Научная статья на тему 'КУРАШЧИЛАРДА ЎНГ-ЧАП ТОМОНЛАМА УСУЛЛАРНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ ВА УЛАРНИНГ ГИПОКСИК ҚИЙМАТИНИ АНИҚЛАШ'

КУРАШЧИЛАРДА ЎНГ-ЧАП ТОМОНЛАМА УСУЛЛАРНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ ВА УЛАРНИНГ ГИПОКСИК ҚИЙМАТИНИ АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
22
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТЕХНИЧЕСКИЕ ДЕЙСТВИЯ / ТЕХНИЧЕСКИЕ ТЕСТЫ / СПРАВА И СЛЕВА / ГИПОКСИЧЕСКАЯ СТОИМОСТЬ / ДЕФИЦИТ О2 / БРОСОК СОПЕРНИКА / АСИММЕТРИЧЕСКАЯ РАЗНИЦА

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Очилов Э.О.

Мақолада кураш амалиётида қўлланиладиган техник тестларни ўнг ва чап томонлама қўллаш вариантлари ишлаб чиқилганлиги ва уларни тадқиқотлар асосида синовдан ўтказилган натижалари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КУРАШЧИЛАРДА ЎНГ-ЧАП ТОМОНЛАМА УСУЛЛАРНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ ВА УЛАРНИНГ ГИПОКСИК ҚИЙМАТИНИ АНИҚЛАШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

5 1000 м масофага югуриш ТО 154 /168 156± 1.55 3.14 <Щ 154.0 /157.5 155.7 ±1.25 2.62 <001

ТК 149.3 /155.2 152± 2.64 153.4 /156.4 1545 ±0.85

6 Жой-дан туриб узун-ликка ТО 276 /250 261± 8.15 2.68 <0,01 281 /250 264± 780 1.53 <0,1

ТК 287 /260 270± 8.01 384 /255 269± 8.42

сак-

раш

7 Жой-дан туриб узун-ликка ТО 895 /815 846± 32.11 2.79 <0,01 900 /810 837± 32.08 1.68 <0,1

ТК 985 /840 891± 45.51 915 /830 857± 28.18

уч хатлаб

сакраш

Хулоса. Илмий-услубий адабиётлар тахлили шуни курсатадики, урта масофаларга югурувчилар машгулот жараёнини режалаштиришнинг ягона индивидуаллашган таркиби йуклиги кузатилди. Шу боисдан, тадкикотимиз йиллик тайёргарликнинг хар мезо ва микроцикллари даврида мураббийлар томо-нидан спортчиларнинг индивидуал имкониятларини хисобга олган холда юкламаларни окилона режа-лаштиришни талаб этади. Машгулотни режалашти-ришда ёш спортчиларнинг жисмоний тайёргарлиги,

УУК(УДК, UDC): 796.015.576:1

функционал холати, рухий тайёргарлиги инобатга олинса, индивидуаллашган тартибда машгулот юкламаларини режалаштирилса спортчининг янада натижаларининг яхшиланишига сабаб булади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохдсида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари г^рисида"ги ПФ-5368-сонли Фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Респуб-ликасида жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора-тадбирлари г^рисида"ги 5924-сонли фармони. 2020 йил 24 январь.

3. Абдуллаев А., Хонкелдиев Ш. Жисмоний тарбия назарияси ва услубияти. - Т.УзДЖТИ. 2005.й. (231 б).

4. Азимов И., Собитов Ф. Спорт физиологияси. - T. 1993 йил. (89 б)

5. Керимов Ф.А., Умаров М.Н. Спортда прогнозлаштириш ва моделлаштириш. - Т.: УзДЖТИ, 2005 йил. (279 б).

6. Олимов М.С. Урта масофага югуриш техникасини ургатиш услубияти. 2014 йил. (56 б).

7. Олимов М.С. Урта масофага югурувчи спортчи талабаларни мусобакаларга тайёрлаш услубияти. Педагогик номзодлик диссертация. 2011 йил (97 б).

