Научная статья на тему 'ЮКОРИ МАЛАКАЛИ БЕЛБОФЛИ КУРАШЧИЛАРДА СТАТИК ВА ДИНАМИК ХАРАКАТЛАР ТАЪСИРИДА МУВОЗАНАТ САКЛАШ ИМКОНИЯТИ'

ЮКОРИ МАЛАКАЛИ БЕЛБОФЛИ КУРАШЧИЛАРДА СТАТИК ВА ДИНАМИК ХАРАКАТЛАР ТАЪСИРИДА МУВОЗАНАТ САКЛАШ ИМКОНИЯТИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
27
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
КУРАШИСТ / ВЕСТИБУЛОСОМАТИЧЕСКАЯ НАГРУЗКА / СТАТИЧЕСКИЕ И ДИНАМИЧЕСКИЕ ДВИЖЕНИЯ / ВРАЩАТЕЛЬНЫЕ ДВИЖЕНИЯ / СОХРАНЕНИЕ РАВНОВЕСИЯ / ЛЕВОСТОРОННЫЕ / ПРАВОСТОРОННЫЕ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Артиқов З.С.

В статье представлены анализ и обсуждение материалов исследования устойчивости функции сохранения равновесия тела у курашистов высших разрядов при воздействии вестибулосоматических (вращательных) нагрузок. Установлено, что у курашистов, независимо от их правосторонности или левосторонности, устойчивость сохранения равновесия тела быстро разрушается при воздействии вращательных движений. Предлагается отрабатывать технические приемы как в правую, так и левую стороны.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЮКОРИ МАЛАКАЛИ БЕЛБОФЛИ КУРАШЧИЛАРДА СТАТИК ВА ДИНАМИК ХАРАКАТЛАР ТАЪСИРИДА МУВОЗАНАТ САКЛАШ ИМКОНИЯТИ»

АРТЩОВ З.С., УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ

ЮЦОРИ МАЛАКАЛИ БЕЛБОГЛИ КУРАШЧИЛАРДА СТАТИК ВА ДИНАМИК ХДРАКАТЛАР ТАЪСИРИДА МУВОЗАНАТ САЦЛАШ ИМКОНИЯТИ

Аннотация. В статье представлены анализ и обсуждение материалов исследования устойчивости функции сохранения равновесия тела у курашистов высших разрядов при воздействии вестибулосоматических (вращательных) нагрузок. Установлено, что у курашистов, независимо от их правосторонности или левосторонности, устойчивость сохранения равновесия тела быстро разрушается при воздействии вращательных движений. Предлагается отрабатывать технические приемы как в правую, так и левую стороны.

Ключевые слова: курашист, вестибулосоматическая нагрузка, статические и динамические движения, вращательные движения, сохранение равновесия, левосторонные, правосторонные.

Тадкикотнинг долзарблиги.

Белбогли кураш буйича утказиб келинаётган миллий чемпионатлар ва ута нуфузли халкаро мусобакаларда юксак натижаларга эришиш учун ракобатнинг кескинлашуви жисмоний потенциал зах,ирасини кучайтириш ва техник-тактик усуллар таркибини кенгайтириш зарурлигига эътиборни каратмокда. Ушбу ута долзарб муаммо ва мазкур миллий спорт турига хос бошка муаммолар юртбошимиз Ш.М.Мирзиёев томонидан 2017 йил 2 октябрда кабул килинган "Кураш миллий спорт турини янада ривожлантириш чора-тадбирлари

тугрисида"ги П^-3306-сонли карорида таъкидлаганидек, серкирра дастур ва илмий-технологик ёндошув асосида х,ал килинмоги даркор. Маълумки, белбогли кураш бугунги кунда юртимизда борган сари оммалашиб, географик жихдтдан халкаро майдонлар чуккисига шахдам кадам ташламокда. Терма жамоаларга аъзо бир катор курашчиларимиз Осиё ва жах,он микёсида утказилаётган мусобакаларда голиб хамда совриндорлар

шох,супаларидан жой олиб, юртимиз шух,ратини жах,он хдмжамияти олдида тараннум этиб келмокда. Шу билан бир каторда шуни х,ам таъкидлаш жоизки, Осиё ва жах,он мусобакаларида юксак натижаларга эришиб келаётган етакчи курашчиларимизнинг "спорт умри" узок муддатларга бардош бера олмаяпти. Аксарият бундай курашчилар 26-28 ёшдан кейин эришган натижаларини кайта

