Научная статья на тему 'ГИМНАСТИКАЧИЛАРДА КУЧ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЯНГИЧА УСУЛЛАРИ'

ГИМНАСТИКАЧИЛАРДА КУЧ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЯНГИЧА УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

290
69
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Гимнастика / машқ методлари / жисмоний тайёргарлик / машғулот. / Gymnastics / exercise methods / physical training / training

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Фахриддин Раимович Эшпулатов

Гимнастикачилар бажариши керак бўладиган муҳим талаблар, рақобат ёшини ёшартириш, машғулот юкламаларининг ҳажми ва жадаллигини оширишни талаб этади. Бу эса ҳар доим ҳам гимнастика талаблари бўйича белгиланган педагогик вазифаларнинг бутун ҳажмини ҳал қилишга имкон бермайди. Шу билан бирга, юқори интенсив машқлардан фойдаланиш ёш спортчиларнинг жисмоний тайёргарлиги жараёнида алоҳида эътибор талаб қилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Фахриддин Раимович Эшпулатов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

NEW WAYS TO DEVELOP STRENGTH IN GYMNASTICS

Important requirements that gymnasts have to perform include rejuvenating the age of competition, increasing the size and intensity of training loads. This does not always allow to solve the whole range of pedagogical tasks set according to the requirements of gymnastics. However, the use of high-intensity exercise requires special attention in the process of physical training of young athletes

Текст научной работы на тему «ГИМНАСТИКАЧИЛАРДА КУЧ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЯНГИЧА УСУЛЛАРИ»

ГИМНАСТИКАЧИЛАРДА КУЧ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЯНГИЧА УСУЛЛАРИ

Фахриддин Раимович Эшпулатов

К,арши давлат университети доценти

АННОТАЦИЯ

Гимнастикачилар бажариши керак буладиган мухим талаблар, ракобат ёшини ёшартириш, машFулот юкламаларининг хажми ва жадаллигини оширишни талаб этади. Бу эса хар доим хам гимнастика талаблари буйича белгиланган педагогик вазифаларнинг бутун хажмини хал килишга имкон бермайди. Шу билан бирга, юкори интенсив машклардан фойдаланиш ёш спортчиларнинг жисмоний тайёргарлиги жараёнида алохида эътибор талаб килади.

Калит сузлар: Гимнастика, машк методлари, жисмоний тайёргарлик, машFулот.

NEW WAYS TO DEVELOP STRENGTH IN GYMNASTICS

Fakhriddin Raimovich Eshpulatov

Associate Professor of Karshi State University

ABSTRACT

Important requirements that gymnasts have to perform include rejuvenating the age of competition, increasing the size and intensity of training loads. This does not always allow to solve the whole range of pedagogical tasks set according to the requirements of gymnastics. However, the use of high-intensity exercise requires special attention in the process of physical training of young athletes.

Keywords: Gymnastics, exercise methods, physical training, training.

КИРИШ

Гимнастика машFулотлари бошка воситалар билан биргаликда организмнинг харакати, у оркали бошка функцияларига, инсоннинг рухий ва шахсий хислатларига танлама ва турлича таъсир курсатади.Кейинги ун йилликда гимнастиканинг спорт турлари (спорт, бадиий гимнастика ва спорт акробатикаси) мамлакатимизда кенг таркалиб, оммалашиб кетди. Бунга миллий

гимнастикачиларнинг дунёнинг иетор халкаро гимнастика анжуманларидаги ажойиб муваффакиятлари ёрдам берди. Мутахассисларнинг фикрича, гимнастикачиларнинг захираларини тайёрлаш ушбу спорт туридаги мавжуд тенденсияларга асосланиши лозим. Гимнастика - бу индивидуал равишда машк бажариш ва умуман комбинацияларни мунтазам равишда ошириб бориладиган координацион мураккаблиги билан алохида ажралиб турадиган спорт турларидан биридир. Гимнастикачиларда харакат жадаллигини ошириш, вакт бирлиги чегараланган майдонда бажарилаётган машкнинг техник ва тактик жихатдан аниклигини ривожлантиришнинг юкори даражасини талаб килади.[1,2]

