Научная статья на тему 'ЁШЛАРДАГИ МАЪНАВИЙ ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШНИНГ УСТУВОР МАСАЛАЛАРИ'

ЁШЛАРДАГИ МАЪНАВИЙ ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШНИНГ УСТУВОР МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

181
34
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
глобаллашув / оммавий маданият / эркинлик ва демократия / комил инсон / жисмоний маданият / мафкуравий хуружлар / миллий ўзлик. / globalization / mass culture / freedom and democracy / perfect man / physical culture / ideological attacks / national identity.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Сайёра Абдувалиева, Баходир Комилов

Мақолада бугунги глобаллашув даврида ёшлар маънавиятига салбий таъсир кўрсатаётган оммавий маданият ва унинг оқибатлари бўйича фикр билдирилган. “Оммавий маданият” ниқоби остидаги мураккаб мафкуравий жараёнларни чуқур илмий ва амалий жиҳатдан таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Сайёра Абдувалиева, Баходир Комилов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PRIMARY ISSUES IN PREVENTING SPIRITUAL THREATS IN YOUNG PEOPLE

The article discusses popular culture and its consequences, which have a negative impact on the spirituality of young people in today's era of globalization. In-depth scientific and practical analysis of complex ideological processes under the guise of "popular culture".

Текст научной работы на тему «ЁШЛАРДАГИ МАЪНАВИЙ ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШНИНГ УСТУВОР МАСАЛАЛАРИ»

ЁШЛАРДАГИ МАЪНАВИЙ ТАХДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШНИНГ

УСТУВОР МАСАЛАЛАРИ

Сайёра Абдувалиева Баходир Комилов

Чирчиц давлат педагогика институти Чирчиц давлат педагогика институти

АННОТАЦИЯ

Мацолада бугунги глобаллашув даврида ёшлар маънавиятига салбий таъсир курсатаётган оммавий маданият ва унинг оцибатлари буйича фикр билдирилган. "Оммавий маданият" ницоби остидаги мураккаб мафкуравий жараёнларни чуцур илмий ва амалий жихатдан тахлил цилинган.

Калит сузлар: глобаллашув, оммавий маданият, эркинлик ва демократия, комил инсон, жисмоний маданият, мафкуравий хуружлар, миллий узлик.

PRIMARY ISSUES IN PREVENTING SPIRITUAL THREATS IN YOUNG

PEOPLE

Sayyora Abduvalieva Bahodir Komilov

Chirchik State Pedagogical Institute Chirchik State Pedagogical Institute

ABSTRACT

The article discusses popular culture and its consequences, which have a negative impact on the spirituality of young people in today's era of globalization. In-depth scientific and practical analysis of complex ideological processes under the guise of "popular culture".

Keywords: globalization, mass culture, freedom and democracy, perfect man, physical culture, ideological attacks, national identity.

КИРИШ

Мамлакатимиз сиёсий хаётидаги энг мухим масалардан бири ёшларни юксак маънавиятли баркамол инсон цилиб вояга етказишдир. Шундан келиб чиццан холда айтиш мумкинки, хар цандай давлатнинг пойдевори мустахкамлиги, баркамоллиги, келажаги шу юртда вояга етиб келаётган ёш авлоднинг хар томонлама маънавий ахлокий жихатдан камол топишига хам бевосита боFлиц. Глобаллашув жараёнларининг кундалик хаётимизга тез суръатлар билан хамма сохаларга кириб келиши хозирги шароитда мафкуравий таъсир курсатишнинг уткир цуролига айланиб бормоцда. Бу эса Гарбдаги хар хил сиёсий кучларнинг манфаатларига хизмат цилиб "оммавий маданият" ва "эркинлик ва демократия" деган ницоблар остида ахлоций бехаёлик, индивидуолизм FOяларини тарцатишни мацсад цилиб бошка халцларнинг, шу

жумладан узбек халкининг хам куп минг йиллик маънавий, маданий кадриятларига беписандик килиб ундан воз кечишга ундамокда. Бундай ёвуз максадлар "эркинлик ва демократияни олFа силжитиш" никоби остида амалга оширилмокда. Бу каби харакатлар халкимизнинг мукаддас маънавий фазилатлари булган ибо ва хаё, оила мукаддаслиги каби кадриятларимизга салбий таъсир килиши шубхасиздир. Хдкикатдан хам "оммавий маданият" деб аталмиш FOялар турли йуллар билан мамлакатимизга, турли воситалар, шу жумладан, кинолар, турли бехаёликни акс этирувчи филъмлар, китоблар, телефонларга ёзиб бериш оркали ёшларимиз онгига таъсир килмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 18 июлдаги "Ёшларга оид давлат сиёсати самарадорлигини ошириш ва Узбекистон ёшлар иттифоки фаолиятини куллаб-кувватлаш туFрисида"ги ПК,-3138-сон, 2017 йил 28 июлдаги "Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш ва сохани ривожлантиришни янги боскичга кутариш туFрисида"ги ПК,-3160-сон карорлари, Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 июнда кабул килинган 3775-сонли "Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги карорларининг ижроси юзасидан амалга оширилаётган чора-тадбирлар мазкур масаланинг мантикий окибатидир.