намойиш эта олмаяптилар. Уларнинг баъзилари муддатидан аввал спорт билан хайрлашмокда. Эх,тимол килиш мумкинки, бундай х,олатнинг устувор сабаблари уларнинг бир томонламалик тайёргарлиги, жисмоний, техник-тактик имкониятлар ва усулларнинг бирёклама (унг ёки чап томонлама) шаклланганлигидадир. Бундай х,олат статик ва динамик кучланиш, айникса, унг хдмда чап томонларга бурилиш ёки айланиш хдракатлари билан боглик вестибулосоматик юкламалар таъсирида мувозанатни саклаб колиш имкониятига салбий таъсир курсатади.

Бундай ута долзарб ва хал килувчи муаммо тадкикот предмети сифатида етарли урганилмаган (1,2).

Тадкикотнинг максади юкори малакали белбогли курашчиларда статокинетик ва вестибулодинамик кучланиш таъсирида мувозанат саклаш имкониятини урганишга багишланган.

Тадкикотнинг объекти ва услублари. Тадкикотга Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетининг СПМО гурух,ларида шугулланувчи 20 нафар юкори малакали белбогли курашчилар жалб килинди. Шу жумладан тадкикотда 5 та халкаро тоифадаги спорт устаси, 3 та спорт устаси, 7 та спорт усталигига номзод ва 4 та 1-разрядли курашчилар иштирок этди. Тадкикот стато ва вестибулохронометрия услублари асосида утказилди.

Статохронометрия куйидаги функционал тестларни уз ичига киритди:

1. Оёк учларида тик туриб куз юмилган холатда кулларни юкорига кутариб мувозанат саклаш.

2. Шу тест, факат белбогни ушлаш таклидини куллаш асосида утказилади.

Вестибулохронометрия - куйидаги функционал тестлар асосида утказилди:

1. Диаметри 1 м айлана ичида курашчи холатида туриб унг томонга максимал марта айланиш: айланиш сони ва вакти аникланади.

2. Шу тест, факат чап томонга айланиш кулланилади.

3. Оёкларни жипслаштирган холатда тик туриб кузни юмиб, бошни унг томонга айлантириш: вакт аникланади.

4. Шу тест, факат бошни чап томонга айлантириш кулланилади.

Олинган натижалар ва уларнинг киёсий тах,лили. Тадкикот натижалари шуни курсатадики, деярли барча курашчиларда статик харакатлар (айланма харакат) таъсирида мувозанат саклаш имконияти ута заиф шаклланган экан (1-жадвал). Чунончи, статохронометрик

Белбогли курашда ута мухим, аксарият вазиятларда хал килувчи ахамиятга эга булган вестибулосоматик хдракатлар, ёки бошкача килиб айтганда, танани ва бошни тезкор шиддатда айланма харакатлантириш таьсирида мувозанат саклаш кобилияти хам тадкикотда иштирок этган курашчиларда ута суст шаклланганлиги диккатни тортади. Жумладан, диаметри 1 м айлана ичида танани уз уки атрофида унг ва чап томонларга айлантириш таъсирида (1 - ва 2-тестлар) мувозанат саклаш вакти хам, сони хам жуда кам курсаткичлар билан кайд этилди (2-жадвал).

тадкикотлар буйича олинган биринчи тест натижаларининг минимал ва максимал курсаткичлари 1,84-10,91 ни ташкил этган булса, ушбу курсаткичлар диапазони 9,07 билан ифодаланди. Бундай катта курсаткичли мувозанат саклаш диапазони шундан дарак берадики, тадкикотда иштирок этган барча курашчилар юкори разрядли спортчи булишса-да, уларнинг статик кучланиш холатида мувозанат саклаш кобилияти турлича булган. Оёк учларида тик туриб куз юмилган холатда статик мувозанатни саклаш муддати уртача 5,10±0,73 ни ташкил этди. Статик холатда мувозанат саклашнинг бундай киска вакт билан кайд этилиши машгулотларда статик кучланиш машкларининг нисбатан кам

кулланганлигига боглик булиши мумкин. Бундай фикрни 2-тест, яъни оёк учларида тик турган холатда кузни юмиб белбогни ушлаш таклидини куллаб мувозанат саклаш вакти янада кам курсаткич (3,87±0,46) билан ифодаланганлиги яккол тасдиклайди.

