Научная статья на тему 'ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ РАҚАБАТДОШЛИК ФАОЛИЯТИДА САМАРАЛИ ҲАРАКАТЛАРНИ ҚЎЛЛАШ'

ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ РАҚАБАТДОШЛИК ФАОЛИЯТИДА САМАРАЛИ ҲАРАКАТЛАРНИ ҚЎЛЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

50
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақобатбардош фаолият / гандбол жамоалари / тезкор ҳужум / competitive activity / handball teams / fast attack

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Илҳом Камолович Қурбонов

Ушбу мақола юқори малакали гандбол жамоаларининг рақобатбардош фаолияти жараѐнида қарши ҳужумлардан фойдаланиш масаласини кўриб чиқади. Тезкор ҳужум турларини таҳлил қилиш орқали тадқиқотлар амалга оширилади. Жамоа ўйинчиларининг мусобақа жараѐнидаги қарши ҳужум ҳаракатлари сони, нисбати ва самарадорлигининг умумий кўрсаткичлари келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLICATION OF EFFECTIVE MOVEMENTS IN COMPETITIVE ACTIVITIES OF HIGHLY QUALIFIED HANDBALL PLAYERS

This article discusses the use of counter-attacks in the competitive activities of highly qualified handball teams. Research is done by analyzing the types of rapid attacks. The general indicators of the number, ratio and effectiveness of counterattack actions of the team players during the competition are given

Текст научной работы на тему «ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ РАҚАБАТДОШЛИК ФАОЛИЯТИДА САМАРАЛИ ҲАРАКАТЛАРНИ ҚЎЛЛАШ»

ЮКОРИ МАЛАКАЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ РАКАБАТДОШЛИК ФАОЛИЯТИДА САМАРАЛИ ХДРАКАТЛАРНИ КУЛЛАШ

Илхом Камолович Курбонов

Карши мухандислик иктисодиёт институти катта укитувчиси

ilhom_1515@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Ушбу макола юкори малакали гандбол жамоаларининг ракобатбардош фаолияти жараёнида карши хужумлардан фойдаланиш масаласини куриб чикади. Тезкор хужум турларини тахлил килиш оркали тадкикотлар амалга оширилади. Жамоа уйинчиларининг мусобака жараёнидаги карши хужум харакатлари сони, нисбати ва самарадорлигининг умумий курсаткичлари келтирилган.

Калит сузлар: ракобатбардош фаолият, гандбол жамоалари, тезкор хужум.

APPLICATION OF EFFECTIVE MOVEMENTS IN COMPETITIVE ACTIVITIES OF HIGHLY QUALIFIED HANDBALL PLAYERS

Ilhom Kamolovich Kurbonov

Senior Lecturer at the Karshi Institute of Engineering Economics

ilhom_1515@mail.ru

ABSTRACT

This article discusses the use of counter-attacks in the competitive activities of highly qualified handball teams. Research is done by analyzing the types of rapid attacks. The general indicators of the number, ratio and effectiveness of counterattack actions of the team players during the competition are given.

Keywords: competitive activity, handball teams, fast attack.

КИРИШ

Узбекистонда Гандбол 1923-24 йилларда пайдо булиб, биринчи мусобака 1926 йилда Тошкентда утказилган. 1991 йил Узбекистон Республикаси Гандбол федерацияси тузилди. Республиканинг барча вилоятларида Гандбол буйича болалар спорт мактаблари, эркаклар, аёллар ва болалар жамоалари бор. 1991

йилдан Узбекистан чемпионати мунтазам утказилади. Узбекистан Гандболчилари терма жамоаси (аёллар) Осиё чемпионатида 4-уринни эгаллади ва Германияда утказилган жахон биринчилиги мусобакаларида катнашди (1997). Узбекистонда хизмат курсатган спорт устозлари Ф. Абдурахмонов, В. Каплинский, хизмат курсатган спорт устаси, Олимпия уйинлари ва жахон чемпиони М. Васильев, халкаро микёсдаги спорт устаси, жахон чемпиони С. Землянова, спорт усталари А.Абзалова, О.Абдуллаева ва бошкаларнинг Гандбол ривожланишида катта хиссаси бор. [1]