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бу муаммоларни самарали хал этиш учун гимнастикачиларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини мустахкамлаш, yкув-машFулот жараёни самарадорлигини оширишга каратилган турли воситалардан кенг фойдаланиш лозим. Шу билан бирга, энг аввало, гимнастикачиларнинг харакат самарадорлигини белгиловчи махсус жисмоний сифатларини: тезлик, куч, чидамлилик ва эпчиллик сингари сифатларни такомиллаштириш зарурлигини унутмаслик керак.[3,4]

Айни вактда, гимнастикачиларда жисмоний юклама параметрларини тyFри танлаш, асосий жисмоний сифатлар ва машFулотларнинг дастлабки боскичида унинг жисмоний тайёргарлик даражасини ривожланишининг конуниятлари ва динамикасини урнатиш зарур. Бу борада маълумотларнинг камлиги спортчиларни умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини ташкил этиш, усул ва амалий тавсиялар ишлаб чикиш жараёнини сезиларли даражада мураккаблаштирмокда. [2]

Тадкикот муаммоси. Гимнастикачиларнинг жисмоний сифатларини мукаммаллаштириш ракобатбардош умидли спортчиларни зарур даражадаги жисмоний тайёргарлигига куйиладиган хозирги талаблар кандай булиши керак?

Тадки^отнингма^сади ёш гимнастикачиларни куч кобилиятларини ривожлантириш буйича ишлаб чикилган методикани самарали куллашдир.

МУ^ОКАМА

Бу тажриба эрталабки соатларда ягона тизим ёрдамида утказилди. Тажрибанинг бутун даврида камида 20 та укув машFулоти утказилди. Назорат гурухи учун педагогик тадкикот дастури хафтасига уч-беш кун, 40-45 дакика

давом етадиган тайёргарлик кисмларида куч-кувватни ривожлантиришга каратилган тадкикотлар машклар бажариш усули оркали кулланилади.

Тест гимнастика дастурлари билан тартибга солинган тестлар буйича амалга оширилади.

Синов учта курсаткич буйича утказилди. (тортилиш, кулларни букиб ёзиш, 30 сония давомида пресс бажариш).

Назорат гурухи спорт мактабларининг намунавий дастури билан шуFулланди. Тажриба гурухд биз томонимиздан ишлаб чикилган усул билан шуFулланди.

Педагогик тадкикот бошланишида спортчиларда куч сифатларини ривожлантиришнинг дастлабки даражаси аникланди.

К,арши шахридаги "К,арши олимпиа захиралари коллежи" негизида 13-14 ёшли гимнастикачилар билан тадкикотлар олиб борилди. Тадкикотда 13-14 ёшдаги 20 нафар укувчи иштирок этди. Булардан: назорат гурухида 10 нафар ва тажриба гурухида 10 нафар укувчи иштирок этди.

Назорат гурухи коллежнинг укув режасига мувофик шуFулланди. Барча спорт машFулотлари мактаб укув режасига мувофик булиб утди.

Тажриба гурухи биз ишлаб чикган жадвал буйича 13-14 ёшдаги гимнастикачиларда куч кобилиятларини ривожлантириш машклар усули билан шуFулланди.

Педагогик тадкикотнинг давомийлиги 8 хафтани ташкил этди. Педагогик тадкикотдан олдин ва кейин жисмоний тайёргарлик даражасини аниклаш учун назорат тестлари утказилди.

Педагогик тадкикот бошланишида икки гурухдаги спортчиларда куч сифатларини ривожлантиришнинг дастлабки даражаси аникланиб, киёсий бахолаш амалга оширилди.

Ишимизнинг бошида утказилган тест натижалари асосида ва натижаларни киёсий бахолаш буйича икки гурухнинг куч тайёргарлиги статистик жихатдан бир хил - (Р0,05) эканлиги аникланди. Синов натижасида олинган маълумотлар асосида икки кузатилган гурухда 13-14 ёшли футболчиларнинг куч кобилиятларини ривожлантиришнинг тахминан бир хил бошлаетич даражаси ташкил этилди. 13-14 ёшли футболчиларнинг куч кобилиятларини ривожлантиришга каратилган тадкикот машк усулини кулладик. Куч сифатларини ривожлантириш буйича асосий ишлар чоршанба ва жума кунлари олиб борилди К,олган кунларда куч сифатларини ривожлантириш буйича мунтазам топшириклар бериб борилди.