1-жадвал

Маълумки, унакай одамлар (курашчилар хам) табиатан чап томонга осон бурилади ва айланади, унг томонга айланиш улар учун ута нокулай хисобланади. Чапакайлар эса аксинча. Тадкикотимизда иштирок этган унакай курашчиларда айлана ичида унг томонга айлинш сони уртача 3,90±0,8 марта билан ифодаланган булса, бу курсаткични намойиш этиш вакти 5,42±0,12 ни ташкил этди. Чапакай курашчиларда эса ушбу курсаткичлар мувофик равишда 4,71±0,13 марта ва 7,63±0,24 билан ифодаланди. Куриниб турибдики, айланиш вакти унакай курашчиларда хам, чапакай

БелбоFли курашчиларда статокинетик курсаткичларнинг шаклланганлик

даражаси (п=20)

Функционал тестлар Мт-шах

Статохронометрик тестлар: 1- тест - оёк учларида тик туриб, куз юмилган холатда кулларни юкорига кутариб мувозанат саклаш, 1,84-10,91 5,10±0,73

2-тест - шу тест, факат белбогни ушлаш таклидини куллаш асосида бажарилади 2,23-9,75 3,87±0,46

курашчиларда х,ам 2-тест буйича 4,95 сек.дан 7,63 сек.гача микдорни ташкил этган булса, айланишлар сони 3,43 мартадан 4,71 мартагача билан ифодаланди, холос. Демак, барча

курашчилар унакай ёки чапакай булишидан катьий назар, унг томонга х,ам, чап томонга х,ам х,ар секундда хдтто бир марта айлана олмаганлар.

2-жадвал

Унакай ва чапакай белбоFли курашчиларда вестибулосоматик курсаткичларнинг

шаклланганлик даражаси (X + S)

Функционал тестлар Унакайлар Чапакайлар

Вестибулохронометрик тестлар: 1-тест - диаметри 1 м айлана ичида курашчи х,олатида туриб унг томонга уртача тезликда айланиш: - сони, марта - вакти, 3,90±0,08 5,42±0,12 4,71±0,13 7,63±0,24

2-тест - шу тест, факат чап томонга айланиб бажарилади: - сони, марта - вакти, 3,72±0,09 5,64±0,14 3,43±0,07 4,95±0,11

3-тест - тик турган х,олатда оёкларни жипслаштириш, кузни юмиб унг томонга бошни айлантириш таъсирида мувозанат саклаш, 4,58±0,63 6,74±0,87

4-тест - шу тест, факат бошни чап томонга айлантириб бажарилади, 6,54±0,94 5,14±0,72

3-тест, яъни тик турган х,олатда оёкларни жипслаштириб, кузни юмиб, унг томонга бошни айлантириш таъсирида мувозанат саклаш буйича унакай курашчиларда 4,58±0,63, чапакай курашчилар эса 6,74±0,87 натижани курсатдилар. 4-тест - бошни чап томонга айлантириб бажариш давомида мувозанатни саклаш вакти унакай курашчиларда 6,54±0,94 га тенг булган булса, чапакай курашчиларда бу курсаткич 5,14±0,72 ни ташкил этди. Демак, 1 ва 2-тест натижалари х,ам, 3 ва 4-тест натижалари х,ам шуни тасдиклайдики, унакай курашчилар учун тана ва бошни чап томонга айлантириш кулай хамда осон экан, чапакай курашчилар учун аксинча, улар нокулай томонга (унакайлар унг томонга, чапакайлар чап томонга) тана ва бошни айлантириш таъсирида уз мувозанатини яхши саклай олмас эканлар.