Гандболчилар техник махоратини такомиллаштириш йуллари назарий асосланган холда курилади ва тактикани такомиллаштириш, харакат ва маънавий, ирода сифатларини ривожлантириш билан бирга кушиб бажарилади. Техника - бу уйиннинг асоси саналади. Уни мукаммал эгаллаш ва хар хил уйин шароитида куллашни билиш юкори спорт малакасига эришишнинг гаровидир.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Ракобатбардош фаолиятни тадкик этиш гандбол назарияси ва амалиёти учун катта кизикиш уйготади. Хужум тактикасини урганиш, хужумнинг турли шаклларини аниклаш машгулот жараёнини симуляция килишга ёрдам беради. Моделлаштириш манбаи бу жамоалар ва индивидуал уйинчиларнинг ракобатбардош фаолияти. Мутахассисларнинг фикрича, хужум ва мудофаанинг энг самарали шаклларини билиш мураббийга машгулот жараёнини такомиллаштиришга, огирлашган ракобат шароитида уйин тактикасини такомиллаштиришнинг стратегик йуналишини жамоага тугри танлашга ёрдам беради [2].

Гандболда харакат фаолияти узига хос булгани учун машгулотни турли тезликда бажариладиган машкларни киска вакт, анча узок вакт, суст ва фаол дам олишни алмашлаб олиб бориш мумкин. Уйин харакатларининг тавсифи тухтаб-тухтаб утиладиган булгани учун, у нафас олиш жараёнининг энг куп микдорда кучайтирилишини талаб килади. Гандболчиларнинг вазифаларни бажариш тайёргарлигини оширишда махсус воситалардан фойдаланилади.

Хужумда жамоаларнинг карши хужум харакатларидан фойдаланиш алохида кизикиш уйготмокда, улардан фойдаланиш шакллари унчалик урганилмаган.

Тезкор хужумнинг мохияти ракибларнинг уюшмаган ёки хали хам яхши ташкил этилмаган химоясига карши хужумни якунлаш учун тупни эгаллаб олишда жамоанинг химоя харакатларидан хужумчиларга тезкор утишидан

иборат. Адабиётлар тахлили шуни курсатдики, тезкор хужум билан хужум пухта урганилган жамоаларда жамоанинг тактик харакатлари тезрок, муваффакиятли ва жисмоний кучларни кам сарфлаган холда якунланади [4].

Тезкор хужумнинг узига хос хусусияти шундаки, биринчи навбатда, у майдонда уйинчиларнинг аник тартибини талаб килмайди, балки тугридан-тугри химоя позицияларидан, яъни ракиб хужуми тухтатилган жойлардан амалга оширилади. Иккинчидан, карши хужум харакатларида тупни ахамиятсиз утказилиши (бирдан учтагача) ва майдон атрофида гандболчиларнинг оз микдордаги харакатлари билан тавсифланади [3].

Хужум харакатларини тайёрлаш ва якунлашни максимал даражада тезлаштириш замонавий гандболни ривожлантиришнинг асосий тенденциясидир. Бу иккала уйиннинг эволюцияси ва юзага келган коидаларнинг узгариши билан боглик [4]. Шу муносабат билан, тезкор хужумнинг ахамияти бекиёс даражада ортади.

Гандболда юкори спорт махорати муаммолари буйича маълум микдордаги тадкикотлар олиб борилди, унда турли усуллардан фойдаланган холда ракобатбардош спортчилар тугрисидаги маълумотлар мавжуд. Ракобатбардош фаолиятга мувофик гандболчиларнинг тайёргарлигини ошириш воситаларини танлаш буйича жуда куп турли хил тавсиялар мавжуд. Гандболчиларнинг ракобатбардош фаолиятини тахлил киладиган барча хилма-хил ишлар билан тезкор хужумнинг хусусиятлари фрагментларда акс эттирилган.

Тадкикотнинг максади гандбол буйича Кашкадарё вилоятидаги ОТМ жамоаларининг ракобатбардош фаолиятидаги муваффакият омилларини карши хужумлардан фойдаланган холда аниклаш.

Тадкикот объекти Вилоятдаги юкори малакали гандболчиларнинг ракобатбардошлик фаолияти.

