Научная статья на тему 'ЁШЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ХИСЛАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА АБДУЛЛА АВЛОНИЙ ҚАРАШЛАРИ'

ЁШЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ХИСЛАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА АБДУЛЛА АВЛОНИЙ ҚАРАШЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
57
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
А.Авлоний / марифатпарварлик / жадидчилик / “Тараққий” / “Шуҳрат” / “Осиё” газеталари / “Жамияти хайрия”.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Шодиева Чарос Равшан Қизи

Ушбу мақолада машҳур педагог, маърифатпарвар аллома Абдулла Авлоний ҳақида сўз бориб, у кишининг қимматли асарларидаги бир қатор керакли тавсиялар таҳлил қилиниб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ХИСЛАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА АБДУЛЛА АВЛОНИЙ ҚАРАШЛАРИ»

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6

ЁШЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ХИСЛАТЛАРИНИ

ШАКЛЛАНТИРИШДА АБДУЛЛА АВЛОНИЙ ^АРАШЛАРИ

Шодиева Чарос Равшан кизи

Термиз давлат университети Тарих факултети талабаси https://doi.org/ 10.5281/zenodo.6791792

Аннотатция: Ушбу маколада машхур педагог, маърифатпарвар аллома Абдулла Авлоний хакида суз бориб, у кишининг кимматли асарларидаги бир катор керакли тавсиялар тахлил килиниб утилган.

Калит сузлар: А.Авлоний, марифатпарварлик, жадидчилик, "Тараккий", "Шухрат", "Осиё" газеталари, "Жамияти хайрия".

^

Мамлакатимизда 2016 йил кабул килинган "Ёшларга оид давлат сиёсати

тугрисида"ги ^онун, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 18.01.2021 йилдаги 23-сон карори, 2017-2021 йилларга мулжалланган

У ЯГ» СНГ Я ТТТ ЯГ» РТТЛЯТ^Т^ТДаРТД Р^ГЧТЛТ^ТТТЛТГЯГ'ТД Пг\|="31Л прцтииииг 9Й П1 9П99

Хдракатлар стратегияси, Узбекистон Республикаси Президентининг 28.01.2022

т-

йилдаги ПФ-60-сон Фармони яъни 2022 — 2026-йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг Тараккиёт Стратегияси тугрисида ва Узбекистон Ёшлар Иттифокининг ташкил этилиши юртимизда усиб-униб келаётган ёш авлодни хар томонлама баркамол инсонлар этиб тарбиялаш масаласига алохида эътибор каратилган.

Мукаддас хадиси шарифларда "Ватанни севмок иймондандир" дейилган. Яъни иймони бут, виждони пок хар бир инсон Ватанини севади, уни ганимлар кузидан асрайди, унинг озодлиги ва хурлиги учун доимо курашади. Х,ар бир баркамол инсон Ватан камолоти ва истикболи, эл-юртнинг озодлиги ва ободлиги, мустакиллиги учун хамма нарсани, хатто ширин жонини хам аямайди. Машхур мутафаккир Мавлоно Фузулий шундай дейди: "Менинг битта хаётим бор, борди-ю мингта хаётга эга булган такдиримда хам хаммасини Ватан учун сарфлаган булар эдим".

V V ^Л/ЛТТТТТАМТТТТП /ТЛ Г» /Л ТТТ1 Я'Т» ЛТТТТ/Л /ЛА-ППЛТУ «ЧТ/«*"» ТТТТТТТТАМТТИ «'ТТА ЛТТТ ТТ АТТТТ /\TTTTTT1 я тттт

ХХ аср бошларида фаолият олиб борган жадидларимиз ёшларни билимли,

маърифатли, уз миллатига хизмат киладиган, ватанпарвар инсонлар этиб тарбиялаш масаласига алохида эътибор каратганлар. Жумладан, улар томонидан янги усул мактаблари ташкил этилди, куплаб газета ва журналлар

чоп эттирилди, миллий театр фаолиятини йулга куйдилар. Узларининг катор асарларида ёш авлодга тугри тарбия ва таълим беришда нималарга эътибор бериш керак эканлигига алохида ургу берганлар.

Ткч N У У

Щ >

Улар каторида машхур педагог, маърифатпарвар аллома Абдулла Авлоний алохида ажралиб туради. Авлоний уз асарлари оркали ёш авлодни билим олишга, уз ватанига муносиб хизмат килишга чакиради. Тугри тарбия ва таълим оркали хар кандай муаммони ечиш мумкинлигини содда ва равон тилда баён этиб беради. "Х,ар бир миллатнинг саодати, давлатларнинг тинч ва рохати ёшларнинг яхши тарбиясига богликдир", дейди у. [3-36]

"Ватанимизнинг келажаги, халкимизнинг эртанги куни, мамлакатимизнинг жахон хамжамиятидаги обру-эътибори авваломбор фарзандларимизнинг униб-

усиб улгайиб, кандай инсон булиб хаётга кириб боришига богликдир", деган эди Биринчи Президентимиз. [1-3]

Маърифатпарвар бобомиз уз ватанини севадиган, ардоклайдиган ёшларни яхши хулк сохиби сифатида куради. Яхши хулк сифатида эса куйидагиларни алохида таъкидлаб утади: диёнат, гайрат, каноат, шижоат, илм, сабр, интизом, виждон, ватанни суймак ва бошкалар.