МУ^ОКАМА

Бизнинг аждодларимиз кадимдан комил инсон хакидаги шаркона ахлокий мезонларни ва комил шахснинг маънавий кирраларини ишлаб чикиб халкимиз онгу-тафаккурида асрлар давомида сайкал топган ор-номус, уят ва андиша, шарм-хаё, ибо-иффат, камтарлик, катта-кичикларга хурмат каби юксак маънавий хислатларга хаётимизда амал килиб келинмокда. Бундай халкимизга мос эзгу ва гузал фазилатлар мукаддас маънавий кадриятларимизнинг асл мазмунини ва мохиятини ташкил этади. Бу каби халкимизнинг гузал миллий фазилатларимиз урнини Fарбона бехаё, беибо ахлокий урф - одатлар эгаллашига асло йул куйиб булмайди. Глобаллашув тушунчасига тухталиб утадиган булсак, биринчи президент Ислом Каримов бунга куйидагича фикрини билдириб утган: "Глобаллашув бу аввало хаёт суръатининг бекиёс даражада тезлашуви демакдир".

Глобаллашувнинг ёшлар тарбиясига утказаётган салбий таъсири куйидагиларда намоён булмокда:

Биринчидан, информацион воситаларнинг юксак ривожланиши натижасида интернет, уяли телефон, телекоммуникациялар ва турли ахборот нашрларининг кириб келиши. Бу воситалар оркали таклиф этилаётган "кадриятлар" куп холларда ёшларимизни узимизнинг миллий кадриятларимиздан узоклаштириб куймокда, уз тарихий илдизларидан узоклашувига олиб келмокда.

Иккинчидан, "оммавий маданият" турли хил куринишларининг ёшлар орасида тобора кенг таркалиши. Булар асосан кийинишда, кизикишларда, буш вактни утказишда, дидларнинг саёзлашувида, миллий кадриятларга муносабатда намоён булмокда. Ёт маданий кадриятларини узида ифода этаётган "оммавий маданият" ёшларимизда Fарбона индивидуализм, эготсентризм, андишасизлик, бехаёлик ва зуравонлик, миллий кадриятларга ва ижтимоий манфаатларга беписандлик билан муносабатда булиш каби иллатларни келтириб чикармокда.

Учинчидан, ёшлар орасида таклидчилик, Fарбона идеалларга кур -курона эргашиш каби холатлар хам кузатилмокда. Бунда, хорижда кенг таркалган ахлокий ва маънавий юриш-туриш андозаларининг кинофильмлар, мода ва турли хил рекламалар оркали ёшларимизнинг онгини чулFаб олаётганлигини сезиш кийин эмас. Окибатда, ёшлар уртасида китоб укишдан кура компьютер уйинлари олдида вактини утказиш, мазмунан саёз булган турли хил жанрдаги фильмларни томоша килиш одат тусига кириб бормокда.

Хдкикатдан хам бугунги кунда хаёт суръатларининг кайси сохасида булмасин, иктисодий, сиёсий, ижтимоий, маънавий, оммавий ахборот сохаси буладими барчасининг тезлашиб бораётганлигини куришимиз мумкин. "Оммавий маданият" никоби остидаги мураккаб мафкуравий жараёнларни чукур илмий ва амалий жихатдан тахлил килиб, миллий маънавиятимиз, маданиятмиз ва манфаатларимизга зид булган зарарли урф-одат ва мафкуравий хуружларнинг асл максади ва мохиятини очиб бериш асосида, ёшларни узининг мустакил фикрига эга, иродали фидоий узбек халкига хос миллий Fурурли, ватанпарвар, FOявий чиниккан инсонлар килиб тарбиялаш бугунги куннинг энг долзарб вазифаларидан биридир. Бундай вазифани бажаришга эришиш учун хамиша хушёр ва жонкуярлик хамда акл- идрок билан маънавий тарбиявий ишларни тинимсз олиб бориш хар бир кишининг мукаддас бурчи булиб колишини унутмаслигимиз лозим. Мамлакатимизда ёшлар ахолининг энг куп кисмини ташкил этиб келмокда. Маънавий кадриятларни саклаш ва ривожлантиришда жисмоний тарбия ва спортнинг урни каттадир. Чунки жисмоний тарбия ва спорт халкнинг саломатлигини тиклаш билан бирга уни дунёга танитишда катта роль уйнайди. Жисмоний тарбия ва спорт оркали халкаро муносабатларда Ватанимиз

