Научная статья на тему 'МАЛАКАЛИ СПОРТЧИЛАР УЧУН ОҒИР АТЛЕТИКА МАШҒУЛОТЛАР ҲАЖМИ, ДАВОМИЙЛИГИ, ЮКЛАМАЛАР КАТТАЛИГИ ВА КУЧЛАНИШЛАР ДАРАЖАСИНИНГ НИСБАТИ'

МАЛАКАЛИ СПОРТЧИЛАР УЧУН ОҒИР АТЛЕТИКА МАШҒУЛОТЛАР ҲАЖМИ, ДАВОМИЙЛИГИ, ЮКЛАМАЛАР КАТТАЛИГИ ВА КУЧЛАНИШЛАР ДАРАЖАСИНИНГ НИСБАТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
5
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ОғИР АТЛЕТИКАНИННГ МАХСУС МАШқЛАРИ / ЕЛКАДА ШТАНГА БИЛАН ЎТИРИБ ТУРИШ / КЎКРАКДА ШТАНГА БИЛАН ЎТИРИБ ТУРИШ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тоштурдиев Ш.Х.

Ушбу мақолада оғир атлетика спорт туридаги махсус машқлар ёрдамида малакали спортчилар учун умумий жисмоний тайёргарлик даврида машғулотлар ҳажми, давомийлиги, юкламалар катталиги ва кучланишлар даражасининг нисбати ўрганилган. Хорижий олимлар ва соҳа мутахассисларининг фикр мулоҳазалари асосида тавсиялар ишлаб чиқилганВ данной статье представлены соотношение объема, продолжительности, величины нагрузок и уровни силовых показателей на этапе общей физической подготовки квалифицированных спортсменов с использованием специальных упражнений в тяжелой атлетике. Рекомендации разработаны на основе отзывов зарубежных ученых и специалистов.This article examines the ratio of volume, duration, magnitude of loads and stress levels during the general physical training of qualified athletes using special exercises in weightlifting. The recommendations are developed based on the reviews of foreign scientists and industry experts.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЛАКАЛИ СПОРТЧИЛАР УЧУН ОҒИР АТЛЕТИКА МАШҒУЛОТЛАР ҲАЖМИ, ДАВОМИЙЛИГИ, ЮКЛАМАЛАР КАТТАЛИГИ ВА КУЧЛАНИШЛАР ДАРАЖАСИНИНГ НИСБАТИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

алистов с учетом современных технологии и методов явилось целью данноИ работы.

Выводы. Разработанная методика физической подготовки студентов, направленная на локальное воздействие формирования физической подготовленности студентов, в зависимости от исходного уровня физической готовности, развития отдельных физических качеств и динамики физического развития в процессе обучения в институте.

На основе вышеуказанных критериев и подбора методики коррекции физической подготовленности, дало возможность. Все это позволяет в совокупности своевременно и на должном уровне поддерживать физическую подготовленность курсантов академии.

Литература:

1. Указ Президента Республики Узбекистан №ПФ-5924,от24-01-2020г. «О мерах по дальнейшему совершенствованию и популяризации физической культуры и спорта».

2. Бурлакова НЮ. Профессиональные способности в структуре интегральной индивидуальности учителя физической культуры: Авто-реф. дис. ...канд. пед. наук. - Пермь, 2000. - 26 с.

3. Виленский М.Я. Студент как субъект физической культуры // Теория и практика физической культуры. - 1999. - № 10. - С. 2 - 5.

4. Ханкельдиев Ш.Х. Педагогические особенности физического воспитания учащейся молодежи в регионах с жарким климатом.: Автореф. дис.... д-ра. пед.наук. - М., 1991. - С. - 47.

5. Umarov М.^, Ishtayev D.R. Kasbiy-pedagogik ЬШт va ко'™кта1агп gimnastika darsida shakllantirish. O'quv-uslubiy qo'llanma. T.:O'zDJTI nashriyot-matbaa Ьо'Нтн, 2010. - С. - 106.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) Ш.Х. ТОШТУРДИЕВ1

1Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университета Чирчик шахри, Узбекистан

Муаллиф билан боFланиш учун:

shuhrat.toshturdiev@bk.ru

Аннотация

МАЛАКААИ СПОРТЧИЛАР УЧУН ОГИР АТЛЕТИКА МАШГУЛОТЛАР ХДЖМИ, ДАВОМИЙЛИГИ, ЮКЛАМАЛАР КАТТАЛИГИ ВА КУЧЛАНИШЛАР ДАРАЖАСИНИНГ НИСБАТИ

Annotation

В данной статье представлены соотношение объема, продолжительности, величины нагрузок и уровни силовых показателей на этапе общей физической подготовки квалифицированных спортсменов с использованием специальных упражнений в тяжелой атлетике. Рекомендации разработаны на основе отзывов зарубежных ученых и специалистов.

