Научная статья на тему 'ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ СПОРТЧИЛАРНИНГ КЎП ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИГИДА ОҒИР АТЛЕТИКА ВОСИТАЛАРИНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИ'

ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ СПОРТЧИЛАРНИНГ КЎП ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИГИДА ОҒИР АТЛЕТИКА ВОСИТАЛАРИНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
12
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МОДЕЛ КЎРСАТКИЧЛАР / ОЁқ КУЧИНИ БАҲОЛАШ / БЕЛ КУЧИНИ БАҲОЛАШ / ОғИРЛИК МЕЪЁРИ / ОғИР АТЛЕТИКАНИННГ МАХСУС МАШқЛАРИ / ЕЛКАДА ШТАНГА БИЛАН ЎТИРИБ ТУРИШ / КЎКРАКДА ШТАНГА БИЛАН ЎТИРИБ ТУРИШ

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Тоштурдиев Ш.Х.

Ушбу мақолада оғир атлетика спорт туридаги махсус машқлар ёрдамида велосипедчиларнинг ҳар бир спорт тоифаларининг жисмоний тайёргарлиги учун оёқ куч сифатинининг модель кўрсаткичлар ишлаб чиқилган. Бу эса ўз навбатида велоспорт мураббийларларига қиш мавсумида спортчиларнинг куч сифатини назорат қилишга амалий ёрдам беради.В данной статье разработаны модельные показатели качества силы ног для физической подготовленности велосипедистов каждого спортивного разряда с использованием специальных упражнений тяжелой атлетики. Это, в свою очередь, дает практическую помощь тренерам по велоспорту в контроле качества силы спортсменов в зимнее время года.In this article, model indicators of the quality of leg strength for the physical fitness of cyclists of each sports category using special weightlifting exercises have been developed. This, in turn, provides practical assistance to cycling coaches in controlling the quality of athletes' strength in the winter season.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ СПОРТЧИЛАРНИНГ КЎП ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИГИДА ОҒИР АТЛЕТИКА ВОСИТАЛАРИНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Муаллиф билан богланиш учун:

shuhrat.toshturdiev@bk.ru

Мустацил изланувчи Ш.Х. ТОШТУРДИЕВ1

1Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университета Чирчив; шахри, Узбекистон

ЮКфРИ МАААКААИ СПОРТЧИААРНИНГ КУП ЙИААИК ТАЙЁРГАРАИГИДА ОГИР АТАЕТИКА ВОСИТАААРИНИ КУАААШ

САМАРАДОРАИГИ

Аннотация

Annotation

В данной статье разработаны модельные показатели качества силы ног для физической подготовленности велосипедистов каждого спортивного разряда с использованием специальных упражнений тяжелой атлетики. Это, в свою очередь, дает практическую помощь тренерам по велоспорту в контроле качества силы спортсменов в зимнее время года.

Ключевые слова: параметры модели, оценка силы ног, оценка силы спины, весовой норматив, специальные упражнения тяжелой атлетики, приседания со штангой на плечах, приседания со штангой на груди.

Ушбу маколада огир атлетика спорт туридаги махсус машклар ёрдамида велосипедчи-ларнинг х,ар бир спорт тоифаларининг жисмоний тайёргарлиги учун оёк куч сифатинининг модель курсаткичлар ишлаб чикилган. Бу эса уз навбатида велоспорт мураббийларларига киш мавсумида спортчиларнинг куч сифатини назорат килишга амалий ёрдам беради.

Калит сузлар: модел курсаткичлар, оёк, кучини бацолаш, бел кучини бацолаш, оFирлик меъёри, 0Fир атлетиканиннг махсус машкдари, елкада штанга билан утириб туриш, кукракда штанга билан утириб туриш.

In this article, model indicators of the quality of leg strength for the physical fitness of cyclists of each sports category using special weightlifting exercises have been developed. This, in turn, provides practical assistance to cycling coaches in controlling the quality of athletes' strength in the winter season.

Key words: model parameters, assessment of ¡eg strength, assessment of back strength, weight standard, special weightlifting exercises, squats with a barbell on the shoulders, squats with a barbell on the chest.

