CC BY
0INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© D.A. Djamalova1^_
1O'zbekiston davlat konservatoriyasi, Toshkent, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: ushbu maqolada musiqa bilimi va uni yoshlarga o'rgatish, O'zbekistonda musiqa bilimini o'rgatish tizimi, xorijiy davlatlarda yoshlarga musiqa o'rgatishdagi tajriblar va ularning bugungi kundagi ahamiyati yoritilgan.
MAQSAD: yoshlar uchun musiqa bilimini o'rganishning xorijiy tajribalarini o'rganishdagi maqsadlar quyidagilardan iborat: 1. Musiqiy ta'limni rvojlantirish xorijiy tajribalarni o'rganish orqali milliy musiqa ta'limi tizimini yaxshilash va rivojlantirish mumkin. Turli mamlakatlarda qo'llanilayotgan muvaffaqiyatli amaliyotlarni o'rganish bizga yangi yondashuvlar va metodlarni joriy qilish imkonini beradi. 2. Yoshlarning musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirish xorijiy tajribalar yoshlarning musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun qanday vositalar va resurslardan foydalanish kerakligini aniqlashga yordam beradi. Bu orqali yoshlarning ijodiy salohiyatini oshirish va ularni musiqaga qiziqtirish mumkin.
MATERIALLAR VA METODLAR: yoshlar uchun musiqa bilimini o'rganishning xorijiy tajribalarini o'rganishda foydalaniladigan materiallar va metodlar quyidagicha bo'lishi mumkin:
Materiallar. 1-Akademik va ilmiy maqolalar, 2-xorijiy va mahalliy olimlar tomonidan yozilgan maqolalar va tadqiqotlar. 3-musiqa ta'limi bo'yicha ilmiy jurnallar va konferensiya materiallari. 4-kitoblar va darsliklar
Metodlar: Tahlil va tadqiqot mavjud akademik va ilmiy maqolalarni o'rganish va tahlil qilish. Turli mamlakatlarning musiqa ta'limi tizimlarini solishtirish, Intervyu va suhbatlar, xorijiy mutaxassislar, o'qituvchilar va talabalardan intervyular olish, mahalliy musiqa ta'limi mutaxassislari bilan suhbatlar o'tkazish. Xorijiy tajribalarni o'rganish uchun turli materiallar va metodlardan foydalanish orqali yoshlar uchun samarali musiqa ta'limi tizimini yaratish mumkin.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: yoshlar uchun musiqa bilimini o'rganishning xorijiy tajribalarini o'rganish natijalari va muhokamasi quyidagicha bo'lishi mumkin:
musiqa ta'limi yondashuvlari AQSh va Buyuk Britaniya maktablarda musiqa ta'limi keng qo'llaniladi, maktab orkestrlari, xorlari va individual musiqa darslari mavjud. Bu yondashuv yoshlarning jamoaviy ish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Germaniya: Musiqa maktablari va konservatoriyalar yuqori sifatli ta'lim beradi. Germaniyada musiqiy tanlovlar va festivallar keng tarqalgan bo'lib, ular yosh musiqachilarga o'z iste'dodlarini namoyish etish imkoniyatini beradi.
Yaponiya: An'anaviy va zamonaviy musiqa ta'limi aralashib, bolalar ham yapon an'anaviy musiqasi, ham g'arb musiqasini o'rganadilar. Yaponiyada maktablarda musiqa darslari va to'garaklar juda keng tarqalgan.
Rossiya: Musiqa ta'limi tizimi uzoq tarixga ega bo'lib, bolalar yoshligidan maxsus musiqa maktablariga boradilar. Konservatoriyalar yuqori darajadagi ta'lim beradi va xalqaro tanlovlarda yuqori natijalarga erishish imkonini beradi.
Natija: Xorijiy tajribalarni o'rganish orqali milliy ta'lim tizimiga yangi va samarali metodlar joriy etildi. Bu esa yoshlar uchun ko'proq imkoniyatlar yaratdi.