Ключевые слова: специальные упражнения тяжелой атлетики, приседания со штангой на плечах, приседания со штангой на груди.

Ушбу маколада огир атлетика спорт туридаги махсус машклар ёрдамида малакали спортчилар учун умумий жисмоний тайёргарлик даврида машгулотлар х,ажми, давомийлиги, юкламалар катталиги ва кучланишлар даражасининг нисбати урганилган. Хорижий олимлар ва сох,а мутахассисларининг фикр мулох,азалари асосида тавсиялар ишлаб чикилган.

Калит сузлар: OFup атлетиканиннг махсус машклари, елкада штанга билан утириб туриш, кукракда штанга билан утириб туриш.

This article examines the ratio of volume, duration, magnitude of loads and stress levels during the general physical training of qualified athletes using special exercises in weightlifting. The recommendations are developed based on the reviews of foreign scientists and industry experts.

Key words: special weightlifting exercises, squats with a barbell on the shoulders, squats with a barbell on the chest.

Долзарблиги. Жахонда огир атлетика сохасидаги етакчи олимлар томонидан малакали спортчиларнинг жисмоний ва техник тайёргарлиги даражаларини тако-миллаштириш буйича куп сонли илмий изланишлар ва тадкикотлар амалга оширилган булиб, уларнинг тадкикот натижалари ушбу сохада ракобатнинг ортиши куч сифат-ларини талаб этувчи жисмоний тайёргарлиги жараёнида айнан куч сифатини оширишда кулланадиган восита ва услубларнинг оптимал турларини ишлаб чикиш зарури-яти юзага келмокда. Х,озирги кунда малакали спортчи-ларнинг(айнан якка кураш спорт турлари ва спорт уйин-лари) куч чидамкорлиги ва куч сифатларини оширишга йуналтирилган воситаларни такомиллаштириш хамда меъёрлаш масаласи асосий омиллардан бири булиб колмокда. Шунинг учун хам спортчиларнинг жисмоний тайёргарлигини яхшилашда огирликлар ва штанга билан юкори шиддатли машгулотлар олиб бориш, куч сифа-тини оширишга каратилган тадкикотларни утказишга булган эхтиёж тобора ортиб бормокда. Спортчиларни огир атлетика воситалари оркали умумий жисмоний

таиёргарлик даврида огирликлардан жарохатларсиз ва самарали машгулот олиб боришлари сохада ва мураббий-лар олдидаги асосий масалалардан бири хисобланади.

Тадкикот максади малакали спортчилар учун огир атлетика машгулотлар хажми, давомийлиги, юкламалар катталиги ва кучланишлар даражасининг нисбатига доир илмий назарий фикрлар ва адабиётларни тахлил кдлишдан иборат.

Тадкикот вазифалари:

- малакали спортчилар учун огир атлетика машгулот-лар хажми, давомийлиги, юкламалар катталигига доир илмий назарий фикрлар урганиш;

- малакали спортчилар учун огир атлетика машгулотлар хажми, давомийлиги, юкламалар катталиги ва кучланишлар даражасининг нисбатига доир адабиёт-ларни тахлил килиш;

Му^окама. Бизга маълумки харакат сифатларининг ривожланиш суръати-куч снарядлар огирлиги билангина эмас, балки машгулотда кулланиладиган кучни тарби-ялаш услубий ва умумий юкламалар микдори хамда

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

мушакнинг марфофункционал хусусиятларига хам бог-лик. Одам мушак кучи динамик тартибда иккита услуб асосида ривожланади.

Биринчиси, такрорий харакат услуби, иккинчиси киска вакт ичида максимал кучни курсатиш этиб бел-гиланган. Такрорий куч услубининг мохияти шундан иборатки, бунда огирликларни такроран кутаришда огирлик мушак кучига караб доимий равишда ошиб боради. Юкорида курсатилганидек, стандарт кузгатувчи маълум бир "чегарадаги куч" га эга. Шунинг учун амали-ётда такрорий кучланиш услуби урнини каршиликларни аста-секин устириб бориш услуби эгаллади. Бунда хар бир машгулот кичкина огирликлардан бошланиб, аста-се-кин 100% лик огирликларгача купая боради. Мутлок мушак кучини ривожлантириш максадида Lesko М [12] услуби мукамаллаштирилди. Машгулотларда турли ёндашиш вариантлари, огирликларни устириб бориш тартиби узгарди, огирликлар оширилди, такрорлаш сони эса камайди. Огирликларни ошириб бориш ва охирида камайтириш Lesko М [12] услуби деб аталади.