44

Мавзунинг долзарблиги ва зарурати. Дунё микёсида инсон саломатлигини саклашда барча спорт турлари каби велоспортнинг урни тобора ортиб бормокда. Тадкикотчилар олиб борган изланишлари натижасида экологик мусаффо транспорт тури булган велосипед спортининг оммавийлигини ошириш орка-ли турли сох,а ходимлари саломатлигини мустах,кам-лаш долзарб масала эканлигини таъкидламокдалар. Жах,онда велосипед спорт турида натижаларнинг тухтовсиз усиши, халкаро майдондаги юкори ракобат, спортчиларнинг куп йиллик тайёргарлик тизимида мавжуд услубий, ташкилий ва бошкарув муаммолари-нинг самарали ечимларини тинимсиз излашни талаб килмокда. Х,озирги кунда барча спорт турлари олдида турган энг мух,им вазифалардан бири-спортчиларнинг жисмоний сифатларини ривожлантириш ва шу оркали натижаларни яхшилаш масаласи долзарб ахдмият касб этмокда.

Жах,онда велоспорт сохдсидаги етакчи олимлар томонидан малакали велосипедчиларнинг жисмо-ний ва техник тайёргарлиги даражаларини такомил-лаштириш буйича куп сонли илмий изланишлар ва тадкикотлар амалга оширилган булиб, уларнинг тадкикот натижалари ушбу сохдда ракобатнинг ор-тиши велосипедчиларнинг жисмоний тайёргарлиги жараёнида айнан куч сифатини оширишда куллана-диган восита ва услубларнинг оптимал турларини ишлаб чикиш зарурати юзага келмокда. Х,озирги

www.fansports.uz

кунда малакали велосипедчиларнинг куч чидамкор-лиги ва куч сифатларини оширишга йуналтирилган воситаларни такомиллаштириш хдмда меъёрлаш масаласи асосий омиллардан бири булиб колмокда. Шунинг учун х,ам велосипедчиларнинг жисмоний тайёргарлигини яхшилашда огирликлар ва штанга билан юкори шиддатли машгулотлар олиб бориш, куч сифатини оширишга каратилган тадкикотларни утказишга булган эх,тиёж тобора ортиб бормокда.

Муаммонинг урганилганлик даражаси. Спорт-чиларнинг жисмоний сифатларини ошириш, кола-верса, малакали велосипедчиларни ракобатбардош фаолиятга тайёрлаш, укув машгулотларининг куп йиллик боскичларида огир атлетиканинг махсус машклари ёрдамида куч сифатини оширишга ян-гича илмий-назарий ёндашиш долзарб муаммолар каторига киради. Ушбу муаммони х,ал этиш йулида бир катор мах,аллий олимлар ва изланувчилар илмий тадкикотлар олиб борганлар. Жумладан, спортчи-ларнинг машгулот услублари ва таркибини урганиш буйича А.В. Паков, З.Г. Гаппаров, Р.М.Маткаримов, Ф.А. Керимов иш олиб борган булсалар, куч тайёргарлиги услубининг ёшга хос хусусиятларини урганишда Р.С.Саламов, Е.Н.Черникова, И.И.Каримов, О.Ю.Хол-муродовлар ва бошкаларнинг х,иссалари катта.

Тадкикотнинг максади огир атлетика спорт туридаги махсус машклар ёрдамида велосипедчиларнинг х,ар бир спорт тоифаларининг жисмоний тайёргарлиги

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

учун оёк куч сифатинининг модель курсаткичлар ишлаб чикиш.

Тадкикотнинг вазифалари: велосипедчиларнинг куч тайёргарлигида машгу-лот жараёнларининг таркибий хусусиятлари ва маз-мунини кенгайтириш;

велосипедчиларнинг куч сифатларини тарбиялов-чи огир атлетика машкларини аниклаш ва куч сифати-ни тарбиялашнинг машгулот режасини ишлаб чикиш;

машгулот режасида берилган машклар меъёрла-рини хафталик циклга таксимлаш;

огир атлетика машклари оркали велоспорт ихти-сослигидаги талабаларнинг куч сифатини ошириш буйича ишлаб чикилган машгулот режасини тажри-бада асослаш.