XULOSA: xorijiy tajribalarni o'rganish milliy musiqa ta'limi tizimini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Ushbu tajribalarni milliy ta'lim tizimiga joriy qilish orqali yoshlarimizga yuqori darajadagi musiqa ta'limini ta'minlash va ularning musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirishga erishish mumkin. Shu bilan birga, yosh musiqachilar xalqaro maydonda muvaffaqiyat qozonish va o'z iste'dodlarini namoyish etish imkoniyatiga ega bo'ladilar.
Kalit so'zlar: musiqa, maqom, alla, tarbiya, maktab, sehrli kuch, kuy, cholg'u, madaniyat, san'at, bolalar musiqa va san'at maktabi.
ЗАРУБЕЖНЫЙ опыт обучения музыке молодежи_
© Д. А. Джамалова1^
1 Государственная консерватория Узбекистана, Ташкент, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в данной статье описываются знание музыки и преподавание ей молодежи, система преподавания музыкальных знаний в Узбекистане, опыт преподавания музыки молодежи в зарубежных странах и их значение сегодня.
ЦЕЛЬ: задачами изучения зарубежного опыта обучения музыке молодежи являются: 1. Развитие музыкального образования, возможно совершенствование и развитие национальной системы музыкального образования путем изучения зарубежного опыта. Изучение успешных практик разных стран позволяет нам внедрять новые подходы и методы. 2. Развитие музыкальных способностей молодежи. Зарубежный опыт помогает определить, какие инструменты и ресурсы следует использовать для развития музыкальных способностей молодежи. Благодаря этому можно повысить творческий потенциал молодежи и заинтересовать ее музыкой.
Iqtibos uchun: Djamalova D.A. Yoshlarga musiqa bilimini o'rganishning xorijiy tajribalari. // Inter education & global study. 2024. №5. B.520-529.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: материалы и методы, используемые при изучении зарубежного опыта обучения музыке молодежи, могут быть следующими:
Материалы. 1-Академические и научные статьи, 2-Статьи и исследования зарубежных и отечественных ученых. 3. Научные журналы и материалы конференций по музыкальному образованию. 4-книги и учебники
Методы: Анализ и исследование. Изучение и анализ имеющихся академических и научных статей. Сравнение систем музыкального образования разных стран, интервью и интервью, интервью с зарубежными экспертами, преподавателями и студентами, интервью с местными экспертами в области музыкального образования. Создать эффективную систему музыкального образования молодежи можно, используя различные материалы и методы изучения зарубежного опыта.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: итогами и обсуждением изучения зарубежного опыта музыкального образования молодежи могут быть следующие:
Обсуждение: подходы к музыкальному образованию Музыкальное образование широко используется в школах США и Великобритании, где есть школьные оркестры, хоры и проводятся индивидуальные уроки музыки. Такой подход способствует развитию коллективной работы и творческих способностей молодых людей.
Германия: Музыкальные школы и консерватории дают высококачественное образование. В Германии распространены музыкальные конкурсы и фестивали, дающие молодым музыкантам возможность продемонстрировать свои таланты.
Япония: сочетание традиционного и современного музыкального образования: дети изучают как традиционную японскую музыку, так и западную музыку. В Японии в школах очень распространены музыкальные классы и кружки.
Россия: Система музыкального образования имеет долгую историю: дети с раннего возраста посещают специальные музыкальные школы. Консерватории дают образование высокого уровня и позволяют добиться высоких результатов на международных соревнованиях.
Результат: благодаря изучению зарубежного опыта в национальную систему образования были внедрены новые и эффективные методы. Это создало больше возможностей для молодежи.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: изучение зарубежного опыта играет важную роль в развитии отечественной системы музыкального образования. Внедряя этот опыт в национальную систему образования, можно обеспечить нашей молодежи высокий уровень музыкального образования и развить ее музыкальные способности. При этом у молодых музыкантов появится возможность добиться успеха и продемонстрировать свои таланты на международной арене.
Ключевые слова: музыка, статус, алла, образование, школа, магическая сила, мелодия, инструмент, культура, искусство, детская музыкально-художественная школа.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Для цитирования: Джамалова Д. А. Зарубежный опыт обучения музыке молодежи. // Inter education & global study. 2024. №5. С. 520529.
