Научная статья на тему 'ҲАРБИЙ ОЛИЙ БИЛИМ ЮРТЛАРИ КУРСАНТЛАРИДА ХИЗМАТ МУНОСАБАТЛАРИ МАДАНИЯТИНИ ТАРБИЯЛАШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ҲАРБИЙ ОЛИЙ БИЛИМ ЮРТЛАРИ КУРСАНТЛАРИДА ХИЗМАТ МУНОСАБАТЛАРИ МАДАНИЯТИНИ ТАРБИЯЛАШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

148
106
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ватанпарварлик / маданият / жамият / тинчлик / фаровонлик / қадрият / таълим-тарбия / миллий ғоя / маънавият / методика / Patriotism / culture / society / peace / prosperity / values / education / national idea / spirituality / methodology

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Исломжон Муллажонов

Ушбу мақолада Ўзбекистон олий ҳарбий билим юртларида курсантларнинг шахсиятини ва уларнинг хизмат муносабатлари маданиятини шакллантириш, олий ҳарбий билим юртлари курсантларида хизмат муносабатлари маданиятини тарбиялаш самарадорлигини ошириш, ҳамда ѐшларга оилада, таълим масканларида, маҳаллаларда бериладиган таълимтарбия каби масалалар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article deals with the formation of the personality of cadets and the culture of their service relations in the higher military educational institutions of Uzbekistan, increasing the effectiveness of cultivating a culture of service relations among cadets of higher military educational institutions, as well as education for young people in families, educational institutions and neighborhoods.

Текст научной работы на тему «ҲАРБИЙ ОЛИЙ БИЛИМ ЮРТЛАРИ КУРСАНТЛАРИДА ХИЗМАТ МУНОСАБАТЛАРИ МАДАНИЯТИНИ ТАРБИЯЛАШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

ХДРБИЙ ОЛИЙ БИЛИМ ЮРТЛАРИ КУРСАНТЛАРИДА ХИЗМАТ МУНОСАБАТЛАРИ МАДАНИЯТИНИ ТАРБИЯЛАШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Исломжон Муллажонов

Чирчик олий танк кумондонлик-мухандислик билим юрти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Узбекистон олий харбий билим юртларида курсантларнинг шахсиятини ва уларнинг хизмат муносабатлари маданиятини шакллантириш, олий харбий билим юртлари курсантларида хизмат муносабатлари маданиятини тарбиялаш самарадорлигини ошириш, хамда ёшларга оилада, таълим масканларида, махаллаларда бериладиган таълим-тарбия каби масалалар келтирилган.

Калит сузлар: Ватанпарварлик, маданият, жамият, тинчлик, фаровонлик, кадрият, таълим-тарбия, миллий гоя, маънавият, методика.

ABSTRACT

This article deals with the formation of the personality of cadets and the culture of their service relations in the higher military educational institutions of Uzbekistan, increasing the effectiveness of cultivating a culture of service relations among cadets of higher military educational institutions, as well as education for young people in families, educational institutions and neighborhoods.

Keywords: Patriotism, culture, society, peace, prosperity, values, education, national idea, spirituality, methodology.

КИРИШ

Мустакиллик туфайли маданий-маънавий хаётимизда уйгониш юз берди, халкимиз эзгу-ниятлари руёбга чика бошлади, авлод-аждодларимиз босиб утган тарихий тараккиёт йулини, фаолиятини чукур урганишга муваффак булдик. Миллий, маънавий кадриятларимизга эътибор ва кизикиш кучайди. Муканна, Темур Малик, Мангуберди сингари миллий кахрамонларимиз хаёти билан танишиш имкониятига эга булдик. Шак-шубхасиз, биз яшаб турган давр келажак тарихимиз учун мухим ахамиятга эга. Шунинг учун хам, истикболимизга катта кизикиш билан караб, миллатимиз такдирини уйлаб, тарих олдидаги масъулиятимизни чукур хис килиб, утмишимизга диккат ва

эътибор билан назар ташлаб, маьнавий-маданий меросимизни, асрлар мобайнида яратилган ва наслдан-наслга утган ажойиб маънавий кадриятларимизни кайтадан тиклашимиз лозим. Халкимиз маданий-маънавий бойликлари, миллий кадриятларини тиклаш ва ривожлантириш хозирги авлоднинг вазифасидир. Гап утмиш маданий-маънавий бойликларига эга булишдагина эмас, балки уни чукур эгаллаб, янги юксак боскичга кутара билишдадир.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Хрзирги кунда Узбекистоннинг харбий, иктисодий, ижтимоий-сиёсий, хукукий ва маданий сохаларида руй бераётган ислохот ва узгаришлар эса айнан тинчлик ва фаровонлигини таъминлашга, инсон хаётини яхшилашга, унинг моддий ва маънавий эхтиёжларини кондиришга каратилган. Ёш авлод, колаверса, ёш офицерлар маънавий эхтиёжлари ижтимоий мазмуни жихатдан миллий маданиятга, кадриятларга, урф-одат ва анъаналарга асосланиб шаклланиб бормокда.

