Научная статья на тему 'ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТУРЛИ ЙЎНАЛИШЛАРДАГИ ТЎПНИ ОШИРИБ БЕРИШ ҲАРАКАТЛАРИНИ ЎРГАНИШ'

ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТУРЛИ ЙЎНАЛИШЛАРДАГИ ТЎПНИ ОШИРИБ БЕРИШ ҲАРАКАТЛАРИНИ ЎРГАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

85
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
спорт / футбол / таълим / ўйин / педагогика. / sports / football / education / games / pedagogy.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — И. Х. Қутлимуратов

Мазкур мақолада футболчиларнинг турли йўналишлардаги тўпни ошириб бериш ҳаракатларини ўрганиш масаласи кўриб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STUDY OF FOOTBALL PLAYERS' MOVEMENTS IN DIFFERENT DIRECTIONS

This article discusses the study of the players' attempts to pass the ball in different directions.

Текст научной работы на тему «ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТУРЛИ ЙЎНАЛИШЛАРДАГИ ТЎПНИ ОШИРИБ БЕРИШ ҲАРАКАТЛАРИНИ ЎРГАНИШ»

ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТУРЛИ ЙУНАЛИШЛАРДАГИ ТУПНИ ОШИРИБ БЕРИШ ХДРАКАТЛАРИНИ УРГАНИШ

И. Х. ^утлимуратов

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети укитувчи

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада футболчиларнинг турли йуналишлардаги тупни ошириб бериш харакатларини урганиш масаласи куриб чикилган.

Калит сузлар: спорт, футбол, таълим, уйин, педагогика.

STUDY OF FOOTBALL PLAYERS' MOVEMENTS IN DIFFERENT

DIRECTIONS

I. Kh. Kutlimuratov

Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

ABSTRACT

This article discusses the study of the players' attempts to pass the ball in different directions.

Keywords: sports, football, education, games, pedagogy.

КИРИШ

Купгина тадкикот олиб бораётган мутахассислар (1.2.3.4) уйин давомида тезкор хужум, жамоанинг энг самарали усули хисоблайдилар. Бунда битта-учта узатишда уйинчилардан бирини дарвозани забт этиш йулига чикариш оркали хужумни гол билан якунлаш мумкинлигини билдиришган. Купгина мураббийлар (5.6.7) уйин давомида амалга ошириладиган тезкор хужумларни амалга ошириб Fалабага эришаётган жамоаларнинг уйин усулларини уз жамоаларига жорий этишни максад килишмокда. Бу эса хозирги кунда юкори савиядагии дунёнинг етакчи терма жамоалари "Испания", "Бразилия", "Германия", "Португалия", "Голландия" ва Осиё минтакасида охирги жахон чемпионатида саралаш боскичларида иштирок этган "Эрон" "Япония", "Корея" жамоалари тез хужум уюштириш оркали ракиб химоясини ёриб утишмокда. Улар турли туп узатишларни тез амалга ошириб, хужумларни гол холатиги олиб келишлари уйинларни тахлил килишда кузатилди. Бизнинг чемпионатимизда иштирок этаетган жамоаларнинг халкаро (ОЧЛ) учрашувлардаги ва Узбекистон терма жамоаси иштирокидаги учрашувларида

Academic Research, Uzbekistan 146 www.ares.uz

биз купрок тадрижий хужумларни амалга оширишда тупларни бир-бирларига оркага ёнга ошириб, купрок узлари хужумларни тухтатиб колиш харакатларини кузатамиз. Бу эса жамоаларимизнинг Fалабаларни уйин давомида кулдан бой бериш окибатларига олиб келмокда.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Буларни эътиборга олиб хужумларни ташкил килишда бизнинг ёш футболчиларимиз томонидан турли мософаларга тупларни ошириб беришларининг сон ва сифат даражаси пастлигини таъсири бор деб уйлаймиз. Шунинг учун ёш футболчиларнинг хужум ташкил килишда тупларни аник ошириб беришдаги ютук ва муаммоси купгина мутахассис ва мураббийларнинг диккат эътиборидаги долзарб масалалардан биридир.

Мусобака шароитида ёш футболчиларнинг турли йуналишларга тупларни ошириб беришдаги аникликларини урганиш ишимизнинг максади килиб олдик.