Тадкикотнинг усуллари. Тадкикотда илмий-ус-лубий адабиётлар тахлили, назарий-киёсий тахлил, педагогик кузатиш, сухбат, педагогик тажриба, математик статистика каби усуллардан фойдаланилган.

Тадкикотнинг илмий янгилиги куйидагилардан иборат:

малакали велосипедчиларнинг шахсий вазнига ни-стабан белгиланган огирликлар билан куч кобилият-ларини ривожлантириш учун дам олиш ораликларини режалаштиришда организмнинг тулик тикланиш им-кониятидан келиб чикиб спортчининг катта мушаклар гурухини ривожлантирувчи куп куч сарф килинадиган машкларни динамик ва статик фаолиятда машгулотга киритиш эвазига спорт даражалари буйича машгулот юкламасининг янгича модел хисоблаш имкониятлари кенгайтирилган.

Спорт махоратининг усиши воситалар ва усуллар-ни кенгайтиришни талаб килади. Машгулот сифати самарадорлигини ошириш, машгулот ишининг хаж-ми ва шиддатини сезиларли даражада оширмасдан, спортчи танасининг функционал захираларини тулик очиб беришга имкон бермайди.

Бу холат спортчиларнинг куч хамда чидамкорлик сифатини (кобилиятини) ривожлантиришда тизимли ёндашувдан фойдаланиш, спортчиларни тайёрлаш услубияти самарадорлигини тасдикловчи тадкикот маълумотларни илмий излаш ва умумлаштириш за-рурлигини такозо этади.

Куч ва чидамкорлик сифатларини ривожлантириш учун аник тартибга солинган машклар ва дам олиш вакти билан айланма машк килиш усулидан фойдала-ниш самарали деб хисобланади.

Х,аракатнинг куч параметрларини фарклашнинг аниклигини ривожлантирадиган асосий машклар му-шаклар кучланишининг катталиги катъий дозаланган машклар хисобланади.

Велосипедда машк килишнинг жисмоний сифатга таъсири ижобий агарда у такрорлашнинг аниклигига

алохида эътибор каратилса албатта.

Малакали велосипедчиларда утказилган 2 ойлик машгулот режасига асосланиб хамда утказилган тадкикотлар натижасида илмий асосланган воситалар, машгулот юкламалари илмий-назарий томон-дан ишлаб чикилган машгулот дастурлари хар бир спорт тоифаларининг жисмоний тайёргарлиги учун оёк куч сифатинининг модель курсаткичлар ишлаб чикиш имконини яратди. Биз модель курсаткичлар-ни биринчи разрядли, спорт усталигига номзод ва спорт устасига эга велосипедчилар уртасида режа-лаштирилди. Шунингдек, асосан танланган модель машклар спортчининг оёк ва бел мушак кучини ва шиддатб хажми бирликларини уз ичига олган. Куйида велосипедчиларнинг оёк мушак кучини бахолаш модел курсаткичлари билан танишишингиз мумкин (1 - 6-расмларга каранг).

1-расм. Биринчи разрядли велосипедчилар учун елкада ва кукракда штанга билан утириб туриш машкининг оёк кучини бахолаш модел курсаткичлари

Изох: ЕШБУТ - Елкада штанга билан утириб туриш, КШБУТ - Кукракда штанга билан утириб туриш

1-расмда бериланидек, биринчи разрядли ве-лосипедчилар учун модель курсаткичда тикки хил машклар бахолаш асосида курсатиб утилган, бунда:

- ЕШБУТ (аъло ) уз вазнига нисбатан- 35 маротаба;

- ЕШБУТ (яхши) уз вазнига нисбатан- 30 маротаба;

- ЕШБУТ (коникарли) уз вазнига нисбатан - 25 маротаба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан(аъло)- 18 маротаба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан (яхши) - 14 ма-ротаба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан (яхши) - 10 маротаба ва ундан паст курсаткич кайд этган спортчилар шу тарзда бахоланади.

