Научная статья на тему 'ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИ ҚИЗЛАРНИНГ БИОИМПЕДАСОМЕТРИЯ МЕТОДИКАСИ ОРҚАЛИ ТАНА ТАРКИБИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ'

ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИ ҚИЗЛАРНИНГ БИОИМПЕДАСОМЕТРИЯ МЕТОДИКАСИ ОРҚАЛИ ТАНА ТАРКИБИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
9
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
юқори малакали баландликка сакровчи қизлар / биоимпедасометрия методикаси / ўтиш даври / скелет ва силлиқ мушаклар. / highly skilled high jumper girls / bioimpedometry methodology / transition period / skeletal and smooth muscles

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — N. To'Xtaboev

Ушбу мақолада юқори малакали баландликка сакровчи қизларнинг биоимпедасометрия методикаси орқали тана таркибини таҳлил қилишга қаратилган бўлиб, бугунги кунда юқорида инобатга олинган кўрсаткичлар спортда юқори натижалар кўрсатиш учун спортчи организмининг тана таркиби асосида юкламаларни рационла тақсимлаш, шиддат ва ҳажмини аниқлаш ҳамда шиддатли машғулотлардан сўнг тикланиш самарадорлигини аниқлашга имкон яратади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF THE BODY COMPOSITION OF HIGHLY SKILLED HIGH JUMPER GIRLS USING BIOIMPEDASOMETRY METHODOLOGY

This article focuses on the analysis of the body composition of highly skilled high-jumper girls through the bioimpedometry method, and the indicators taken into account today make it possible to rationally distribute loads based on the body composition of the athlete's body, determine the intensity and volume, and determine the efficiency of recovery after intense training in order to show high results in sports.

Текст научной работы на тему «ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИ ҚИЗЛАРНИНГ БИОИМПЕДАСОМЕТРИЯ МЕТОДИКАСИ ОРҚАЛИ ТАНА ТАРКИБИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЮЦОРИ МАЛАКАЛИ БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИ ЦИЗЛАРНИНГ БИОИМПЕДАСОМЕТРИЯ МЕТОДИКАСИ ОРЦАЛИ ТАНА ТАРКИБИНИ

ТА^ЛИЛ ЦИЛИШ Н.Т.Тухтабоев

Жисмоний тарбия ва спорт илмий тадкикотлар институти директор уринбосари, профессор https://doi.org/10.5281/zenodo.7400448 Аннотация. Ушбу мацолада юцори малакали баландликка сакровчи цизларнинг биоимпедасометрия методикаси орцали тана таркибини та^лил цилишга царатилган булиб, бугунги кунда юцорида инобатга олинган курсаткичлар спортда юцори натижалар курсатиш учун спортчи организмининг тана таркиби асосида юкламаларни рационла тацсимлаш, шиддат ва уажмини аницлаш цамда шиддатли машгулотлардан сунг тикланиш самарадорлигини аницлашга имкон яратади.

Калит сузлар: юцори малакали баландликка сакровчи цизлар, биоимпедасометрия методикаси, утиш даври, скелет ва силлиц мушаклар.

АНАЛИЗ СОСТАВА ТЕЛА ВЫСОКОПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ ДЕВУШЕК-ПРЫЖУНОВ В ВЫСОТУ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ МЕТОДОЛОГИИ

БИОИМПЕДАЗОМЕТРИИ Аннотация. В данной статье основное внимание уделяется анализу состава тела девушек-прыгунов в высоту высокой квалификации методом биоимпедометрии, а учитываемые сегодня показатели позволяют рационально распределять нагрузки исходя из телосложения спортсменки, определять интенсивность и объем, и определить эффективность восстановления после интенсивных тренировок, чтобы показать высокие результаты в спорте.

Ключевые слова: высококвалифицированные прыгуны в высоту, методика биоимпедометрии, переходный период, скелетная и гладкая мускулатура.