Тадкикот методлари.Тадкикотнингдастлабки 2 хафтасидавомида № 1 мажмуани амалга оширдик. Тадкикотнинг 3 ва 4 хафталарида № 2 мажмуани амалга оширдик. №3 мажмуа иккинчи мажмуа урнига 5-6 хафта ичида амалга оширилди. Кейинги 2 хафта тадкикотнинг 1 ва 2 хафталари билан бир хил утказилди. Тадкикотнинг 7 ва 8 хафталари 3 ва 4 хафталари билан бир утказилди.

№1 мажмуа:

1. Машк. ^ирлиги 3 кг булган тупда бажарилади).

Туп билан бир оёкда сакрашлар. 5 марта + 30 метр масофага юкори суръатда бориш (оёкларни алмаштириш билан бажарилади). 80-90% интенсивлиги. Нафас ростлаш 2 мин.Такрорланишлар сони 3 марта.

2. Машк. Гавданини кутариш машклари (Отжимания) кулни хар-хил кенгликда (давомийлиги 5 марта сони 10 тадан) бажариш.

3. Машк. Кучни ривожлантириш Утириб туриш машкларини бажариш (Давомийлиги 5 марта, сони 20 мартадан).

№2 мажмуа

1. Машк №1 (вазнли гимнастика тупи билан)

Утирган холатда сакраш машклари. Жадаллаштириш 10 марта +20 метр. 80-90% интенсивлиги. Эпизодлар орасидаги дам олиш 3-5 дакика. Такрорлаш сони (3 катор)

2. Машк № 2 (тусиклар оша сакраш, баландлиги 30 см) 5 тусиклар.80-90% интенсивлиги. Фаол дам олиш2-3 дакика. Такрорланишлар сони 6 марта.

3. №3 машклар

5 марта +20 метр масофага "умбалок" ошиш. 80-90% интенсивлиги. Ижро вакти 3 дакикагача. Такрорланиш 4-5 дакика уртасида колган. Ушбу машклар туплами машFулотнинг асосий кисмида амалга оширилади.

№3 мажмуа

1. 30 см баландликка сакраш. Уни максимал суръатда бажариш. Сакрашда, такрорланиш сони 10-12 марта.

2. Утириб сакраш машкларини бажариш. 50 м масофага юкори тезликда утирган холда сакраб бориш. 80-90% интенсивлиги. Оралик дам олиш 1-2 дакика. Такрорланиш сони 4 марта.

3. Умбалок ошиш машклари максимал куч билан бажарилди. Булган масофа 100 метрни ташкил этади.

4. Баланд турникда 3 разряд машкларини бажариш мураббий назоратида.

НАТИЖАЛАР

Ишларимиз якунида кузатилган гурухларидаги спортчиларни кайта синовдан утказдик.

Тажриба гурухида статистик курсаткичларнинг синов жихатдан сезиларли даражада ошиши 1,4 марта яхши булди, т-мезон = 1.443; ётган холда гавда кутариш хам 1,3 марта юкори натижа курсатди, т-мезон = 1.323. пресс машкида 2-гурух 1.2 марта яхши натижа курсатди, т-мезон = 0.743.

Тизимли ишлар гимнастикачиларда куч кобилиятининг ривожланиш даражасини, узгартириш имконини берди. Биз хам болалар фаолиятида узгаришларга эриша олдик: улар нафакат гимнастика спорт турига кизикиш, балки уз тезлиги ва куч сифатларини синаб куриш, спорт махоратини турли йуллар билан узлаштиришда муваффакият козонишга интилишни бошлади.

Бирок, шуни таъкидлаш керакки, турли болалар эришган муваффакият бир хил эмас. Шундай килиб, жисмоний кобилиятга эга булган футболчиларда энг ижобий узгаришларни кузатдик.

Тадкикот натижаларини бахолаб шуни таъкидлаш лозимки, киска вакт ичида куч кобилиятларининг ривожланиш даражасини сезиларли даражада ошириш мумкин эмас. Шу билан бирга, мактаб болалари орасида гимнастика куч сифатлари, тайёрлиги ва техник элементлар даражаси ошганлигини кайд этамиз.

