ROLA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH W ROZWOJU KULTURY MUZYCZNEJ AZERBEJDŻANU Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

6

ART / «©0LL®@ywm=J®yrnaL» #40971), 2024

ART

UDC: 78; 316.72

MaralAsadova doktorantka Akademii Muzycznejw Baku DOI: 10.24412/2520-6990-2024-5198-6-9 ROLA STOSUNKOW MI^DZYNARODOWYCH W ROZWOJU KULTURY MUZYCZNEJ

AZERB EJD ZANU

MaralAsadova

PhD student at Baku Music Academy (Azerbaijan)

THE ROLE OF INTERNATIONAL RELATIONS IN THE DEVELOPMENT OF MUSICAL CULTURE

OF AZERBAIJAN

Streszczenie.

Artykuiposwigcony jest badaniu istotnej roli stosunkow migdzynarodowych w rozwoju i promocji kultury Azerbejdzanu. Numer ten obejmuje giownie trzy kierunki: 1. Promocja tradycyjnej muzyki ustnej Azerbejdzanu na swiecie; 2. Promocja tworczosci kompozytorow azerbejdzanskich; 3. Rola festiwali muzycznych w rozwoju migdzynarodowych stosunkow kultury muzycznej. Prowadzqc badania w tych obszarach, autor wyjasniiznaczenie promowania muzyki azerbejdzanskiej na swiecie. Odnosniepierwszego kierunku autor mowi o roli wspoipracy z szeregiem organizacji migdzynarodowych w promowaniu wartosci narodowych i moralnych Azerbejdzanu na swiecie. Jesli chodzi o drugi kierunek, rozwazai rozwoj wzajemnych relacji kulturowych i migdzynarodowe uznanie muzyki azerbejdzanskiej na przykiadzie tworczosci Uzeyira Hajibeyli, zaiozyciela Azerbejdzanskiej NarodowejSzkoiy Kompozycji, genialnego kompozytora, muzykologa, pedagoga, muzycznejosobypublicznej. Aby odsionic trzeci kierunek, autorka omowiia festiwale muzyczne odbywajqce sig w Azerbejdzanie i zagranicq. Wszystko to siuzy rozwojowi i promocji kultury azerbejdzanskiej na swiecie i ma ogromne znaczenie.

Abstract.

The article is devoted to the study of the important role of international relations in the development and popularization of Azerbaijani culture. This issue mainly covers three areas: 1. Propaganda of oral traditional music of Azerbaijan in the world; 2. Propaganda of the creativity of Azerbaijani composers; 3. The role of music festivals in the development of international relations of musical culture. After conducting research in these areas, the author explained the importance of promoting Azerbaijani music in the world.

Regarding the first direction, the author talks about the role of cooperation with a number of international organizations in promoting the national and moral values of Azerbaijan in the world.

As for the second direction, he examined the development of mutual cultural ties and international recognition of Azerbaijani music using the example of the work of Uzeyir Hajibeyli, the founder of the Azerbaijan National School of Composers, a brilliant composer, musicologist, teacher, and musical public figure.

To reveal the third direction, the author highlighted music festivals held in Azerbaijan andforeign countries. All this serves the development and popularization of Azerbaijani culture in the world and is of great importance.

Slowa kluczowe:Muzyka, kultura, stosunki migdzynarodowe, kompozytor, festiwale

Keywords: Music, culture, international relations, composer, festivals.

Wst^p: Rozwoj sztuki muzycznej nie jest mozliwy bez powiqzan kulturowych, gdyz tworzenie muzyki odbywa si^ w srodowisku zawodowym, poprzez wzajemnq komunikaj autorow i wykonawcow i jest prezentowane sluchajqcej publicznosci, a proces ten sklada si^ z powiqzanych ze sobq etapow tworczych. Oczywiscie we wspolczesnych czasach rozwoj srodkow technicznych i technologii informatycznych odgrywa waznq rol^ w poszerzaniu wzajemnych relacji kulturowych w dziedzinie muzyki. Rozwoj stosunkow migdzynarodowych w swiatowym doswiadczeniu muzycznym jest jednym z czynnikow stymulujqcych post^p kultury muzycznej. Badanie stosunkow migdzynarodowych w kulturze muzycznej mozna prowadzic zarowno w obszarze muzyki tradycyjnej, jak i w zakresie tworczosci kompozytorskiej, ktore cieszq si^ szczegolnym

zainteresowaniem kulturoznawstwa. W

azerbejdzanskiej nauce humanitarn ej przeprowadzono szereg badan nad glownymi kierunkami polityki kulturalnej panstwa i sposobami ich realizacji, gromadzqc przy tym wiele aktualnego materialu na temat wzajemnych relacji kultur. Jest to calkowicie legalne i daje podstaw^ do naukowych uogolnien. Ponadto w badaniu tego zagadnienia konieczne jest uwzgl^dnienie relacji mi^dzy przeszfosciq a terazniejszosciq, doswiadczeniem wymiany wartosci kulturowych.