FOREIGN EXPERIENCE OF TEACHING MUSIC TO YOUTH_
© Jamalova A. Dildora1®
1 State Conservatory of Uzbekistan, Tashkent, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: this article describes the knowledge of music and teaching it to young people, the system of teaching musical knowledge in Uzbekistan, the experience of teaching music to young people in foreign countries and their significance today.
AIM: the objectives of studying foreign experience in teaching music to young people are: 1. Development of music education, it is possible to improve and develop the national system of music education by studying foreign experience. Studying successful practices from different countries allows us to introduce new approaches and methods. 2. Development of musical abilities of young people. Overseas experience helps determine what instruments and resources should be used to develop youth's musical abilities. Thanks to this, it is possible to increase the creative potential of young people and interest them in music.
MATERIALS AND METHODS: materials and methods used in studying foreign experience in teaching music to young people can be as follows:
Materials. 1-Academic and scientific articles, 2-Articles and research by foreign and domestic scientists. 3. Scientific journals and conference proceedings on music education. 4-books and textbooks
Methods: Analysis and research. Study and analysis of available academic and scientific articles. Comparison of music education systems in different countries, interviews and interviews, interviews with foreign experts, teachers and students, interviews with local experts in the field of music education. It is possible to create an effective system of music education for young people using various materials and methods of studying foreign experience.
DISCUSSION AND RESULTS: the results and discussion of the study of foreign experience in music education for youth can be the following:
Discussion: Approaches to Music Education Music education is widely used in schools in the US and UK, where there are school orchestras, choirs and private music lessons. This approach promotes the development of teamwork and creativity in young people.
Germany: Music schools and conservatories provide high-quality education. Music competitions and festivals are common in Germany, giving young musicians the opportunity to showcase their talents.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Japan: A combination of traditional and modern music education: children learn both traditional Japanese music and Western music. In Japan, music classes and clubs are very common in schools.
Russia: The music education system has a long history: children attend special music schools from an early age. Conservatories provide a high-level education and allow one to achieve high results in international competitions.
Result: Thanks to the study of foreign experience, new and effective methods were introduced into the national education system. This has created more opportunities for the youth.
CONCLUSION: the study of foreign experience plays an important role in the development of the domestic music education system. By introducing this experience into the national education system, it is possible to provide our youth with a high level of musical education and develop their musical abilities. At the same time, young musicians will have the opportunity to achieve success and demonstrate their talents on the international stage.
Key words: music, status, alla, education, school, magical power, melody, instrument, culture, art, children's music and art school.
Аtrofimiz musiqa bilan to'la: mayin esayotgan shamol ovozi, uzoqlardan kelayotgan suv shildirashi, ko'klardagi baxtiyor qushlar xonishi, balki yo'lda tirbandlikda qolgan mashina signali... Darhaqiqatdan, hayotimiz musiqadan yaralgan, biror bir musiqaga qulog'imiz chalinmagan, beixtiyor uni xirgoyi qilmagan kunimiz bo'lmasa kerak. Inson musiqa tinglarkan, o'zining hayol ummoniga sho'ng'ishi ham, dard ko'chalarida kezishi ham, ilhom bog'larida gul terishi ham mumkin. Chunki musiqa hammaga ham ta'sir kuchini birdek o'tkazmaydi. Kimdir undan faqat pozitiv kayfiyat uchun foydalanadi, yana kimdir ko'ngil dog'larini yuvish uchun. Har qanday yaxshi musiqaning tagida, albatta, kuchli ma'noga ega she'r yotadi. Bundan kelib chiqadiki, musiqa she'rsiz, shoirlarsiz yarala olmaydi.[1]
Buyuk mutaffakkir shoir Alisher Navoiy o'z asarlarida musiqa tarbiyasining qirralarini chuqur o'rganib, shunday degan: "Musiqa jamiyat hayotining muhim negizidir. Faqat musiqagina odamning qalbiga tiniqlik, mutanosiblik va o'z-o'zidan qanot tuyg'usini olib kiradi va uni baxtiyor qiladi".