8. Олимов М.С., Солиев И.Р., Гайдаров Б.Ш. Спорт педагогик махоратини ошириш. - T. Авто нашриёти. 2017 йил 243-б.

9. Озолин Н.Г. "Легкая атлетика" 1971 йил (234 б).

10. Х.Рафиев. Енгил атлетика ва уни укитиш методикаси. Дарслик 2012 й. 2012.(335 б).

Мустакил изланувчи Э.О. ОЧИЛОВ1

'Узбекистан давлат жахон тиллари университети,

Тошкент шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун: elbek343@list.ru

КУРАШЧИЛАРДА УНГ-ЧАП ТОМОНЛАМА УСУЛЛАРНИ КУЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИНИ ИШЛАБ ЧИКИШ ВА УЛАРНИНГ ГИПОКСИК КИЙМАТИНИ АНИКДАШ

Аннотация

Annotation

В статье показана сущность разработанных технических тестов, выполняемых слева и справа, анализированы результаты их апробации на основании проведения массовых исследований.

Ключевые слова: технические действия, технические тесты, справа и слева, гипоксическая стоимость, дефицит О2, бросок соперника, асимметрическая разница.

Маколада кураш амалиётида кулланиладиган техник тестларни унг ва чап томонлама куллаш вариантлари ишлаб чикилганлиги ва уларни тадкикотлар асосида синовдан утказилган натижалари тахлил килинган.

Калит сузлар: техник усуллар, техник тестлар, унг ва чап томонлама, гипоксик циймат, О2 танцислиги, рацибни ошириб ташлаш, асимметрик фарц.

The article shows the essence of the developed technical tests performed on the left and right, analyzes the results of their approbation on the basis of conducting mass studies. Due to the fact that these tests are anaerobic in terms of load,their hypoxic cost is determined according to the data of the breathing rhythm, Shtange tests (holding the breath while inhaling) and Genchi (holding the breath while exhaling).

Key words: technical actions, technical tests, right and left side, hypoxic cost, O2 deficiency, opponent's throw, asymmetric difference.

Долзарблиги. XXI асрда замонавий спорт му-собакалари, бир томондан, спорт натижаларини мислсиз даражада усишига олиб келаётган булса, иккинчи томондан, жисмоний ва психофункционал имкониятлар куламини кенгайтириш, техник-тактик усулларнинг янги авлодларини яратиш зарурлигига замин яратмокда. Охирги ун беш йилликни тахлил

киладиган булсак, бу борада бир катор мутахас-сис-олимлар спорт амалиётига хос техник-тактик харакатларни "унакай" спортчиларда унг кул-оёк ва чап кул-оёкда хам симметрик тартибда шакллан-тириш афзаллигини тадкикотлар асосида урганиб келишмокда [Я.Е. Козлов, 2008; В.А. Москвин, Н.В. Москвина, 2008].

