Научная статья на тему 'ЁШЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ҲИССИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА МАҚСУД ШАЙХЗОДА ИЖОДИНИНГ ЎРНИ'

ЁШЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ҲИССИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА МАҚСУД ШАЙХЗОДА ИЖОДИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

78
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
анъаналар / ѐшлар / руҳ / маънавий шахс / ватанпарварлик / таълим-тарбия / ватанпарварлик тарбияси / замонавий тарбия / Ватан / шеърият / мақсадлар / анъаналар / ѐшлар / маънавий шахс / traditions / Youth / Spirit / spiritual person patriotism / education / patriotism / modern education / Motherland / poetry / goals / traditions / Youth / Spirit / spiritual person.

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — Ф. Ф. Ўринбоев, Р. Ў. Баратов

Бу мақолада шоир Мақсуд Шайхзода ижодида илгари сурилган фикрлардан келиб чиқиб Республика олий таълим тизимида ѐшларни Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялаш муаммолари кўриб чиқилган. Муаллифнинг фикрича, олий ўқув даргоҳларида ѐшларни Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялашдан асосий мақсад уларни таълим жараѐни орқали тарбиялаш ва маънан етук мутахасислар қилиб тайѐрлашдан иборат. Муаллиф таъбири билан айтганда, Мақсуд Шайхзоданинг лирик фаласафий ва ватанпарварлик руҳида ѐзилган асарлари ѐшларни Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялашда, пировардида, уларни маънавий баркамол инсонлар қилиб тарбиялашда муҳим ўрин тутади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article discussesthe problems of youth education in the higher education system of the Republic in connection with the ideas put forward in the work of the poet Maksud Sheikhzade. According to the author, the main goal of educating young people in higher educational institutions is to educate them through the educational process and prepare them to become spiritually mature specialists. According to the author, the works of Maksud Sheikhzade, written in the spirit of lyrical philosophy and patriotism, play a special role in educating young people in the spirit of love for the Motherland and, ultimately, in educating spiritually developed people

Текст научной работы на тему «ЁШЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ҲИССИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА МАҚСУД ШАЙХЗОДА ИЖОДИНИНГ ЎРНИ»

ЁШЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ^ИССИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА МАКСУД ШАЙХЗОДА ИЖОДИНИНГ УРНИ

Ф. Ф. Уринбоев

Тошкент давлат транспорт университети талабаси

Р. У. Баратов

Илмий рахбар, Тошкент давлат транспорт университети

Бу маколада шоир Максуд Шайхзода ижодида илгари сурилган фикрлардан келиб чикиб Республика олий таълим тизимида ёшларни Ватанга мухаббат рухида тарбиялаш муаммолари куриб чикилган. Муаллифнинг фикрича, олий укув даргохларида ёшларни Ватанга мухаббат рухида тарбиялашдан асосий максад уларни таълим жараёни оркали тарбиялаш ва маънан етук мутахасислар килиб тайёрлашдан иборат. Муаллиф таъбири билан айтганда, Максуд Шайхзоданинг лирик фаласафий ва ватанпарварлик рухида ёзилган асарлари ёшларни Ватанга мухаббат рухида тарбиялашда, пировардида, уларни маънавий баркамол инсонлар килиб тарбиялашда мухим урин тутади.

Калит сузлар: анъаналар, ёшлар, рух, маънавий шахс, ватанпарварлик, таълим-тарбия, ватанпарварлик тарбияси, замонавий тарбия, Ватан, шеърият, максадлар, анъаналар, ёшлар, маънавий шахс.

This article discussesthe problems of youth education in the higher education system of the Republic in connection with the ideas put forward in the work of the poet Maksud Sheikhzade. According to the author, the main goal of educating young people in higher educational institutions is to educate them through the educational process and prepare them to become spiritually mature specialists. According to the author, the works of Maksud Sheikhzade, written in the spirit of lyrical philosophy and patriotism, play a special role in educating young people in the spirit of love for the Motherland and, ultimately, in educating spiritually developed people.

