CC BY
22Ибрагимов Жамаладен Ибрагим^лы,
ЦР Зацнама институты халыщаралыщ зацнама жэне салыстырмалы щущыщтану белгмгшц жетекшг гылыми щызметкерг, т.г.к., доцент
ЗАЦ ЖОБАЛАРЫНА САРАПТАМА ЖУРГ1ЗУДЩ Ц¥К;ЬЩТЬЩ РЕТТЕЛУ1
Жаhандык экономикалык сын-катерлерге карсы т^руда, жалпы мемлекеттщ саяси-экономикалык дамуыныц алгышарттарына елдщ сапалы, тиiмдi зацнамасы ез ыкпалын типзедь Эйткенi когамдык катынастардыц реттелуiнде эр салалык зацнаманыц сапалы тYрде сарапталуы, азаматтардыц мYДделерiне кызмет етуге мYмкiндiк тудырады. Зацнаманыц дамуы мемлекеттiк к¥кыктык саясаттыц б^лжымас белiгiнiц бiрi. Мемлекет Басшысыныц тарапынан б^л саясатты толыкканды жYргiзуге катысты кептеген iс-шаралар кабылдануда. взiнiц сайлауалды багдарламасын Елбасы «Барлыгына бiрдей казiрri замангы мемлекет: бес институционалдык реформа» деп жариялап, сол реформаларды жYзеге асыру Yшiн мемлекетпк децгейде «100 накты кадам» деп аталатын к¥жат кабылданды.
Аталмыш к¥жат аурудыц сырткы белгiлерiн сылап-сипап кою емес, дендеген дерттiц жYЙелi емi болып табылатын когам мен мемлекетп тYбегейлi кайта езгертуге негiзделген. БYгiн елiмiздiц басты мерзiмдi басылымдары Елбасы ^сынган 5 институционалды реформаны жYЙелi жYзеге асыру т^ргысында 100 накты кадамын жариялады. Аткарылган iстерге токмешлсш, арканы кецге салуга болмайтынын Елбасы Н^рс^лтан Назарбаев кашан да каперге салып келедi. 5 мамыр еткен Yкiметтiц кецейтiлген отырысында Президент кезек ^тпрмейтш кYрмеуi кеп кYрделi мэселелердi тYбегейлi шешудi тапсырды. Осы орайда Мемлекет басшысы 5 институционалды реформаны жYзеге асыру женiндегi 100 накты кадамын жариялады, iске асыру тенгш айкындады. Президент кэсiби мемлекетпк аппарат к¥руды мiндеттеп, ашы^ты^^а басымдык берудi жYктедi. Б^л ретте сала мамандарыныц жалакысы кызмет сапасы мен оц нэтижесше карай жогары болуы
керектiгi ескерiледi. Жаца зацнамаларды эзiрлеу барысында жемкорлыкка карсы кYрестi кYшейтiп, к¥кык б^зушылыктыц алдын алатын арнайы белiм к¥ру кажеттшп де айтылды [1, 1].
Мемлекетпк-к^кыктык саясаттыц тшмдшп, келiсiмдiлiгi жэне YЙлесiмдiлiгi, жYргiзiлген реформалардыц сапалылыгы зацнамалык база-ныц кызметше тыгыз байланысты. Эйткенi зандар мемлекет жэне когамдагы калыптаскан жаца институттарды, саяси-к^кыктык, эконо-микалык жэне катынастарды реттейдi. Елдегi колданыстагы зацнаманыц жогары децгешн камтамасыз етуде кабылданган жэне кабылданатын зац жобаларын сараптау Yлкен рол аткарады.
Б^л айткан пiкiрiмiздi зацгер - галымдардыц ойы беюте тYседi: «Особое значение экспертиза законодательства приобретает в современный период, поскольку количество принимаемых законов и поправок к ним из года в год увеличивается» [2, 7].
