Научная статья на тему 'ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БЕЛБОҒЛИ КУРАШЧИЛАРДА УМУРТҚА ЭГИЛУВЧАНЛИГИНИ ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИК ЦИКЛЛАРИДА ЎЗГАРИШ ДИНАМИКАСИ'

ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БЕЛБОҒЛИ КУРАШЧИЛАРДА УМУРТҚА ЭГИЛУВЧАНЛИГИНИ ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИК ЦИКЛЛАРИДА ЎЗГАРИШ ДИНАМИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
13
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
БОРЦЫ НА ПОЯСАХ / ГИБКОСТЬ ПОЗВОНОЧНИКА / ЦИКЛЫ ПОДГОТОВКИ УГОЛ / ПРОГИБА / ТРЕНИРОВКА / БРОСКИ СОПЕРНИКА

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Қирғизбоев М.М.

Мақолада белбоғли кураш бўйича мамлакат терма жамоасига мансуб курашчиларда ушбу спорт турида ўта муҳим аҳамиятга эга умуртқа эгилувчанлигининг йиллик тайёргарлик циклларида ўзгариш суръати ёритилган. Аниқланганки, мазкур курашчиларда умуртқа эгилувчанлиги ўта суст ва ассиметрик нисбатда ривожланган экан.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БЕЛБОҒЛИ КУРАШЧИЛАРДА УМУРТҚА ЭГИЛУВЧАНЛИГИНИ ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИК ЦИКЛЛАРИДА ЎЗГАРИШ ДИНАМИКАСИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Катта укитувчи М.М. ЦИРГИЗБОЕВ1,

'Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт

университети,

Чирчиц ш.

ЮЦОРИ МАЛАКАЛИ БЕЛБОГЛИ КУРАШЧИЛАРДА УМУРТКД ЭГИЛУВЧАНЛИГИНИ ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИК ЦИКЛЛАРИДА УЗГАРИШ ДИНАМИКАСИ

Аннотация

Annotation

В статье на примере борцов на поясах членов сборной команды страны раскрывается динамика развития гибкости позвоночника на различных этапах годичного цикля подготовки как одного из ведущих качеств в этом виде борьбы. Установлено, что у обследониых борцов на поясах гибкость позвоночника оказалась относительно низкий и развита не в пропорциональном соотношении.

Ключевые слова: борцы на поясах, гибкость позвоночника, циклы подготовки угол, прогиба, тренировка, броски соперника.

Маколада белбогли кураш буйича мамлакат терма жамоасига мансуб курашчиларда ушбу спорт турида ута му^им а^амиятга эга умуртка эгилувчанлигининг йиллик тайёргарлик циклларида узгариш суръати ёритилган. Аникланганки, мазкур курашчиларда умуртка эгилувчанлиги ута суст ва ассиметрик нисбатда ривожланган экан.

Таянч сузлар: белбогли курашчилар, умуртца эгилувчанлиги, тайёргарлик цикллари, эгилиш бурчаги, машгулот, кутариб ташлаш.

The article describes the rate of change in the annual training cycles of spinal flexibility, which is very important in this sport for belt wrestlers who belong to the national team in belt wrestling. It was found that the flexibility of the spine is very weak and asymmetrical in these wrestlers.

Keywords: belt wrestlers, spinal flexibility, preparational cycles, bending angle, training, lifting.

О CN О CNI

ro ra ■с о о.

Ишнинг долзарблиги. Турли халц - элатлар-нинг ижтимоий турмуш тарзидан жой олган ва сунгги йилларда Жахон, Осиё чемпионатлари дас-турига киритилган хамда Олимпия уйинлари сари цадам ташлаётган миллий спорт турларидан бири булган белбогли курашни халцаро спорт харакати доирасидаги салохияти ва мавцеини янада мустах-камлаш шу кураш тури буйича юцори малкали спортчилар тайёрлаш жараёнини илмий - назарий жихатдан асослаш имкониятларига боглицдир. Гап шундаки, белбогли курашнинг бошца кураш турла-ридан кескин фарцланадиган хусусияти шундаки, ушбу спорт турида рациблар барча техник-тактик харакатларни икки цуллари билан бир-бирининг белбогини махкам ушлаган холда амалга ошириши мусобаца цоидалари билан белгилаб цуйилган. Шунинг учун хам рацибни кутариб харакатланиш, бурилиш, айланиш ва уни у ёки бу томонга йици-тиб ташлашда асосий юклама умуртца погонасига тушади. Демак, умуртца бугимларининг эгилувчанлиги, айницса огирликка бардош бериш имконияти юксак даражада шаклланган булмоги даркор.