Dyskusja: Waznq kwestiq jest ochrona, rozwoj i promocja tradycyjnego dziedzictwa muzycznego w kulturze Azerbejdzanu. W tym wzgl^dzie ogromnq rol^ odgrywa wspolpraca panstwa azerbejdzanskiego z organizacjami mi^dzynarodowymi. W okresie niepodleglosci Republika Azerbejdzanu zostala

«@®ii®@yjum-j®urnal» #!«§)), 2024 / art

7

czlonkiem ponad 30 organizacji mi^dzynarodowych i regionalnych, w tym: ONZ, UNESCO, ISESCO, TURCJA, UNICEF itp. Jesli wezmiemy pod uwag£ polozenie geograficzne Azerbejdzanu, a zwlaszcza dobrze rozwini^te wszystkie srodki transportu i glowne drogi (lotnicze, kolejowe, morskie i drogowe) w republice, wyraznie widac, ze jego rola na Wielkim Jedwabnym Szlaku jest prowadzqcy. Odbudowa Wielkiego Jedwabnego Szlaku, nowego korytarza transportowego, stwarza warunki do intensyfikacji nie tylko stosunkow gospodarczych, ale takze kulturowych oraz sprzyja wzrostowi globalnych wplywow i pot^gi Azerbejdzanu.

Wzrost roli i znaczenia kultury duchowej wymaga poszukiwania nowych podejsc i modeli, uwzgl^dniajqcych swieckie doswiadczenie kraju i wyjqtkowosc narodowq, dla ksztaltowania i realizacji polityki kulturalnej Republiki Azerbejdzanu. Wszystko to otwiera drog£ do prowadzenia badan naukowych w aspekcie studiowania polityki kulturalnej. W tym wzgl^dzie wazne jest przestudiowanie programu panstwa i dokumentow zawierajqcych glowne kierunki polityki kulturalnej. Krytyk kultury-naukowiec F.T. Mammadov szczegolnie zwrocil uwag£ na znaczenie wzajemnych relacji kulturowych w procesach powstawania kultury. Pisze: „Glownym czynnikiem rozwoju kazdej oryginalnej kultury narodowej jest wymiana kulturowa, sluchanie innowacji, tworcza praca nad narodowym dorobkiem kulturalnym innych narodow i organiczne sukcesy w zastosowaniu go do kultury narodowej. Decyduje o tym rozwoj procesu historycznego wewn^trznych tresci kultury, starosc i nowosc, reakcyjne, przestarzale idee i tradycje, zaawansowane innowacje kultury swiatowej oraz uniwersalne wartosci humanistyczne. W ten sposob wymiana kulturalna stwarza warunki do rozwoju kultury narodowej na wyzszym poziomie" (Mamedow, 1997: 224).

Szerokie stosunki kooperacyjne nawiqzane przez Azerbejdzan z roznymi organizacjami mi^dzynarodowymi w dziedzinie kultury stworzyly sprzyjajqce warunki dla integracji naszego kraju z cywilizacjq swiatowq, zachowujqc tradycje narodowe i kulturowe. W tym wzgl^dzie istotne sq relacje z UNESCO. W ramach programu UNESCO rocznic wybitnych osobistosci i znaczqcych wydarzen, realizowane byly wydarzenia o zasi^gu mi^dzynarodowym zwiqzane z Azerbejdzanem. Szereg materialnych i niematerialnych wartosci Azerbejdzanu zostalo wpisanych na List^ Reprezentatywnq Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Wsrod nich mozna wymienic azerbejdzanski mugam, azerbejdzanskq sztuk^ ashiq, sztuk^ wytwarzania i wykonywania strunowego instrumentu muzycznego smola, sztuk^ wytwarzania i wykonywania strunowego instrumentu muzycznego kamancha, tradycyjne tance grupowe Nakhchivan (Yalli, Kocheri, Tanzare), dziedzictwo epickiej kultury Dede Gorgud, tradycyjna sztuka tkania dywanow, wyrob i symbolika kobiecych jedwabnych nakryc glowy, swi^to Nowruz itp.