Зацнаманы сараптаудыц к¥кыктык реттелуi теориялык жагынан зерттелмегенiмен коса мемлекеттiк билш органдары тарапынан аса назарга алынбайтын сэттерi кездеседi.Осы орайда нормативтiк к¥кыктык актiлердiц сараптамасын азаматтык когамныц дамуындагы жэне мемлекет iсiн баскарудагы кажет тетiктерге жаткызуга болады.
Зацнаманыц теориялык жэне тэжiрибелiк мэселелерi мемлекет жэне к¥кыктыц жалпы мэселесiнiц белiгi болса, ал зацнаманыц сараптамасы осы теорияныц ажырамас белiгi болып табылады.
К^рп замангы гылымныц элеуетiне негiзделген, сараптаманыц кеп тYрiне жэне сараптамалык технологияныц кеп тур-лiлiгiне карамастан,олардыц барлыгы зац шецберiнде, сараптамалык кызметтiц тYбегейлi
принциптерше CYЙенiп жYргiзiлуi керек. Онсыз казiрri замангы сараптаманыц децгей камтамасыз етшп, зацнамалык кызметтщ оц дамуына ыкпал жасалмайды. Зац гылымында нормативтiк к¥кыктык актiлердi сараптаудыц эр тYрiнiц (экологиялык,сыбайлас жемкорлыкка карсы жэне т. б.), жеке зерттеулерi болганымен, зацнаманы сараптау ^гымына катысты бiрыцFай теориялык тэсшдер ^абылданбаган. Колданыстагы зацнама жэне зац жобаларын сараптауды жYргiзудiц принциптерi, кызмет жэне эдiстерi де кажетп децгейде эзiрленбеген.
Колданыст^ы зацнама жэне зац жобаларын сараптау институтын зерттеу к¥кык-шыFармашылыFы теориясын дамыту, зацнама жYЙесiн жэне к¥кыкколдану процесiн жетш-дiруде Yлкен мэн аткарады.
Осы ецбекте бiз зацнамалык кызметтщ тиiмдi жэне сапалы дамуын оныц непзп к¥ралдарыныц бiрi колданыст^ы зацнама жэне зац жобаларын сараптауды жYзеге асыру жэне колданудыц теориялык-к¥кыктык аспектiлерiн ашып керсету аркылы зерттеуге талпыныс жасадык.
Кдоык теориясы саласындаFы зацгер-Fалымдардыц Fылыми ецбектерiне талдау жасау колданыст^ы зацнама жэне зац жобаларын сараптауFа арналFан жYЙелi тYрдегi зерттеулердiц аз келемде екенднш керсеттi.
Осы ецбекп эзiрлеудегi басты максаттардыц бiрi ол зац жобалары жэне зацнамалык актiлердi сараптауды, зацнаманы сараптаудыц к^рылымдык элементтерш эзiрлеу,зацнаманы сараптаудыц ^кыкшынармашылык жэне к¥кык-колдану тэжрибеге эсер ететiндiгiн зерделеу болып табылады. Соныц негiзiнде мынадай мэселелердi жан-жакты карастыруды ^сынамыз. Олар:
- зац жобалары жэне зацнамалык актiлердi сараптаудыц принциптерiн зерделеу;
- зац жобалары жэне зацнамалык актiлердi сараптаудыц кызметш аныктау;
- зацнамалык актiлердi сараптаудыц кепн^скалылынын ескере отырып, оныц эр негiздегi жiктелуiн беру;
- зац жобалары жэне зацнамалык актiлердi сараптауды жYргiзудiц эдiснемесiне талдау жасау;
- зацнамалык актiлердi сараптауды к¥кыктык камтамасыз етудi зерделеу;
- зацнаманыц мониторингiсi мазм^ны мен зацнама сараптамасыныц салыстырмалы талдау жасау;
- зацнама сараптамасыныц зандарFа жэне к¥КыкшыFармашылыFына ыкпал ету
зацдылыктарын аныктау.