о см о

CID

ГО

га t О CL (Л

№6-2020

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

47

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

о о

СО

ГО

га ■с о

Бундай муаммони амалга ошириш, унакай-ча-пакай харакатлар асимметриясини симметризаци-ялаштирувчи услуб ва воситалар ишлаб чикиш, унакай-чапакай харакатлар асимметриясини бахо-лашга мулжалланган тестларни яратишни талаб этмокда. Таъкидлаш жоизки, "унакайлик" ва "ча-пакайлик" яккакураш спорт турларида айникса кураш турларида хам алохида ахамиятга эгадир. Унакай-чапакай харакатларни симметризациялаш чорасини аниклаш учун аввало феноменни бахолашга доир тестларни ишлаб чикиш максадга мувофикдир. Маълумки, кураш амалиётида жорий этилган бир катор техник тестларни куллашда текширилувчи-ларнинг "унакайлиги" ёки "чапакайлиги" хисобга олинмайди. Масалан, "унакай" курашчи ракибни елкадан (бел ва кукрак оркали хам) кутариб ташлаш усулини тестга асосан унг елка оркали, чапакай эса аксинча томондан бажаради. Ракибни кутариб ай-ланиш ёки бурилишда "унакай" курашчи чап томон буйлаб айланади ва бурилади. Бундай тестларнинг номланишида "унг ва чап томондан"-деган сузлар умуман кайд этилмайди. Машгулот ва мусобакалар-да хам "унакай" ёки "чапакай" курашчилар барча техник-тактик харакатларни узига кулай томондан бажариши спортчиларга маълумдир. Бундай холат техник усуллар куламини чегаралаб куяди, шунин-гдек, тактик харакатларни факат маълум диапазонда кулланилишига олиб келади. Бугунги кунда бундай тестларни икки томонлама хам куллаш чоралари айрим тадкикотларда уз ифодасини топа бошлади [1, 2]. Курашчиларнинг техник-тактик тайёргарлигини бахолашга мулжалланган бундай тестларни, масалан, ракибни унг ва чап тизза, елка, шу жумладан, уни бел ва кукракдан ошириб чап ёки унг томонга ташлаш сони хамда вактини аниклаш тестларини курашчилар амалиётига жорий этиш, уларни машклар сифатида машгулотларда мунтазам куллаб бориш махорат компонентларини (усулларини) кенгайишига олиб келади.

Кузатувлардан аёнки, "чапакай" курашчилар, боксчилар, киличбозлар "унакай" спортчилар учун нокулай ракиб хисобланади ва аксарият мусобака-ларда голиблик " чапакай" ларга насиб этади. Шундай экан, курашчиларда кулланиладиган техник тест-ларни чап ва унг томонлар буйлаб алохида куллаш текширилувчиларнинг хар томонламалик махоратини бахолашга имкон яратади.

Бу борада хал килиниши зарур булган яна бир муаммо мавжуддир. Харакат фаолияти ута кескин узгарувчан вазиятларда кечадиган спорт турларида, айникса кураш амалиётида кулланиладиган аксарият техник-тактик тестлар анаэроб юкламаларга асослан-ган булади. Бундай тестларнинг объективлиги ва ишончли ахборот бериш киймати уларни бажаришда кайд этиладиган юклама хажми ва шиддатини текши-рилувчи организмига (юрак-кон томир, нафас олиш йули, мушаклар ва хк) таъсир этиш даражаси билан богликдир. Маълумки, техник тестлар юкламасининг хажми, шиддати ва давом этиш муддатидан катъий назар уларнинг ялпи киймати биринчи навбатда на-

фас олиш фаолиятига таъсир этади, нафас олиш сони орта бошлайди ёки нафас олиш суръати тезлашади, кислород (О2) танкислиги юзага келади, натижада иш кобилияти сусаяди. Айрим мутахасис-олимларнинг фикрига караганда, анаэроб йуналишли тезкор ва уз-гарувчан вазиятли харакатларни самарали ижро этиш учун спорт тайёргарлиги давомида, шу жумладан, машгулотлар олдидан ва уларнинг якунида мунтазам равишда гипоксик машклардан фойдаланиб бориш О2 карздорлиги юзага келганда хам мавжуд иш кобилия-тини саклаш имконияти яратилиши мумкин экан [3].

Тадкикотнинг максади. Курашчиларга хос ай-рим техник тестларни чап ва унг томонлама куллана-диган йулларини ишлаб чикиш ва уларни синовдан утказиш давомида олинган натижаларнинг гипоксик кийматини аниклашга каратиш.

