Научная статья на тему 'БЕЛБОҒЛИ КУРАШЧИЛАРГА ХОС КУЧ ТУРЛАРИНИ ВАЗН ТОИФАСИ ДОИРАСИДАГИ ТАҲЛИЛИ'

БЕЛБОҒЛИ КУРАШЧИЛАРГА ХОС КУЧ ТУРЛАРИНИ ВАЗН ТОИФАСИ ДОИРАСИДАГИ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
63
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
КУРАШИСТЫ / ВЗРЫВНАЯ СИЛА / СТАТИЧЕСКАЯ СИЛА / АБСОЛЮТНАЯ СИЛА / ВЕСОВАЯ КАТЕГОРИЯ / ДИФФЕРЕНЦИРОВАННОЕ РАЗВИТИЕ СИЛЫ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мирзанов Ш.С.

Мақолада белбоғли курашчиларга хос турли йўналишли куч сифатлари таҳлил қилинган. Курашчиларда рақибни кўтариш, уни ўнг ва чап томонларга буриш билан боғлиқ куч даражаси вазн тоифаси ортган сари камайиб бориши тадқиқот асосида исботланган. Бундай ҳолатда белбоғли курашчиларда махсус куч турларини ривожлантирувчи машқларни уларнинг вазн тоифасига қараб қўллаш афзал эканлиги қайд этилган.В статье анализированы показатели проявления разнонаправленных силовых качеств у курашистов. При этом установлено, что количественное значение силы, связанной с отрывом соперника и переводом его вправо и влево уменьшается по мере роста весовых категорий курашистов. Показано, что разнонаправленные силовые качества у курашистов могут быть успешно развиты при условии применения специальных упражнений с учетом их весовых категорий.The article analyzed indicators divergent manifestations of power qualities of wrestlers. It was established that the quantitative value of the power associated with the separation of the contender and transfer him to the right and to the left decreases with increasing weight class wrestlers. It is shown that the multi-directional power quality at the wrestlers can be successfully developed with the application of special exercises based on their weight categories.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БЕЛБОҒЛИ КУРАШЧИЛАРГА ХОС КУЧ ТУРЛАРИНИ ВАЗН ТОИФАСИ ДОИРАСИДАГИ ТАҲЛИЛИ»

e-mail: fan_sportga@uz-djti.uz

БЕЛБОГЛИ КУРАШЧИЛАРГА ХОС КУЧ ТУРЛАРИНИ ВАЗН ТОИФАСИ

ДОИРАСИДАГИ ТАХ.ЛИЛИ

Доцент, Ш.С. МИРЗАНОВ1

1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университета, Чирчик

Аннотация. В статье анализированы показатели проявления разнонаправленных силовых качеств у курашистов. При этом установлено, что количественное значение силы, связанной с отрывом соперника и переводом его вправо и влево уменьшается по мере роста весовых категорий курашистов. Показано, что

разнонаправленные силовые качества у курашистов могут быть успешно развиты при условии применения специальных упражнений с учетом их весовых категорий.

Ключевые слова: курашисты, взрывная сила, статическая сила, абсолютная сила, весовая категория, дифференцированное развитие силы.

Мавзунинг долзарблиги. Бугунги кунда, фарзандларимизни соглом, хар томонлама баркамол килиб тарбиялаш, уларни хаётга турмушга ва касбга тайёрлашда жисмоний тарбия, спорт воситаларидан фойдаланиш зарурлиги барча масалаларда акс этган. Жумладан, Узбекистан Республикаси Президента Ш.М.Мирзиёев томонидан "Ёшларга эътиборни кучайтириш, уларни маданият, санъат, жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш, уларда ахборот технологияларидан фойдаланиш

куникмаларини шакллантириш, ёшлар уртасида китобхонликни таргиб килиш, хотин-ьдйзлар бандлигини ошириш масалаларига багишлаб утказилган видеоселектор йигилишида долзарб масалалар каторида давлатимиз рахбари томонидан 5 та мухим ташаббус илгари сурилган булиб, иккинчи ташаббус -ёшларни жисмоний чиниктириш, уларнинг спорт сохасида кобилиятини намоён килишлари учун зарур шароитлар яратишдан иборат этиб белгиланди [1].