ANALYSIS OF THE BODY COMPOSITION OF HIGHLY SKILLED HIGH JUMPER GIRLS USING BIOIMPEDASOMETRY METHODOLOGY Abstract. This article focuses on the analysis of the body composition of highly skilled high-jumper girls through the bioimpedometry method, and the indicators taken into account today make it possible to rationally distribute loads based on the body composition of the athlete's body, determine the intensity and volume, and determine the efficiency of recovery after intense training in order to show high results in sports. .

Keywords: highly skilled high jumper girls, bioimpedometry methodology, transition period, skeletal and smooth muscles

Долзарблиги. Спортчининг мусобакада ишончли иштирок этиши деганда мусобака шароитларидаги бехато, бузилмайдиган фаолият тушунилади. Бу фаолият натижасига кура аввалги машгулот фаолиятига мос келади [2,4]. Мусобака шароитларида натижанинг пасайиб кетиши х,олларини спортчининг ишончсиз фаолиятини ифодаловчи бузилишлар сифатида караш лозим. Ишончлиликнинг бундай тарзда тушунилиши бу тушунчани фаолият "баркарорлигидан" фарк килишга имкон беради. Баркарорликни ишончлиликнинг шарт - шароитларидан бири сифатида, яъни мураккаб мусобака шароитларида ишни (тухтатмай) бузмай бажариш кобилияти сифатида куриб чикиш

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

лозим [1,3,5]. Мусобакада ишончли катнашчи муаммоси баландликка сакрашда жуда мух,им х,исобланади. Бунда эса, спортчиларнинг барча тайёргарлик турлари сингари функционал х,олатининг х,ам урни мух,им уринларда туради.

Биоимпедасометрия - ёки биоемпедансли тана таркибини тах,лили иккита суздан иборат булиб "биологик" ва "импеданс" мажмуавий электро каршилик оркали биологик материал яъни ёг микдори, суюклик хджми, мушак ва суяк массаси хдмда организмнинг метобализмини аниклаш замонавий ракамлаштирилган методика х,исобланади. Бугунги кунда юкорида инобатга олинган курсаткичлар спортда юкори натижалар курсатиш учун спортчи организмининг тана таркиби асосида юкламаларни рационл таксимлаш, шиддат ва хджмини аниклаш хдмда шиддатли машгулотлардан сунг тикланиш самарадорлигини аниклашга имкон яратади. Х,озиргача юкори малакали баландликка сакровчи кизларнинг биоимпедасометрия методикаси оркали тана таркибини тах,лили буйича маълумотларнинг илмий-услубий адабиётларда уз аксини топмаган. Юкорида айтилган фикрлар малакали баландликка сакровчиларнинг антропометрик ва биомеханик тадкикотларининг долзарблигини аниклайди.

Тадкикотнинг максади - юкори малакали баландликка сакровчи кизларнинг биоимпедасометрия методикаси оркали тана таркибини тах,лил аниклашдан иборат.

Тадкикотнинг вазифалари:

1. Юкори малакали баландликка сакровчи кизларнинг функционал тайёргарлик даражасини аниклаш.

2. Юкори малакали баландликка сакровчи кизларнинг биоимпедасометрия методик хусусиятларини урганиш.

3. Юкори малакали баландликка сакровчи кизларнинг биоимпедасометрия методикаси оркали тана таркибини тах,лил килиш.

Урганиш усуллари ва ташкил этилиши. Бизнинг тадкикотимизда юкори малакали баландликка сакровчи кизлар организмининг тана таркибини аниклаш учун замонавий ракамли "Mi Body Composition Scale 2" ускунаси оркали амалга оширилди ва ундан куйидаги натижалар олинди.