Musiqiy ta'lim nafaqat, bola tarbiyasida, balki butun jamiyat, xalq tarixi oynasida muhim ahamiyat kasb etadi. Bunday tarixga ega bo'lgan xalq, albatta, madaniyati kuchli xalq sanaladi. Har bir inson qalbining tub-tubida bo'lsa ham musiqaga oshno bo'ladi. Ammo uni eshita olganlargina buyuk san'atkor bo'la oladi. Musiqaga sevgi, unga o'zgacha muhabbatni uyg'ota olish - ustozning ham harakatlari tufayli bo'ladi, albatta.
For citation: Jamalova A. Dildora. (2024) 'foreign experience of teaching music to youth', Inter education & global study, (5), pp. 520-529. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
O'zbekistonda aholini shuningdek, yoshlarimizning madaniyat va san'at sohasiga bo'lgan qarashlarini, sohaga bo'lgan qiziqishlarini yanada orttirish uchun yoshlikdan san'atga uyg'un holda ta'lim olishlarini ta'minlashimiz lozim. Chunonchi xuddi bizda mavjud bo'lgan musiqa va san'at maktablari kabi, Turkiyada ham san'atga ixtisoslashtirilgan maktablar mavjud va ular 8 yillik bo'lib, dars dasturlari maktab mutaxassisliklaridan iborat hay'at tomonidan ishlab chiqiladi va Turkiya ta'lim Vazirligi bilan kelishiladi. Fanlarning tanlanishi va mazmuni maktab mutaxassislari kengashi tomonidan hal qilinadi. Musiqa va san'at sohasini tamomlagan o'quvchi davlat standarti bo'yicha imtihon topshiradi. Keyingi bosqichga o'tishi uchun to'plagan bali asos bo'ladi.[2]
Xususan, davlat rahbarining "Madaniyat va san'at sohasini yanada rivojlantirishga doir qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi qarori ham o'quvchi va talabalarning musiqiy bilim va ko'nikmalarini ularning qalbida milliy madaniyatga bo'lgan muhabbatini shakllantirish, yosh iste'dodlarni aniqlash va qo'llab-quvvatlashga qaratilgan chora-tadbirlar nazarda tutilgan. Qarorga ko'ra, musiqa fani uchun ajratilgan o'quv soatlari doirasida "Hayotimga hamrohdir cholg'u" shiori ostida cholg'u ijrochiligi dars mashg'ulotlari yo'lga qo'yiladi. Shuningdek, 2022/2023-o'quv yili davomida 1. Dutor 2. Do'mbira 3. Doira 4. Tanbur 5. Rubob 6. G'ijjak 7. Nay milliy musiqa cholg'ularidan kamida bittasida kuy ijro etish ko'nikmalari o'rgatiladi hamda ularning ta'lim to'g'risidagi hujjati (shahodatnoma)ga tegishli qayd kiritiladi. 2023/2024-o'quv yilidan boshlab esa, kamida uchtasida kuy ijro etish mahoratiga ega bo'lish musiqa fani o'qituvchilariga majburiy hisoblanadi[3]. Lekin mana shu yerda bir dolzarb muammo bor. Maktablarda dars o'tayotgan musiqa o'qituvchilari pedagogika oliygohlarining yoki boshqa oliy ta'lim muassasalarining "Musiqa ta'lim" yo'nalishini tamomlagan o'qituvchilar dars o'tib kelmoqda. Bu o'qituvchilar 3 ta musiqa asbobni chalishni qo'ya turaylik bittasini ham chalishni eplay olmaydi. 10 mingdan ortiq maktablar bo'ladigan bo'lsa hammasida ham unday emas. Madaniyat va san'at oliyohlaridagi musiqaga oid ta'lim yo'nalishini tamomlagan bitiruvchilar maktablarga ishga kira olmaydi. Sababi ularning bitirganlik to'g'risidagi diplomiga pedagog maqomi deb yozib berilmaydi. Aynan bu oliy ta'lim muassasasalari quyidagilar:
1. O'zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti
2. O'zbekiston davlat konservatoriyasi
3. O'zbekiston davlat konservatoriyasi huzuridagi Botir Zokirov nomidagi Milliy estrada san'ati instituti
4. O'zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti Nukus filiali
5. O'zbekiston davlat san'at va madaniyat institutining Farg'ona mintaqaviy filiali
6. O'zbekiston davlat konservatoriyasi Nukus filiali
7. Yunus Rajabiy nomidagi O'zbekiston milliy musiqa san'ati akademiyasi
Yuqorida ko'rsatilgan madaniyat va san'at oliy ta'lim muassasalarini tamomlagan
bitiruvchi kadrlar boshqa oliy ta'lim muassasalarining "Musiqa ta'limi" yo'nalishini tamomlagan kadrlardan musiqa savodxonligi bo'yicha ancha bilimi ustun turadi. Taklif sifatida shuni aytishim mumkinki, yuqorida nomlari zikr etilgan madaniyat va san'at oliy
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ta'lim muassasalarini tamomlagan kadrlarga maktablarga ishlash imkoniyatini kengaytirish kerak. Ana shundagini yoshlarga musiqa bilimi berish bo'yicha natijaga erishamiz.