Кузатиш ишлари №19 Болалар усмирлар спорт мактабида тахсил олаётган 16-17 ёшдаги футболчилар тажриба гурухи сифатида уйин давомидаги кузатишлар тахлил килиниб, уларнинг турли йуналишларда тупларни ошириб беришдаги камчиликлари аникланди. Назорат гурухи сифатида биз №18 Болалар усмирлар спорт мактабида тахсил олаётган шуFулланувчилар танлаб олинди. Кузатиш ишлари ёшлар уртасида утказиладиган Узбекистон чемпионатида (2012й) иштирок этган жамоаларнинг уйинлари давомида олиб борилди.

Олинган маълумотлардан тажриба гурухининг натижаларида камчиликлар борлигини, бу эса уларни уйин давомида тупларни ошириб беришларидан маълум булди. Бизнинг тадкикотдан бошида, хамда сунгидаги натижаларни 1-чизмада келтирилган. Бу ерда назорат ва тажриба гурухимизнинг уйин давомида куп маротаба амалга оширилган турли масофаларга тупларни етказиб бериш харакатларига тухталдик. Кузатиш ишлари 14 та уйин давомида юкорида келтириб утган техник харакатлар, яъни тупларни турли масофаларга ошириб бериш харакатларни кайд этиб бордик.

Олинган натижлардан, тупларни турли масофаларга етказиб беришда назорат ва тажриба гурухининг тарбияланувчилари уртасида катта фарк борлиги кузга ташланди.

Дастлабки олинган натижаларда назорат гурухининг футболчилари жами уйин давомида уртача 283 та турли масофаларга тупларни ошириб бериш харакатларини курсак, самарадорлик курсаткичи (СК) 61% (+172) ташкил этди. Тажриба гурухи тарбияланувчиларининг уйин давомидаги натижалари жами уртача 255 та тупни ошириб беришган булса, СК-42% (+123) ташкил

этганлигини аникладик. Бу жамоаларнинг самарадорлик курсаткичини тушиб кетишига уларнинг уйин давомида узок масофаларга ошириб бериладиган туп узатишларнинг ноаник харакатларидадир. Назорат гурухининг

тарбияланувчилари узок масофага 68 та туп ошириб берган булса, СК-31% (+21), тажриба гурухи тарбияланувчилари 71 та туп ошириб берган булса, СК-35% (+25) ташкил этган. Урта масофага тупларни ошириб беришда назорат гурухининг тарбияланувчилари 90 та туп узатишни, СК-65% (+59) ва киска масофага ошириб беришда 125 та туп узатишни, СК-85% (+35) ташкил этса, тажриба гурухининг урта масофага ошириб беришлар жами 80 та туп узатишлардан, СК-45% (+36) ва киска масофага ошириб беришда эса 104 та туп узатишлардан, СК-65% (+71) ташкил этмокда.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Олинган натижалардан куриш мумкинки, киска масофага тупларни ошириб беришларни сони, кайд этшда урта ва узок масофаларга ошириб бериш харакатларининг сонидан юкорилигини курмокдамиз. Узок масофага ошириб бериладиган тупларнинг сони ва самарадорлик курсаткичи пастлиги тадкикот сифатида олинган назорат ва тажриба гурухининг тарбияланувчиларида кузатдик. Бундан ташкари эътироф этишимиз керакки, бу ёшдаги футболчиларнинг тупларни узок масофага етказиб бериш харакатлари бошка ёшдаги футболчиларнинг харакатларидан юкорилигини курамиз. Бундан ёш футболчилар асосан тупларни узок масофаларга ошириб бериш харакатлари билан уйин олиб боришларини аникладик.

Биз БУСМда тахсил олаётган тажриба ва назорат гурухидаги ёш футболчиларга 60 соат давомида укув машFулот жараёнида уз тадкикотлармизни олиб бордик. Тажриба гурухининг Укув-машFулот жараёнига узимизнинг усул ва воситалар танлаган холда машFулотларга жорий этган булсак, иккинчи гурухда эса машFулотларини олиб боришдаги оддий холатлардаги машкларни бажариш буйича тавсиялар асосида олиб боришди.