Jeden z glownych aspektow rozwoju kultury Azerbejdzanu w czasach nowozytnych wiqze si^ z wprowadzeniem na swiat zasobow kulturowych kraju.

Dni kultury Azerbejdzanu organizowane za granicq, podroze kompozytorow i muzykow, wymiany w dziedzinie edukacji muzycznej, mi^dzynarodowe festiwale i konkursy majq ogromne znaczenie w dziedzinie kultury muzycznej. Wspolczesnie glownymi organizatorami koncertow, festiwali i konkursow sq Fundacja Hejdara Alijewa i Ministerstwo Kultury Republiki Azerbejdzanu.

Ekspansj^ stosunkow mi^dzynarodowych w rozwoju muzyki azerbejdzanskiej mozna zaobserwowac takze na przykladzie tworczosci kompozytorskiej. Wyraznym tego przykladem jest dzialalnosc tworcza Uzeyira Hajibeyli, genialnego kompozytora, muzykologa, pedagoga, dramaturga, publicysty i muzycznej osoby publicznej, zwlaszcza w okresie ksztaltowania si^ azerbejdzanskiej szkoly kompozytorskiej w XX wieku. Fuzja tradycji muzycznych Wschodu i Zachodu ma ogromne znaczenie w ksztaltowaniu si^ stylu muzycznego U. Hajibeyli. Przez cale zycie byl zwolennikiem umacniania wzajemnych stosunkow kulturalnych mi^dzy narodami, do czego staral si^ calq swojq tworczosciq i dzialalnosciq publicznq. Poczqwszy od opery U. Hajibeyliego „Leyli i Majnun" (1908), pierwszej opery na Wschodzie, po inne dziela muzyczno-sceniczne - „Asli i Karam" (1912), „Koroglu" (1937), „O olmasin, bu olsun (1910)), slawa komedii muzycznych „Arshin mal alan" (1913) przekroczyla granice jego ojczyzny. Od chwili powstania dziela te staly si^ popularne w wielu krajach, byly wystawiane i daly impuls do rozwoju wymiany kulturalnej mi^dzy narodami. W szczegolnosci fakt, ze dzielo „Arshin Mal Alan" zostalo przetlumaczone na ponad 80 j^zykow swiata i wystawione na deskach 187 teatrow w 76 krajach, a takze fakt, ze film oparty na tym dziele zyskal taka popularnosc to potwierdza, a tego rodzaju informacji stale przybywa. Istnieje wiele faktow na temat zycia scenicznego innych dziel U. Hajibeyli, ktore pokazujq mi^dzynarodowe zainteresowanie tymi dzielami i tworczosciq U. Hajibeyli w ogole. Pod tym wzgl^dem za jedno z niezwyklych wydarzen nalezy uznac wystawienie opery „Koroglu" z udzialem solistow z wielu krajow z inicjatywy organizacji „TURKSOJ".

W 1985 roku decyzjq UNESCO obchodzono w skali mi^dzynarodowej 100-lecie U. Hajibeyli, w wielu krajach odbywaly si^ festiwale i koncerty. 100-lecie opery U. Hajibeyliego „Leyli i Majnun" w 2008 r. oraz komedii muzycznej „Arshin Mal Alan" w latach 2012 -2013 zostaly wpisane na list£ wydarzen UNESCO. Jest to czynnik sluzqcy poszerzeniu muzycznych relacji Azerbejdzanu na poziomie mi^dzynarodowym. Zastosowanie nowoczesnych technologii

informatycznych jest takze czynnikiem sluzqcym promocji kultury muzycznej na poziomie mi^dzynarodowym Dzi^ki dzialaniu serwisow internetowych (uzeyirbook.musigi-dunya. az,

arshin.musigi-dunya.az itp.; autorem stron poswi^conych tworczosci Uzeyira Hajibeyli jest Tariyel Mammadov) poswi^conych tworczosci Uzeyira Hajibeyliego, a takze jak jego tworczosc muzyczna i naukowa, dzi^ki realizacji dziel „Leyli i Majnun", „Arshin Mal Alan", „O olmasin, bu olsun" w

8

ART / «©0LL®@ywm=J@yrnaL» #4(197), 2024

roznych dziedzinach sztuki - teatrze muzycznym, teatrze marionetek, teatrze lalek, kinie, sztuk pi^knych, rzezby, tkania dywanöw itp. mozna je eksponowac na mi^dzynarodowych festiwalach i wystawach. Wynika to z artystycznego wpfywu dziel.