Зацнама сараптамасын жYргiзуге катысты мэселелердi зертеуде мынадай зацгер^алым-дардыц ецбектерiне CYЙенуге болады, олар: В.М. Баранов, С.Н. Братусь, Р.С. Белкин, А.Б. Венгеров, A.B. Венедиктов, В.Н. Карташов, Д.А. Керимов, В.Я. Колдин, В.Н. Кудрявцев, И.Ф. Крылов, В.В. Лазарев, С.В. Липень, Е.А. Лукашева, Н.М. Марченко, А.В. Малько, Н.И. Матузов, Л.А. Морозова, В.М. Никифоров, Ю.К. Орлов, А.С. Пиголкин, Т.Н. Радько,
A.А. Разуваев, Е.Р. Россинская, В.М. Сырых,
B.А. Толстик, А.Р. Шляхов, В.Н. Хропанюк жэне баскалар.
Мэселенщ нормативтш-к¥кыктык жэне эмпирикалык непзш мынадай нормативтш-к¥кыктык актiлер к¥райды: (Казакстан Республикасыныц Конституциясы, «Норматив-тш-к¥кыктык актiлер туралы», «Халыкаралык к¥кыктык шарттар туралы», «Сыбайлас жемкорлыкка карсы кYрес туралы» зацдар), сонымен катар «Нормашыгеармашылык кызметп же^лвдру туралы» жэне «Халыкаралык шартта жэне олардыц жобаларына сараптама жYргiзудiц ережесш бекiту туралы» Казакстан Республикасыныц Yкiметiнiц Каулылары.
Осы салаFа катысты Fылыми ецбектерге жасалFан талдау негiзiнде зацнама сараптамасыныц к¥рылымдык элементтерiн эзiр-леуге талпыныс жасалды. Сонымен катар зацнама сараптамасыныц зандарFа жэне К¥КыкшыFармашылыFына ыкпал ету, зацнама сараптамасыныц к¥кыктык реттеу механизмi мен к¥кыкты жYзеге асырудаFы ролi мен орыны зацдылыктары аныкталды.
Осыорайдазацнаманысараптаукабылданатын зацдардыц негiздiгiн, сэйкестшшн жэне тиiмдiлiгiн камтамасыз етедi. Сонымен катар зацнама жYЙесiнiц тиiмдi Fылыми негiзделуiн, кабылданFан зацдардыц оц жэне терю элеуметпк-экономикалык, саяси, к¥кыктык жэне баска да салдарларын аныктайды.
Сараптама зацнама жобаларына жэне жэне колданыска енген зандарFа жасалатын деп еюге белiнедi. Зацнама сараптамасыныц с^раныс-жасаушы субъектiсi, уэкiлеттi органдар тарапы ретiнде мемлекет те, коFамдык ^йымдар да бола алады. Б^л жаFдайда мемлекет сырткы (халыкаралык сараптама) да, шю с^раныс жасаушы бола алады.
Сараптама талаптар аркылы езара бай-ланыскан принциптердi жYзеге асыру, оларды сактаFан жаFдайда зац жобасы жэне кушше енген зац бойынша сараптамалык корытынды
ретшде к¥кыктык нэтиже алынады.
Зацнама сараптамасы принциптерiн зерделей отырып, оларды объективтi жэне сараптама жасау субъектюшщ езiне, оныц адамгершiлiк жэне моральды кезкарастарына катысты жеке деп белуге болады.
Зацнамага катысты сараптаманыц кызмет зац жобалары багыттарыныц мен колданыстагы зацнаманыц, олардыц езара байланыстагы когам мен мемлекеттегi к¥кыктык саясаттыц максаттары мен мiндеттерiнен туындайтын теракты жYЙесi айтылады.
Сараптамалык кызметтiц толыкканды жэне тиiмдi реттелуi Yшiн «Казакстан Республикасыдагы сараптамалык кызмет туралы»зацды кабылдау,зацнамалык актшердщ сапасын кетерудiц оц динамикасына жэне жалпы мемлекеттегi зацнаманыц YЙлесiмдiгiне ыкпал етедi.