Ишимизда назорат гурухи сифатида тахсил олаётган шуFулланувчиларга тупларни турган холда бажариладиган туп узатишларни турли масофаларга ошириб беришга оид машкларни, Укув-машFулот жараёнига жорий этилди. Бу Укув-машFулотларда берилган машкларнинг вазифаларни бажаришда эркин харакатланишлари керак булади.

Тажриба гурухи эса тупларни харакатда ошириб беришга оид машклар, Укув-машFулот жараёнига жорий этилган, булсада уларни назорат гурухига караганда юкори тезликда бажаришларни талаб килдик. Ёш футболчиларга

берилган машкларда уйин вазиятларга мос булиб, уларни тарбияланувчилар тез хал килишлари ва юкори тезликда машкларни бажаришлари керак булди. Бу Укув-машFулотларда берилган машкларнинг вазифаларни бажаришда маълум вакт ажратилиши, тупни ошириб бериш техник харакатларни ривожлантиришда энг катта омиллардан бири булди. Айникса, машкларни якунлашларига киска сонияда бериш, ёш футболчилар томонидан тез харакатланиб тупларни бир-бирларига ошириб беришга ундайди.

Бу ерда иккала гурухда хам ёш футболчиларда кулланилган такрорлаш усули, тупни ошириб бериш техник усулларни ривожлантиришда энг яхши усул хисобланади. Бундан ташкари, улар уйин вазиятларига ухшаш буладиган алохида техника усулларини тез харакатланиш, турли хил комбинациялар билан, ракиб иштирокида бажартирилди.

Тупни ошириб беришга каратилган машклар оркали, биз ёш футболчиларнинг билимини мустахкамлашга харакат килдик. Тупни ошириб бериш техникасини режалаштиришда, мунтазам машFулотлар утказилганлиги сабабли яхши самара берди. Биз берган усул ва воситалар шундай утказиш зарур булдики, бунда ургатилган маълумотларни тезлик билан уйинда кулланилиши лозим булди.

Биз томонимиздан 60 соат давомида машFулотлардан сунг тажриба ва назорат гурухида тахсил олаётган ёш футболчиларни уйин давомида тупни ошириб бериш харакатларини бажаришлари яна кайд этилди. Олинган натижалар 1-чизмада келтирилган булиб, турли масофаларга тупларни етказиб беришда назорат гурухининг тарбияланувчиларида узгаришлар кузатмасакда, тажриба гурухининг тарбияланувчиларнинг тадкикотдан олинган натижаларида катта фарк борлиги кузга ташланди.

Назорат гурух сифатида танлаб олинган 16-17 ёшли футболчилар жами уйин давомида уртача 275 маротаба турли масофаларга тупларни ошириб бериш харакатларни кузатсак, СК-59% (+162) ташкил этса, тажриба гурухи тарбияланувчиларининг дастлабки олинган натижаларга караганда уйин давомида тупни ошириб беришда ошганлигини, яъни жами уртача 274 маратаба туп узатишни, СК-65% (+179) ташкил этганлигини аникладик. Бу ерда тажриба гурухининг натижалари дастлабки олинган натижалардан 1 7% га усганлигини кайд этдик.

Бу жамоаларнинг самарадорилигини тушиб кетишига уларнинг уйин давомида узок масофаларга ошириб бериладиган туп узатишларнинг ноаниклигида эди. Назорат гурухи тарбияланувчиларнинг юкорида келтирганимиздек дастлабки олинган натижаларидан кейинги олинган маълумотлари уртасида фарк катта эмаслиги кузга ташланди. Тадкикотдан

сунгида жами 71 маротаба, узок масофага тупларни етказиб берган булсалар, СК-35% (+25) ташкил эди. Тажриба гурухи тарбияланувчилари эса тадкикотдан сунг 54 та туп ошириб берган булсалар, СК-40% (+22) ташкил этган. Урта масофага тупларни ошириб беришда назорат гурухининг тарбияланувчилари 82 та тупни ошириб беришса, СК-50% ни (+48) ва киска масофага ошириб беришда 122 та тупни ошириб беришса, СК-85% (+104) назорат гурухининг натижаларини ташкил этган. Тажриба гурухидаги тарбияланувчиларнинг урта масофага ошириб беришлар ва киска масофага ошириб беришдан натижалари ижобий томонга узгарганлигини аникладик.

