Научная статья на тему 'ЁШЛАРИМИЗНИ МАЪНАВИЙ ТАҲДИДЛАРДАН АСРАШ МАСАЛАЛАРИ'

ЁШЛАРИМИЗНИ МАЪНАВИЙ ТАҲДИДЛАРДАН АСРАШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
160
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
глобаллашув / ёшлар / маънавият / маънавий таҳдид / мафкуравий иммунитет / таълим муассасалари / тарбия.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — С.Раҳимова, Э.Нишанбаева

Ушбу мақолада муаллифлар бугунги глобаллашув даврида ёшларни маънавий таҳдидлардан асраш масалаларига эътибор қаратишган. Шунингдек, маънавий таҳдид тушунчаси, унинг турли йўллар билан кириб келиши, ёшлар тарбиясига кўрсатаётган салбий таъсири ҳамда маънавий таҳдидларнинг олдини олишга доир таклиф ва тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШЛАРИМИЗНИ МАЪНАВИЙ ТАҲДИДЛАРДАН АСРАШ МАСАЛАЛАРИ»

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-136-142

ЁШЛАРИМИЗНИ МАЪНАВИЙ ТАХДИДЛАРДАН АСРАШ

МАСАЛАЛАРИ

С.Ра^имова

Узбекистан Миллий университети Ижтимоий фанлар факультети магистранти

Э.Нишанбаева

Узбекистон Миллий университети Ижтимоий фанлар факультети доценти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада муаллифлар бугунги глобаллашув даврида ёшларни маънавий тахдидлардан асраш масалаларига эътибор каратишган. Шунингдек, маънавий тахдид тушунчаси, унинг турли йуллар билан кириб келиши, ёшлар тарбиясига курсатаётган салбий таъсири хамда маънавий тахдидларнинг олдини олишга доир таклиф ва тавсиялар берилган.

Калит сузлар: глобаллашув, ёшлар, маънавият, маънавий тахдид, мафкуравий иммунитет, таълим муассасалари, тарбия.

АННОТАЦИЯ

В данной статье авторы акцентируют внимание на защите молодежи от моральных угроз в современную эпоху глобализации. Также были рассмотрены понятие моральной угрозы, различные способы ее проявления, негативное влияние на воспитание молодежи, а также предложения и рекомендации по предотвращению моральных угроз.

Ключевые слова: глобализация, молодежь, духовность, духовная угроза, идеологический иммунитет, образовательные учреждения, образование.

ABSTRACT

In this article, the authors focus on protecting young people from moral threats in the modern era of globalization. The concept of a moral threat, various ways of its manifestation, the negative impact on the upbringing of young people, as well as suggestions and recommendations for the prevention of moral threats were also considered.

Keywords: globalization, youth, spirituality, spiritual threat, ideological immunity, educational institutions, education.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-136-142

Маълумки, хозирги кунда ёшларнинг хаётда уз уринларини топиши, уз салохиятларини эркин намоён эта олишлари доимо давлатимизнинг диктат эътиборида булиб келмокда. Мазкур сохадаги ишлар давлат сиёсати даражасига кутарилди. Бирок мутаассиб кучлар калби ва онгини узларининг бузгунчи гоялари билан эгаллашга уринаётганликлари холатига эътиборсизлик билан караб булмайди. Энг ачинарлиси, узининг мустаккил фикрига эга булмаган айрим ёшларимиз бундай гоялар таъсирига тушиб колмокдалар. Жадаллик билан ривожланиб бораётган хозирги даврда ёшларимизни турли хил маънавий тахдидлардан химоя килиш, уларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш бугунги куннинг энг долзарб вазифасига айланиб колмокда. Таъкидланган вазифаларни ижро этишда жамиятимизнинг хал килувчи бугинлари оила, махалла, таълим муассасаларининг ролини янада ошириш лозим булади. Айникса таълим муассасаларида ёшлар онгини миллий анъаналарга асосланган, асрлар мобайнида аждодларимиз маънавияти ва маърифати, тарихи тугрисидаги билимлар билан бойитиб боришимиз шу куннинг долзарб вазифасидир.