дунёга танилиши билан бирга ёшларда уз ватандошларига нисбатан юксак хурмат туЙFуси шаклланиб боради, хамда дунё халклари томонидан давлатимиз ва халкимиз тан олинади.

Маълумки, бирон бир халк маънавиятига хос кадриятларнинг бошка халклар томонидан тан олиниши, табиийки, ана шу халк тарихига нисбатан чукур хурмат ифодасидир. Бундай эътироф халкнинг Fурур ва ифтихори, миллий узлигини янада юксалтиришга хизмат килади.

Шунинг учун хам мамлакатимизда Ватанимиз озодлиги йулида жасорат курсатган буюк шахсларнинг утмиши, уларнинг карашлари урганилмокда. Бундай шахслар киёфасида ёшларимиз халкимизнинг узлигини билишга чакирилмокда. Зеро Жалолидин Мангуберди, Тумарис шахсларини идрок этиш-тарихни идрок этиш демакдир.

Жалолидин Мангубердини англаш-узлигимизни англаш демакдир. Жалолидин Мангубердини улуFлаш - тарих каърига чукур илдиз отган томирларимизга, маданиятимизга, кудратимизга асосланиб, буюк келажагимизни мустахкамлаш демакдир.

Умуман олганда жисмоний тарбия ва спорт бошка омиллар каторида инсон маънавиятини шакллантирувчи асосий мезонлардан бири булиб хисобланади.

Биз демократик жамиятни аждодлар мероси, миллий кадриятлар асосида, узимизнинг турмиш тарзимиз талабларидан келиб чиккан холда барпо этишга харакат килиб келмокдамиз. Ана шу харакатлар негизида соFлом инсон турибди. СоFлом инсонни шакллантириш жисмоний тарбия ва спорт оркали бутун бир жамиятнинг вазифаси булмоFи керак, хар бир инсон жисмоний тарбия ва спорт билан шуFулланишни доимий одат даражасига куйиши билан бирга, кадрият сифатида эъзозлаши жамиятнинг узлуксиз равишда жисмоний тарбия ва спорт билан шуFуланишга олиб келади.

НАТИЖАЛАР

Жамиятда маънавий-ахлокий тарбия ва маърифий ишларни олиб бориш билан бирга бугунги глобаллашув шароитида ёш авлодда мустакил онгни шакллантириш максадида куйидаги вазифаларни белгилаш максадга мувофикдир:

Биринчидан, давлатнинг ёшларга оид сиёсатини амалга татбик этишда сиёсий институтлар, жамоат ташкилотлари, сиёсий партиялар, диний ташкилотлар, махалла билан доимий хамкорликларни кучайтириш ва бу оркали ёшлар кизикишлари, муаммоларини урганиб чикиш;

Иккинчиддан, ёшларнинг иннавацион фаолиятини бойитиш, уларнинг хулк-атвори, кизикиши, кобилияти, билими, характини хисобга олиб, ижодий фаоллигини хар томонлама оширниш, уларнинг мустакиллигини таъминлаш;

Учинчидан, ёшларда мустакил фикрлашни шакллантиришда санъат ва маданият сохасидаги кизикишларини юксалтириш, уларда миллий ва умумбашарий кадриятларга содиклик хиссини мустахкамлаш;

Туртинчидан, ахборот алмашиниши, алока, ёш авлодни ривожлантириш ва тарбиялаш учун ахборот мухитини хатарсиз, кулай тарзда кенгайтириш.

ХУЛОСА

Мазкур мавзуни тадкик этишнинг долзарблиги кундалик хаётда фаоллашиб бораётган маданий-мафкуравий тахдидларнинг энг хавфли шакли булган оммавий маданиятга карши курашда мустахкам негизни ташкил этувчи хаётий максадни тарбиялаш услубларини яратиш билан хам боFлик. Шунингдек, Узбекистонда демократик ислохотларни чукурлаштириш, фукаролик жамиятини ривожлантириш ва мамлакатни модернизациялаш жараёнида ислохотлар муваффакиятини белгиловчи шахс ва унинг хаётий максадини илмий-назарий асослаш ва бу борада тегишли тавсиялар ишлаб чикиш мухим ахамиятга эга. Айникса, шахс маънавий камолотида ва ижтимоий фаоллик жараёнида хаётий максадни шакллантиришнинг ижтимоий-ахлокий жихатларини урганиш буйича фундаментал тадкикотлар амалга оширилмаганлиги мазкур йуналишда илмий изланишлар олиб боришни такозо этмокда.