Ушбу мухим вазифалар ахолини айни^са, ёшларни жисмоний чиниктириш, уларнинг спорт сохасида кобилиятини намоён килишлари учун зарур шароитлар яратишни назар да тутади. Ёшлар саломатлигини саклаш ва мухофаза килиш масаласида турли хил спорт турлари, жумладан, кураш, белбогли кураш оммалашиб бормокда.

Белбогли кураш кадимги спорт тури булганлигини дунёнинг турли ерларида деворга чизилган суратлар, кулёзмалардан билиш мумкин. Тарихий манбаларда акс этишича, Марказий Америка, Африка, Европа ва Осиё мамлакатларида, шунингдек, Ирландия, Шотландия, Испания, Швйцария, Хитой, Корея мамлакатларида хам белбогли кураш мусобакалари утказилган. 1938 йилда Багдод шахрида бронзадан ясалган икки белбогли курашчининг хайкалчалари топилган. Марказий Осиёда Ибн Синонинг ёзишмаларида белбогли кураш хакида маълумотлар келтирилиб, туркий халклардан долган ёдгорликларда белбогли курашнинг тарихи минглаб йиллар аввал тилга олинган. Бу давлатларда Белбогли кураш таркалиши-нинг асосий сабабларидан бири харбий жангчилар отларда туриб белбогдан фойдаланган холда жанг кплганликлари булиб, белбог билан жангга киришиш омад белгиси булган [9].

Кураштурлари, шужумладан,

белбогли курашга оид жисмоний сифатлар, уларни ривожлантириш масалалари махсус манбаларда уз ифодасини топган [2,4,6,7].

Х,ар бир спорт тури каби белбогли курашда хам динамик, статик ва портловчи куч устуворлиги кузатилади. Демак, курашчиларни тайёрлашда айнан мазкур куч турларини шакллантиришга ургу бериш максадга мувофикдир. Куч атамаси

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ МУАММОЛАРИ / ПРОБЛЕМЫ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ

сермазмун, кенг камровли ва куп киррали интеграл тушунча булиб, инсонга хос барча турдаги хдракатларни юзага келтирувчи сифатдир. Интеграл мазмунли куч сифати (шу жумладан абсолют, нисбий, динамик, статик, портловчи, инерцион куч турлари), уни тарбиялаш услублари, воситалари ва принциплари хар хил спорт турлари билан шугулланувчи спортчиларни тайёрлашда узига хос хусусиятлар билан фаркланади [2, 3,5,7,8].

Яна бир масалани эьтироф этиш лозимки, белбогли курашда белни оркага эгил, ракибни максимал баландга кутариш, шу холатда унг ва чап томонларга бурилиш, олдинга ёки оркага эгилиб ракибни максимал баландга кутариш, шу холатда унг ва чап томонларга бурилиш, олдинга ёки елкадан оркага силтаб ташлаш билан боглик куч турлари хал килувчи ахдмият касб этади [2,3,5,7,8].

Ишнинг максади. Тадкикотимиз Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетининг белбогли кураш ихтисослигида тахсил олувчи турли вазндаги юкори малакали белбогли

курашчиларда хилма-хил йуналишли махсус куч сифатларининг ривожланганлик даражасини урганишга багишланган. Бунда куйидаги тест мапщларидан фойдаланилди: билак динамометрияси, 16 кгли тошни пастдан икки куллаб олдинга ва бош устидан оркага улоктириш, 10 секда шерикни максимал марта кутариб-тушириш ва шерикни кутариб унг ва чап томонга бурилиш. Тадкикотга айнан 66, 73 ва 81 кг вазндаги курашчилар жалб килинганлигининг сабаби шу вазндаги курашчилар купрок булган.

Тадкикот натижалари ва уларнинг тахлили. Тадкикот натижалари шуни курсатдики, юкори малакали белбогли курашчиларда бир неча йуналишлар буйлаб намойиш этилган махсус куч турлари вазн тоифасига караб узига хос хусусиятлар билан фаркланар экан. Айникса, тадкикотда иштирок этган барча вазнли курашчиларда унг ва чап кул - билак панжа кучи бир-биридан кескин асимметрик фарк билан кайд этилганлиги эьтиборни тортади (1-жадвал).