Keywords: traditions, Youth, Spirit, spiritual person patriotism, education, patriotism, modern education, Motherland, poetry, goals,

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

traditions, Youth, Spirit, spiritual person.

October, 2022

KHPHm

3aMOHaBHH onaM MKcaK TexHonoruK TapaKKHeTra gagun KagaMnap 6unaH Kupuö öopMOKga. ffly 6unaH öupra hhcohhathhot MatHaBHH Kue^acuga xaM y3rapnrnnap Ky3aranMoKga. X,ap KaHgañ TapuxuH mapouTga MaMnaKaraap TapaKKUeTHHH öenrunoBHu MyxuM oMHnnapgaH öupu cu^araga axonu, aHHHKca emnapgaru MKcaK MatHaBHH Matpu^HH TapÖHA caHanagu. EyHga MatHaBHH $a3HnaraapHH roKcarrapum Macanacu öeKuec axaMHAT Kacö этagн. ffly MatHoga, ymöy Ba3HAT h^hmohh $anca$a ^aHHHHHr ongura emnapga BaraHnapBapnuK TyHrycHHH AHaga MKcanTHpumHHHr caMapanu Hynnapu, Bocuranapu Ba MexaHH3MnapHHH aHHKgam 6unaH öupra, aManueTra MatHaBHH TapÖHA xaKuga AHaga nyKyppoK öunHMnapHH TaKguM этнm 3apypaTHHH KyñMOKga.

EyryHru KyHgaru TatnHM TapaKKueTHHHHr xo3upru öocKH^nga emnapHH TapÖHAnam ^apaeHHHHHr MyxuM Ba3H$anapngaH öupu Tanaöaga BaraHnapBapnuK TyHrycHHH maKnnaHTHpnm Ba pHBO^naHTHpHmgnp. ^hohhh BaraHnapBapnHK TapÖHACH nyKyp CHHrgupunMac экaн, h^thmohh MaKOHga y3 ypHHra эгa öyna onMañgu. AManueT Ta^puöacu myHH KypcaragHKH, BaTaHra MyxaööaT TyñrycHHH aBHoggaH-aBnogra eTKa3um hhcoh xaeTH gaBOMuga aManra omupunaguraH энг MyxuM TapÖHA Me3OHH xucoönaHagu.

MaMnaKaTHMH3 emnapga SarpHKeHrauK Ba y3apo xypMaTHH MycraxKaMnam, ynapga hhcohhh $a3unaraapHH KeHr maKmaHTupum w3acugaH KaTTa umnapHH aManra ornupMOKga. 3epo emnapHH xap TOMOHnaMa öapKaMon hhcoh öynuö BOAra eTKa3Hm gaBnar cuecara gapa^acura onuö HUKH^raH. BaraHnapBapnHK BaraHHHHr WTyKgapu Ba MagaHHATH öunaH ^axpnaHum, yHHHr xapaKTepu Ba MagaHHH xycycuATnapuHH caKgaö Konumra HHTunum, BaTaH MaH^aaraapuHH xhmoa KH^umra HHTHnumHH Ha3apga Tyragu. fflaxcuH HrnunumnapgaH TamKapu, HHcoHra mhmhh Ba yMyMHHcoHHH KagpuATnapra cogHKgHK Kaöu Kapamnap 3apyp. Ey BaTaHnapBapnuK y3 BaraHura MyxaööaT, öapna HHcoHnapHu AroHa ^aMHATra öoraaö TypyBHH MyxuM $a3HnargHp. OaKar y3 BaraHHra coguK ^aMHATruHa gaBnaTHH öyryH Ba ^apoBoH KH^a onagu.