Ogölnie rzecz biorqc, w swoim zyciu i tworczosci U. Hajibeyli zawsze byl zwolennikiem poszerzania stosunköw mi^dzynarodowych muzyki

azerbejdzanskiej, co znalazlo odzwierciedlenie w jego zaleceniach dla postaci muzycznych i mialo ogromny wplyw na rozwöj muzyki narodowej. Potwierdzenie tego wszystkiego znajdujemy w funduszach domu-muzeum Uzeyira Hajibeyliego, a takze we wlasnych artykulach kompozytora oraz we wspomnieniach i dzialalnosci przedstawicieli pokolenia kompozytorow, ktorzy byli jego kolegami i nast^pcami. Znany kompozytor F. Amirov wyjasnil historycznq rol^ Uzeyira Hajibeyli i napisal: „Tworczosc U. Hajibeyli to swietna szkola profesjonalnej muzyki Bliskiego i Srodkowego Wschodu. Wielu przejdzie t£ szkol^, wielu b^dzie si^ od niej uczyc". Wedlug F. Amirowa ten niesmiertelny artysta naprawd^ odegral wielkq rol^ w przebudzeniu swiadomosci narodowej narodu azerbejdzanskiego. Nazywal Uzeyira beya „ojcem profesjonalnej muzyki azerbejdzanskiej" i pisal: ,ßez wzgl^du na to, jak bardzo byl przywiqzany do naszej muzyki narodowej, zawsze patrzyl przed siebie i nie pozostawal zamkni^ty na narodowe ograniczenia... Byl milosnikiem sztuki narodowej , ktory wlasnie ze wzgl^du na swojq narodowosc ma esencj uniwersalnq" (Amirov, 1983a: 63). F. Amirow wspominal, ze U. Hajibeyli radzil mlodym kompozytorom: „Jesli b^dziemy studiowac ogölnq sztuk^ muzycznq, wyswiadczymy wielkq przyslug^ rozwojowi naszej muzyki narodowej... System notacji, europejskie instrumenty muzyczne i formy muzyczne podniosq nasza bogata, harmonijna muzyka, tworzona przez wieki, wkroczyla na nowy etap., poszerza swoje mozliwosci rozprzestrzeniania si^ na caly swiat" (Amirov, 1983b: 63).

Muzykolog-naukowiec Z. Safarova zwraca uwag£ na jednosc aspektöw narodowych i uniwers alnych w tworczosci U. Hajibeyli i pisze: „Dostrzegl innowaj w rozwoju naszej muzyki w rozwoju muzyki azerbejdzanskiej od narodowej przez mi^dzynarodowq do uniwersalnej. Walczqc o nowe tresci, nowe formy i gatunki odzwierciedlajqce nowq er£, U. Hajibeyov walczyl o mi^dzynarodowe i uniwersalne brzmienie muzyki azerbejdzanskiej.Jednoczesnie, zdaniem U. Hajibeyova, muzyka azerbejdzanska musi opierac si^ na starozytnych i bogatych tradycjach zyskujqc to uniwersalne, mi^dzynarodowe brzmienie, nie tracqc przy tym swojej narodowosci" (Safarova, 1985: 171). Lojalnosc wobec tradycji stworzonych przez Uzeyira Hajibeyli w muzyce azerbejdzanskiej, ochrona jego dziedzictwa i promocja w swiecie sq w centrum uwagi panstwa azerbejdzanskiego we wspölczesnych czasach. Doprowadzilo to do postawienia pomnika Uzeyira Beya i wystawienia jego dziel muzycznych w wielu krajach swiata. Jednoczesnie organizowanie wydarzen o mi^dzynarodowej skali i brzmienie muzyki azerbejdzanskiej na scenach swiata odgrywajq waznq rol^ w przekazywaniu swiatu prawd Azerbejdzanu

poprzez naszq kultury muzycznq. To nie przypadek, ze dzien urodzin kompozytora - 18 wrzesnia, zostal ogloszony „Dniem Muzyki Uzeyir" i zamienil si^ w swi^to muzyczne. Ten dzien zostal podarowany naszemu narodowi przez Wielkiego Przywodc^ Hejdara Alijewa.