Яккакураш спорт амалиётида, айницса кураш тур-ларида, техник-тактик харакатларга ургатиш, уларни такомиллаштириш, хатто тезкорлик-куч сифатларини шакллантиришда хам, бугимлараро эгилувчанликиииг юксак булиши ута мухим ахамиятга лойиц эканлиги бир цатор мутахасис олимлар гомоиидантаъкидланган [1,2,3].

Тадкикотнинг максади юцори малакали белбогли курашчиларда умуртца эгилувчанлигини йиллик тайёргарлик циклларида ривожланиш динамикасини урганишга багишланган.

Тадкикотнинг услублари ва ташкил килини-ши. Тадцицотда цуйидаги методик тестлардан фой-даланилди: тик холатдан олдинга ва орцага эгилиш, тик холатдан гавдани унг ва чап томонларга букиш бурчакларини ганиометр асбоби ёрдамида аницлаш. Тадцицот йиллик тайёргарлик олдидан (январ, 2017 йил), мусобаца цикллари бошланиши арафасида (март, 2017 йил), мусобаца цикллари якунида (ноябр, 2017 йил). Тадцицот объекти сифатида белбогли кураш буйича Узбекистан терма жамоа аъзолари булган 18 нафар курашчи иштирок этди. Тадцицот натижаларининг статистик ишончлилигини кучайти-риш мацсадида 18 нафар курашчи хар бир босцичда икки мартадан тестдан утказилди: п=18х2=36.

Тадцицот натижалари ва уларнинг циёсий тах-лили. Олинган натижалардан маълум булдики, тест синовларидан утказилган юцори малакали белбогли курашчиларда умуртца погонасининг эгилувчанлиги хар томонларга хам бир хилда пропорционал нисбатда ривожланмаган экан. Жумладан, тик турган холатдан олдинга эгилишда эгилиш бурчаги курашчиларда йиллик тайёргарлик мавсуми бошланмасдан аввал уртача 168,5±4,17° га тенг эканлиги маълум булди (жадвал).

50

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

№2-2020

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Узбекистан терма жамоасига аъзо белбоFли курашчиларда умуртка п0F0наси эгилувчанлигини йиллик тайёргарлик циклларида

ривожланиш суръати - п=18х2* (х±о)

Тестлар Тадкикот ^^^ вакти Тик холатдан олдинга эгилиш бурчаги (градус) тт-тах Тик холатдан оркага эгилиш бурчаги (градус) тт-тах Тик холатдан гавдани томонларга букиш бурчаги (градус):

унг томонга тт-тах чап томонга тт-тах

Йиллик тайёргарлик бошида (январ, 2017 й ) 173 - 161 168,5±4,17 107 - 88 95,9±5,03 61 - 26 43,2±4,21 63 - 27 44,5±4,33

Мусобака цикллари олдидан (март, 2017 й) 177 - 163 169,7±4,28 112 - 91 97,8±4,67 63 - 28 45,7±4,41 65 - 30 46,6±4,79

Мусобака цикллари якунида (ноябр, 2017 й) 181 - 165 171,3±4,35 115 - 93 99,4±4,51 64 - 29 46,3±4,67 66 - 31 47,7±4,88

*- п=18х2 - тадк,ик,отда иштирок этган текширилувчи белбогли курашчиларда тестлар натижалари ишончлилигини кучайтириш мак,садида икки мартадан утказилди.