1-жадвал

Юкори малакали турли вазнли белбогли курашчиларда махсус куч курсаткичларининг уртача статик даражаси

1^улланилган тестлар х±6

66 кг п=12 73 кг п=15 81 кг п=10

Кул динамометрияси (кг) Унг КУЛ 44.3±1.87 49.4±2.04 58.7 ±1.08

Чап кул 41.6±1.66 46.2±1.72 56.2±1.24

16 кг ли тошни пастдан икки куллаб олдинга улоктириш (м) 3.75±0.78 4.80±0.66 5.35±0.68

16 кг ли тошни икки куллаб бош устидан оркага улоктириш (м) 4.82±0.84 5.63±0.78 6.74±0.87

10 секунд ичида ракибни кутариб - тушириш (марта) 9.65±0.54 8.18±0.86 6.80±0.24

10 секунд ичида ракибни кутариб унг ва чап томонга бурилиш (марта) 8.50±0.88 7.45±0.83 6.05±0.17

Чунончи, 66 кг вазнли курашчиларда унг кул кучи уртача 44,3± 1,87 кгни ташкил этган булса, чап кул кучи 41,6±1,66 кг билан ифодаланди ва асимметрик фарк 1,7 кгга тенг булди. Ушбу курсаткичлар 73 кг вазнли курашчиларда мувофик тартибда 49,4±2,04 кг ва 46,2± 1,72 кг, 81 кг вазнли курашчиларда эса 58,7 ±1,08 кг ва 56,2± 1,24 кг ни ташкил этди. Кучнинг асимметрик фарклари

мувофик равишда 3,2 ва 1,9 кг га тенг булди. Демак, унг ва чап кул билан панжа кучининг энг катта асимметрик фарки 78 кг вазнли курашчиларда кайд этилган.

Таъкидлаш лозимки, унг ва чап КУЛ кучининг бундай асимметрик фарки узок давом этувчи мусобака циклларида, айникса, беллашувнинг сунгги дакикаларида олишув

32

№2/2019

e-mail: fan_sportga@uz-djti.uz

натижасига салбий таъсир курсатиши мумкин.

16 кг ли тошни пастдан икки куллаб олдинга улоктириш 66 кг вазнли курашчиларда 3,75±0,78 м ни, 73 кг вазнли курашчиларда 4,80±0,66 м ни ва 81 кг вазнли курашчиларда 5,35±0,68 м ни ташкил этди.

16 кг ли тошни икки куллаб бош устидан оркага улоктириш масофаси мувофик вазнли курашчиларда: 4,82±0,84; 5,63±0,78; 6,74±0,87 м билан ифодаланди. Мазкур икки тест буйича кайд этилган натижалардан куриниб турибдики, курашчилар вазни орта борган сари тошни олдинга ва бош устидан оркага улоктириш

20

кучи хам кетма-кет тартибда ортиб борган (1-расм).

Юкорида келтирилган курсаткичлар даражаси курашчиларнинг вазн тоифасига караб таккосланганда, кайд этилган махсус куч турлари ута кам фарк билан ривожланганлигидан дарак беради. Бундай холат, фикримизча, укув-тренировка машгулотларида айнан шу нихоятда мухим махсус куч турларини ривожлантиришга максадли эътибор каратилмаслигини ис^отлайди.

15

10

66 кг вазн

73 кг вазн

□тошни олдинга улоктириш

81 кг вазн

I тошни оркага улоктириш

1- раем. Турли вазнли курашчиларда тошни олдинга ва оркага улоктириш

диаграммаси

10 секунд ичида рацибни кутариб -тушириш 66 кг вазнли курашчиларда 9,65±0,54 марта, 73 кг вазнли курашчиларда 9,18±0,86 марта, 81 кг вазнли курашчиларда 6,80±0,24 мартани ташкил этди.

10 секунд ичида ракибни кутариб унг ва чап томонга бурилишлар микдори 66 кг вазнли курашчиларда 8,50±0,88 марта, 73 кг вазнли курашчиларда 7,45±0,83 марта, 81 кг вазнли курашчиларда 6,05±0,17 марта кайд этилган (2-расм).