Od 2010 roku Mi^dzynarodowy Festiwal Muzyczny Uzeyir Hajibeyli, odbywajqcy si^ co roku w dniach 18-28 wrzesnia pod przewodnictwem Prezesa Fundacji Heydara Alijewa, Pierwszego Wiceprezydenta Azerbejdzanu Mehribana Alijewej, przyciqga uwag£ swoim szerokim zakresem Na festiwal zapraszani sq znani muzycy z wielu krajow swiata - dyrygenci, muzycy i zespoly muzyczne, ktorzy wspolnie z muzykami azerbejdzanskimi wystqpili - w szerokiej gamie programow muzycznych - dziela Uzeyira Hajibeyli, zarowno kompozytorow azerbejdzanskich, jak i zagranicznych. Utwory U. Hajibeyliego stale pojawiajq si^ w programach innych mi^dzynarodowych festiwali muzycznych

odbywajqcych si^ w naszym kraju. Jako przyklad mozna wymienic Mi^dzynarodowy Festiwal Mugham „World of Mugham", Mi^dzynarodowy Festiwal Muzyczny Gabala, podczas ktorego tworczosc sceniczna, wokalna i kameralno-instrumentalna U. Hajibeyliego znajduje odzwierciedlenie w roznych interpretacjach.

Jak widac, tworczosc Uzeyira Hajibeyli jest chroniona, przezywana i promowana przez nasze panstwo i narod. W ramach jednego z najwi^kszych projektow Fundacji Hejdara Alijewa, projektu „Swiat Uzeyira", publikowany jest pelny tom dziel muzycznych, komediowych, naukowych i publicystycznych U. Hajibeyli'ego, powstajq nagrania audio i wideo (redaktor projektu w -szefem jest Mehriban Aliyeva, dyrektorem artystycznym jest Firangiz Alizadeh). W 2019 r. Uzeyir Hajibeyli znalazl si^ na liscie autorow, ktorych dziela zostaly uznane za dobra panstwowe w Republice Azerbejdzanu. Oczywiscie wszystkie te fakty podkreslajq wielkq rol^ Uzeyira Hajibeyli w rozwoju azerbejdzanskiej szkoly kompozycji, kultury muzycznej i jej wprowadzeniu w swiat. Z punktu widzenia promocji kultury azerbejdzanskiej na swiecie i nawiqzywania relacji kulturalnych w skali mi^dzynarodowej, organizowanie dni kultury azerbejdzanskiej w roznych krajach ma szczegolne znaczenie. Z tego punktu widzenia na uwag£ zasluguje zarowno organizacja dni kultury azerbejdzanskiej za granicq, jak i demonstracja kultury tych krajow w Azerbejdzanie. Na przyklad organizacja takich wydarzen w Rosji, Gruzji, Niemczech, Egipcie, Kubie, Maroku i wielu innych krajach jest bardzo wazna w ramach polityki kulturalnej Azerbejdzanu.

W ramach tych wszystkich dni kulturalnych obywatelom obcych krajow prezentowane sq wystawy dziel artystow azerbejdzanskich i miniatur etnograficznych, wykonawcy muzyczni prezentujq publicznosci program mughamow i dziel kompozytorow, a grupy taneczne prezentujq tance skladajqce si^ z fragmentow folkloru . Uc zestnicy dni kultury majq okazj^ zapoznac si^ z kuchniq azerbejdzanskq, ktora jest jednq z glownych gal^zi kultury narodowej. Wsrod wydarzen organizowanych z