Мусобака даврининг бошланиш арафасида ушбу курсаткич 169,7±4,28° ни ташкил этди. Мазкур курсаткичлар асосида шуни эътироф этиш мумкинки, тадкикотда иштирок этган белбоFли курашчиларнинг бирортаси х,ам юкори малакали спортчи булишига карамасдан олдинга эгилишда бошни тизза буFимига етказа олмаган. ^айд этилган дастлабки курсаткич (тайёргарлик мав-сумидан аввал) мусобака цикллари якунига келиб 171,3±4,35° гача усганлиги кузатилди.

Тик турган холатдан оркага эгилиш бурчаги йиллик тайёргарлик бошида - 95,9±5,03°, мусобака цикллари олдидан 97,8±4,67° мусобака даври якунида - 99,4±4,51° ни ташкил этди. Куриниб ту-рибдики, оркага эгилишда умуртка п0F0насининг эгилувчанлиги циклдан-циклга кисман булсада ортиб борган. Аммо оркага эгилишда кузатилган ушбу натижалар умуртка эгилувчанлигини олдинга эгилишдаги эгилувчанликка нисбатан бир ярим ба-робардан ортик суст даражада ривожланганлигини курсатди. Вахоланки, юкорида кайд этилганидек, белбоFли курашда ракибни кутариб, харакатланиш, бурилиш, унг ёки чап томонларга айланиш асосида уни у ёки бу томонга йикитиб ташлашда умуртка эгилувчанлиги таянч пойдевор сифатида хизмат килади. Яна шуни хам таъкидлаш жоизки, ушбу кураш турида ракибни унг ёки чап томонларга тизза ёрдамида кутариб ташлаш самарадорлиги куп жихатдан умуртка буFимларининг унг ва чап томонларга бир хил шиддат ва катта амплитудада букилиш имкониятига боFликдир. Лекин, бу бо-рада олинган тадкикот натижалари хам умуртка п0F0насининг ён томонларга хам эгилиш бурчаги кам эканлигини аниклашга имкон берди. Масалан, тик холатдан гавдани унг томонга букиш бурчаги мазкур курашчиларда тайёргарлик бошида уртача 43,2±4,21° ни, гавдани чап томонга букиш бурчаги эса 44,5±4,33° ни ташкил этган. Мусобака цикллари бошланишидан аввал ушбу курсаткичлар муво-фик равишда уртача 45,7±4,41° ва 46,6±4,79° билан

ифодаланди. Мусобака цикллари тугаганидан сунг эса улар - 46,3±4,67° ва 47,7±4,88° га тенг булди. Бошкача килиб айтганда тадкикотда иштирок этган юкори малакали белбоFли курашчиларда умуртка п0F0наси эгилувчанлиги унг томонга эгилишда хам, чап томонга эгилишда хам циклдан-циклга ута суст даражада ортиб борган. Эътиборли жойи шундаки, мазкур курашчиларда умуртка п0F0наси эгилувчанлиги унг ва чап томонларга эгилишда бир-бирига тенг даражада кайд этилмади, кисман булсада, ассиметрик феномен холати кузатилди.

Олинган натижаларнинг киёсий тахлилидан куриниб турибдики, белбоFли кураш буйича Уз-бекистон терма жамоасига мансуб курашчиларда ушбу спорт турида мухим ахамиятга эга умуртка эгилувчанлиги ута суст ва ассиметрик нисбатда ривожланган (расм).

1713'3

Изох,: 1 - тайёргарлик бошида;

2 - мусобака цикллари олдидан;

3 - мусобака цикллари олдидан.

Н - тик холатдан олдинга эгилиш бурчаги;

■ - тик хрлатдан оркага эгилиш бурчаги;

■ - тик холатдан гавдани унг томонга эгиш бурчаги; - тик холатдан гавдани чап томонга эгиш бурчаги;

Расм. Юкори малакали белбоFли курашчиларда гавдани олдинга-оркага, унг ва чап томонларга эгиш бурчагининг тайёргарлик циклларида узга-риш динамикаси.

Бундай холат машFулотлар ва мусобакалар жараёнида техник-тактик харакатларни юксак са-

№2-2020 е-шаИ: fan_sportga@uzdjtsu.uz

51

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

марадорлик асосида бажариш имкониятини узок муддат давомида саклаб колиш х,амда ракибни кутариб ташлаш билан боглик жисмоний юклама-ларга бардош беришига салбий таъсир курсатиши мукаррар.