Шиддат билан кечаётган бугунги глобаллашув ва интеграциялашув жараёнларида жахон халклари хаётига, айникса миллий манфаатларга хавф тугдирувчи тахдидлар хам турли-туман шаклларда намоён булмокда. Ушбу тахдидлар жамият ва шахслар хаётига хавф-хатар солиш билан тараккиётга хам катта зарар келтиради.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёев таъкидлаганидек: «Дунё шиддат билан узгариб, баркарорлик ва халкларнинг мустахкам ривожланишига рахна солаётган турли янги тахдид ва хавфлар пайдо булаётган бугунги кунда маънавият ва маърифатга, ахлокий тарбия, ёшларнинг билим олиш, камолга етишга интилишига эътибор каратиш хар качонгидан хам мухимдир»[1].

Бугунги кунда маънавий тахдидларнинг ёшлар тарбиясига курсатаётган салбий таъсири долзарб муаммолардан бири хисобланмокда. Бундай шароитда усиб келаётган ёш авлодни баркамол килиб тарбиялашда она Ватанга мухаббат, миллий ва диний кадриятларга хурмат рухида тарбиялаш, мухим вазифалардан бири хисобланади.

Хуш, маънавий тахдидни узи нима?

"Маънавий тахдид деганда, аввало, тили, дини, эътикодидан катъий назар, хар кайси одамнинг том маънодаги эркин инсон булиб яшашига карши каратилган, унинг айнан рухий дунёсини издан чикариш максадини кузда

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-136-142

тутадиган мафкуравий, гоявий ва информацион хуружларни назарда тутиш лозим"[2].

Юкорида хам таъкидлаганимиздек, бугунги глобаллашув даврда айникса ёшларимизни турли хил маънавий тахдидлардан химоя килиш, уларнинг мафкуравий иммунитетни шакллантириш энг долзарб вазифадир.

Маълумки, айни дамларда инсоният янги ахборот инкилобини бошдан кечирмокда ОАВнинг камрови даражаси тобора кенгайиб бориб, янги сифат даражасига эга булмокда. Бу соханинг махаллий, минтакавий, умуминсоний ёки халкаро (глобал) микёсда фаолият курсатиши унинг таъсир доирасини курсатувчи омилларидир.

Шу уринда, Х,индистоннинг машхур давлат арбоби Махатма Ганди куйидаги фикрларини эслаймиз: "Мен уйимнинг дарвоза ва эшикларини доим хам беркитиб утира олмайман, чунки уйимга тоза хаво кириб туриши керак. Шу билан бирга, очилган эшик ва деразаларимдан кираёган хаво довул булиб уйимни агдар-тунтар килиб ташлаши, узимни эса йикитиб юборишини хам истамайман". Бугунги глобаллашув шароитида Узбекистонга ташкаридан ижобий гоялар билан биргаликда яшаш турмуш тарзимизга, маънавиятимизга зид булган турли хил ёт ва зарарли гоялар кириб келмокда.

Интернет тармокларидан ёшлар хар куни турли хил жумладан: уйинлар, видеофильмлар ва бошка куплаб ва маълумотлардан фойдаланадилар. Уларнинг аксарияти гоявий жихатдан халкимиз маънавий маданияти ва миллий узлигини англашга салбий таъсир курсатадиган маълумотлардир. Шунинг учун бу ахборотларга хаммада хам бир хил муносабат шаклланмайди: баъзилар унга танкидий куз билан караса, баъзилар уни тугридан-тугри оддий хакикат деб кабул килади; яна бошкалар эса ундай ахборотларга жиддий муносабатда булиб, унинг мазмун-мохиятини, гоявий йуналишини билишга харакат киладилар. ОАВ ва интернет тармоклари оркали бериладиган бундай кенг камровли, айни вактда бизнинг менталитетимизга тугри келмайдиган турли хил ахборотларни тугри тушиниш ва объектив тахлил килиш учун халкимиз, айникса, ёшларимиз маънавиятини юксалтириб боришимиз, хусусан, миллий гояни сингдиришимиз лозим булади. Бу жараёнда миллий узликни англаш асосий омиллардан биридир.