66 кг вазн

73 кг вазн

81 кг вазн

□ракибни кутариб - тушириш □ ракибни кутариб унг ва чап томонга бурши

2- расм.Рацибникутариб - тушириш ва ракибни кутариб унг ва чап томонга буриш

диаграммаси

Мазкур икки тест буйича олинган натижалар вазн тоифаси ортиб борган сари бундай махсус куч даражасини камайиб борганлигини курсатди. Таъкидлаш мухимки, огир вазнли курашчиларда ракибни кутариб уш-тап томонларга

бурилишларнинг ута кам марта такрорлангани уларда портловчи, статик ва

динамик куч турларини ривожлантириш зарурлигига эътиборни каратади.

Хулоса. Юкорида тахлил килинган тадкикот натижаларидан шундай хулосага келиш мумкинки, умуман кураш турлари ва хусусан белбогли курашчиларга хос куч турларини ривожлантирувчи машкларни куллашда вазн тоифалари хамда махсус куч

хусусиятларини эътиборга олиш ута мухим амалий ахамият касб этади. Бу борада, айникса, унг ва чап кул панжа кучини бир хил даражада ривожлантириш кулланиладиган усуллар самарадорлигини янада оширади.

Юкни (тошни) олдинга ва оркага ташлаш, ракибни кутариб унг ва чап томонларга бир хил микдорда брилиш машклари хам кучни пропорционал тартибда ривожлантиришга хизмат кдпади.

Адабиётлар:

1 .Мирзиёев Ш.М. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги

боскичга к>п:арамиз. 1 -т. Тошкент: "Узбекистан" 2018.

2. Бойко В.Ф, Данько Г.В. Физическая подготовка борцов. - Киев: Олимпииская

литература, 2004.

3. Матвеев Л.П Основы общее спорта /и системы подготовки спортсменов. Киев:

Олимпиская литература. 1999.

4. Платонов В.Н. система подготовки спортсменов в олимпийском спорте. Обшая теория

и её практические приложения. Киев: олимпийская литература. 2004.

5. Усмонхужаев Т.С., З.С.Артиков, М.МДиргизбоев "Белбогли курашчиларнинг жисмоний

тайёргарлиги" Т.: 2017.

6. Холодов Ж.К, Кузнецов B.C. Теория и методика физического воспитания и спорта.

Учебное пособие для ВУЗов. -М: Академия, 2008.

7. Mirzaqulov Sh.A. Belbogli kurash nazariyasi va uslubiyati., O'quv qo'llanma. T: 2013.

8. Tastanov N.A. Kurash turlari nazariyasi va uslubiyati. Darslik. T: 2015.

9. http://ru/wikipedia.org./w/index.

Ш.С. Мирзанов

Маколада белбогли курашчиларга хос турли йуналишли куч сифатлари тахдил килинган. Курашчиларда ракибни кутариш, уни унг ва чап томонларга буриш билан боглик куч даражасивазн тоифаси ортган сари камайиб бориши тадкикот асосида исботланган. Бундай холатда белбогли курашчиларда махсус куч турларини ривожлантирувчи машкларни уларнинг вазн тоифасига караб куллаш афзал эканлиги кайд этилган.

The article analyzed indicators divergent manifestations of power qualities of wrestlers. It was established that the quantitative value of the power associated with the separation of the contender and transfer him to the right and to the left decreases with increasing weight class wrestlers. It is shown that the multi-directional power quality at the wrestlers can be successfully developed with the application of special exercises based on their weight categories.

СПОРТ ФАНИ: МУАММОЛАР ВА ИСТЩБОЛЛАР/ НАУКА О СПОРТЕ: ПРОБЛЕМЫ И ПРЕСПЕКТИВЫ

ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАРНИ ТЕХНИК УСУЛЛАРГА УРГАТИШДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ

Ш.Ф.ТУЛАГАНОВ1

^збекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университета, Чирчик

Аннотация. В статье рассматриваются методы обучения юных гандболистов техническим приёмам и эффективность использования информационных технологий. Освящена важность использования средств в обучении юных гандболистов техническим приёмам.

Ключевые слова: инновация, педагогические технологии, скрытые передачи мяча, обыгрыш, информация, технические элементы.

№2/201? я

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.