Lesko М услубининг юкорида келтирилган хамма шаклларига маълум бир кушимчалар киритилиб, огир атлетикачилар машгулотларида кулланилиб келинмокда. Спортчилар юкори огирликлар билан шугулланганда хар бир сериядаги ёндашиш, такрорлашлар сонини 1-2 тадан бажарадилар. Кичик ва уртача огирликларда шугулланганда эса такрорлашлар 4-8 тага етади.

Огирликларга ёндашишда штанга огирлиги ва такрорлашлар сони маълум бир чегарагача узгариб туради. Юкори огирликларда машк бажарганда оптимал такрорлашлар сони кам булади. Лекин бу огирликлар мушак кучини оширишда жуда хам зарур. Енгил огирликлар куп такрорлаш билан машк килиш эса мушак кузгатув-чиларига кам тасир этади [1-9].

Кучни ривожлантириш хакида бошка фикрлар хам мавжуд, яъни куч сифатларини киска вакт ичида макси-мал кучланиш услуби оркали ошириш мумкин[2], дейи-лади. Киска вакт ичида максимал кучланиш услубининг бошкаларидан фаркли томони шундаки, бунда максимал кутариладиган огирликнинг 85-95% дан фойдаланилади.

Киска вакт ичида максимал кучланишлар услуби асаб мушак конентрациясининг кучайишини оширади ва каршиликларни мунтазам равишда ошириб бориш услубига нисбатан мутлок мушак кучини ривожланти-ришга хамда зарурий холатда тезда намоён булишига ижобий таъсир этади [4,7,10,11,12-16]. Бу услуб мушак кучини устиришга яхши таъсир этади, унинг хажми ошишида эса камрок ахамиятга эга. Аммо нисбий кучни ривожлантиришни талаб этадиган баъзи спорт турлари учун алохида ахамият касб этади.

см см о см оо

го га

0

ю

1

жадвал

Огир атлетикачилар машгулотларда махсус жисмоний сифатларни ривожлантирувчи турли хилдаги штанга огирликлари (Масимал натижадан % хисобида)

89-93% Техника Урта Машгулот Евстюхина Н.А 2015 Корнилов А.Н. 2010

70-90% Куч, спорт натижаси Юкори Тажриба Лоайса Д.Л. 2012

50-70% Техника, тезкор куч Бош-лангич Тажриба Дворкин Л. 2016

75-85% Спорт натижаси Урта Тажриба Дворкин Л. 2005

70-80% Спорт натижаси Юкори Тажриба Полетаев П.А., Кампос Х., Квеста А., 2005

45-60% Куч Бош-лангич Тажриба Талибов А.Х. 2005

60-75% Спорт натижаси Урта Машгулот Сулейманов Н.Л. 2008

40-50% Куч Бо-шлангич Тажриба Марченко В.В., Рогозян В.Н., Попов Д.В. 2002

Огирликлар микдори Ривожлантирувчи белгиси Спорт мала-каси Курсатма-ларни олиш жараёни Муаллифлар, йиллари

85-95% Техника Урта Машгулот Горулев П.С. 2006

кучни ривожлантириш масалаларини урганган муал-лифлар максимал огирликлардан 20-95% лардан турли сифатларни муваффакиятли равишда ривожлантиради, деб фикр билдирганлар.

Лабаратория тадкикотлари натижасида эса аник маъ-лумотлар олинганки, 85% ли огирликда машк максимал такрорланиш 6 тадан 3 та серия бажарилса, бу оптимал хисобланган [4,7].

Мутахассислар [4,5,9,26] куплаб лаборатория тажриба-ларини утказиб, ягона бир хулосага келган. Унинг фикрича, хафталик машгулотларнинг оптимал сони организмнинг тикланиш хусусиятига боглик. Муаллифнинг эътироф этишича, амалий машгулотлар етарлича мураккаб ва хилма-хилдир, шунингдек, кучни ривожлантириш услу-бида биринчи навбатда умумий юкламаларнинг хажми ва шиддатини хисобга олиш зарур [21-25].

Л.С.Дворкин кучни ривожлантиришга каратилган куйидаги машкларни таклиф килади: а) чегарада булма-ган огирликни чарчаш холатигача такроран кутариш; б) чегарадаги огирликни кутариш; в) юкори тезлик билан чегарада булмаган огирликни кутариш [1].