Ä^ABHET^ÄP TAX^HHH BA METO^O^OrHH

BaTaHra Myxaööar-BaraHnapBapnHKHHHr энг ohhh gapa^acugup. MaKcyg fflañx3oga H^oguga BaTaHra öynraH MyxaööaT, hhcohhh MyHocaöaraap, gycToHa anoKanap THMconuga BaraHnapBapnHKHHHr энг WKcaK Tynrynapu cu^aTuga acoc kh^hö onuHraH. MaKcyg fflañx3oga "yhhhhh khtoö" (1934) TynnaMuga y3ÖeK metpuATH ynyH AHru эpкнн öaHTgaH ^oñganaHHnagu. M. fflañx3oga metpuATH 3aMoHaBHHHHK 6unaH

October, 2022

643

чамбарчас боглик ва кишиларни Ватанга булган хиссини орттириб боради."Тошкентнома" шеърида 30 йил яшаб ижод килган Узбекистон пойтахтига уз муносабатини, Ватанига булган мухаббат ва ташвишини ифодалаган. Орадан бир йил утиб ёзилган, 437 сахифадан иборат "25 йиллик мунозара" китобида хам лирик ижод намуналари Ватанга мухаббат рухида акс эттирилган. Максуд Шайхзоданинг ватанпарварлик рухи билан сугорилган шеърлар каторига "Кураш нечун? "(1942) ва 1941-45 йиллардаги Улуг Ватан урушига багишланган "Женя","Учинчи угил", "Оксокол" ва бошка шеърларини киритиш мумкин. Ватанга мухаббат билан тула асарлар М. Шайхзоданинг шеърлари мазмунан чукур маънан карашларга бойлиги билан ажралиб туради. Кахрамонлик, рухий теранлик - бу унинг шеъриятининг асосларидир. Х,ар бир сатрда эхтиросли юрак уриши, хиссиз хаяжон бор. Зотан, ёшлигида 30-йилларда Максуд Шайхзода таникди танкидчи, олим ва публицист булиб етишган. Мумтоз ва замонавий узбек, шунингдек, Озарбайжон, рус ва жахон адабиётини тадкик етиб, асарларни илмий мазмунда тахлил килади, танкидий ва журналистик маколаларда уз муносабат ва фикрларини билдиради. Бундан ташкари, узбек китобхони уз таржимасида замонавий Озарбайжон ва чет эл насри ва шеъриятининг адабий намуналарини олган. Улуг Ватан уруши ва ватанпарварлик мавзуси Максуд Шайхзода ижодида уз ахамиятини йукотгани йук, чунки бу вокеа хар бир оилага таъсир килди. Х,ар йили фашист боскинчиларига карши курашган мамлакатларда галаба куни кенг нишонланади. Жанг майдонида минглаб ёш киз ва угил болалар халок булди. Улар галаба козониш гоясидан илхомландилар. Х,ар бир инсон бу хакда уйлаши ва озод мамлакатда чукур нафас ола билиши учун бу одамлардан миннатдор булиши керак. Шуни таъкидлаш лозимки, ватанпарварлик шахснинг маънавияти, фукаролиги ва ижтимоий фаоллиги бирлигида пайдо булиб, у куплаб омиллар таъсирида шаклланади. Бундай холда, таълим асосий рол уйнайди.

Зеро, у шахснинг шаклланишига ва бинобарин, бутун жамият фаровонлигига доимо хал килувчи таъсир курсатиб келган. Инсон шахси куплаб омиллар, объектив ва субъектив, табиий ва ижтимоий, ички ва ташки, мустакил ва уз-узидан ёки муайян максадларга мувофик харакат киладиган одамларнинг иродаси ва онгига боглик таъсири натижасида шаклланади ва ривожланади. Ватанпарварлик туйгуси мазмунан куп кирралидир. Бу нафакат Ватанга мухаббат, балки уз она юртларига мухаббат, уз халки учун фахрланиш, уз атрофидаги дунё билан узвий алокада булиш туйгуси ва уз мамлакатининг бойлигини саклаб колиш