Мустакиллигимизнинг пойдеворини мустахкамлашда жамият ёшларида ватанпарварлик рухини камол топтириш, маданий-маънавий, ахлокий камолоти суръатларини тезлаштириш, таълим-тарбия ишларини окилона йулга куйиш, маърифий тадбирларни мунтазам амалга ошириш бенихоя катта ахамиятга эга. Агар инсон тугри тарбия топмаса, унинг фаолияти жамият учун зарарли булади. Президентимиз Шавкат Мирзиёев бу хакда куйидаги фикрларни билдирганлар: "Уз фарзандларида юксак ватанпарварлик рухини камол топтира олмаган давлат, кандай кудратли куролга эга булмасин, мудофаа кобилиятини мустахкамлай олмайди"[1].

Хдрбий таълимни инсонпарварлаштириш, Куролли кучларнинг янги киёфага утиши шароитида харбий хизматчилар уртасидаги муносабатларда маънавиятнинг урни ва ахамияти тобора ортиб бормокда. Анъанага кура, давлат томонидан белгиланган вазифаларни хал этишда асосий курсаткич -офицерлар, яъни уларнинг педагогик маданияти, ахлоки, харбий жамоанинг ахлокий мухитини белгилайди.

Узбекистон олий харбий билим юртида курсантларнинг шахсиятини ва уларнинг хизмат муносабатлари маданиятини шакллантириш масаласи устувор вазифалардан бири сифатида намоён булмокда. Бу келажакдаги ёш офицер нафакат давлатнинг харбий ташкилоти, балки бутун жамиятнинг асосий курсаткичидир. Шунинг учун, харбий олий укув юртлари курсантларида хизмат

муносабатлари маданиятини тарбиялашнинг педагогик жараёнини куриб чикиш - келажакдаги ёш офицерларда бир-бирига боглик; булган бир катор коидалар билан боглик;.

Олий харбий билим юртлари курсантлари уртасида хизмат муносабатлари маданиятини тарбиялашнинг асосли педагогик мохияти маданий таълим мухитини шакллантириш жараёнидир, бу эса курсантларнинг ахлокий ва эстетик фазилатларни, шунингдек нутк маданиятини ривожлантиришга ёрдам беради. Ушбу жараённинг мазмуни учта маданий кадриятлар мажмуаси билан тавсифланади: умуминсоний хусусият; касбий йуналтирилган ва шахсиятга йуналтирилган.

У куйидагиларни уз ичига олади: курсантнинг интеллектуал ривожланиш даражаси, табиат ва жамият ривожланишининг конунларини канчалик узлаштирганини курсатиб беради; унинг дунёкарашининг етуклиги, курсант шахсининг хукукий, ахлокий ва эстетик онгини ривожлантириш, инсон ва жамоа психологиясини билиш, бу асосан курсантнинг кундалик хатти-харакати ва мулокотини ва унинг расмий вазифаларни хал килиш кобилиятини белгилайди.

Курсантларнинг хизмат муносабатлари маданияти, уларнинг маънавий-психологик баркарорлиги харбий хизматчиларни укитиш ва тарбиялашга бевосита таъсир курсатади ва харбий-профессионал фаолиятнинг белгиланган вазифаларини муваффакиятли хал этишга имкон берадиган кисмлар ва булинмаларда маънавий мухитни шакллантиради.

Келажакдаги ёш офицерларнинг билимлари, куникмалари уларнинг ахлокий томони хам харбий хизматларда юкори даражадаги жанговар тайёргарликни саклаб колишга имкон берадиган расмий муносабатларнинг элементи хисобланади.