Oliy ta'lim muassasalaridan tashqari musiqa bo'yich boshlang'ich bilimni o'rgatadigan 325 ta bolalar musiqa va san'at maktablari va Professional ta'lim muassasalar ya'ni Andijon tumani 7-son musiqaga ixtisoslashtirilgan maktab-internat, R.Glier nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan musiqa maktabi, V.Uspenskiy nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan musiqa maktabi, Respublika musiqa va san'at kolleji bugungi kunda faoliyat olib bormoqda. Ushbu ta'lim muassasalari bugungi kunda zamonaviy o'quv adabiyotlar va musiqa cholg'u asboblari bilan ta'minlangan.
Bugungi kunda bu borada, chet el tajribalarini o'rganish, eng ilg'orlarini tadbiq etish zamon talabidir. Xususan, bu borada Finlandiya davlati tajribalaridan misol keltirib o'tmoqchimiz.
Finlandiya davlatida boshlang'ich san'at ta'limi bolalarga musiqadan boshlab, to sirk san'atigacha bo'lgan sohalarda o'zini ko'rsatish imkonini beradi va bir vaqtning o'zida bolalar va yoshlar orasidagi farovonlikni qo'llab-quvvatlashga yordam beradi. Boshlang'ich san'at ta'limi maktabning boshlang'ich, o'rta yoki litsey ta'limi doiralariga kirmaydi. Boshlang'ich san'at ta'limi, misol uchun musiqiy ta'lim muassasalari, raqs maktablari, amaliy san'at maktablari, rassomchilik maktablari, shuningdek, boshqa yo'nalishdagi ta'lim muassasalari negizida tashkil qilingan badiiy tarbiyaning fakultativ shaklidir.[4]
Inson musiqa chalishni xohlasayu, lekin notalarni o'qishni bilmasa nima qilish kerak? Barcha musiqiy asarlarni eshitib yodlab olishning iloji yo'q, lekin musiqa yozish uchun notalardan tashqari yana biron bir usul bormi? Ushbu maqsadda musiqani o'rganish jarayonini osonlashtiruvchi notalarni rangli rasmlar bilan yozish uslubi ham Finlandiyada o'ylab topildi. Rangli rasmlardagi nota savodxonligini musiqa terapevti Kaarlo Uusitalo (KaarloUusitalo) 1996-yilda o'ylab topdi va o'qituvchi Markku Kaykkonen (MarkkuKaikkonen) bilan birgalikda, aqliy faoliyatidagi buzilishlari bor odamlarni rangli rasmlardagi nota savodxonligiga asoslangan musiqaga o'rgatish dasturi va uslubiyatlarini ishlab chiqishni boshladi. Uusitalo va Kaykkonen, musiqani o'rganish bo'yicha odatdagi o'quv dasturlari bo'yicha u yoki bu sabab bilan musiqa o'rganishning ilojini qilolmagan odamlarga musiqani o'rgatish maqsadida, "Helsinki Missi" ijtimoiy markazi xonasida joylashgan "Resonaari" (Resonaari) nomli maxsus musiqa o'quv studiyasini tashkil qildilar. 1998-yildan boshlab, Finlyandiyaning O'yin avtomatlari assotsiatsiyasining 152 qo'llab-quvvatlashi bilan rangli rasmlar orqali nota savodxonligi uslubiyatini istiqboldagi rivojlanishi sohasida tadqiqotlar boshlandi va shuningdek, ushbu sohadagi o'qituvchi va mutaxassislarni tayyorlash tashkillashtirildi. Rangli rasmlar orqali notalarni o'rgatish uslubida, notalar o'z rangi va shakli bilan farq qiladilar. Xususan, turli ranglardan foydalanish, rivojlanishda ehtiyoji bo'lgan odamlar va bolalarga notalar orasidagi farqni yanada aniqroq farqlay olish imkonini beradi. Bu tufayli ko'pchilik, musiqiy asarlarni ular notalarni odatiy uslubiyat orqali o'rgangan bo'lganlaridan ko'ra tezroq ijro etishni