Мусобакалардан сунг утиш даврида юкори малакали баландликка сакровчи кизларнинг натижалари куйидагича булди. Г.В.да

(1-жадвал) тана вазни 56,55 кг, тана-масса индекси 18,2 %, ёг массаси 20,1 % (юкори малакали спортчиларда бу курсаткич меъёр х,исобаланди ва юкори натижалар курсатиш учун спортчилар шу диапазонда ёг массасини ушлаб туришлари лозим. Акс х,олда ёг массаси даражасини пасайтириш организмни эндокрин тизимини бузилишига олиб келиши мумкин), мушак массаси 42,6 кг (ушбу курсаткич юкори малакали спортчиларда меъёрдан пастрок х,исобланади. Скелет ва силлик мушакларни фоизда йукотиш эса, организмнинг базал модда алмашинувининг пасайишига ва кам энергия тежамкорлигини пасайишига олиб келиши мумкин), сув микдори 54,8 % (юкори малакали спортчиларда меъёр х,исобланади ва агар у тушиб кетса мушак массасини пасайишига таъсир этиши мумкин), оксил 20,5 % (бу курсаткич юкори малакали спортчиларда меъёр х,исобланади ва спортчи организмида рационал микдорда оксил озик-овкат оркали етказиб берилиши аникланади), асосий модда аламашинуви 1260 ккал ва суяк массаси 2,59 кг эканлиги кузатилди. Шунда В.Г.нинг биологик ёши 15 ёшга тенг булиб, барча организмнинг барча функционал х,олатини меъёрда эканлигини куришимиз мумкин.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

1-жадвал

Спорт усталигига номзод тоифасидаги баландликка сакровчи кизлари учун В.Г. мисолида тана таркиби курсаткичлари

СУН

Вазн кг EF % Сув % Мушак массаси % Оксил % Суяк массаси кг Асосий моддалар олмашинуви Ккал Тана-масса Индекси %

56,55 20,1 54,8 42,6 20,5 2,59 1260 18,2

С.Б.да тана вазни 56,05 кг, тана-масса индекси 20,1%, ёг массаси 23,2 % (юкори малакали спортчиларда бу курсаткич меъёр хисобаланди ва юкори натижалар курсатиш учун спортчилар шу диапазонда ёг массасини ушлаб туришлари лозим. Акс холда ёг массаси даражасини пасайтириш организмни эндокрин тизимини бузилишига олиб келиши мумкин), мушак массаси 40,5 кг (ушбу курсаткич юкори малакали спортчиларда меъёрдан пастрок хисобланади. Скелет ва силли; мушакларни фоизда йукотиш эса, организмнинг базал модда алмашинувининг пасайишига ва кам энергия тежамкорлигини пасайишига олиб келиши мумкин), сув микдори 52,7 % (юкори малакали спортчиларда меъёр хисобланади ва агар у тушиб кетса мушак массасини пасайишига таъсир этиши мумкин), оксил 19,7 % (бу курсаткич юкори малакали спортчиларда меъёр хисобланади ва спортчи организмида рационал микдорда оксил озик-овкат оркали етказиб берилиши аникланади), асосий модда аламашинуви 1264 ккал ва суяк массаси 2,49 кг эканлиги кузатилди (2-жадвал). Шунда С.Б.нинг биологик ёши 15,1 ёшга тенг булиб, организмнинг барча функционал холатини меъёрда эканлигини куришимиз мумкин.

2-жадвал

Спорт устаси тоифасидаги баландликка сакровчи кизлар учун С.Б. мисолида

тана таркиби курсаткичлари

СУ

Вазн кг EF % Сув % Мушак массас и % Оксил % Суяк массаси кг Асосий моддалар олмашинуви Ккал Тана-масса Индекси %

56,05 23,2 52,7 40,5 19,7 2,49 1264 20,1

Халкаро тоифадаги спорт устаси С.С.нинг натижалари куйидагича булди (2-жадвал). Унга кура, тана вазни 56 кг, масса индекси 19,3 % га тенг булди. Олинган натижалар умумий курсаткич хисобланади ва спортчилардан махсус озикланиш хамда чукур уйку фазасини оширишни талаб этади. Ундан ёг массаси 18,8 % ни ташкил этди. Одатда юкори малакали баландликка спортчилар учун бу курсаткич меъёр хисобланади, чунки баландликка сакровчи кизларнинг депсиниш ва сакраш машклар окибатида жуда куп энергия талаб этилади. Шу боис, организмни ёг каталамини энергия сифатида сарфлай бошлайди. Натижада ушбу курсаткич юкори малакали баландликка сакровчи кизлар учун меъёр хисобланади. Шундан мушак массаси 42,9 кг ташкил этган. Юкори