Хулоса. Кайд этилган тадкикот натижалари ва уларнинг киёсий та^лилига асосан эътироф этиш мумкинки, биринчидан белбогли кураш буйича Узбекистан терма жамоасига мансуб курашчи-ларда ушбу спорт турида ута мухцм роль уйновчи умуртка эгилувчанлиги суст ва нопропорционал нисбатда ривожланганлиги маълум булди. Ик-кинчидан, умуртка эгилувчанлигини ифодаловчи

курсаткичлар йиллик тайёргарлик цикллари буй-лаб жадал усмаганлиги аникланди. Учунчидан, умуртка эгилувчанлиги буйича кайд этилган бун-дай х,олат, айникса унинг min-max курсаткичлари ва уртача квадратик огишмалари (о) тадкикотда иштирок этган курашчилар узининг вазн тоифа-сидан катъий назар ушбу хдракат сифати буйича бир-биридан катта фарк килувчи тайёргарликка эга эканликларидан далолат беради. Демак, терма жамоада олиб борилаётган анъанавий машгулот-ларда эгилувчанлик кобилиятини шакллантиришга жиддий эътибор каратилмайди - деб хулоса килиш мумкин.

АДАБИЕТЛАР:

1. Куванов В.А., Святченко П.Б., Алексеева Н.Д. Развитие специальной гибкости у студентов борцов вольного стиля. Санкт-Петербург, 2018. - б. 153-155.

2. Терзи М.С., Особенности развития активной и пассив-

ной гибкости у юных тхеквандистов. Челябинск, 2015. - б. 64-67.

3. Бойко В.Ф., Данько Г.В. Физическая подготовка борцов. Киев, Олимпийская литература, 2004. - б. 150-158.

Докторант

М.Д. ОРТИКОВА1,

'Узбекский государственный

университет физической культуры и спорта,

г.Чирчик

НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ ПОВЫШЕНИЯ СПОРТИВНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОГО МАСТЕРСТВА СТУДЕНТОК В ХУДОЖЕСТВЕННОЙ ГИМНАСТИКЕ

Аннотация

Annotation

о

CN

о

CNI

го га ■с о

.

В статье проведён анализ подготовки специалистов по художественной гимнастике. Представлены данные организации учебно-тренировочного процесса с углубленным объемом теоретических знаний, практических умений и навыков, а также проработкой каждой его структурной единицы. В данной работе раскрывается осознанное планирование и организация микроцикла тренировочной работы с точки зрения «полного охвата» и рационального распределения учебно-тренировочных разделов спортивной подготовки гимнасток.

Ключевые слова: художественная гимнастика, учебно-тренировочного процесс, тренерская практика, технико-тактическая подготовка.

Введение. Современная художественная гимнастика относится к технико-эстетичным видам спорта, особенностью которой является ёмкость и многогранность технико-тактической подготовки спортсменок. Поиск новых и эффективных подходов к организации учебно-педагогического процесса студентов, необходимо дополнительно углубленный объем теоретических знаний практических умений и навыков в проведении тренировочных занятий по художественной гимнастике. Помимо этого боль-

The article analyzes the training of specialists in rhythmic gymnastics. The data on the organization of the training process with an in-depth amount of theoretical knowledge, practical skills, as well as the study of each of its structural units are presented. This paper reveals the conscious planning and organization of the training work microcycle from the point of view of "full coverage" and the rational distribution of the training sections of the gymnasts' sports training.

Key words: rhythmic gymnastics, educational process, coaching practice, technical and tactical training.

шой объем тренировочного времени в современной художественной гимнастике преобладает в специально-физической подготовке - развитию и совершенствованию выносливости, быстроты, гибкости, силы, прыгучести, артистичности а также психолого-тактической подготовке будущих специалистов.

Теоретико-методологическую базу исследования составили труды специалистов:

- по теории и методике физического воспитания и спорта (Верхошанский Ю.В., 1988; Матвеев Л.П.,

52

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

№2-2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.