Тадкикотнинг максадига кура курашчиларга мулжалланган куйидаги техник тестлар ишлаб чикилди1:

1. Ракибни 10 сония ичида унг елкадан ошириб ташлаш сонини аниклаш;

2. Шу тестни чап елка оркали бажариш;

3. Ракибни 10 марта унг елкадан ошириб ташлаш вактини аниклаш;

4. Шу тестни чап елка оркали бажариш;

5. Ракибни 10 сония ичида бел оркали унг томонга ташлаш сонини аниклаш;

6. Шу тестни ракибни чап томонга ташлаш оркали бажариш;

7. Ракибни 10 марта бел оркали унг томонга ташлаш вактини аниклаш;

8. Шу тестни ракибни чап томонга ташлаш оркали бажариш.

Мазкур техник тестлар Узбекистан давлат жахон тиллари университетининг Миллий кураш тугарагида шугулланувчи 36 нафар талаба-спортчилар ва Узбе-кистон давлат жисмоний тарбия ва спорт универси-тетида тахсил олувчи 67 нафар курашчи-талаблар билан синовдан утказилди. Синов тадкикотлари ялпи курсаткичларнинг(п=103) уртача микдори:

1 -2 тест буйича-унг елка -4,5±1,27 марта, чап елка -3,5±0,83 марта;

3-4 тест буйича-унг елка -20,5±3,16 сония, чап елка -21,9±3,25 сония;

5-6 тест буйича-бел оркали унг томонга ташлаш сони 10 сония ичида -4,3±0,43 марта, чап томонга -3,5±0,49 марта;

7-8 тест буйича-бел оркали чап томонга 10 марта ташлаш вакти -19,2±3,57 сония, унг томонга -17,7±2,84 сонияни ташкил этди.

Маълумки, спорт курашининг барча турларида огирликка "бардош берувчи" ёки уни "енгувчи" эги-лувчанлик сифати устувор ахамият касб этади. Шунинг учун биз ана шу эгилувчанлик кобилиятини бахолаш максадида бошга таяниб "куприк" холатида 10 сония чап томонга, 10 сония унг томонга, 10 марта унг томонга айланиш вактини аниклашга мулжалланган тестларни хам синовдан утказдик. Олинган натижалар шуни кур-

1 Изо%:1-4 тестлар рацибни енгидан ва ёца цайтармасидан ушлаган цолда бажарилади; 5-8 тестлар рацибни енгидан ва

белбогининг орцасидан ушлаган цолда бажарилади.

48 е-шай: fan_sportga@uzdjtsu.uz №6-2020

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

сатдики, "куприк" холатида 10 сония ичида чап томонга айланиш сони 4,9±0,43 мартани, унг томонга-3,7±0,35 мартани ташкил этди. "Куприк" холатида 10 марта чап томонга айланиш вакти 19,8±2,75 сония унг томонга эса -21,5±3,07 сония кайд этди2.

Тадкикотимиз давомида ракибни 10 сония ичида чап елкадан, 10 сония унг елкадан ошириб ташлаш сони, ракибни 10 марта чап елкадан, 10 марта унг елкадан ошириб ташлаш вактини аниклаш билан боглик тестлар юкламаларининг гипоксик киймати 21 нафар юкори малакали курашчилар мисолида урганилди.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мухокамаси. Миллий кураш билан шугулланувчи спортчиларнинг ёши, вазн тоифаси ва спорт малакасидан катъий назар биз томонимиздан ишлаб чикилган техник тестлар курсаткичлари буйича меъёрий ва моделлаштирилган стандарт мезонлар ишлаб чикилмаганлиги маълумдир. Ушбу кураш тури буйича фаолият олиб бораётган мура-ббийлар ва мутахассис олимлар курашчиларнинг техник-тактик тайёргарлигини бахолашда ягона талаблар асосида тасдикланмаган тестлардан фойдаланишади. Эхтимол, шунинг учун хам муайян ёш, вазн тоифаси ва малакага мансуб курашчиларда утказилган тест на-тижалари бир-биридан кескин фаркланади.