October, 2022

644

ва ошириш истаги хамдир. Улуг Ватан уруши йилларида Максуд Шайхзода ватанпарварлик рухига йугрилган макола ва очерклар хам ёзди. Унинг уша давр шеърларида узбек фолклори ва мумтоз шеъриятининг энг яхши шеърий анъаналари замонавий адабиёт ютуклари билан кушилиб кетади. Максуд Шайхзода мумтоз Шарк шеърияти жанрларида асарлар ёзади. Ватанпарварлик мавзуси "Тошкент хакида шеър","Тошкентном", танланган асарлар туплами, "Йиллар ва йуллар" лирик тупламида, "Истикбол", "Дунё абадийдир"каби лирик ва фалсафий асарларда хам кутарилган. Олий таълим тизимида ёшларни ахлокий тарбиялашдан асосий максад таълим-тарбия жараёни оркали тарбиялаш, умуминсоний кадриятларни жонлантиришдир. Маънавий шахс -фаол хаётий позицияни эгаллаган, аклий ривожланган, Ватан манфаати учун ишлашни биладиган, соглом турмуш тарзини олиб борадиган, ахлокий жихатдан яхши, эстетик жихатдан маърифатли ва мураккаб замонавий дунёни харакатлантира оладиган шахс. Максуд Шайхзоданинг ватанпарварлик тарбияси мавзусига "Жалолиддин Мангуберди" драматик асарида хам тухталиб, унда аждодларимизнинг мугул истилочиларига карши фидокорона курашлари батафсил баён етилган. 1956да унинг хаёт ва ижодида янги боскич бошланди ва хаётининг сунгги ун йиллигини камраб олди. Бу унинг шеърий ва ёзувчилик истеъдодини энг юксак намоён этиш этиш даври эди. Максуд Шайхзода томонидан 1964 йилда ёзилган Мирзо Улугбек драмаси, Абу Райхон Беруний хакидаги тарихий асари хам она Ватанга мухаббат рухида ёзилган. Маънавиятли инсон юксак инсоний туйгуларини исроф килмайди. Ёшларнинг маънавий ривожланиши ва уларни мустакил хаётга тайёрлаш жамият ва давлат тараккиётининг мухим таркибий кисмидир. Янги шароитда факат маданият, унинг маънавий-ахлокий кадриятлари ёшлар хаётида кулланма булиб хизмат килиши ва унинг маънавий саломатлигини мухофаза килиши мумкин.

ХУЛОСА

Маънавият инсоннинг онги ва уз - узини англашига хос сифатий хусусият булиб, уларнинг ички дунёсининг яхлитлиги ва уйгунлигини, узларидан ташкарига чикиш ва уз атрофидаги дунё билан муносабатларини уйгунлаштириш кобилиятини акс эттиради. Халкнинг тарихий хотираси авлоддан-авлодга утиб келмокда. Утмишда яратилган маънавий ва маданий кадриятлар замонавий жамият мулкига айланади. Максуд Шайхзоданинг ватанпарварлик ва Ватанга мухаббат рухида ёзилган асарлари

бунга ёркин мисол була олади.

October, 2022

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. Тошкент. Узбекистан нашриёти. 25.01.2020.

2. Алмаз Ульви. Судьба и творчество Максуда Шейхзаде в плоскости литературных связей. Turklib.ru. Архивировано 29 ноября 2010 года.

3. Baratov, R. (2021). Prospects of Higher Education System (on the Example of Uzbekistan). International Journal on Orange Technologies, 3(3), 128-131.

4. Рашит Усарович Баратов (2022). ТРАНСПОРТ ТИЗИМИДА ТАЪЛИМ ИСЛОХОТЛАРИ ВА ИСТЩБОЛЛАРИ. Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1), 90-95.