Колданыстагы зацнаманыц сараптамасы, зацнама актшерш багалауга, зацнаманы жетiлдiрудiц непзделген ^сыныстарын эзiрлеуге багытталган зацнама кызметшщ негiзгi белiгi болып табылады. Осы орайда зацнама мониторинг мен зацнама сараптамасы жалпы жэне жеке болып YЙлеседi.
К¥кыкколдану тэжiрибесiн сараптау зацнаманы сараптаумен тыгыз байланыста болып, ейткеш к¥кыкколдану тэжiрибесiн талдау нэтижесшде зацшыгармашылыгын YЙлестiру процесi Казакстан Республикасы Зацнама институты аркылы жYргiзiледi.
Зацнаманы сараптау институтын зерттеу аркылы к¥кыкшыгармашылык, нормативтiк к^кыктык актiлер, к¥кыкты жYзеге асыру жэне к¥кык колдану процес туралы жалпытеориялык тYсiнiктердiц дамуына кол жетюзшедь
Сараптаманыц ^гымын аныктауга катысты тэсiлдердi талдай отырып, оныц кеп кырлы аспектiлерiне кез жеткiзуге болады. Шет елдiк зац тэжiрибесiнде И.Бентам ецбектерiнде, ец алгашкылардыц бiрi болып зац жобаларын сараптау институтын енпзущ ^сынады.
Зац эдебиеттерiне, деректерге жасалган талдау, б^дан б^рын зац жобаларына жэне зацнамалык актiлердiц сараптамаларыныц эр тYрлiлiгiне катысты жYЙелi зерттеулердiц болмагандыгын керсетедi.Сараптамаларды жiкке белу оларды топтарга белуге экеледi.Ол ец алдымен объектiсi зац жобалары, колданыстагы зацдар болатын, екiншiден ол тек зац жобаларына катысты сараптамалар.
Бiрiншi топтагы сараптама Yшiн ^сынылган тэсiлге байланысты оларды мынадай негiзде
жiкке белуге болады: сараптаманы ^сынушы субъектiге байланысты; сараптамага ^сынылган материалдыц салалык шыгу тепне, сарапшыныц алдына койылган максат, мвдеттерге, зерттеу келемiне, оны еткiзу кезецдершщ кезегiне, орындаушылардыц к¥рамына катысты. Екiншi топтагы зацнама сараптамасына мынадай ж^елущ ^сынуга болады: зацнама ететеiн кезецге, карастырылуга дайындык дэрежесiнен жэне зац жобасыныц кYрделiгiне байланысты.
Зацнама сараптамасы езара байланыстагы бiрак толык сэйкес келмейтш объект, пэн жэне мшдеттерден, сонымен катар зац жобасы мен колданыстагы зацга сараптамага с^раныс берушi мен орындаушылардан т^ратын субъективтi к¥рамнан тирады. Зерттеу барысында зацнама сараптамасы объектшершщ эр тYрлi екендшн байкауга болады. Олар баскару, к¥кыкколдану жэне баска да кызметтерде зерделеу Yшiн кажетп сараптамалык зерттеудi талап ететш нормативтiк к¥кыктык актiлер жэне зац жобалары. Сараптамалык зерттеущ жаткызылатын объектiлер Казакстан Республикасы зацнамасымен бекiтiлген.
Сараптаманы жеке сипаттайтын оныц пэш болып табылады. Зацнама сараптамасыныц пэнiн д^рыс ^гыну теориялык жагынан кажет, бiрiншiден пэндi объектiден окшаулау жэне сараптамалык зерттеу мiндетiн калыптасыру Yшiн, екiншiден эр тYрлi непзде сараптаманы жiктеу Yшiн. Зацнама сараптамасыныц пэш ретшде, сараптаманы белгiлеушi т^лгалар Yшiн мацызды, арнайы бiлiм жэне бшктшк колдану аркылы зерттелетiн фактшер жэне жагдайлар болып табылады.