Ягона талабларга асосланган техник тестлар ёрдамида утказилган тадкикот натижалари шуни курсатдики, "Ракибни 10 сония ичида унг елкадан ошириб ташлаш сони" юкори малакали курашчи-ларда уртача 5,5±1,02 мартани, чап елкадан ошириб ташлаш сони эса 6,7±1,13 мартани ташкил этди (1-жадвалга каранг). Мазкур кураш турида ракибни кутариб ташлаш билан боглик техник усулларни ижро этиш тажрибасидан маълумки, унакай курашчилар бундай усулларни чап томонлама (чап елка, чап томон) йуналишида бажаришса, чапакайлар аксинча бажаришади. Бундай ёндашув тадкикотимизда ишти-рок этган курашчиларда хам кайд этилди. Жумладан, уларда ракибни унг елкадан ошириб ташлаш сони, ракибни чап елкадан ташлаш сонидан кам булганлиги (1, 2 мартагача) аникланди.

î-жадвал

Ю^ори малакали курашчиларда икки ё^лама бажариладиган техник тестлар натижалари ва уларнинг гипоксик ^иймати-п=21

НОС (и^та/двЗ ТПтянгегншжн-(овш) (совнх)

Рщнбнм Юшшн (мвцгга) 5,5t ЦЯ 11,7 ±Ц85 36,7 ± 2,77 39.6 ±4.16 ЗЗ.В±Э,65 28,5 ± 2,19 25,3 ±233

Рщнбнм Юшшн {«ирга) 6.7*1,11 12,5 ±0,93 38,9 ± 2J.7 41,7 ± 3,95 35^1 ±2,73 29,6 ±2,24 24,1 ± 1Д5

Вплйян 10 и^тгиунг 18,5fc2^7 123±0Я7 38,3 ±3,75 27,7 ±2ß б

—"=<™=> 37,6 ±2,06 35.6 ±3.01 243 ± 1Я7

Рацнбвн lDirçmi чип 30ДЙ.44 11,9 ± 0,95 39.0 ±3,55 28,1 ± 239

——0—i "зол ± гзя 33.В± 2,16 233 ± 2fl2

2 Кайд этилган техник тестларнинг объективлиги, ишончли ахборот берувчи киймати ва уларни кураш амалиётига жорий этиш зарурлиги Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетининг "Миллий кураш, харакатли уйинлар назарияси ва услубияти" кафедраси йигилишида мухокамадан утказилган ва тасдикланган (баённома .№ 2018 йил 17 сентабрь) ва Узбекистон Миллий кураш Ассоцияси томонидан амалиётга тадбик этилишига рухсат берилган.

Демак, ушбу усулни унг ва чап елка оркали ташлаш сони уртасида яккол кузга ташланувчи асимметрик фарк мавжудлиги кузатилди. Анаэроб юкламага асосланган ушбу тестларнинг гипоксик киймати хам узига хос курсаткичлар билан фарклан-ди. Масалан, ракибни 10 сония ичида унг елкадан ошириб ташлаш сонини аниклаш тестидан аввал НОС 11,7±0,85 марта/дак.ни ташкил этган булса, тест юкламасидан кейин ушбу курсатгич 36,7±2,77 марта/ дак.гача ортди ёки нафас олиш суръати хатто киска вакт ичида кулланилган анаэроб юклама таъсирида уч баравардан ортик курсатгичга тезлашди. Чукур нафас олиб, нафас саклаш вакти (Штанге синови) тестидан аввал 39,6±4,16 сония билан ифодаланган булса, тестдан кейин 33,8±3,65 сон.гача кискарди ёки нафас саклаш вактининг кискариш курсаткичи 5,8 сон.ни ташкил этди. Чукур нафас чикариб, нафас саклаш вакти эса (Генчи синови) мувофик равишда 29,6±2,24 ва 24,1±1,85 сония билан ифодаланди. Нафас саклаш вактининг кискариши 5,5 сон.га тенг булди.

Ракибни 10 марта унг елкадан ошириб ташлаш вакти 18,5±2,27 сон.ни ташкил этди. Ушбу тестнинг гипоксик курсаткичлари куйидагича кайд этилди: Н0С-12,3±0,87 ва 37,6±2,06 марта/дак.; Штанге синови-38,3±3,75 ва 35,6±3,01 сек.; Генчи сино-ви-27,7±2,06 сония ташкил этди.