Хизмат муносабатлари маданиятини тарбиялаш курсантларда масъулият, ватанпарварлик, виждонлилик каби фазилатларни ривожлантиради, уларнинг интизомини оширади. Узаро англашув, яхши ният ва бир-бирига ёрдам беришга тайёрлик харбий билим юртида укиш ва хизмат курсатиш сифатини оширишга, курсант жамоасини бирлаштиришга, укув режалари ва укув дастурларининг самарадорлигини оширишга ёрдам беради.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Амалиёт шуни курсатадики, купинча харбий жамоада зиддиятли вазиятларнинг пайдо булиши расмий муносабатлар маданиятининг холати

SugaH SeBocura Sofhuk. HroogapHuHr acocufi caSaSgapu opacuga: SomKanap SugaH MynoKpT KuHum KoSuguaTu; xapSufi ®&Moaga h^thmohh oSpygu MaKoMHu эraпнam HCTarn (eTaKHuguK, TaH ogum, xoKuMuaT ynyH Kypam); y3 mapa^u Ba Kagp-KHMMaTHHH xuMoa Kugum, Sy3ugraH xyKyKgap; agogarnu TuKHamra KaparnnraH xapaKaraap, xaMKacSgapHuHr axnoKCH3 xapaKaraapura Kapmu Ba SomKa xogaraapHu KypumuMH3 MyMKHH.

ffly MyHOcaSaT SugaH, KypcaHTHapga xu3Mar MyHocaSaraapu MagaHuaTuHu TapSuagam TatguM ^aonuaTHHHHr энr MyxuM KpuganapugaH Supu SyguS, negaroruK axaMuaTra эragнp.

Ogufi xapSufi Suhum ropTHapu KypcaHTHapuga MagaHuaTHu TapSuagam MyaMMonapuHu Ha3apufi puBO^naHTupum Kyfiugaru yHTa rypyxga u^oganaHagu: "HnMufi MaHSanapHuHr SupuHHu rypyxu xapSufi yp^-ogaraapHu maKHHaHTupum MyaMMocuHu, ygapHuHr Tapuxufi ^uxargaH maKHHaHumu Ba puBo^naHum ^apaeHuHu TagKuK этгaн Myangu^HapHuHr acapgapu SugaH u^oganaHagu. Hkkuhhu rypyxu yMyMufi Ba xapSufi negaroruKaga MatHaBufi, axgoKufi Ba SomKa MagaHuaT TapKuSufi KucMHapuHu TapSuagam SugaH Sofhuk umgapgup. Yhuhhu rypyx Macananap ycTuga umgaraH oguMHap acapgapuHu y3 unura oHagu"[2].

Ogufi xapSufi Suhum ropraapu KypcaHTHapuga xu3Mar MyHocaSaraapu MagaHuaTuHu TapSuagam caMapagopnuruHu omupumHuHr энr MyxuM ycyggapu KyfiugarunapHu KypcaruS yTMoKHuMaH:

a) ogufi xapSufi Suhum ropTHapu KypcaHTHapu opacuga xu3Mar MyHocaSaraapu MagaHuaTuHu TapSuagamHu Tammn этнmнн TaKoMuggamTupum, yHuHr acocufi mapTHapu KyfiugaruHapgup: xu3Mar MyHocaSaraapu MagaHuaTuHu TapSuagamra KaparnnraH TagSupgapHu uHMufi acocgaHraH xogga pe^anamTupum, KypcaHTnapHuHr MyxuTu Ba fiyHanumuHu ypraHum acocuga caMapagu negaroruK Kapopgap KaSyg KuHum; xapSufi-KacS-xyHap;

S) ogufi xapSufi Suhum ropTHapu KypcaHTHapu opacuga xu3Mar Kypcarum MagaHuaTuHu TapSuagamHuHr TatguM ^apaeHu MeTogogoruacuHu onTuMaHHamTupum: xapSufi uhtu3om Macananapuga KyMoHgoHHap (SomguKgap) HuHr maxcufi HaMyHacuHu TatMuHHam, xu3Mar Ba xapSufi Ba3u^aHu Sa^apum, xu3MaT MyHocaSaraapu MagaHuaTu; Sapna $yнкцнaнapga TatguMHu aMagra omupum ynyH caMapagu eHgamyBHu TaHHam; KypcaHTHapHuHr uHguBugyag Ba maxcufi xycycuaTHapuHu xucoSra ogum;

b) xapSufi ogufi yKyB wpTHapu KypcaHTHapu ypTacuga pacMufi MyHocaSaTHap MagaHuaTuHu TapSuagam ynyH xapSufi ogufi Suhum wpTuHuHr paxSap Ba yKKTyBHunap TapKuSuHu Tafiepgam Ba ^apKgam, Sy Kyfiugaru mapTHapHu y3 unura

олади: уз фаолиятини амалга оширишда ижтимоий, педагогик ва бошка тадкикот усулларидан фойдаланиш; аналитик фикрлашга эга булиш, муайян курсантнинг илмий асосланган "муаммоли майдони" ни куриб чикиш; касбий махоратини, маданий салохиятини ошириш; юкори ахлокий тамойилларга, объективликка эга булишликни таказо этади.