ХУЛОСА

Тайёрланган, жисмоний ривожланган, узок муддатли жисмоний кучларга бардош бера оладиган, мавсум давомида жисмоний сифатларни намоён этишда баркарорлик курсата оладиган спортчиларда доимий равишда талаб ортиб бормокда. Бундай спортчиларни тайёрлаш юкори консентрацияни, машFулот жараёнининг барча талабларига жавоб берадиган машFулот тизимини эгаллашни талаб этади. Жисмоний сифатларни ривожлантиришнинг куриб чикилган даврлари 13-14 ёшни жисмоний тайёргарликнинг максадга мувофик ривожланиши учун кулай деб хисоблашга асос булади. Бундан келиб чикадики, машFулот режимларида махсус машкларни бажариш машFулот методлари муаммоларини ечишга ва организмнинг функсионал имкониятларини яхшилашга ёрдам беради.

Биз машFулот жараёнида 13-14 ёшдаги гимнастикаларнинг куч тайёргарлигини ривожлантириш буйича тадкикот машклар усулини ишлаб чикдик ва амалга оширдик, бу эса ушбу спортчиларнинг куч тайёргарлигини сезиларли даражада яхшилаш имконини берди.

Жорий этилган мажмуага ута эхтиёткорлик билан ёндашиш, меъёрни ва юкламани стажёр томонидан узлаштирилиш даражасини доимо кузатиб бориш лозим. Укув режимларида махсус машкларни бажариш таълим методлари муаммоларини хал килишга ва организмнинг функсионал имкониятларини яхшилашга ёрдам беради.

Энг самарали усул такрорланувчи ва интервалли укитиш усуллари хисобланади. Турли ёшдаги гимнастикачиларни битта усул ёрдамида укитиш мумкин эмас. Айникса, 12 ёшдан 14 ёшгача булган болалар учун укув юкламаларини режалаштиришда индивидуал ёндашув булиши керак.

REFERENCES

1. М.Н. Умаров, А.К. Эштаев, Д.Р. Иштаев, Г.М. Хасанова Гимнастика дарслик Тошкент - 2018, 4-12

2. Гавердовский Ю. К. в соавт. Спортивная гимнастика (мужчины и женщины). Примерные программы спортивной подготовки для ДЮСШ, СДЮШОР и ШВСМ. - М.: 2005. - 420 с.

3. Умаров М.Н, Эштаев А.К. Разработка модельных характеристик гимнастов высокой квали-фикации // «Фан спортга». - Ташкент, 2004. - №1. - С. 35-38.

4. Рузикулов, Б. Б. (2019). Морфо-функциональные показатели как критерии для прогнозирования перспективности футболистов с учетом возраста и игрового амплуа. Фан - спортга, (3), 57-62.

5. Рузикулов, Б. (2019). Узлуксиз таълим тизимида жисмоний тарбия ва спорт самарадорлигини ошириш. Муаллим ва узлуксиз таълим, (2), 145 -149.

6. Рузикулов, Б. Б. (2020). Футболчиларнинг махсус чидамлилигини ривожлантиришнинг долзарб муаммолари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (4), 260-265.

7. Рузикулов, Б. Б. (2020) Сравнительный анализ компонентного состава массы тела и функционального состояния футболистов различного игрового амплуа. Высшая школа: научные исследования. Материалы Межвузовского научного конгресса 2020, 111-117.

8. Чебураев В.С. Научно-методическое обеспечение подготовки сборных команд страны по спор-тивной гимнастике // Теория и практика физической культуры. -1997. - № 11. - С. 44 - 46

9. Хасанова Г.М. Построение соревновательного мезоцикла у юных гимнасток на этапе спор-тивного совершенствования. Дисс. ... канд. пед. наук. - Ташкент: УзГИФК, 2011. - 173 с.

10. Рузикулов Б.Б. Физическое развитие и физическая работоспособность футболистов с учетом их игрового амплуа Актуальные вопросы науки и практики. Сборник научных трудов по материалам XXI Международной научно-практической конференции, 5 июня 2020 года, г Анапа 277-282 с.

11. Бунёдбек Рузикулов. 13-14 ёшли футболчиларнинг куч сифатларини ривожлантириш усуллари. "Х,озирги тараккиёт боскичида хотин-кизлар спорти: муаммолар ва истикболлар" мавзусидаги Халкаро илмий-амалий анжуман (6-7 май 2020 йил) 507-509

12. И.Т Арислонов. Мини футболда чидамлиликни намоён этишнинг узига хос хусусиятлари Academic Research in Educational Sciences, 2 (1), 681-686.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.