Ракибни 10 марта чап елкадан ошириб ташлаш вакти ва унинг гипоксик кийматини ифодаловчи курсаткичлар мувофик равишда: 20,2±2,44 сон.; Н0С-11,9±0,95 ва 39,2±2,38 марта/дак.; Штанге синови-39,0±3,55 ва 33,8±2,16 сон.; Генчи сино-ви-28,1±2,39 ва 23,3±2,02 сон.ни ташкил этди. Кайд этилган тадкикот натижаларидан куриниб турибдики, биринчидан, ракибни унг ва чап елка оркали оши-риб ташлаш сонида хам, вактида хам асимметрик фарк кузатилди. Иккинчидан, анаэроб юкламаларга асосланган мазкур техник тестларнинг гипоксик курсаткичлари ушбу курашчиларда О2 танкислигида "ишлаш" кобилияти етарли шаклланмаганлигини курсатди. Мазкур холат шундай маълумотлар билан асосланадики, Н.Д. Граевская, Г.И. Домагова (2004) нинг фикрига караганда, юкори малакали спортчилар шиддатли юкламаларни бажарганда хам нафас олиш функцияси тежамли ишлашга мослашар экан. Чукур нафас олиб, нафас саклаш вакти 1,5-2,0 булиши мумкин экан.

Хулоса. Курашчиларда техник-тактик усулларни унг ва чап томонлама бажариш (ижро этиш) кобилияти (вакт бирлигида усулни такрорлаш сони ва белгиланган такрорлаш сони киска вактда бажариш) бахолаш учун ишлаб чикилган тестларни амалиётга жорий этиш кулланадиган усуллар асимметрия-сини аниклашга имкон яратади. Бундай имконият, биринчидан, аникланган асимметрик усулларни симметризациялаш чораларини (симметрик тартибда таксимланган техник машклар) белгилашга каратила-ди, симметризациялашган усуллар эса техник-тактик усуллар куламини кенгайтиради ва спорт махоратини оширишга олиб келади.

о см о

CID

ГО

га ■с о

№6-2020 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz 49

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Анаэроб юкламаларга асосланган бундай техник тестларнинг гипоксик кийматларини нафас олиш суръати, нафас олиб, нафас чикариб, нафас саклаш курсаткичлари ёрдамида аниклаш натижалари ку-рашчиларда О2 танкислигида "ишлаш кобилияти-ни" бахолашга хизмат килади. Шуни хам алохида таъкидлаш жоизки, утказилган тадкикотлар (n=103) натижалари бугунги кунда кураш турлари буйича фаолият курсатиб келаётган спорт мактаблари учун мулжалланган куп йиллик тайёргарлик дастурларига меъёрий талаблар(меъзон) сифатида киритилиши мумкин. Бундай зарурият 21 нафар юкори малакали курашчилар мисолида усулларни унг ва чап ёклама

УУК (УДК, UDC): 796.015.8:422.093.35

бажариш тестлари ва уларнинг гипоксик кийматла-рини аниклаш натижалари (усуллар асимметрияси ва уларни О2 танкислигида бажариш сустлиги) билан хам асосланади.

Адабиётлар:

1. Артиков З.С. БелбоFли курашда статик ва динамик кучланиш да-вомида мувозанат саклаш функциясини шакиллантириш методикаси. /Фалсафа доктори(РЬО)диссертацияси автореф., чирчик, 2019. - 53б.

2. Мирзанов Ш.С. БелбоFли курашчиларда куч кобилиятини изокинетик машклар ёрдамида ривожлантириш устуворлиги ва уни бахолаш методикаси. / Фалсафа доктори(РЮ)диссертацияси автореф., чирчик, 2020,-56 б.

