instrumentów muzycznych znalezionych podczas wykopalisk archeologicznych w róznych regionach Azerbejdzanu. Sposród nich nalezy wymienié instrumenty pe rkusyjne, takie jak koshanagara, tabil, tamburyn, shakshak, sinj itp. oraz instrumenty d^te, takie jak robak, piszczalka, burbug i trqbka. Zgodnie z zalozeniem autora instrumenty muzyczne poczqtkowo pelnily roli instrumentów sygnalowych i byly zwiqzane z p rocesem pracy czlowieka. Na pewnym etapie rozwoju spoleczenstwa zamienilo sii ono w instrumenty muzyczne o funkcji czysto estetycznej (Abdullayeva, 2002d: 4). S.Abdullayeva nie tylko wymienila nazwy instrumentów, które odkryla w starozytnych r^kopisach i materialach archiwalnych, ale takze okreslila ich rodzaje i usystematyzowala je, dzelqc na grupy. Z tego punktu widzenia, w wyniku jego odwolania do poezji klasycznej, ogromne znaczenie dla klasyfikacji ludowych instrumentów muzycznych ma opis instrumentów wymienionych w twórczosci wielu poetów oraz wyjasnienie ich glównych cech. . Zatem po dotychczasowych studiach muzykologicznych (wspomniane dzielo G. Gasimova) ponownie nawiqzal do opisu instrumentów muzycznych w poezji Nizamiego Ganjaviego i dokonal ich interpretacji. Ponadto S.Abdullayeva wyjasnila i sklasyfikowala instrumenty muzyczne w jizyku poetyckim w twórczosci Qatran Tabrizi, Khagani Shirvani, Imadaddin Nasimi i innych poetów.

Jednoczesnie ciekawe jest, ze S.Abdullayeva odniosla sii do traktatów sredniowiecznych i zajmowala sii problematykq klasyfikacji ludowych instrumentów muzycznych. Tym samym w sredniowieczu komentowal poglqdy wielkiego orientalisty, urodzonego w Azerbejdzanie Abdulgadira Maraghaina, na temat swoich instrumentów muzycznych. Poniewaz nasze badania koncentrujq sii na zagadnieniach klasyfikacyjnych, chcielibysmy wyrazié te idee.

Muzykolog-naukowiec A. Maragai, bidqc utalentowanym kompozytorem, poetq, piosenkarzem i muzykiem, w swoich traktatach „Maqasid al-Alkhan" i

„Fawaid-ashara" poswi^cil instrumentom muzycznym oddzielny rozdzial i opisal okolo 40 instrumentów muzycznych oraz ich klasyfikacji. W jego twórczosci kompleksowo omawiane sq formy i rodzaje akompaniamentu na instrumentach muzycznych, sposoby strojenia i brzmienia mizrabu oraz techniki wykonawcze. „Abdulgadir Maragai dzieli instrumenty muzyczne na cztery grupy: 1 - ludzkie gardlo, 2 -oddech, 3 - struny, 4 - instrumenty w ksztalcie misek, tasów i talerzy (czyli membranowe i samorezonujqce)" (Abdullayeva, 2002e: 26).

Przyjrzyjmy sii charakterystyce instrumentów d^tych w klasyfikacji A. Maragaina. Naukowiec dzieli instrumenty d^te na dwie podgrupy: muqayadar i absolutne. Sposród nich w instrumentach nalezqcych do pierwszego pólwiejskiego dzwi^k na okreslonej wysokosci uzyskuje sii poprzez zamkni^cie otworów; Obejmuje to nay-i-safid, zamr nay-i siyah, nay-i chajur, zurna, nay-i balaban, nefir, burgu, kyrinay, bag, nay-i hiik. W instrumentach drugiej podgrupy okreslony ton osiqga sii za pomocq dmuchania; takie instrumenty obejmujq instrumenty musiyar, chapchak i argan (argan).

Na temat klasyfikacji A. Maragai S. Abdullayeva pisze: „Trudno powiedzieé, ze wszystkie instrumenty muzyczne opisane przez A. Maragai sq uzywane na terytorium Azerbejdzanu" (Abdullayeva, 2002f: 31). Badacz odkryl jednak, ze oprócz szeregu instrumentów smyczkowych i perkusyjnych, w czasach Maraghaina w Azerbejdzanie szeroko rozpowszechnione byly instrumenty nay, ney, zurna, balaban, nefir, karanay, nsy-i-khyyik, musigar i argan.