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
boshladilar. Va bularning barchasidan tashqari, inson muvaffaqiyat va qo'yilgan maqsadga erishganlik tuyg'usini his etish, o'ziga baho berish va o'z kuchlariga ishonish darajasining o'sishi imkoniyatiga ega bo'ladi. Bularning barchasi o'quvchining rag'batlantirilishini kuchaytirishga imkon beradi.1 Ta'lim olish natijasida o'quvchida bilim o'zlashtirish qobiliyatlari shakllanadi, axborotni qayta ishlash va tahlil qilish jarayonlari, hamda mavhumlashtirish mexanizmi ham yaxshilanadi. Rangli rasmlardagi nota savodxonligi, alohida ehtiyojlarga ega bo'lgan odamlarga jamiyatga aralashish ko'nikmalarini rivojlantirishda ko'maklashadi. Sahnaga chiqish va musiqiy asarni birgalikda ijro etish davomida, o'z atrofida bo'layotgan voqealar va boshqa ijrochilarga e'tibor berish kerak va ushbu uslub guruh tarkibida ishlashni o'rganishga ko'maklashadi. Olinayotgan tajriba alohida ehtiyojlarga ega bo'lgan odamlarga jamiyat ichiga osonroq kirishib ketish va o'zini jamiyat a'zosi sifatida his etish, yangi tanishlar orttirish va ro'zg'orda ishlarni eplashga imkon beradi. Avvaliga rangli rasmlardagi nota savodxonligi uslubi, aqliy faoliyatida nuqsonlari bo'lgan odamlarni musiqaga o'rgatish uchun ishlab chiqilmoqda edi, lekin so'nggi vaqtda ushbu uslubdan maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarni ham musiqaga o'rgatish davomida foydalanish mumkinligi belgilab o'tildi. Bolalar faqat musiqiy asarlarni ijro etibgina qolmay, balki o'z asarlarini yaratishdan ham quvonch oladilar. Yaponiyada ushbu uslubdan kunduzgi xizmat markazlariga qatnovchi keksalarga musiqani o'rgatish jarayonida foydalanishga baho bermoqchilar. Nota savodxonligiga o'rgatishning innovatsion uslubi ham akademik, ham kasb-hunar ta'lim muassasalarining tadqiqot mavzusiga aylandi va har holda bitta doktorlik dissertatsiyasi ushbu uslubga bag'ishlangan. Rangli rasmlar orqali notalarni o'rgatish uslubi bo'yicha boshqa mamlakatlar bilan hamkorlik o'sib bormoqda. Hozirgi paytda ushbu uslub bo'yicha o'qitish Estoniya, Italiya, Yaponiya, Irlandiya va Latviyada olib borilmoqda. O'quv qo'llanmalari Finlyandiyadan tashqari yana Yaponiya, Estoniya va Italiyada ham tayyorlandilar va chop etildilar. Bularning barchasi rangli rasmlardagi nota savodxonligi uslubining odamlar, shu jumladan alohida ehtiyojlari bor shaxslar uchun musiqani o'rganishni osonlashtirgan va ularga musiqadan zavqlanishlari uchun yo'l bergan ijtimoiy innovatsiya ekanligini ta'kidlashga imkon beradi2.