см см о см

го га

0 ^

ю

1

с го

2-расм. Спорт усталигига номзод велосипедчилар учун елкада ва кукракда штанга билан утириб туриш машкининг оёк кучини бахолаш модел курсаткичлари

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

3-расмда бериланидек, биринчи разрядли ве-лосипедчилар учун модель курсаткичда тикки хил машклар бахолаш асосида курсатиб утилган, бунда:

- ЕШБУТ (аъло ) уз вазнига нисбатан- 45 маро-таба;

- ЕШБУТ (яхши) уз вазнига нисбатан- 37 маро-таба;

- ЕШБУТ (коникарли) уз вазнига нисбатан- 31 маротаба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан(аъло)- 28 маротаба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан (яхши) - 24 ма-ротаба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан (яхши) - 18 маротаба ва ундан паст курсаткич кайд этган спортчилар шу тарзда бахоланади.

4-расмда бериланидек, биринчи разрядли велоси-педчилар учун модел модель курсаткичда тикки хил машклар бахолаш асосид курсатиб утилган, бунда

Изох: ЕШБУТ - Елкада штанга билан утириб туриш, КШБУТ - Кукракда штанга билан утириб туриш

2-расмда бериланидек, биринчи разрядли ве-лосипедчилар учун модель курсаткичда тикки хил машклар бахолаш асосида курсатиб утилган, бунда:

- ЕШБУТ (аъло ) уз вазнига нисбатан- 40 маротаба;

- ЕШБУТ (яхши) уз вазнига нисбатан - 35 маро-таба;

- ЕШБУТ (коникарли) уз вазнига нисбатан - 26 маротаба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан(аъло)- 24 маротаба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан (яхши) - 20 маро-таба;

- КШБУТ уз вазнига нисбатан (коникарли) - 14 маротаба ва ундан паст курсаткич кайд этган спорт-чилар шу тарзда бахоланади.

см см о см

го га

0

ю

1

3-расм. Спорт устаси велосипедчилар учун елкада ва кукракда штанга билан утириб туриш машкининг оёк кучини бахолаш модел курсаткичлари Изох: ЕШБУТ - Елкада штанга билан утириб туриш, КШБУТ - Кукракда штанга билан утириб туриш

4-расм. Биринчи разрядли велосипедчилар учун оёк кучини бахолаш модел курсаткичлари

Изох: ЕШБЮ - Елкада штанга билан юриш, ШБК - Штангани белгача кутариш, УЗН - Уз вазнига нисбатан.

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (аъло ) - 60 метр;

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (яхши ) - 45 метр;

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (коникарли ) - 30 метр;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло) - 20 маротаба;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло) - 15 маротаба;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло) - 10 маротаба ва ундан паст курсаткич кайд этган спортчилар шу тарзда бахоланади.

5-расмда бериланидек, биринчи разрядли велосипедчилар учун модель курсаткичда тикки хил машклар бахолаш асосида курсатиб утилган, бунда:

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (аъло ) - 70 метр;

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (яхши ) - 60 метр;

46

www.fansports.uz

№7-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

5-расм. Спорт усталигига номзод велосипедчилар учун оёц кучини бацолаш модел курсаткичлари

Изо^: ЕШБЮ- Елкада штанга билан юриш, ШБК-Штангани белгача кутариш, УЗН-Уз вазнига нисбатан.

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (коникарли ) - 50 метр;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло) - 25 маротаба;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло) - 18 маротаба;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло) - 14 маротаба ва ундан паст курсаткич кайд этган спортчилар шу тарзда бахоланади.

Юкори малакали велосипедчиларнинг айнан киш мавсумида ёпик иншоотларда утказиладиган жисмоний тайёргарлик машгулотларида ушбу модел курсаткичлар велосипед спорт турида биринчи бор педагогик тажриба ишлари натижалари асосида спорт усталигига номзод спортчилар учун спорт тоифалари учун ишлаб чикилди.

6-расм. Спорт усталигига номзод велосипедчилар учун оёц кучини бацолаш модел курсаткичлари Изо^: ЕШБЮ - Елкада штанга билан юриш, ШБК - Штангани белгача кутариш, УЗН - Уз вазнига нисбатан.