ХУЛОСА

Олинган натижалардан турли масофаларга тупни етказиб беришда уларни сони ва самарадорлик курсаткичлари орасида катта фарк борлигини, айникса киска масофага ошириб беришларни сони ва самарадорлик курсаткичлари самарадорлиги юкорилигини курмокдамиз. Узок масофага ошириб бериладиган тупларнинг сон ва самарадорлик курсаткичларини пастлиги назорат ва тажриба гурухининг тарбияланувчиларида кузатган эдик. Тадкикотдан сунг эътироф этишимиз керакки, тажриба гурухининг бу ёшдаги футболчиларнинг тупларни турли масофага етказиб бериш харакатлари сони ва самарадорлик курсаткичларини ошганлигини аникладик. Айникса, биз узок масофага керак булмаган вазиятларда ошириб бериш харакатларини камайтириб киска ва урта масофаларга ошириб беришлариини кутаришга мувофик булдик.

Бундан биз томонимиздан ишлаб чикилган ва Укув-машFулотида жалб килинган тезлик билан, бир тегишда, хамда тупларни харакатда ошириб бериш машклар туплами, тажриба гурухининг футболчилари фаолиятига таъсир этганлигини аникладик. Бу натижаларнинг узгарганлиги, мусобака шароитида олинган тупларни турли масофаларга ошириш техник харакатларида куриш мумкин.

Олинган натижалардан хулоса киладиган булсак, ёш футболчиларнинг аниклик даражасини уйиндан келиб чиккан холда танланган машкларни куп маротаба тез, битта тегишда, харакатланиш билан, ракиб каршилигида такрорлаш, хамда уларни бажаришлари учун вактни таксимлаш оркали устириш мумкин булар экан.

REFERENCES

1. Давлетмуратов, С. Р. (2020). Тренировочные нагрузки хоккеистов в подготовительном периоде. Фан-спортга, (4), 33-34.

2. Давлетмуратов, С. Р. (2020). Физическая работоспособность в годичном цикле подготовительного периода подготовки квалифицированных футболистов. Фан-спортга, (3), 10-13.

3. Турсунов, Н. Б. (2017). Деятельность Узбекского государственного института физической культуры в рамках проекта европейского союза ModeHEd Erasmus. Молодой учёный, 1, 276.

4. Ражабов, Г. К. (2020). Повышение результативности и надежности соревновательной деятельности квалифицированных боксёров. Теория и практика физической культуры, (7).

5. Ражабов, Г. К., Каландаров, Д. Ш., & Каримов, Ш. К. (2016). Влияние изменений правил соревнований и судейства в боксе на тренировочный и соревновательный процесс. Молодой ученый, (21), 974-976.

6. Dzhumakhonovich, A. V. (2020). The factors causing individual style of activity of highly skilled boxers. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 5(1).

7. Sharipova, S. B., & Qodirov, B. E. (2021). The role of vocabulary in developing the communicative competence of leaners. Academic Research in Educational Sciences, 2.

8. Насирова, Б. Т., & Халалов, З. А. (2021). Изучение иноязычных слов латинского происхождения на занятиях по русскому языку в высших учебных заведениях. Academic Research in Educational Sciences, 2.

9. Suyunovna, M. S. (2020). Interactive teaching methods in the process of foreign language communicative competence development. Наука и образование сегодня, (62 (53)).

10. Abdurashitovna, A. S. (2020). The influence of motivation in the foreign language learning process. Наука и образование сегодня, (6-2 (53)).

11. Aliyeva, S. B., & Achilov, O. Q. (2021). Xorijiy tillarni o'qitishning samarali usullari(nemis va ispan tillari misolida). Academic Research in Educational Sciences, 2.

12. Тураев, А. И., & Ёкубов, И. К. (2021). Эффективные приёмы обучения чтению на уроках английского языка. Academic Research in Educational Sciences, 2.

13. Айдаров, Е. Б., & Айдарова, А. Б. (2020). Инновационные методы обучения оптимальному управлению водными ресурсами. "ТАЪЛИМДА ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСУЛЛАРИ", 133-135.

14. Айдаров, Е. Б. (2019). Как правильно формировать экологическое воспитание у подростков. Международной научно-практической конференции «II Юнусовские чтения: Модернизация ценностей Великой Степи как ключевой фактор развития науки и образования», 3, 27-29.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.