Oprócz S.Abdullayevy muzykolog-naukowiec Z.Safarova dokonal takze przeglqdu prac naukowych wybitnych naukowców sredniowiecza - Safiyaddina Urmaviego i Abdulgadira Maraghaina, a informacje o opisanych przez nich instrumentach muzycznych zostaly odzwierciedlone. Ksiqzka Zemfiry Safarovej „Nauka muzyczna Azerbejdzanu (XIII-XX wiek)" opisuje instrumenty muzyczne wspomniane w traktatach A. Maraghaina. Z.Safarova skomentowala klasyfikacji podanq przez A.Maragai i wskazala wsród nich nazwy instrumentów d^tych. Nalezq do nich: nayi-safid, Zamri siyeh, nay, trqbka, naycheyi-balaban, nayi-javar, nafir, bak, borgu, nayi-hiyk, musigar, chirchik i arganun (Safarova, 1998: 213). Jak widaé z komentarzy Z. Safarovej i S. Abdullayevej nazwy instrumentów opisanych przez A. Maragai podane sq z nieco innq pisowniq, sqdzimy, ze sq to róznice wynikajqce z tlumaczenia tekstu Pochodzenie arabsko -perskie.

Zatem z interpretacji literatury naukowej wynika, ze w twórczosci A. Maragaina instrumenty muzyczne sq usystematyzowane i podzielone na typy. Na tej podstawie mozna stwierdzié, ze klasyfikacji instrumentów muzycznych w azerbejdzanskiej nauce muzycznej zaproponowal po raz pierwszy Abdulgadir Maragai juz w XIV-XV wieku. W XX wieku zagadnienia klasyfikacyjne ponownie staly sii przedmiotem badan muzykologów i ukazaly sii liczne opracowania na ten temat. Z tego punktu widzenia klasyfikacja ogloszona przez S.Abdullayevq jest uwazana za najbardziej kompletnq i wszechstronnq klasyfikacji instrumentów muzycznych.

«шиитешим-лшшаи» ^ктщ 2024 / art

13

W badaniach Majnuna Karima i Abbasgulu Najafzadeha, jednego z badaczy azerbejdzañskich ludowych instrumentów muzycznych,

scharakteryzowano historic, rodzaje i charakterystyk artystyczno-wykonawczq narodowych instrumentów d^tych.

Instrumentalista-naukowiec Majnun Karim opisal powstanie i róznorodnosé instrumentów d^tych w ksiqzce ,Azerbejdzanskie instrumenty muzyczne" w nast^pujqcy sposób: „Pierwsze proste przyklady tych instrumentów wykonano z trzcin i trzcin kilka tysi^cy lat temu. Tradycja ta przetrwala do naszych czasów i trwa do dzis. Obecnie z haczyka i trzciny wykonuje si^ kilka instrumentów d^tych: ney, tutak, muzikar, sumsu i ich odmiany. Instrumenty d^te wykonuje si^ takze z kosci, rogów zwierz^cych, gliny, róznych gatunków drewna, miedzi i innych materialów" (Karim, 2009: 41). Majnun Karim dzieli instrumenty d^te ze wzgl^du na ich budow^ na trzy grupy: 1. Mushtukuli: zurna, balaban; 2. Bez ustnika: ney, fajka, fajka boczna; 3. Miechy (skórzane): kombinezon, akordeon.

Nalezy zauwazyé, ze podzial ten rózni si^ nieco od klasyfikacji podanej przez S. Abdullayevq, poniewaz u S. Abdullayevej instrumenty bez ustnika nazywane sq instrumentami wargowymi, tulum z instrumentów mieszkowych jest pokazane jako instrument monofoniczny, a akordeon jest nie uj^te w klasyfikacji.

Instrumentalista-naukowiec Abbasgulu

Najafzadeh jest muzykologiem specjalizujqcym si^ w instrumentach d^tych. W swojej rozprawie doktorskiej na temat „Azerbejdzanskie instrumenty d^te (badania organiczno-historyczne)" obronionej w 2006 roku (Najafzadeh, 2006) oraz w opublikowanych artykulach na ten temat przeprowadzono szeroko zakrojone badania nad narodowymi instrumentami d^tymi, które istnialy w Azerbejdzanie od czasów starozytnych do badano czasy wspólczesne, a takze historic ich powstania, organology, cechy artystyczne i wykonawcze.

W „Slowniku wyjasniajqcym instrumentów muzycznych Azerbejdzanu" Abbasgulu Najafzade'a, w odróznieniu od innych autorów, pokazal duzq liczb^ typów kazdego z instrumentów d^tych, opisal historic ich powstania, sposób przygotowania, budow^, charakterystyk^ wykonania i obszary zastosowañ .

Jesli wezmiemy to osobno, tylko instrument balaban - zwykly balaban, zespól balaban, ashiq balaban, alt balaban, bam balaban, zil balaban, dem balaban, flat balaban, small balaban, wentylowy balaban, piccolo balaban, orkiestra balaban, tenor balaban, tulum balaban, mozemy wymienié rodzaje balabanów i inne (Najafzadeh, 2004: 34).

Jednoczesnie w slowniku znajdujq odzwierciedlenie trqbki, neys, piszczalki i inne rodzaje instrumentów d^tych blaszanych. W tak duzej róznorodnosci instrumentów d^tych mozna dostrzec pewne cechy wspólne, zwiqzane z mozliwosciami artystycznymi, technicznymi i zastosowaniem tych instrumentów. Zatem, w zaleznosci od glosnosci instrumentu, typy takie jak bam, cymbal, alt, piccolo, tenor, w zaleznosci od wielkosci, typy zwykle i male, w zaleznosci od konstrukcji, typy plaskie, tulum, zaworowe itp. oraz zgodnie z obszarami zastosowania

wskazane sq rodzaje zespolów, orkiestr, ashiq, dem balaban. .