5. Baratov, R. U. (2019). INTEGRATION OF A SCIENCE, FORMATION AND MANUFACTURE IN THE COURSE OF PROFESSIONAL TRAINING.

In ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ: ПОЛИТОЛОГИЯ, СОЦИОЛОГИЯ, ФИЛОСОФИЯ, ИСТОРИЯ (pp. 51-54).

6. Раматов, Ж.С., Баратов, Р.У., Султанов, С.Х,., Муратова, Д.А., Хасанов, М.Н., & Эрниёзов, У.К. (2022). ЁШЛАР ЗАМОНАВИЙ МАДАНИЙ КИЁФАСИ ВА УМУМИНСОНИЙ КАДРИЯТЛАР ТУШУНЧАСИНИНГ МАЗМУН-МОХДЯТИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (10), 376-386.

7. Раматов, Ж.С., Баратов, Р.У., Султанов, С.Х,., Кушаков, Файзулла Абдуллаевич., Валиев, Л.А., & Хасанов, М.Н. (2022). ХОЗИРГИ ДАВРДА ИЖТИМОИЙ АДОЛАТ ХАКИДАГИ ИЛМИЙ-ФАЛСАФИЙ КАРАШЛАРНИНГ УЗИГА ХОС ТАЛКИНИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (9), 647-656.

8. Ж. С. Раматов, Л. А. Валиев, & М. Н. Хасанов (2022). АУРОБИНДО ГХОШ ТАЛКИНИДА ИНСОН БОРЛИЕИНИНГ АНТРОПОЛОГИК ЖИХАТЛАРИ. Academic research in educational sciences, 3 (6), 688-695.

9. Ramatov, J.S. va Xasanov, MN (2022). Ta'lim amaliyotida innovatsiyalarni jalb qilishning nazariy modelini tahlil qilish. Sharq uyg'onishi: innovatsion, ta'lim, tabiiy va ijtimoiy fanlar , 2 (6), 937-942.

10. У.К.Эрниёзов, М.Н. Хасанов, & Х.С.Машарипов. (2022). АБУ НАСР ФОРОБИЙНИНГ ИЖТИМОИЙ-АХЛОКДЙ ТАЪЛИМОТИ ВА УНИНГ АНТРОПОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ . JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS, 4(3), 130-136.

11. Ж. С. Раматов, М. Хасанов, & Л. А. Валиев (2022). ИНСОН ДУНЁКАРАШИНИНГНИНГ ДИНИЙ ВА

October, 2022

646

^YHEBHH TA.HKHHH. Central Asian Academic Journal of Scientific Research, 2 (7), 78-82.

12. J. S. Ramatov, M. Hasanov MAFKURAVIY AXLOQ TARBIYASINING AHAMIYATI // Pedagogik fanlar boyicha akademik tadqiqotlar. 2022 yil. 6-son. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/mafkuraviy-ta-didlarni-oldini-olishda-ahlo-iy-tarbiyaning-a-amiyati (kirish sanasi: 04.10.2022).

13. C. PaMaTOB, & M. ^acaHOB (2022). MH^^HH KA^PH^T^AP -:*AMHflTHMH3 BAPKAPOP^HrH BA Em AB.HOA TAPEH^CHHHHr MYX,HM OMH.HH. Academic research in educational sciences, 3 (6), 973-979.

14. Baratov, R. U., & Nazarova, R. (2022). YOSHLAR HAYOTIY STRATEGIYASINI SHAKLLANTIRISHDA TA" LIMNING O" RNI. Academic research in educational sciences, 3(TSTU Conference 1), 830-833.

15. Ramatov, J., Umarova, R., Baratov, R., Jurabayev, N., & Artikova, B. (2022, June). Constructive and optimal solutions for the formation of a stable ecological situation in the Aral Sea region of Uzbekistan. In AIP Conference Proceedings (Vol. 2432, No. 1, p. 030113). AIP Publishing LLC.

Multidisciplinary Scientific Journa

October, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.