Хулоса. Юкорида кайд этилган натижалар тах,лилидан аникландики,

тадкикотда иштирок этган курашчиларда статик мувозанатни саклаш унг ва чап томонларга айланма динамик хдракатлар таьсирида тана мувозанатини саклаш имконияти ута заиф ривожланган экан. Ута мух,им жойи шундаки, мазкур курашчилар учун оддий х,олатда х,ам, курашчи х,олатида х,ам нокулай томонга тана ва бошни айлантириш статик мувозанатнинг тезда барбод булишига (издан чикишига) олиб келар экан. Эх,тимол килинадики, нокулай томонга бош ва танани айлантириш функциясини махсус машклар ёрдамида мунтазам шакллантириб бориш мувозанат саклаш жараёнини бошкарувчи марказий-вестибуляр анализаторнинг функционал имкониятини ошириш билан бир каторда, курашчиларда х,ужум усулларини унг томондан х,ам, чап томондан х,ам бир хил майорат билан ижро этиш имкониятини яратади.

Адабиётлар:

1. Мирзиёев Ш.М. "Жисмоний тарбия ва оммавийвий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида". УзРнинг 2017 йил 3 июндаги ПК3031-сонли карори.

2. Мирзиёев Ш.М. Нуфузли халкаро спорт мусобакаларида юксак натижаларга эришган Узбекистан спортчиларини жамоат ва спорт ишларига кенг жалб этиш хамда спортчиларни ва уларни мураббийларини рагбатлантириш тугрисида". УзР нинг 2017 йил 10 августдаги ПК -3196-сонли карори.

3. Мирзиёев Ш.М. "Кураш миллий спорт турини чнада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида". УзР нинг 2017 йил 2 октябрдаги ПК - 3306-сонли карори.

4. Казилов М.М. Пути оптимизации технико-тактических действий борца в связи с меняющейся устойчивостью позы противника. Автореф.дисс. ... канд.пед.наук. - М., 1970.

5. Пулатов А.А. Явление укачивания при занятиях волейболом и его влияние на результативность подач. / В сб. статьей международного конкурса «Лучшая научная статья -2017». «Наука и Прсвещение». Пенза, Россия.

З.С.Артицов

Маколада юкори малакали курашчиларда вестибулосаматик (айланма) юкламалар таъсири остида тана мувозанатини саклаш фаолияти баркарорлигини тадкик этишга доир материалларнинг тахлили ва мухокамаси такдим этилган. Аникланишича, курашчиларда, уларнинг унакай ёки чапакайлигидан катъй назар, тана мувозанатини саклаш баркарорлигини айланма харакатларни бажариш вактида тез бузилади. Техник усулларни унг томонлама хам, чап томонлама хам узлаштириш тавсия килинади.

The discussion of materials on the stability of the body equilibrium conservational function on wrestlers of higher orders under the influence of vestibular apparatus (rotational) loads are analyzed in this article. It is established on wrestlers, regardless of their right-sidedness or lefft-sidedness, the stability of maintaining the equilibrium of the body is quickly destroyed by the action of rotational movements. It is proposed to practice the techniques by both sides on the right and on the left.

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТНИНГ ТИББИЙ-БИОЛОГИК ВА ИЖТИМОИЙ-ПСИХОЛОГИК АСОСЛАРИ/ МЕДИКО-БИОЛОГИЧЕСКИЕ И СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА

ДЕНИСОВА У.Ж., ТАШСМИ, ТАШКЕНТ.

АЪЗАМОВ Р.М., УзГИФК, ЧИРЧИК

О ПРОБЛЕМАХ ПОЛОВОГО ДИМОРФИЗМА В ЖЕНСКОМ СПОРТЕ

Аннотация: Мазкур маколада жинсий диморфизмнинг генетик, анатомик, физиологик ва психологик даражаларда намоён этилишининг долзарб масалалари куриб чикилган. Маскулин ва фемин типли конституцияга эга булган спортчи кизлар орасида суровнома утказилди. Турли мусобокалардан сунг спортчи кизларнинг саломатлиги тикланиш жараёнига мухтож. Демак машкланиш даврини ташкил этишда мезоциклнинг муддатлари кизларнинг хайз куриш кунларига тугри келиши тавсия этилади.

Калит сузлар: спортчи кизлар, жинсий диморфизм, хайз куриш цикли, жисмоний юкламалар, тикланиш.

Актуальность. До сих пор

продолжают существовать проблемы женского спорта. К тенденциям современного спорта относят все

возрастающие объемы физических нагрузок, в большинстве случаев приводящие к преждевременному и несоответствующему возрасту, снижению

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.