Зацнама сараптамасы субъектiлерi ездерiне с^раныс беруш^ ^йымдастырушы жэне оларды тiкелей орындаушы кызметiн кабылдаган зацды жэне жеке т^лгалар болып табылады. Зацнама сараптамасына с^раныс берушi ретiнде мемлекеттiк билш органдары, когамдык жэне халыкаралык ^йымдар, осындай зерттеу жYргiзiлуiне мYДделi мекемелер болар алады. С^раныс берушi аркылы сараптаманыц пэш жэне мазм^ны аныкталып,оны еткiзу мiндеттерi калыптастырылып, кажеттi ж^мыстар, сарапшы ецбек акысын телеу камтамасыз етiлiп, берiлген сараптамалык корытындылар карастырылады.
Казiргi заманда мемлекетiмiзде кеп жагдайда сараптамалык зерттеулердiц с^раныс берушi ретшде орталык билiк органдары болып табылады.
Fалымдардыц тарапынан нормативтiк к¥-кыктык актiлер, эсiресе зацдардыц сапалы
i_10
шыгарылуын ыкшамдауга арналган ¥сыныстар берiледi. Осы мэселеш зерттеушi, зацгер-галым А.С. Пиголкин зацнама сараптамасыныц мэнше катысты былай деп атап етедк «что повышению эффективности экспертной работы и усилению ее влияния на подготовку действенных законодательных решений способствуют четкая регламентация правового статуса эксперта, а также правильное понимание экспертом предмета экспертизы, в полном объеме представленные соответствующие объекты и другие материалы, точно сформулированные задачи экспертного исследования» [3, 9].
Зацнама сараптамасыныц методологиясына келетш болсак, ол белгш принциптерге непзделген зацнамалык акп немесе оныц жобасына жYргiзiлетiн сараптаманыц эдiстерi мен тепктер^ амалдардыц жиынтыгы болып табылады.
Зацнама сараптамасыныц методологиясы-ныц теориялык ережелерiн талдау нэтижесiнде, зацнама сараптамасын багалау кезiнде мынадай амал, тэсшдер колданылу мYмкiн: сараптамалык багалау, топтардыц шогырлануы, «децгелек стол», «мидыц шабуылы», «делфи» эдiстерi.Зац жобалары мен колданыстагы зандарга аймактык децгейде сараптама беруде «децгелек стол», «делфи» эдютершщ колданылуы ыцгайлы болады.
Зацдардыц (зац жобаларыныц) зерттелуiнiц негiзгi багыттарын аныктап алмай, зацнама сараптамасын сапалы жэне тиiмдi жYргiзу мYмкiн емес. Соган сэйкес зацнамага катысты сараптамалык кызмет, зац жобалары мен колданыстагы зацдардыц езара байланыста, олардыц когам мен мемлекеттщ к¥кыгы мен к¥кыктык саясатына сэйкестiлiгiне орай талдау багыттарынц жYЙесi болып табылады.
Зацнама сараптамасыныц теориясына катысты ец непзпс сараптамалык ж^мыстыц соцгы кезецi-сараптамылык корытынды болып табылады.Ол шагын, зац жобасын колдау немесе колдамауга байланысты непзделген ^сыныстан, зац жобасыныц кыскаша мэншен тирады.
Осы орайда сараптамалык корытындыда мынадай с^рактардыц тiзiмi болуы шарт: зацнамалык актiнiц езектiлiгi, сол саланыц нормативтiк реттелу кажеттшп, зацнамалык реттеудщ максаты, зацныц Казакстан Респуб-ликасыныц Конституциясыныц жэне баска да зацдардыц мазм^нына сэйкестiгi, зацныц колдануыныц салдарлары мен шыгындык тетiктерi, зацнама жYЙесiмен кайшылыкка келу мYмкiндiгi, зацныц жYзеге асырылу механизмi.