Yuqorida ta'kidlab o'tilgan Finlandiya tajribasini biz ham musiqa va san'at maktablarimizda joriy etsak, musiqani, notani yaxshi chunadigan malakali kadrlar yetishib chiqishiga dastlabki turtki bo'ladi deb o'ylayman. Albatta ushbu musiqa va san'at maktablarida tahsil olayotgan bolalarning yetuk bili olishi, u yerda faoliyat olib borayotgan kadrlarga hamda mavjud sharoitga bog'liq.
Qatar davlatiga yuzlanamiz, umumta'lim maktablarida turli xil quyidagi musiqa yo'nalishlari mavjud:
1 Finlandiyaning 100ta ijtimoiy innovatsiyasi/Finlandiya qanday qilib Finlandiya bo'lddi: siyosiy, ijtimoiy va maishiy innovatsiyalar. - T.:"Sharq", 2019.-336b
2 Finlandiyaning 100ta ijtimoiy innovatsiyasi/Finlandiya qanday qilib Finlandiya bo'lddi: siyosiy, ijtimoiy va maishiy innovatsiyalar. - T.:"Sharq", 2019.-336b
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal HayHHO-TeopeTuinecKHM u MeTOflMHecwM wypHan Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
1. Ukulele - ku maktablarda kurslar bo'yicha birinchi ta'lim hisoblanadi. Yosh chegarasi 7-18-yoshgacha. Darslar ikki smenada tashkil etiladi. 1-smena 9:00 dan 12:00 gacha, 2-smena 13:00 dan 21:00 gacha. Bu kursda asosan barmoqlar ishtirokida musiqa bilim beriladi.
2. Summer Work shop - yozgi musiqa kursi. Bunda maktab o'quvchilari ta'til vaqtida sevimli musiqa yo'nalishi bilan shug'ullanishadi.
3. Acoutic Guitar - musiqa kursi. Maktablarda elektron gitara o'rganish kursi yo'lga qo'yilgan.
4. The Electronic Keyboard - bunda maktab o'quvchilari milliy janr turidan tortib jazz, rock, rock-n-roll, pop, hip-hop yo'nalishlarida birini tanlab o'rganishlari mumkin.
5. The Western Vocal - bunda maktab o'quvchilariga g'arbiy vokal bo'yicha bilimlar nazariy va amaliy asoslarda o'rgatiladi.
6. I-sing - bu kursda kuylash texnikasi o'rgatiladi.
7. Pre-school of Music - maktabgacha ta'lim muassasalarida 3 yoshdan 6 yoshgacha bo'lgan bolalarga musiqa notalarini chalishni, yozishni va o'qishni o'rgatadi.
Qatar ixtisoslashtirilgan maktablarda musiqa o'qitish quydagicha: Qatarda musiqaga ixtisoslashtirilgan maktablar mavjud bo'lib, ular bosqichma-bosqich amalga oshiriladi. 1-2-bosqichlar tayyorlov kursi bo'lib 7-8, 8-9 yoshlarni qamrab oladi. Bunda bola maktabga kelganda to'g'ridan to'g'ri 1-sinfga qabul qilinmaydi. Unda musiqa nazariyasi va musiqa asboblari to'g'risida tayyorlov kursi davomida ma'lumotlar berilib o'rgatiladi. Shu bilan birgalikda tayyorlov kursida kamida 5 ta musiqa asbobini o'rganadi. Har bir musiqa asbobini o'rganish uchun 8 hafta ajratilgan. Tayyorlov kursini tugatgandan so'ng bola 1-sinfga qabul qilinadi. Keyingi bosqichlar 8 kursdan iborat bo'lib, 9 yoshdan boshlanib, 18 yoshda tamomlaydi va diplomga ega bo'ladi. Darslar vaqtlari sinflar kesimida o'zgarib turadi. 45 minutdan 120 minutgacha tashkil etadi. 1-sinfda bitta dastur, 2-3-sinfda bitta dastur, 4-5-sinfda bitta dastur, 6-sinfda bitta dastur, 7-8-sinfda bitta dastur asosida o'qitiladi. Ixtisoslashtirilgan musiqa maktablarining asosiy shiori "Sizning farzandingiz bizning mo'jizamiz". Shu bilan birga "Biz bitta oilamiz" tamoyili asosida ishlaydi. Ixtisoslashtirilgan musiqa maktablarida bolalar hattoki tayyorlov kursi uchun ham pul to'lashdi. Birinchi sinfga qabul qilingandan to diplom olgunga qadar ham soatlar kesimida belgilangan to'lovlarni amalga oshiradi.3