Бунинг учун ёшларда она Ватанга, бой тарихимизга, ота-боболаримизнинг мукаддас динига соглом муносабатни карор топтиришимиз, бу туйгуларни бузиб курсатувчи маънавий тахдидларга карши уларнинг мафкуравий иммунитетни шакллантиришимиз лозим.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-136-142

Бугунги шиддатли глобаллашув даврида ёшлар онгу шуурини интернет оркали кириб келаётган зарарли гоя ва таъсирлардан самарали ва ишончли химоялаш тобора долзарб ахамият касб этмокда. Бу эса педагоглар, маънавият таргиботчилари, ота-оналардан янада хушёр ва огох булишни, ёш авлоднинг гоявий-мафкуравий иммунитетини мустахкамлаш борасидаги ишлар куламини янада кенгайтиришни талаб килади. Бизга маълумки, куплаб сайт ва тармоклар катта маблаглар эвазига фильтрлаб куйилган ва бу холатни куплаб давлатларда кузатиш мумкин. Албатта, таъкиклар ёки фильтр воситалари оркали одамларни Интернет оламидаги турли кучларнинг хатарли тахдидларидан, кераксиз ва салбий ахборотлардан саклаш кийин ва факатгина вактинчалик холат булиши мумкин.

Маънавий тахдидлардан вояга етмаган ёшларимизни химоя килишда аввало, «глобаллашув авж олаётган бугунги кунда миллий тарбиянинг стратегик йуналишини кенг маънодаги маънавиятимизни миллатимизга ёт булган турли зарарли таъсирлардан химоя килиш, уни ёшларимиз онги, калби, дунёкарашининг ажралмас кисмига айлантириш»[3], миллий мероснинг мухофазасини амалга ошириш механизмларини янада такомиллаштириш, фукароларнинг хаёти учун мухим булган ахборотни тугри ва уз вактида етказиш, миллий урф-одатлар, кадриятлар, ахлокий меъёрлар, миллий тарихий илдизларни асраш, жамият аъзоларини миллий гурур, маърифатпарварлик, багрикенглик, тинчликпарварлик рухида тарбиялашга асосий эътиборни каратиш максадга мувофик булади.

Бугунги кунда турли маънавий тахдидларга карши кураш, унинг олдини олишнинг самарали йулларидан бири - фукароларнинг, айникса вояга етмаганлар ва ёшларнинг хукукий онги ва маданиятини юксалтириш, ахоли орасида доимий равишда миллий кадриятларимизга асосланган хукукий таргибот ишларини оилада ота-оналар, укув муассасаларида укитувчилар ва тарбиячилар, махаллада махалла фаоллари хамкорликда олиб боришлари лозимлигини барча англаб етди.

Ёш авлод тарбиясига жиддий эътибор каратган холда, уларнинг замонавий билим ва касб эгаси булишлари билан бир каторда, миллий ва умуминсоний гояларга садокат, анъана ва кадриятларга хурмат рухида тарбиялаш хар качонгидан хам мухим саналади.

Мухтарам Президентимиз Ш.М.Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сузлаган нуткида: "Бу борада куп холларда тахдидларни келтириб

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-136-142

чикараётган асосий сабаблар билан эмас, балки уларнинг окибатларига карши курашиш билангина чекланиб колинмокда... Шу муносабат билан одамлар, биринчи навбатда, ёшларнинг онгу тафаккурини маърифат асосида шакллантириш ва тарбиялаш энг мухим вазифадир"[4], деб таъкидлаб утган эди.

Айникса, мамлакатимизда бугунги кунда илгари сурилаётган 5 та мухим ташаббус: ёшларни маданият ва санъат муассасаларига кенг жалб этиш, ёшларни жисмоний тарбия ва спортга жалб этиш, спорт иншоотлари кувватини ошириш, ахоли ва ёшлар уртасида компьютер технологиялари ва интернетдан самарали фойдаланиш чора-тадбирлари, ёшлар маданиятини юксалтириш, улар уртасида китобхонликни кенг жалб килиш ва худуларда тикув-трикотаж махсулотлари ишлаб чикаришни ташкил этиш ва хотин-кизлар бандлигини таъминлаш чора-тадбирларининг куйилиши ёшларимизни баркамол килиб тарбиялашга асос булади.

Маънавий тахдидларга карши курашиш учун куйидагиларга эътибор каратиш максадга мувофик:

Биринчидан, хар бир фукарода инсонийлик, ватанпарварлик, миллатпарварлик, мехнатсеварлик, узаро тотувликни шакллантириш, маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини оширишга эътиборни янада кучайтириш;

Иккинчидан, таълим муассасаларида, айникса, умумий урта таълим мактабларида тахсил олаётган ёшлар учун укув машгулотларида, дарсларда ахборот психологик хавфсизлик, интернетдан фойдаланиш маданияти, ижтимоий тармокларнинг салбий тарафлари хусусида тушунтириш ишларини кучайтириш;

Учинчидан, оилада - ота-онанинг фарзандлар тарбиясидаги шахсий намунаси асосида, оилада китобхонлик, спорт ва санъатга, миллий анъана ва кадриятларга хурматини шакллантириш.