Сонымен катар сараптамалык корытындыга зацныц жYзеге асырылу Yшiн кабылдануы кажеттi нормативтiк к¥кыктык актiлер тiзiмi, зацнаманыц пэнiн к¥рауды реттейтiн мэселелерiнiц толыктыгы, зацнама к¥рылымыныц зац-дык техника ережелерiне сэйкестш, зац тер-минологиясы,оныц нормативтiк к¥кыктык актiлердiц аныктамалык мазм^нына сэйкестiгi, зацда ескiрген ^гымдардыц болмауы,зацнаманы жариялау тэсшшщ кабылданган ережеге сэйкес болуы.
Зацнама сараптамасыныц принциптерi оны жYзеге асыру кезiнде зац жобасына немесе кушше енген зац актiсiне катысты сараптамалык корытынды тYрiнде берiлген к¥кыктык нэтиже аркылы iске асатын езара байланысты талаптардыц жиынтыгы.
Зацнама сараптамасына катысты сараптама жYргiзудiц бастапкы непзш ашатын ашатын объективтi жэне сараптама жYргiзудiц езiндiк субъекгiсiне жататын, олардыц адами жэне моральдык негiзгi талаптарын сипаттайтын жеке принциптердiц тобы колданылады.
Кез-келген сараптамалык кызмет жэне зацнама сараптамасына тиiстi объекгивтi принциптердщ катарына зацнамага сараптама жYргiзудiц зацдылык принципi жэне оган тиiстi адам жэне азаматтардыц к¥кыктары мен бостандыктарын сактау, жYЙелiлiк, гылыми жэне акпараттык камтамасыз ету, сараптамалык зергтеудiц уактылыгы мен толыктыгы, каржылык камтамасыз етшу принциптерi.
Зацнама сараптамасына тиiстi жеке принциптерге: сарапшыныц жауапкершiлiгi, сараптамалык зерттеудщ объективтiлiгi, сараптама корытындысыныц с^раныс берушiден тэуелшз-дiгi,бiлiктiлiк жэне бэсекелшк принциптерi жатады.
Бiздiц ойымызша сараптамалык зергтеудiц нормативтш-к¥кыктык бекiтiлуi элi де жеткiлiкгi реттелмеген.
Халыкаралык децгейде Тэуелаз Елдер Достастыгы Парламент аралык Ассамблеясы 2002 жылы «Мемлекеттiк сараптама туралы» модельдiк зацды колдап, ол ец алгашкы унификацияланган халыкарлык нормативтiк к¥кыкты кабылдаудыц талпынысы болды. Б¥л зацнама мемлектпк сараптама жYргiзу саласындагы катынастарды реттеудегi акт ретiнде катысушы-елдердiц сараптама туралы зацнамасын дамытуы тиiс ед^ бiрак ол зацныц элеуетi бYгiнде толык пайдаланылмай отыр.
Зацнамалык актшердщ сараптамасыныц д¥рыс багытта дамуын атай келе, нормативтш
акгшердщ кабылдануында к¥кыкгык, лингвис-тикальщ сарашамалардыц басымдыгына токгалу кажег Сонымен катар зацнамалык акгшердщ сарапгамасын жYргiзуде баскару жэне экiмшiлiк сарапгамалык кызмегп араласгырмау керек, вйгкенi ол сарапгаманы газа гехникалык рэсiмге айналдарып жiберуi мYмкiн. Зацнама сарапгамасына гиiсгi норма-гивгiк к¥кыкгык акгiлердi галдау олардыц сирек жэне жYЙесiз жYргiзiлегiндiгiн кврсегедь Осы орайда сарапгамалык кана емес, жалпы зацшыгарушылык жэне к¥кык колдану кызмегiн жегiлдiруге ыкпал егегiн «Кдзакстан Республикасы зацнамасын сарапгау гуралы»зац кабылдауды ^сынамыз.
