Научная статья на тему 'ЮРИСТНИНГ ПРОФЕССИОНАЛ КАСБИЙ ТАЖРИБАСИДА ЮРИДИК МЕҲНАТ ПСИХОЛОГИЯСИ ИЛМИ'

ЮРИСТНИНГ ПРОФЕССИОНАЛ КАСБИЙ ТАЖРИБАСИДА ЮРИДИК МЕҲНАТ ПСИХОЛОГИЯСИ ИЛМИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
109
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
юридик психология / интеграциялашган билимлар / конструктив яъни муросали мулоқот / ижтимоий билим / мантиқ / таҳлил / тасдик излаш / коммуникатив ва ташкилотчилик хусусиятлар / профессионал ёндошув. / legal psychology / integrated knowledge / constructive and conciliatory communication / social knowledge / logic / analysis / search for confirmation / communicative and organizational characteristics / professional approach.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — D. Sulaymonova

Мазкур мақолада ҳуқуқни ҳимоя қилувчи идоралар фаолияти билан боғлиқ касб ходимлари касб фаолиятининг мураккаблиги ва фаолиятида учрайдиган муаммоли ҳолатларни, унга қўйилган талаблар тўғрисида тасаввурга эга бўлишида юридик меҳнат психологияси билан нафақат олий таълим ўқув юртларида ўз навбатида профессионал таълимда ҳам ўқитилиши зарурати, унда булғуси юристларни, ҳуқуқни химоя килувчи идораларда ишлашни максад килувчи ёшларни инсон ва қонунлар, юридик фаолиятнинг психологик жиҳатлари билан таништириш, уларда белгили даражада кўникма ва малакаларни шакллантириш, психологик ва юридик интеграциялашган билимлар билан қуроллантириш, юридик сохада самарали фаолият олиб бориш учун факат юридик билимларнинг бўлиши камлик қилиши юридик психология фанининг ёрдамида фаолиятидаги вазият чалкашликларини профессионал юмшатиш мумкинлигига эътибор қаратиш зарурлиги назарда тутилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE SCIENCE OF LEGAL LABOR PSYCHOLOGY IN THE PROFESSIONAL EXPERIENCE OF A LAWYER

This article emphasizes the need to teach legal labor psychology not only in higher educational institutions, but also in the system of vocational education, so that representatives of professions related to the activities of law enforcement agencies have an idea of the complexity of their profession and the emerging problem situations in their activities, the requirements to them, familiarizing young lawyers and young people intending to work in law enforcement with people and laws, the psychological aspects of legal activity, developing their skills and abilities at a certain level, equipping them with psychological and legal complex knowledge, drawing attention to the fact that legal knowledge alone is not enough to carry out effective work in the legal field, and that the confusion of the situation at work can be professionally mitigated with the help of the science of legal psychology.

Текст научной работы на тему «ЮРИСТНИНГ ПРОФЕССИОНАЛ КАСБИЙ ТАЖРИБАСИДА ЮРИДИК МЕҲНАТ ПСИХОЛОГИЯСИ ИЛМИ»

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

ЮРИСТНИНГ ПРОФЕССИОНАЛ КАСБИЙ ТАЖРИБАСИДА ЮРИДИК МЕ^НАТ

ПСИХОЛОГИЯСИ ИЛМИ Сулаймонова Дилдор Араловна

Тошкент шахдр юридик техникум психологи https://doi.org/10.5281/zenodo.6920135

Аннотация. Мазкур мацолада ууцуцни уимоя цилувчи идоралар фаолияти билан боглиц касб ходимлари касб фаолиятининг мураккаблиги ва фаолиятида учрайдиган муаммоли уолатларни, унга цуйилган талаблар тугрисида тасаввурга эга булишида юридик меунат психологияси билан нафацат олий таълим уцув юртларида уз навбатида профессионал таълимда уам уцитилиши зарурати, унда булгуси юристларни, ууцуцни химоя килувчи идораларда ишлашни максад килувчи ёшларни инсон ва цонунлар, юридик фаолиятнинг психологик жиуатлари билан таништириш, уларда белгили даражада куникма ва малакаларни шакллантириш, психологик ва юридик интеграциялашган билимлар билан цуроллантириш, юридик сохада самарали фаолият олиб бориш учун факат юридик билимларнинг булиши камлик цилиши юридик психология фанининг ёрдамида фаолиятидаги вазият чалкашликларини профессионал юмшатиш мумкинлигига эътибор царатиш зарурлиги назарда тутилган.