"Klassik musiqa: kutilmagan hodisalar" kitobida muallif va dirijyor Kent Nagano nevrolog Daniel J. Levitin bilan musiqaning miya bilan qanday aloqasi borligi haqida suhbatlashdi. Musiqaning sotsiologik ta'siri miyadagi kimyoviy reaktsiyalar tufayli odamlarning farovonligini yaxshilashni, masalan, oksitotsinning ko'payishini o'z ichiga olishi mumkin. Oksitotsin yoki "sevgi gormoni" bizni ijtimoiy munosabatlarga kirishishga yoki shaxslar o'rtasida ishonchni mustahkamlashga ko'proq moyil qiladi. Musiqa, shuningdek, inson salomatligi uchun juda muhim bo'lgan immunoglobulin A antikorining sintezini kuchaytiradi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, melatonin, adrenalin va noradrenalin
; https://www.qatarmusicacademy.com.qa/fees
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
darajasi faqat bir Inecha haftalik musiqa terapiyasidan so'ng ortadi. Noradrenalin va adrenalin gormonlari bizni ko'proq hushyor bo'lishga, hayajonlanishimizga va miyaning "mukofot" hududlarini yoqishga olib keladi.
Xulosa o'rnida shuni ta'kidlamoqchimanki, bolalar, yoshlar, umuman hammaning, hayoti musiqadan ayri holda yashay olmaydi, chunki musiqa bir hayotdir. Uning jozibador va sehrli kuchi davolovchi xususiyatga egaligi bilan va buni tez kechishi bilan boshqa turli dorilardan farq qiladi. Yana eng qulay tarafi ushbu malham mutlaqo bepul hamdir. Hayotimizga rang beruvchi bu doridan to'g'ri va unumli foydalanish darkor.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Ashiraliyeva M.Q.Q., Xolmo'minov M.Z.O.L. YOSHLARNI TARBIYALASHDA MUSIQA TA'LIMINING MAQSAD VA VAZIFALARI //Oriental Art and Culture. - 2022. - Т. 3. -№. 4. - С. 374-378.
2. M.Xolmo'minov. Milliy madaniyat - renessans poydevori [Matn]: monografiya. -Toshkent: «Donishmand ziyosi», 2024. - 160 bet.
3. To'G'Onboyeva Z., Xolmo'Minov M. M. MADANIYAT VA SAN'AT SOHASINI RIVOJLANTIRISHDA XORIJ TAJRIBASI //Oriental Art and Culture. - 2022. - Т. 3. -№. 4. - С. 650-654.
4. Finlandiyaning 100ta ijtimoiy innovatsiyasi/Finlandiya qanday qilib Finlandiya bo'lddi: siyosiy, ijtimoiy va maishiy innovatsiyalar. - T.:"Sharq", 2019.-336b
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
HDjamalova Dildora Abduvaxobovna, O'zbekiston dаvlаt konservаtoriyаsi dotsenti, pedаgogikа fаnlаri nomzodi, O'zbekistondа xizmаt ко'^дап mаdаniyаt xodim [Джaмaловa Дилдорa AбдувaхобовнaJ Доцент Государственной консерватории Узбекистана, кандидат педагогических наук, заслуженный деятель культуры Узбекистана], [Djamalova Dildora Abduvaxobovna, Associate Professor at the State Conservatory of Uzbekistan, Candidate of Pedagogical Sciences, Honored Cultural Worker of Uzbekistan]; mаnzil: O'zbekiston, Toshkent shаhri, O^zor Штат Nozimаxonim 4 tor 6-uy; [адрес: Нозимахоним 4-6, Алмазарский район, город Ташкент, Узбекистан]; Address: ^Ье^а^ Tаshkent city, Аlmаzаr district, Kаrаkаmish 2/5 dаhа, Mukhbir street, 2 houses, 18 аpаrtment Noz^M^im 4 tor 6, Аlmаzor district, Tаshkent city, Uzbekistаn ]