Тадкикотчилар тажрибаларининг хулосаси, табиийки, хакикатга якиндир, аммо бу хулосалар хамма машгулотдаги таассуротлар мажмуасини тавсифловчи машгулот юклама-ларининг бир булагидир [1,5,7,9,22].

Машгулот воситалари шиддати, хажми, юкламалар катталиги ва кучланишлар даражаси тугрисида билмай туриб, машгулотлар циклини тугри ташкил этиб булмайди [4,8,12].

Машгулот воситалари хажми машгулотларда бажа-риладиган машклар микдори ёхуд тайёргарликнинг у ёки бу боскичида босиб утиладиган масофа узунлигини ифодалайди.

Курашчилар, огир вазндаги огир атлетикачилар учун мутлок куч курсаткичлари катта ахамиятга эга. Жисм огирлиги ва куч уртасида маълум бир богликлик мавжуд: катта вазндаги инсонлар каттарок огирликни кутаришлари мумкин ва купрок куч курсатиш мумкин. Шунинг учун огир атлетикачилар, огир вазн тоифаларидаги курашчилар уз вазнини купайтириш оркали мутлок кучини оширишга интиладилар.

Куч кобилиятларининг ривожланиши ва намоён були-ши куп омилларга боглик. Энг аввало, уларга мушаклар

58

www.fansports.uz

№8-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

жисмоний кундалангининг каггалиги таъсир этади. У кан-ча калин булса, шунча бошка тенг шароитларда мушаклар харакатини ривожлантириш мумкин.

Кучли даст кутариш машк куникмасига эга булиш учун жуда куп мехнат килиш керак, бу борада харакатлар нафакат классик машклар билан, балки бошка турдаги машклар хам бажарилиши зарур. Улар жумласига спорт-чининг кучини оширувчи штанга кутариш, узунликка сакраш, махсус тренажёр машклари киритилиши керак. Спортчининг гавда, елка, кул, оёк мушакларининг кучини оширишга каратилган машклардан ташкари, тезликни оширишга ёрдам берадиган машклар хам бажарилиб борилиши шарт.

Хулосалар:

Биринчидан, спортчиларнинг куч тайёргарлигини ёшга хос ва услубий жихатлари куриб чикилганда, бола-лар хамда усмирларнинг бошлангич куч тайёргарлигини ташкил килишда ёшни хисобга олиш буйича берилган тавсияларнинг ноаниклиги ва саёзлиги кузга ташланди.

Иккинчидан, адабиётлар тахлилида курсатилган чи-дамкор кучни улчаш ва ривожлантириш воситалари ушбу кобилиятни аник белгиламаётганидан далолат беради ва унга куп хажмдаги вактни, кувват сарф килишни талаб этади. Сунгги йилларда замонавий спорт натижалари ошиб бориши туфайли айнан тадкикотда аниклаш ва ривожлантириш воситаларининг илмий даражасини кучайтириш оркали харакат хажмини камайтириш ва аник улчаш долзарб муаммоларидан бири деб фикр юритиш илмий асосга эга дея оламиз.

Учинчинчидан, малакали спортчилар учун машгулот режасида огирликлар микдорини белгилашда факатгина кучни ривожлантириш самаралилигига караб эмас, балки спортчини харакат малакасининг шаклланишига ва организм холатларининг (чарчаш холатларини хисобга олиб) турли узгаришлари тавсифларини хисобга олиш зарурлиги аникланди.

Адабиётлар:

1. Дворкин Л.С., Младинов Н.И. Силовая подготовка юных атлетов. учебный пособие - Екатеринбург, 2002 г. - 80 с

2. DeLorme T.L. Effect of progressive Resistance exercise on-Muscle Contraction. Arch of Phys. Med. Rehabil., 1952. - Р. 33-86.

3. Fradal S. Relationship the total result un modern pentathlon and the results in the individual. Component events Biology of Sport. - 1984. - vol.1.

- P. 101-105.

4. Garhammer J. A. comparison of maximum power output between elite male and female weightlifters in competition. International Journal of Sport Biomechanics, 1991. - №7. - Р. 3-11.

5. Greg Everett. Olympic Weightlifting: A Complete Guide for Athletes & Coaches Paperback - 25 Sep 2009. - Р. 92-153.

6. Harris H. L. Laining success in weightraining. Vigour, 1955. vol.2. -№.7.

- Р. 318-319.