Калит сузлар: юридик психология, интеграциялашган билимлар, конструктив яъни муросали мулоцот, ижтимоий билим, мантиц, таулил, тасдик излаш, коммуникатив ва ташкилотчилик хусусиятлар, профессионал ёндошув.

НАУКА ЮРИДИЧЕСКОЙ ПСИХОЛОГИИ ТРУДА В ПРОФЕССИОНАЛЬНОМ

ОПЫТЕ ЮРИСТА

Аннотация. В данной статье подчеркивается необходимость обучения юридической трудовой психологии не только в высших учебных заведениях, но и в системе профессионального образования, чтобы представители профессий, связанных с деятельностью правоохранительных органов, имели представление о сложности своей профессии и возникающих проблемных ситуациях в своей деятельности, требованиях, предъявляемых к ним, ознакомления молодых юристов и молодых людей, намеревающихся работать в правоохранительных органах, с людьми и законами, психологическими аспектами юридической деятельности, формирования у них умений и навыков на определенном уровне, вооружения их психологическими и юридическими комплексными знаниями, обращения внимания на то, что одних правовых знаний недостаточно для осуществления эффективной работы в правовом поле, и что путаница ситуации в работе может быть профессионально смягчена с помощью науки юридической психологии.

Ключевые слова: юридическая психология, интегрированное знание, конструктивно-примирительное общение, социальное знание, логика, анализ, поиск подтверждения, коммуникативно-организационные характеристики, профессиональный подход.

THE SCIENCE OF LEGAL LABOR PSYCHOLOGY IN THE PROFESSIONAL

EXPERIENCE OF A LAWYER

Abstract. This article emphasizes the need to teach legal labor psychology not only in higher educational institutions, but also in the system of vocational education, so that representatives of professions related to the activities of law enforcement agencies have an idea

UIF-2022: 8.2 ISSN: 2181-333

of the complexity of their profession and the emerging problem situations in their activities, the requirements to them, familiarizing young lawyers and young people intending to work in law enforcement with people and laws, the psychological aspects of legal activity, developing their skills and abilities at a certain level, equipping them with psychological and legal complex knowledge, drawing attention to the fact that legal knowledge alone is not enough to carry out effective work in the legal field, and that the confusion of the situation at work can be professionally mitigated with the help of the science of legal psychology.

Keywords: legal psychology, integrated knowledge, constructive and conciliatory communication, social knowledge, logic, analysis, search for confirmation, communicative and organizational characteristics, professional approach.

Бизга маълумки, хар бир касбнинг узига хос кийинчилик ва машаккатли томонлари мавжуд. Бу кийинчиликлар касбий билимларимиз етарли эмаслигидан эмас, балким психология сохасидаги билим ва куникмаларимиз етарли эмаслигидан хам келиб чикмокда.

Юрист касбини назарда тутсак фаолиятидаги энг асосий масала бу - инсонлар билан ишлашдир. Шахс, юридик касбини ёки хукукни мухофаза килувчи идоралар фаолияти билан боглик касбларнинг бирини танлашдан олдин, биринчи галда булгуси касб фаолиятининг мураккаблиги ва унга куйилган талаблар тугрисида тасаввурга эга булиши керак.