REFERENCES

1. Jumagul Namozovna Abdurakhmanova, Shoira Berdiyarovna Jumaeva, & Ulugbek Kuchkarovich Ismailov. (2020). The Importance of Shrines in The Spiritual Life and Mentality of Uzbek People. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(09), 2389-2398.

2. Жумаева Ш.Б Глобаллашув шароитида ёшлар тарбиясининг узига хос жихатлари // "Science and Education" Scientific Journal August 2020 / Volume 1 Special Issue, p.p.45-53

3. Абдурахманова, Ж.Н., Тоштемирова, С.А. (2020). Инновацион технологиялар ва ахборот маданиятини шакллантириш педагогиканинг долзарб масалаларидан бири. Science and Education, 1(Issue 7), 436-442.

4. Toshev S. (2020). TARIX FANINI O'QITISHNDA ZAMONAVIY YONDASHUVLAR. Science and Education, 1(Special Issue), 6

5. Abdurakhmanova, J. N. (2020). The policy of tolerance in Uzbekistan (in the case of Greeks). International Journal on Integrated Education, 2(5), 212.

6. Mardonov, S., Toshtemirova, S., Ahmadjonov, B., & Koshanova, N. (2020). Structure and Mechanisms of Action of the Educational Cluster. International Journal of Psychological Rehabilitation, 24(7), 8104-8111.

7. Тошев, Солежон Ахматжонович.(2020). Узбекистон совет мустамлакачилик даври тарихининг Туркияда урганилиши. Утмишга назар.2(2-махсус сон). 347-353

8. Тошев, Солежон Ахматжонович. (2020). ТУРКИЯДА МАРКАЗИЙ ОСИЁ ТАРИХИНИНГ УРГАНИЛИШИ. Science and Education, 1(7), 625-631

9. Gaffarov, Y. (2019). Technical approach in the education system. International Journal on Integrated Education, 2(6), 40-41. Retrieved from http://journals.researchparks.org/index.php/IJIE/article/view/195

10. Тоштемирова С.А. (2019). Глобаллашув шароитида маънавиятни шакллантиришда диний багрикенгликнинг ахамияти // "Ёшлар маънавий-ахлокий онгини ривожлантиришнинг устувор масалалари" Республика илмий-амалий конференцияси материаллари туплами. Жиззах, 351-354.

11. G'afforov, Y., Nafasov, A., & Nafasova, Z. (2020). From the History of the Beginning of the "Great Game". Journal of Critical Reviews, 7(11), 2798-2802.

12. Тоштемирова C (2020). "Мактаб-лаборатория" инновацион тажриба-синов майдончаларида "иктидор" лойихасини шакллаштириш механизмлари. Мугаллим хэм Yзликсиз билимлендириу. (Issue 1) -Б. 46-52.

13. Toshev, Solejon Ahmadjonovich.(2020). Туркияда Урта Осиё ва Узбекистон совет даври тарихи буйича тадкикот олиб борган ташкилотлар тарихидан. International European Conference Science, Research.1.76-79

14. Тоштемирова С.А. (2020). Педагогик таълим инновацион кластерида "Ташаббускор талабалар" гурухи фаолиятининг ахамияти // "Узбекистонда илм-фан ва таълим" конференция туплами. ^укон. Volume 2, Issue 6. -Б. 38-42.

15. Джураев Х. А. Ходжамкулов У. Н.,Абдиримова И. К. (2020). Значимость воспитания молодежи в военнопатриотическом духе в условиях глобализации (на примере республики Узбекистан). "и помнит мир спасенный": система образования, как залог победы советского народа в великой отечественной войне. -С. 539.

16. X,. Жураев (2019). Бухоро Халк Совет Республикасида миллий театр ва кино саъати (1920 - 1924йй). ^арДУ хабарлари. 1-сон, 48-б.

17. Mukimov Bakhriddin Bakhodir Qandov, Hamza Juraev, Rustam Oymatov, Mukhtorov Uzbekkhon (2020). Creation of a New System of Education and Education in the Bukhara People's Republic. International Journal of Psychosocial Rehabilitation. 24 (1). -P. 496-501.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.