3. Граевская Н.Д., Долматова Г.И. Спортивная медицина. «Курс лекций и практические занятия» М.:Советский спорт, 2004.-304 с.

4. Чинкин А.С., Чинкин М.Н., Зотова Ф.Р. «Основы подготовки бегунов на длинные дистанции» Метод. пособие. - М.:Фис, 2008. - 128 с

Катта укитувчи А.М. БАРАТОВ1

1Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланши учун: abm19861220@mail.ru

ТУСИКЛАР ОША ЮГУРУВЧИЛАРНИНГ СПОРТ НАТИЖАЛАРИ ТАДЛИЛИ ВА МАШГУЛОТ ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация

Annotation

В статье рассматривается организация тренировок в беге с препятствиями путем изучения ежегодных тренировок ведущих мировых и отечественных спортсменов по данному виду спорта, анализа их результатов на соревнованиях и выявления факторов, влияющих на результат.

Ключевые слова: статистические материалы, наблюдение за спортивными результатами, чемпионат мира, отбор талантливых спортсменов, антропометрические показатели, преодоление препятствий, планирование годовых и многолетних тренировок, передовой зарубежный опыт.

Маколада тусиклар оша югурувчи жахоннинг етакчи ва махаллий спортчиларининг йиллик тайёргарлик машгулотларини урганиш, уларнинг мусобакалардаги натижаларини тахлил килиш хамда натижага таъсир этувчи омилларни аниклаш оркали ушбу тур билан шугулланувчиларнинг машгулотларини ташкил этишга эътибор каратилган.

Калит сузлар: статистик маълумотлар, спорт натижаларини кузатиш, жауон чемпионати, ицтидорли спортчиларни саралаш, антропометрик курсаткичлар, тусицларни енгиб утиш, йиллик ва куп йиллик машгулотларни режалаштириш, илгор хорижий тажрибалар.

The article discusses the organization of trainings in Steeple chase by studying the annual trainings of the leading world and domestic athletes in this sport, analyzing their results in competitions and identifying factors affecting the result.

Key words: statistical materials, observation of sports results, world championship, selection of talented athletes, anthropometric indicators, overcoming obstacles, planning of annual and long-term trainings, advanced foreign experience.

Мавзунинг долзарблиги. Мамлакатимизда жисмо-ний тарбия ва спортга юртбошимиз томонидан эътибор каратилаётгани сохани янада ривожланишига замин яратмокда. Хусусан, Узбекистон Республикасининг 2015 йил 4 сетнябрда кабул килган янги тахрирдаги "Жисмоний тарбия ва спорт тугрисида'ги конуни, 2017 йил 9 мартдаги "Узбекистон спортчиларини 2020 йилда Токио шахрида (Япония) утказиладиган XXXII ёзги Олимпияда уйинлари ва XVI Паралимпия уйинларига тайёрлаш тугрисида'ги ва 2018 йил 5 мартдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида дав-лат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармонларида хамда 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясида белгиланган вазифаларга

мувофик оммавий спорт турларини ривожлантириш асосида иктидорли, истикболли спортчи ёшларни излаб топиш ва уларни тор ихтисосликка максадли йуналтириш, купйиллик тайёргарлик боскичларида тайёрлашнинг устувор вазифалари курсатиб утилганли-ги сохада барча спорт турларини ривожланишига замин яратиш баробарида спортчилар тайёрлаш тизимини такомиллашувига олиб келади. Албатта, юкоридаги ка-рор ва фармонларнинг ижросини таъминлаш жойларда спорт тадбирларини утказиш ва машгулотларни ташкил килиш буйича ижобий ишлар амалга оширилмокда. Айникса, юртимизда енгил атлетика спорт турининг оммавийлигини ошириш ва ушбу спорт турини ривож-лантириш буйича утказилаётган спорт тадбирлари ва спорт мусобакалари шулар жумласидандир [1, 2, 3, 4].

Аммо, юртимизда енгил атлетиканинг 3000 м.

50

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

№6-2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.