Хукукни мухофаза этувчи идоралар фаолиятида учрайдиган ана шу муаммоли холатларни хисобга олиб, нафакат олий таълим укув юртларида уз навбатида профессионал таълимда хам юридик психология фанининг тизимидаги юридик мехнат психологияси мавзусини, айникса, битирувчи томонидан танланадиган касбнинг тушунчасини укувчига тула - тукис етказиб бериш, лекция ва семинар мавзуларини укитишни ташкил этиш уз натижаларини бериши сузсиз.

Юрист булишни хокловчилар ёки хукукни мухофаза этувчи идораларда ишлашни истовчилар олдин мана шу касбнинг мехнат психологияси билан таниш булишлари, шу сохага тегишли касбларнинг машаккатларини олдиндан билишлари, шу хакикатга тайёр туришлари керак. Бу соха вакиллари соханинг ижтимоий билим, изланиш, мантик, тахлил, тасдик излаш, коммуникатив ва ташкилотчилик хусусиятлари борлигини билишлари керак.

Оддий юридик касбларнинг бири хисобланган терговчи фаолиятини тахлил киладиган булсак, унда бутун юридик сохаларга урток булган конуниятларни куришимиз мумкин. Терговчи иш фаолияти хам юкорида кайд этганимиздек турли хил фаолият харакатларини узида камраб олувчи омиллар вужудга келадиган махсус вазиятларда уз ифодасини топади.

Терговчи фаолияти давомида изланиши, жиноятни очиш максадидаги маьлумотларни йигиш жараёнида пайдо буладиган масалаларни ва муаммоларнинг ечимини топишга профессионал ёндошув булиш учун психологик билим хам узига хос хисобланади.

КИРИШ

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Тергов харакатларининг биринчи боскичидан психологик билим нихоятда зарур булади. Жумладан, куршаб турган мухитдан криминоген ахамиятга эга булган маьлумотларни топиб, ажратиб олиш максадининг мазмуни шундай хсусиятга эга булиши керакки унинг ёрдамида жиноятни очиш ва ходисани кайта жонлантириш, гавдалантириш имкониятини берадиган маьлумотларни келтира билиши керак булади. Терговчи фаолиятининг муввафакияти унинг диккати яъни ишга этиборлилиги, бошлангич нукта ва вокеа (ходисани) жонлантириш учун криминоген билимлар билан бирга психологик билим ва топкирлик, сохага оид тажрибалар талаб этилади. Зарур булган маьлумотлар, излар куринишида ёки катнашчиларнинг, гувохларнинг хотираларида колиб кетган маьлумотлар куринишида булиши мумкин, шу информацияларни олиш ёки бахолаш учун психологик билим ва куникмаларни терговчи (эгаллаган) булиши керак.

Терговчи максадга эришиш ёки натижа булиши учун бир неча одамларнинг фаолиятини бириктириб уларнинг олдига тугри ва аник вазифалар куяди. Хрдисанинг (ишнинг) яхлит куринишини тузиш фаолиятида терговчи олинган маьлумотларни кайта ишлайди, тахлил килади, ходисани жонлантиради, тергов версияларини олга суради, олинган маьлумотлар асосида карор кабул килади, узининг билим ва тажрибасига таянган холда терговнинг кейинги боскичи режасини тузади. Терговчи фаолиятининг ижтимоий томони у худудда жиноятчилик билан курашувчи вакил ва бир вактнинг узида уни ташкиллаштирувчи, жиноятчилик ходисасини тахлил килади уни тугатиш чораларини куради. Терговчининг уз фаолиятидаги когнитив (билиш) яъни онг ости ихтиёр этиши куйидагиларга асосланиши керак; уйланиб иш куриш, баркарор булиши, максадни кузлаб режали асосда ишни ташкиллаштириши зарур.