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

малакали баландликка сакровчи кизларни баландликни забт этиш учун талаб этиладиган мушак массаси 40 кг дан паст булмаслиги лозим. Олинган курсаткич юкори натижага эришишга имкон яратади. Сув микдори 55,7 % ташкил этди. С.Сюнинг мусобака фаолиятида юкори натижага эришиши учун организмнинг гидродация (организмни суюкликка эх,тиёжи) юкори даражадалиги х,ам аникланди. Оксил микдори 20,8 % ни ташкил этди. Спортчиларни шиддатли ва хджмли юкламаларини бажариши учун талаб этиладиган оксил даражаси меъёрдалиги кузатилди. Асосий модда аламашинуви эса 1217 ккал ни ташкил этди. Айнан шу курсаткич юкори малакали баландликка сакровчиларни организмнинг физиологик жараёнини таъминлаб берувчи ва энергияни саклаб колувчи курсаткичлардан бири х,исобланиб, спортчини оптимал спорт формасида ушлаб туришини таъминлайди. Суяк массаси 2,61 % ни ташкил этди. Бу курстакич уз ичига суяк таркибига кирувчи калций, фосфор ва бошка минераллар тупламининг даражасидир. Юкори малакали спортчиларга айникса баландликка сакровчи кизларда суяк массаси меъёрда булиши керак. Шунда Садуллаева Сафинанинг биологик ёши 15,0 ёшга тенг булиб, организмнинг барча функционал х,олатини меъёрда эканлигини куришимиз мумкин.

3-жадвал

Халкаро тоифадаги спорт устаси даражасидаги баландликка сакровчи кизлар

учун С.С. мисолида тана таркиби курсаткичлари

ХТСУ

Вазн кг % EF % Сув Муша к массас и % Оксил % Суяк кг Асосий моддалар олмашинуви кКал Тана-масса Индекси %

56 18,8 55,7 42,9 20,8 2,61 1217 19,3

Хулоса. Юкоридаги натижалардан куриниб турибтики хар учала юкори малакали баландликка сакровчи спортчи кизларда тана таркиби курсаткичлари бир бирига якин булса х,ам, лекин курсатилган спорт натижалари эса бир мунча фаркланади. Бу уз йулида функционал, жисмоний ва техник тайёргарлик методикаси фарклиги хдмда мусобакаларда иштирок этиш тажрибасига боглик булиб, машгулот, тана таркиби курсаткичлари ва мусобака орасидаги корреляцион богликликни аниклаш учун кушимча изланишларни талаб этилади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

REFERENCES

1. Тухтабоев Н.Т. Юкори малакали баландликка сакровчи аёл спортчиларнинг машгулот ва мусобака жараёнини бошкариш тизимини тахлили // Science and innovation International scientific journal Volume 1 ISSUE 7. UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337. Урганч-2022. - Б.148-151

2. Тухтабоев Н.Т. Малакали баландликка сакровчиларнинг спорт ва техник тайёргарлиги типологиясининг антропометрик ва биомеханик мезонлари // "Фан спортга" илмий -назарий журнали. Ч.:2022. - Б.32-34

3. Шакиржанова К.Т.; Асанов Н. Узбекистонда етакчи спортчи С. Радзивилнинг баландликка сакраш техникаси тахлили. УзР Маданият ва спорт ишлари вазирлиги, УзДЖТИ "Соглом она ва бола йили" га багишланган "Ёшлар камолотида жисмоний тарбия ва спортнинг урни" мавзусидаги талаба ва магистрантларнинг илмий-амалий анжумани. Т., 2016. -Б.142-145

4. Хужамкелдиев F.C. Спортчиларни йиллик тайёргарлик даврида юкламаларни таксимланиши // Глобаллашув шароитида иннавация ва ахборот коммуникация технологияларининг таълим тарбия жараёнидаги урни. Т.: 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.