Ол занда мыналарды беюгу кажег: бiрiншiден кагегориальды-аныкгамалык аппараггы беюгу, оган сарапшы, зацнама сарапшысы, субъекгивг к¥рам, сарапгама багыгталагын объектiлер
юредц екiншiден сарапшы мэртебесiн, к¥зiретiн, кешлдшгерш жэне г.б. регтеу; Yшiншiден зандык негiзде зацнама сарапгамасыныц барлык тYрiн жYргiзетiн арнайы орган к¥ру; гвргшшщен зацнама сарапгамасыныц магериалдык, гехни-калык кырларыныц камгамасыз етiлуiн аныкгау; бесiншiден сарапгамага с^раныс берушi мен оны орындаушыныц к¥зiреттерiнiн ара жтн айкындау; алгыншыдан зац актiлерiне де, зац жобаларына да жYргiзiлетiн срапагманыц жалпы мегодологиясын аныкгау.
Соцгы кездеп когамдык кагынасгардыц зацнамалык камгамасыз егшушщ сапасына тиiстi мэселелерге жогары кызыгушылыкгыц байкалуы, мемлекеттiк билiк органдарыныц зацнама мониторинг мен к¥кыкколдану тэжiрибесiн жетiлдiру жэне ^йымдасгыруга бага беруi, жалпы елiмiздiн зацнамасыныц тиiмдi дамуына непз калайды.
ПайдаланылFан эдебиеттер Ti3iMi
1. Назарбаев Н.Э. Баршага бiрдей осы замангы мелекет: бес институционалдык реформа // Егемен Казакстан. 20.05.15. №92-(27968).
2. Тихомиров Ю.А. Эффективность закона: от цели к результату // Журнал российского права. -2009. - № 4. - С. 6.
3. Законотворчество в Российской Федерации / Под ред. А.С. Пиголкина. - М.: Формула права, 2000. - С. 233.
Мацала зац жобаларына сараптама ЖYргiзудiц взектг мэселелер1не арналган. Сонымен цатар мацалада зацшыгарушылыц цызметтег1 сараптама ЖYргiзу саласыныц толыц зерттелмегендг атап emuedi. Автор зерттеуштердщ назарын зацшыгармашылыгы процессiндегi сараптамалыц ^i^emmi жemiлдiругe аударады.
Ty^h свздер: мемлекет, зац, цуцыц, сараптама, сарапшы, шарт, акт, норма,жоба, цаулы.
Статья посвящена актуальным проблемам проведения экспертизы законопроектов. Также в статье отмечается недостаточная изученность сферы проведения экспертизы законодательной деятельности. Автор обращает внимание исследователей на совершенствование экспертной деятельности в законотворческом процессе.
Ключевые слова: государство, закон, право, экспертиза, эксперт, договор, акт, норма, проект, постановление.
The article is devoted to actual problems of the examination of law drafts. The article also noted insufficient knowledge about the scope of the examination of legislative activity. The author pays attention of researchers to improve expert activity in the legislative process.
Keywords: state, law, right, expertise, expert, contract, act, norm, draft, resolution.
Жамаладен Ибрагим^лы Ибрагимов,
КР Зацнама институты хальщаральщ зацнама жэне салыстырмалы ^¥^ыщтану бeлiмiшц жетекшi гылыми ^ызметкер^ т.г.к., доцент
Зац жобаларына сараптама журпзудщ к^кыктык; реттелуi
Ибрагимов Жамаладен Ибрагимович,
ведущий научный сотрудник отдела международного законодательства и сравнительного правоведения Института законодательства РК, к.и.н., доцент
Правовое регулирование проведения экспертизы законопроектов
Ibragimov Zhamaladen Ibrahimovic,
Leading Research Fellow of the Department of International Legislation and Comparative Law of the Institute of Legislation of the Republic of Kazakhstan, c.h.s., Associate Professor Legal regulation of the examination of law drafts