Прокурор шахсининг фаолияти давомидаги характер хусусиятларига тухталадиган булсак, прокурор шахси узининг купкирралиги, бир вактнинг узида прокурор назоратини олиб бориш билан бирга фукароларнинг конун билан курикланадиган хукук ва манфаатлари химоясини ташкиллаштирувчи, кучли иродавий фазилатларга эга булиши, катта шахсий ташаббускорликни, катъиятлиликни, курашчангликни, катъий максадларни, кучли ташкилотчилик кобилиятни талаб килади. МУ^ОКАМА

Прокурор онгида куйидаги сифатлар булиши шарт:

- юз берган ёки юз бериши мумкин булган ходисанинг маьносини, келиб чикишини англаши, сезиши учун чукур фикрлаши, якин ораликда ва келгусида руй берадиган ёки руй бериши мумкин булган фактларни башоратлаши, булиб утган ёки юз бериши мумкин булган ходисалар натижасидан огохлик ва унинг таъсирини бахолаши;

- онгнинг кенглиги: хар хил билимларни эгалаши, фойдаланишни билиши, хабардорлиги, назария ва амалиётда учрайдиган кенг доирадаги саволларнинг жавобларини билиши;

- вазиятни тезда бахолай олиши, хар хил шароитда натижали фикирлаш кобилияти, тезлик ва мохирлик;

- хеч кимнинг ёрдамисиз муаммо куя олиш ва унинг ечимини топиши, мустакил фикрлаши юксак акл заковатга эгалик;

- максадга интилувчанлик, шароит курбонига айланмасдан, узини йукотиб куймасдан иродали фикрлаш фазилати, олдига куйилган масаланинг ечимини топа олиши

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

ва узок муддатга ёдлаш кобилияти, муоммо ечими билан режали кетма кетликда шугулланиш;

- танкидийлик, вазиятнинг келиб чикиш сабабларини аниклаганда хато юбормаслик учун тахминларни бах,олай олиши;

- излувчанлик, холатни хар хил нукталардан урганиш, хар хил вариантларни текшириб куриши ва шу тамойилга амал килиши, узининг ишини керак булса кайтадтан ташкил этиши, хдракат усулларини узгартириши, янги х,олатлардан келиб чиккан х,олда аввал кабул килинган ечимларни, хулосаларини узгартириши фазилатларига эга булиши керак.

ХУЛОСА

Бир суз билан айтганда, терговчидан тергов жараёнинг лидери булиши, прокурордан эса давлат айбловчиси сифатида конструктив яъни муросали мулокотни излаши ва хакикатни карор топтириши талаб этилади. Терговчи, прокурор ва юристлик касбида иш юритувчи шахслар юкорида санаб утилган билим ва куникмаларга эга булиши учун эса албатта юристнинг меунат психологиясидан хабардор булиши зарурдир.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. ^онун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш - юрт тараккиёти ва халк фаровонлигининг гарови. - Т., 2017, 14-16-бет.

2. Мирзиёев Ш.М. Конституция - эркин ва фаровон хдётимиз, мамлакатимизни янада тараккий эттиришнинг мустах,кам пойдеворидир. - Т., 2018, 25-30бет.

3. О.М. Шабалин. Юридическая психология: курс лекций. Пермь. ПГНИУ. 2020. 25 стр.

4. Д.Т.Сапаров "Юриспруденция" йуналиши кайта тайёрлаш ва малака ошириш курси тингловчиси. Диплом иши.ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ЮРИДИК УНИВЕРСИТЕТИ ^УЗУРИДАГИ ЮРИДИК КАДРЛАРНИ ХАЩАРО СТАНДАРТЛАР БУЙИЧА ПРОФЕССИОНАЛ У^ИТИШ МАРКАЗИ. Тошкент. 2021. 42 бет.

5. Узбекистон Республикасининг ^онуни, 16.09.2016 йилдаги УР^-407-сон ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИ ТУГРИСИДА.

6. Узбекистон Республикасининг ^онуни, 29.08.2001 йилдаги 257-П-сон . Узбекистон Республикасининг Прокуратура тугрисидаги конун.

7. Узбекистон республикаси Адвокатлар палатаси 2013 йил 28 сентябрдаги II Конференциясининг карорига 8 - илова.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.