Тадкикот предмети гандбол мусобакаларида спортчилар томонидан карши хужум харакатларидан тугри фойдаланишни урганиш.

НАТИЖАЛАР

Тадкикотнинг вазифаси мусобака давомида юкори тоифадаги гандболчиларнинг карши хужум харакатлари турларини тахлил килишдан иборат булиб, жами Вилоятимизнинг 2 та этакчи ОТМ жамоаларининг 12 та уйини тахлил килинди. 1-жадвалда Вилоят гандбол чемпионатида иштирок

этagнraн ^aMoanapHuHr Te3Kop xy^yMu Ba xy^yMnapu SySuna ypTana MatnyMOTnap KemupunraH.

^agBa. 1

Mycoöa^a gaBOMHga raHflöo.HH.apHHHr Kapmu x,y;«yM.ap cohh, HHCÖaTH Ba _caviapaaop.inriiHHHr yMyMHH KypcaTKHH.iapH_

TynHH y3aTraHgaH cyHr gapBO3a0OH Pa^HÖ TOMOHHgaH TynHH ym.aö KO.um eKii rtyKOTHmgaH Remm MafiflOH yHHHHHCH TynHH yjaTraHflaH cyHr

Xy^yM^ap cohu TonnapHuHr cohu Xy^yMnap cohu TonnapHuHr cohu Xy^yMnap cohu TonnapHuHr cohu

69 51 14 11 50 29

CaMapagopnuK, %

72,9 73,5 52,0

Xy^yM HucSaTu, %

46,8 8,5 32,5

Bom HucSaTu, %

47,0 11,0 26,8

^agBanga gapB03aS0HHuHr y3amacugaH cyHr, TycuKgaH KefiuH Ba gapB03aS0H y3aTMa SepraH raHgSonnuHuHr y3amacugaH cyHr MafigoH yfiuHHunapu TOMOHugaH xy^yMnapHu aManra omupum SySuna MuKgopufi MatnyMOTnap KenTupunraH.

YHHHga MyBa^^aKu^Tra эpнmнm acocaH Tyrpu xapaKar Kunumra sofhuk. ffly caSaSnu yfiuHHu SomKapumga Typnu xun TaKTuK BocuTanapgaH ^ofiganaHum ho3um. TaKTuKa geraHga, yfiuHHunapHuHr paKuS ycTugaH FanaSa KO3OHumra KaparunraH maxcufi eKu ®&Moa xapaKaraapuHu Tammn KunuHumu, atHu, aHuK paKuS SunaH MyBa^aKutfrau Kypam ohus Sopumra umkoh SepaguraH xapaKaraapHu TymyHum KepaK.

MYXOKAMA

^apB03aS0HHuHr KynugaH Kapmu xy^yMnap 69 MapoTaSa SomnaHgu Ba yMyMufi xy^yMnap coHuHuHr 46,8 ^orouHu TamKun этgн. Xy^yMnap 51 MapTa ron SunaH AKyHnaHgu Ba caMapagopnuKHuHr 56,0% uhu TamKun этgн.

TynHu эrannaS onraHgaH KefiuH Te3Kop xy^yM aTuru 14 MapTa SomnaHgu Ba yMyMufi xy^yMnap coHuHuHr 11,0% uhu TamKun этgн. Xy^yM 11 MapTa ron SunaH AKyHnaHgu. ByHgafi xy^yMnapHuHr caMapagopnuru энг MKopu KypcaTKun - 77,5% SunaH TatMuHnaHgu.

^apB03aS0HgaH TynHu KaSyn KunuS onraH xy^yMKop MafigoH yfiuHHunapu TOMoHugaH yromrapunraH Kapmu xy^yM xapaKarnapu 50 MapoTaSa cogup Syngu,

яъни умумий хужумлар сонининг 37,5%. Гол 29 та хужум билан якунланди. Ушбу хужумларнинг самарадорлиги 47,0% ни ташкил этди.

Барча жамоаларнинг уртача курсаткичлари шуни курсатадики, дарвозабон энг куп карши хужумларни ташкил килади, дархол этакчидаги уйинчига (46,8%) ёки жамоага хаммага энг якин булган уйинчига (32,5%) пас беради.