Жамият тараккиёти хар томонлама етук инсонни тарбиялаш учун нафакат зарур булган шарт-шароитларни яратиш, балки маънавий-маърифий етуклик, ахлокийликни хар бир кишида тарбиялашга куп жихатдан боглик. Ватанга, ота-онага содиклик ва фидойилик уз-узидан пайдо булмайди. Булар заминида ёшларга оилада, таълим масканларида, махаллаларда бериладиган таълим-тарбия ётади. Оилада сингдирилган тарбия, Ватанга мухаббат, мехр-окибат, узаро хурмат каби юксак инсоний фазилатларни шакллантиришда мухим ахамият касб этади. Биринчи Президентимиз И.А.Каримов бу хакда куйидаги фикрни билдирганлар: "Оила турмуш ва виждон конунлари асосида курилади, узининг куп асрлик мустахкам ва маънавий таянчларига эга булади, оилада демократик негизларга асос солинади, одамларнинг талаб-эхтиёжлари ва кадриятлари шаклланади. Бу эса энг олий даражада маънавий кадрият, инсон калбининг гавхаридир"[3].

Давлатимиз олдидаги асосий вазифалардан бири булмиш, ватанпарварлик рухида камол топган офицерларни тайёрлаш учун энг аввало, ёш авлод тарбияси ва таълимига боглик. Ёшлар Ватанимиз, мамлакатимизнинг келажагидир. Биз Узбекистон такдирини уларга ишониб топширамиз. Бунинг учун ёшлар зиммаларига юкланаётган мураккаб вазифанинг бутун мохиятини чукур англашлари, хис килишлари, унга муносиб булиш учун хозирданок тайёргарлик куришлари лозим. Хрзирги вактда жамиятимиз олдида турган мухим вазифалардан бири - ёшларда ватанпарварлик туйгусини шакллантириш умумтаълим мактабларида олиб борилаётган таълим-тарбия ишлари тизимининг асосий максадига айлантириш.

Ёшларда уз Ватани билан фахрланиш туйгуси уз-узидан пайдо булмайди. Ватанга булган мехр-мухаббат одамнинг калбига она сути билан бирга киради. Инсонда юртга, Ватанга мухаббат, келажакка ишонч туйгуларини шакллантириш ва ривожлантириш мухим ахамиятга эга. "Ватанга мухаббат хисси, - дейди Биринчи Президентимиз И.А.Каримов, - одамнинг калбида табиий равишда тугилади. Яъни инсон узлигини англагани, насл-насабини билгани сари юрагида Ватанга мухаббат туйгуси илдиз отиб, юксала боради. Бу

илдиз канча чукур булса, тугилиб усган юртга мухаббат хам шу кадар чексиз булади"[4].

ХУЛОСА

Хулоса урнида куйидаги фикр ва таклифларни айтишим мумкинки, жамият маънавиятини шакллантириш ва ривожлантиришда, ахлокий кадриятларни тиклашда тарбия, таълим сохаларининг ахамияти бенихоя каттадир. Жамият хаётидаги барча муаммолар маънавий жихатдан баркамол булган кишиларнинг фидокорона, халол мехнати асосида руёбга чикади. Ёшлар Ватанимиз, мамлакатимизнинг келажагидир. Биз Узбекистон такдирини уларга ишониб топширмогимиз учун ёшларга нисбатан бефарк булмаслик барчамизнинг зиммамиздадир.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 12 январдаги "Хавфсизлик кенгашининг кенгайтирилган йигилишида"ги нутки.

2. Аронов А. А. "Мактаб укувчиларининг харбий-ватанпарварлик таълим тизимини бошкаришнинг илмий-педагогик асослари": М., 1990.

3. Каримов И.А. Узбекистоннинг уз истиклол ва тараккиёт йули // Узбекистон: миллий истиклол, иктисод, сиёсат, мафкура. 1-жилд.- Т.: Узбекистон, 1992.-Б.49.

4. Каримов И.А. Миллий истиклол мафкураси-халк эътикоди ва буюк келажакка ишончдир// Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон хаёт-пировард максадимиз. 8-жилд.-Т.:Узбекистон, 2000.-Б.502.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.