«шиитешим-лшшаи» ^ктщ 2024 / art

9

inicjatywy Fundacji Hejdara Alijewa warto wymienic organizaj mi^dzynarodowych festiwali i konkursow w Baku. Szczegolnie w ostatnich latach Azerbejdzan zyskal uznanie jako kraj mi^dzynarodowych festiwali. Do takich wydarzen odbywajqcych si^ w kraju mozna wymienic Mi^dzynarodowy Festiwal Muzyczny „World of Mugham", Mi^dzynarodowe Festiwale Muzyczne Uzeyira Hajibeyli, Gara Garayev, Dymitra Szostakowicza i Mscislawa Rostropowicza, Mi^dzynarodowe Festiwale Muzyczne odbywajqce si^ w Gabali, Shaki, Ganja, Baku International Festiwal Jazzowy, Mi^dzynarodowy Festiwal Muzyki Rozmaitej „Jara". Duzq popularnosciq cieszyl si^ takze Mi^dzynarodowy Festiwal Muzyczny „Khari Bulbul", ktory odbyl si^ w Szuszy po zwyci^stwie Azerbejdzanu w Karabachu. Takim wlasnie jest takze mi^dzynarodowy konkurs wokalistow imienia Bulbula. W ramach tych wydarzen przyjazd do naszego kraju wielu znanych osobistosci muzycznych swiata i ich wyst^py w salach koncertowych Baku spowodowaly wielkie ozywienie w zyciu muzycznym republiki i wywolaly szeroki oddzwi^k wsrod swiatowej slawy spolecznosc muzyczna.

Jednym z niezwyklych aspektow jest to, ze po zwyci^stwie Azerbejdzanu w Karabachu w ostatnich latach, kiedy Szusza zostala ogloszona kulturalnq stolicq Azerbejdzanu, zycie kulturalne tego miasta odrodzilo si^, a Szusza stala si^ centrum poezji i muzyki, w ktorym odbywajq si^ wspaniale festiwale i konkursy . W ramach mi^dzynarodowych wydarzen odbywajqcych si^ w Azerbejdzanie przyjazd do naszego kraju wielu znanych osobistosci muzycznych swiata i ich wyst^py w salach koncertowych Baku, Szuszy i innych miast Azerbejdzanu spowodowaly wielkie ozywienie zycia muzycznego Azerbejdzanu republiki i wywolal szeroki oddzwi^k wsrod swiatowego srodowiska muzycznego. Wszystkie te festiwale majq rozne cele i zadania, a ich programy sq rowniez zroznicowane. Azerbejdzanska i europejska muzyka klasyczna, kompozycje wspolczesne, mugham, jazz, muzyka pop itp. sq prezentowane na mi^dzynarodowych festiwalach muzycznych. Wszystko to ma na celu poszerzenie stosunkow

kulturalnych mi^dzy narodami, przeksztalcenie muzyki w srodek komunikacji mi^dzy narodami. Traktujqc festiwale muzyczne jako wazny srodek komunikacji kulturalnej i wspólpracy mi^dzy wspólczesnymi krajami, a takze zawodowymi muzykami, nalezy wziqé pod uwag£ czynniki, które doprowadzily do wszystkich tych osiqgni^é. Bo sposób organizacji i zarzqdzania festiwalami rozwiqzuje takze wazny cel i skutek ich pozytywnego wplywu na rozwój sztuki muzycznej.

Wniosek. W czasach nowozytnych poszerzanie skali interakcji kulturowych stalo si^ jednym z niezb^dnych warunków rozwoju. Szerokie relacje mi^dzy narodami i rozwój nowoczesnych srodków komunikacji ulatwiajq wymian^ informacji. Obecnie nawiqzanie relacji z otaczajqcym swiatem w kazdym zakqtku swiata umozliwia szerzenie wplywów kultury ludzkiej. Dzi^ki temu osiqgni^cia ludzi w dziedzinie stosunków kulturalnych torujq drog£ mi^dzynarodowej wspólpracy w tej dziedzinie. Zatem to kultura stala si^ srodkiem porozumiewania si^ ludzi róznych narodowosci, róznic j^zykowych i religijnych, w róznym wieku i zawodów, bez zadnych granic, w warunkach pelnego wzajemnego zrozumienia. Nauka, kultura i sztuka sq bogactwem ludzkosci, stojq ponad wszelkimi granicami i ograniczeniami narodowymi i otwierajq drog£ do wzajemnej wymiany kulturalnej.

Bibliografía:

1. Мамедов Ф.Т. Международное культурное сотрудничество, как фактор общественного прогресса в Азербайджане. // Азербайджан в международных многосторонних взаимосвязях. Доклады II Бакинского международного симпозиума, 22-24 ноября 1995 г. Баку, Элм, 1997. с.224-227.;

2. Qmirov F.C. Musiqi alaminda. Baki, 1983. 270 s.

3. Safarova Z.Y Üzeyir Hacibayov yaradiciliginda nazari va estetik problemlar. Baki, Elm, 1985. 208 s.

4. Heydar Qliyev Fondunun rasmi sayti. [Elektron resurs] / URL: http://www.heydar-aliyev-foundation.org