W „Slowniku objasniajqcym instrumenty muzyczne Azerbejdzanu" A. Najafzade'a wsród rodzajów trqbek wyróznia si^: trqbka zespolowa, trqbka asafi, trqbka nozna, trqbka nozna, trqbka glówkowa, trqbka bam, trqbka wielka, trqbka, trqbka b^bnowa, trqbka ogólna, Trqbka arabska, trqbka trqbkowa, trqbka podwójna, mala trqbka, trqbka gruba, trqbka czarna, trqbka podwójna, trqbka orkiestrowa, trqbka srednia, trqbka srednia tavar, trqbka pokojowa, trqbka tulum, trqbka shihabi, trqbka tavar, trqbka turecka.

Rodzaje ney w ksiqzce: ney bialy (nayi-sefid), tykwa, bam ney, big ney, arabski ney, staff ney, indyjski ney, khik ney (nayi-hik lub tulum ney), starozytny ney, double ney, nayi - jest oznaczony jako czarny (garaney), neyvari, piccolo ney, turecki ney.

Jednoczesnie pokazane sq rodzaje instrumentów piszczalkowych: piszczalka drewniana, piszczalka, piszczalka pasterska, piszczalka gliniana, piszczalka mala, piszczalka podwójna, piszczalka orkiestrowa, piszczalka piccolo, piszczalka boczna.

Wsród innych instrumentów d^tych wymienionych w ksiqzce sq: pluskwa, gwizdek przepiórczy, fajka, bungar, bug, burbuq, burgu,bulban, jibchik, chirtma, chinjic, chovgan, gwizdek, gwizdek, gwizdek, gwizdek, gavdum, geranay (trqbka), kelanay, karrenay, koshnay, sq informacje o zamir, mizmar, ptasia fajka, mey (balaban), miskaal, musigar, nie, nayi-anban, nechavar, nafir, pishe, sur, trqbka, sumsu (sipsi), shaknefir, shapir , trqbka, tulum, tuluk, zumzuma.

Wniosek. Badanie instrumentów muzycznych jest jednym z waznych zagadnieñ i odgrywa glównq rol^ w uzasadnieniu cech ich zastosowania w muzyce tradycyjnej i twórczosci kompozytorskiej. Z przeglqdu literatury naukowej wynika, ze informacje o historii i rozwoju narodowych instrumentów muzycznych czerpiemy z wielu zródel - zródel archeologicznych, literatury ustnej i klasycznej, a takze przykladów sztuki uzytkowej. Dowiadujemy si^ o tym ze sredniowiecznych zródel naukowych - traktatów muzycznych. Z tego punktu widzenia, zwlaszcza w XV wieku, w badaniu tych instrumentów wazna jest klasyfikacja i opis róznych instrumentów d^tych podana przez Abdulgadira Maragayi. Wszystko to dalo impuls do badañ nad historiq rozwoju narodowych instrumentów muzycznych w XX wieku i dociekania wieloaspektowych zagadnieñ aplikacyjnych w kulturze muzycznej.

Bibliografía:

1. Hacibsyli, Ü.Q. Segilmi^ sssrbri / Ü.e.Hacibsyli. - Baki: Yazigi, - 1885. - 653 s.

2. Касимов, К.А. Очерки из истории музыкальной культуры Азербайджана XII в. / Искусство Азербайджана. Том II. - Баку: Изд. АН Азербайджана. - 1949. - с.5-63.

3. Bsdslbsyli, Q.B. izahli-monoqrafik musiqi lügsti / e.B.Bsdslbsyli. - Baki: Ssrq-Qsrb. - 2017. -472 s.

4. Abdullayeva, S.A. Azsrbaycan xalq galgi atatbri (musiqi^ünasliq-orqanoloji tsdqiqat) / S.A.Abdullayeva. - Baki: Adiloglu. - 2002. - 453 s.

14 ART / «©0LL@@y]ym=J@yrnaL» 2024

5. Safarova, Z.Y Azarbaycanin musiqi elmi 7. Nacafzada, A.I. I Azarbaycan nafas alatlari (XIII-XX asrlar) I Z.YSafarova. - Baki: Elm. - 1998. (orqanoloji-tarixi tadqiqat): sanat^ünasliq namizadi - 583 s. dissertasiyasinin avtoreferati I - Baki, 2006. - 26 s.

6. Karim, M.T. Azarbaycan musiqi alatlari I 8. Nacafzada, A.I. Azarbaycan çalgi alatlarinin M.T.Karim - Baki: Yeni nasil, - 2009. - 183 s. izahli lügati I A.I.Nacafzada. - Baki: Min bir mahni

MMC, - 2004. - 224 s.