7. Hettinger T., Muller E.A. Myskell training. Arbeitsphysiologie, 1963. - 15 р.

8. Hilliger R. The squat clean and jerk. Strength and Health, 1963. - №5.

- p. 42-44.

9. Hollidav D. How I improved my press Vigour, 1964. vol.10. - №1. - 14 p.

10. Hilligen R. The sqart clean and Jerk. - Strength and health, 1963. - №5. -Р. 234-237.

11. Isaka T., Okada J., Funato K. Kinematic Analysis of the: Barbell during the Snatch: Movement of Elite Asian Weightlifters. Journal of Applied Biomechanics, 1996. - Р. 508-516.

12. Lesko M. Biomechancke aspekty hodotenia sportovej techiky vzpiraca. Trener, 1975. - №2. - Р. 82-83.

13. Muller E.A. Erhaltung und Erhohung der normalen Myskelkrafte. Klin, Wsch. 1967. - 35 р.

14. Murrey L. Weight lifting and progressive resistance exercise. Bares and Co, 1964. - Р. 9-11.

15. Murrey L., Karpovich P. Weight training in athletics. Englewood, 1960 -147 р.

16. Greg Everett. Olympic Weightlifting: A Complete Guide for Athletes & Coaches Paperback - 25 Sep. 2009. - 451 р.

17. Greg Everett.Olympic Weightlifting: Cues & Corrections Paperback - 6 Oct 2014. - 247 р.

18. Голощапов Б. Р. История физической культуры и спорта: Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб, заведений, - М.: Издательский центр "Академия", 2001. - 312 с.

19. Горулев П.С. Управление спортивной подготовкой женщин в тяжелой атлетике с учетом диморфических различий работоспособности: дисс. ... докра пед. наук: 13.00.04. - Челябинск, 2006. - 286 с.

20. Гужаловский А.А. Проблема "критических" периодов онтогенеза в ее значении для теории и практики физического воспитания: Очерки по теории физической культуры // Учен. труды / Под рел. Л.П.Матвеева.-М.: Физкультура и спорт, 1987. - С. 211-224.

21. Волков Н.П., Данилов К.Ю. Структурная классификация и запись едениц двигательной деятельности в тяжелой атлетике // Тяжелая атлетика: Ежегодник. - М.: ФиС, 1985. - С. 46-53.

22. Воробьев А.Н. Тяжелая атлетика: Учеб. для ин-тов физ. культуры. -Изд. 3-е. Прерас.-М., ФиС, 1981. с.256. 2.(33) Воробьёв А.Н. Тяжелая атлетика. 4-е изд. Перерас.-М., ФиС, 1988. 240 с.

23. Баязитов К.Ф. Повышение спортивно - педагогического мастерства в тяжёлой атлетике. Учебное пособие "Издателoско-полиграфический отдел УзГИФК" 2011. 54 с.

24. Богданский Ф.Ф. Из опыта подготовки чемпиона Европы и мира П.Первушина // Тяжелая атлетика: Ежегодник. - М.: ФиС, 1977. - С. 38-46.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

25. Божко А.Н. Тяжелая атлетика, - М.: ФиС, 1966. - С. 81-83.

Преподаватель О.К. ХОМИДОВА1

Узбекский государственный университет физической культуры и спорта город Чирчик, Узбекистан.

ВЛИЯНИЕ УРОВНЯ ФИЗИЧЕСКОЙ

Информации дли oioooi г автор...... ПОДГОТОВЛЕННОСТИ НА РЕЗУЛЬТАТ У

odinnaannddm7@wail.com

БЕГУНОВ НА ДЛИННЫЕ ДИСТАНЦИИ

Annotation

Аннотация

В статье рассматриваются проблемы подготовки бегунов на длинные дистанции. В процессе исследования получены данные физической подготовленности бегунов на длинные дистанции.

Ключевые слова: спорт, легкая атлетика, выносливость, методика, результат, результат, научно-теоретический анализ, спортивное соревнование.

Маколада узок масофаларга югурувчиларни тайёрлаш муаммолари мухркама килинади. Тадкикот давомида узок масофаларга югурувчиларнинг жисмоний тайёргарлиги тугрисида маълумотлар олинган.

Калит сузлар: спорт, енгил атлетика, чидамкорлик, услубият, натижа, илмий назарий тацлиллар, спорт мусобацаси.

The article discusses the problems of training long-distance runners. In the course of the study, data on the physical fitness of long-distance runners were obtained.

Key words: sports, athletics, endurance, technique, result, result, scientific theoretical analysis, sports competition.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.