Дарвозабоннинг тугридан-тугри узатмасидан сунг (72,9%) ва химоячиларнинг тупни эгаллаб олишидан кейин карши хужумлар энг самарали булган - 73,5%. Тупни ушлаб олишдан кейинги хужумлар ракиб учун кутилмаган булиб, тупни тусиб куйган химоячилар хужум килаётган уйинчилар олдида, уз максадларига якинрок булишади.

Жамоаларнинг уйин фаоллигини кузатиб, тезкор хужумларнинг умумий сони кайд этилди. Бу ушбу турдаги хужумларнинг нисбати ва уларнинг самарадорлиги нисбатларини аниклашга имкон берди.

Тадкикотлар жараёнидаги маълумотларимизни тахлил килиш шуни курсатдики, тезкор хужум уз таркибида оддий уйин фаолияти эмас. Тезкор хужумдан фойдаланишнинг озгина кисми уни ташкил килиш кийинлиги билан боглик. Бунга сабаб шундаки, туп ракиб хужумидан сунг, купинча майдонни тарк этади, сунгги чизикдан утиб чикиб кетаверади, хар доим хам дарвозабон ёки хужумни дархол ташкил эта оладиган гандболчилар кулига тушмайди.

ХУЛОСА

Мусобакалар тахлили шуни курсатадики, икки жамоанинг умумий тайёрлик даражаси тенг булганда, галаба хар доим тезкор хужум энг самарали ва кенг амалга оширилган галаба билан таъминланади. Тезкор хужумдан муваффакиятли фойдаланиш, шунингдек, спортчилардан юкори даражадаги махсус чидамлилик ва вакт ва маконда яхши йуналишни талаб килади.

REFERENCES

1. http://usport.uz/uz/kinds/33

2. Игнатьева В. Я. Гандбол: учебник для высших учебных заведений. — М., Физическая культура, 2008. — 111 с.

3. Игнатьева, В. Я. Примерная программа спортивной подготовки по виду спорта «Гандбол» В. Я. Игнатьева, В. И. Тхорев, А. Я. Овчинникова. — М.: Спорт, 2016. — 97 с.

4. R.A.Qosimova, U.S.Do'sanov Qo'l to'pi (gandbol) va uni o'qitish uslubiyati uslubiy qo'llanma Samarqand-2011 12-26 b

5.Рузикулов, Б. Б. (2019). Морфо-функциональные показатели как критерии для прогнозирования перспективности футболистов с учетом возраста и игрового амплуа. Фан - спортга, (3), 57-62.

6. Рузикулов, Б. (2019). Узлуксиз таълим тизимида жисмоний тарбия ва спорт самарадорлигини ошириш. Муаллим ва узлуксиз таълим, (2), 145-149.

7. Рузикулов, Б. Б. (2020). Футболчиларнинг махсус чидамлилигини ривожлантиришнинг долзарб муаммолари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (4), 260-265.

8. Рузикулов, Б. Б. (2020) Сравнительный анализ компонентного состава массы тела и функционального состояния футболистов различного игрового амплуа. Высшая школа: научные исследования. Материалы Межвузовского научного конгресса 2020, 111-117.

9. Рузикулов Б. Б.(2020) Физическое развитие и физическая работоспособность футболистов с учетом их игрового амплуа Актуальные вопросы науки и практики. Сборник научных трудов по материалам XXI Международной научно-практической конференции, 2020 года, г Анапа, 277-282.

10. И.Т Арислонов.(2021) Мини футболда чидамлиликни намоен этишнинг узига хос хусусиятлари Academic Research in Educational Sciences, 2 (1), 681686.

11. И.Т. Арисланов (2020) Тактическая подготовка квалифицированных спортсменов по мини-футболу на основе специальных упражнений: состояние, проблемы и перспективы ее решения Фан - спортга, 2020 (2), 17-20.

12. Э. Кувватов (2021) Курашчиларнинг анаэробик ишланмасини бахолаш Academic Research in Educational Sciences, 2 (1), 18-22.

13. Э. Кувватов (2020) Спорт педагогик махоратини ошириш машгулотларида мусобака машкларини бажариш самарадолигини ОШИРИШ Фан - спортга, 2020 (6), 25-28.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.