Туртинчидан, келажак авлодимизни бир-бирларга хурмат рухида тарбиялаш, уларнинг бадиий адабиёт ва санъатга кизикишларини кучайтириш, сабр-токатли килиб тарбиялаш;

Бешинчидан, ёшларнинг буш вактларини мазмунли утказишлари учун уларни турли кушимча машгулотларга, жумладан, касб-хунар марказлари, тил урганиш масканларига камраб олиш даражасини янада кенгайтириш лозим. Мактабгача таълим муассасаларидан бошлаб уларнинг спорт ва санъат билан шугулланишлари учун кенг имкониятлар яратиш максадга мувофик.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-136-142

олтинчидан, китобхонлик маданиятини оиладан шакллантиришимиз зарур. Бугунги кунда амалга оширилаётган "Ёш китобхон", "Бизнинг оила китобхон" каби танловларнинг барча боскичларида (туман, шахар, вилоят, республика) ёшларимизни хам моддий, хам маънавий куллаб-кувватлаш тизимини янада кенг йулга куйишимиз даркор.

Еттинчидан, истеъдодли ёшларимизни давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимини янада кенгайтиришимиз зарур.

Саккизинчидан, глобаллашув жараёнида маънавий тахдидларни олдини олиш энг мухим вазифаларимиздан бири экан, уни амалга оширишда жамиятимизнинг барча сохаларида фукароларимизнинг, ёшларимизнинг маънавиятини юксалтиришга каратилган хамкорлик асосидаги чора-тадбирларни кучайтириш,ОТМларида ижтимоий-гуманитар фанларни кенгрок укитишни йулга куйиш мухим ахамиятга эга.

Уйлаймизки, ушбу масалаларга алохида эътибор берилиб, узок йиллик дастурлар, режалар ишлаб чикилиб амалиётга татбик этилса, хар кандай маънавий тахдидлар, "оммавий маданият"нинг салбий таъсири кисман булсада ёшларимизни четлаб утишига эришишимиз мумкин.

Зеро, давлатимиз рахбари таъкидлаганидек: "Фарзандларимизнинг кобилиятини руёбга чикаришга болаликдан эътибор бериб, уларнинг камолоти учун барча имкониятларимизни сафарбар этсак, юртимиздан яна куплаб Берунийлар, Ибн Синолар, Улугбеклар етишиб чикади"[5].

Хулоса килиб айтганда, келажак тараккиёти бугунги ёш авлоднинг аклий тафаккури, билим тажрибаси ва касбий тайёргарлигига экан, демак, Юртимизда истикомат килаётган хар бир фукарода, айникса ёшларда юртга садокат, ватанпарварлик, эзгулик, багрикенглик туйгуларини, юрт келажагига масъулият, заминимизни бугуни, эртанги кунининг осойишталигини асраш, унинг тараккий этишига хисса кушиш, туйгуларини карор топтириш ва юксалтиришдан иборат булиши билан биргаликда шу азиз Ватанимизни куз корачигимиздек асраш, унинг тинчлиги, осойишталиги ва баркарорлигини химоя килиш, салохиятини янада юксалтириш хам фарз, хам карз булган мукаддас вазифа эканлигини хеч качон унутмаслигимиз лозим.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-136-142

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. 1 - жилд. - Тошкент: «Узбекистон» НМИУ, 2017, 27-бет.

2. Каримов И.А.Юксак маънавият-енгилмас куч. - Тошкент: «Маънавият» НМИУ, 2008, 13-14-бетлар.

3. Отамуротов С. Глобаллашув ва миллат. - Т., 2008. - Б. 187.

4. Мирзиёев Ш.М.Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баходир. 2 - жилд. - Тошкент: «Узбекистон» НМИУ, 2017, 27-бет.

5. Мирзиёев Ш.М. Нияти улуг халкнинг иши хам улуг, хаёти ёруг ва келажаги фаровон булади. 3 - жилд. - Тошкент: «Узбекистон» НМИУ, 2019, 76-бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.