6-расмда бериланидек, биринчи разрядли ве-

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

лосипедчилар учун модель курсаткичда тикки хил машклар бацолаш асосида курсатиб утилган, бунда:

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (аъло ) - 80 метр;

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (яхши ) - 70 метр;

- ЕШБЮ УЗН 45% метр (коникарли ) - 60 метр;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло)- 30 маротаба;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло)- 22 маротаба;

- ШБК уз вазнига нисбатан(аъло)- 18 маротаба ва ундан паст курсаткич кайд этган спортчилар шу тарзда бадоланади. Ушбу курсаткич мезонлари асосида велосипедчиларни тайёрлаш спортчининг оёк мушак кучини самарали ривожлантириш ва мусобака фаолиятида ижобий таъсир курсатади.

Хулоса. Ушбу ишлаб чикилган модел курсат-кичлар спорт усталигига номзод спортчиларни тай-ёрлашда мураббийларга аник дастури амал, дамда кургазмали модел (курол, кулланма) булиб, спорт-чилар тайёргарлиги машгулотларни микро, меъзо ва макроцикларда окилона режалаштиришда катта амалий ахамият касб этади.

Биринчидан, малакали ва юкори малакали ве-лосипедчилар учун ушбу модел курсаткичлар барча спорт залларида спорт усталигига номзод спортчи-ларни тайёрлаш буйича кургазмали курол сифатида кулланилади.

Иккинчидан, велосипед мураббий ва спортчилар-га спорт устаси нормативини бажаришда махсус ва умум ривожлантирувчи машклардаги спорт мезонлари тугрисида маълумот беради.

Учинчидан, малакали ва юкори малакали велоси-педчилар учун куч тайёргарлиги ошириш максадида машгулот жараёнини узок вакт талаб килмасдан намунавий дастур асосида ишлашга имкон беради.

Адабиётлар:

1. Баязитов К.Ф. Повышение спортивно-педагогического мастерства в тяжелой атлетике. Т, 2011. 23-24 с.

2. Дворкин, Л. С. Тяжелая атлетика в 2 т. Том 1 : учебник для вузов / Л. С. Дворкин. — 2-е изд., испр. и доп. — Москва : Издательство Юрайт, 2020. — 380 с. — (Высшее образование). 121 с.

3. Ким Д.Ф. Тяжелая атлетика. Программа и учебное пособие.-T.: Лидер пресс, 2007, 134с.

4. Маткаримов Р.М. ОFир атлетика назарияси ва услубияти, Т, 2015. 55-56 б.

5. Маткаримов Р.М. Юкори малакали 0Fир атлетикачиларнинг ишчанлик кобилиятини бахолашда машгулот юкламаларининг тавсифи «FAN - SPORTGA» илмий-назарий журнали №6/2020 йил 8-9 бет.

6. Сивохин И.П, В.Ф. Скотников В.Ф, М.С. Хлыстов М.С, А.И. Федоров А.С 4Факторный анализ толчка штанги от груди элитных тяжелоатлетов в условиях соревнований., «Человек. Спорт. Медицина» 2016 г.

7. Сивохин И.П., Скотников В.Ф., Маткаримов Р.М., Калашников А.П., Белегов А.Н. Биомеханические аспекты олимпийской подготовки тяжелоатлетов сборной Казахстана. Чирчик, «Фан Спортга», 2019.

8. Арзикулов М.У. Спорт такомиллашуви боскичидаги 0Fир атлетикачиларнинг машгулот юкламаларини окилона режалаштириш услубияти. Монография: - Тошкент.: "O'ZKITOBSAVDO" нашриёти, 2020. - 19 б.

9. Arziqulov M.O.' "Og'ir atletikachilarning sport takomillashuvi bosqichidagi mashg'ulot vositalar va yuklamalar hajmini optimallashtirish: ped.f.b.f.d. dis. Toshkent-2019. 110-115 b.

10. Ходжаев А.З. Малакали 0Fир атлетикачиларда даст кутариш тех-никасини такомиллаштириш: пед.ф.б.ф.д. дис. Тошкент-2019. 115 бет.

11. Xodjaev A.Z. Sport pedagogik mahoratini oshirish (Og'ir atletika). Darslik. - T.: Ilmiy texnika axboroti-press nashriyoti, 2018. - 111 b.

CM CM

о

CM

ro та t

0 Q. w

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.