Яхши хулклар сохиби булган фарзандларимиз уз ватанларини нафакат авайлаб-асрашлари, балки шу юрт равнаки учун хизмат киладиган, унинг ривожланиши учун узининг бор имкониятларини сарфлайдиган инсонлар булиб вояга етиши шубхасиз.

Маърифатпарвар бобомизнинг куйидаги фикрларига эътибор беринг: "Ёшликдан бошлаб зехн ва идрокимизни кувватландурмак учун азиз умримизни уйин-кулгу, сафсата молояъни (маъносиз) каби бехуда сузлар ила уткармай, хар хил китоб, газита ва журнолларни укуб, фикримизни очмок, зехнимизни кувватландурмак лозимдур". [3-60]

Шундай экан, хакикий ватанпарвар инсонларни тарбиялашдаги энг мухим омиллар сифатида ёшларимизни буш вактларини мазмунли ташкил этиш масаласига алохида эътибор беришимиз зарур.

А.Авлоний уз карашларини узи томонидан нашр этилган "Тараккий", "Шухрат", "Осиё" каби газеталар оркали халкка етказишга интилган. Ушбу газеталар нашр этилиши такикланганидан сунг бир нечта янги усул мактабларини ташкил этган ва узи хам ушбу мактабларда дарс берган. Шу

1—Г

билан биргаликда мактаблар учун бир нечта дарсликлар чоп эттирган. Жумладан; "Биринчи муаллим", "Иккинчи муаллим", "Туркий гулистон ёхуд ахлок" кабилар. Авлоний томонидан ташкил этилган мактабларда болаларга таълим-тарбия беришда уларга хам замонавий билимлар бериш, хам миллий ахлокий масалаларга алохида эътибор каратилганлиги билан ажралиб туради. Шу билан биргаликда, билим олишга имкони булмаган, ота-онасиз болаларнинг билим олиши, савод чикаришига бевосита ёрдам бериш максадида

1909 йил "Жамияти хайрия" ташкилотини ташкил этганлиги мухим ахамиятга эга.[4-73)

| Й*'

Ж ** *ч>

Щ >

А.Авлонийнинг карашларини умумлаштириб, ёшларимизни ватанпарвар инсонлар килиб вояга етказиш учун куйидагиларга алохида ахамият каратилганлигини таъкидлаш жоиз:

Биринчидан, хар бир ота-она фарзанд тарбиясида чукур масъулиятни англаган холда эътибор каратиши зарур;

Иккинчидан, мактабгача таълим муассасалари ва умумий урта таълим муассасаларида фаолият олиб бораётган тарбиячилар хамда педагогларимиз хар бир боланинг кобилият ва истеъдодини юзага чикаришда жонбозлик

курсатишлари, шунингдек, хар бир болага булажак шахс сифатида карашлари керак;

г

Учинчидан, ота-оналар уз фарзандларини ёшликдан жисмонан бакувват ва кучли килиб тарбиялаш учун уларга соглом турмуш тарзига, шахсий гигиенага ва уз вактида тугри овкатланишга маъсулият билан етарлича шарт-шароит яратиб бериши лозим;

Туртинчидаг, ёшларимизни уз Ватани тарихи билан якиндан таништириш максадида музейларга, тарихий шахарларга саёхатларга олиб бориш мухим ахамиятга эга эканлиги таъкидланади.

ттт

Шу нарсани унутмаслик лозимки, оилада, таълим муассасаларида, жумладан, мактабгача таълим ва умумий урта таълим тизими ёшларимизни хар

томонлама усиб-улгайишларида нихоятда мухим ахамиятга эга. Шу сабабли хам айнан шу даврда ёшларни буш вактларини тугри таксимлаш, уларни буш вактларини мазмунли утказишлари учун етарли шарт-шароит яратиб бериш мухим омил булиб хизмат килади.

Биз бугун нихол экиб, эртаси куни ундан мева беришни талаб килолмаймиз. Нихолни эккандан сунг уни эътибор билан парвариш килишимиз, вактида тагини юмшатишимиз, сувини куйишимиз, ёзнинг иссик, кишнинг совук кунларидан асраб-авайлашимиз керак. Шундагина, у бизга кутилган натижани беради.

Шу сабабли хам фарзанд тарбиясига факат бир киши ёки кайсидир ташкилот ёхуд муассасанинг иши сифатида караш мутлако нотугри. Бугун биз тарбиялаётган ёшлар жамиятимизнинг, ватанимизнинг эртанги эгаларидир. Уларга хар биримиз, ким булишимиздан, кайси сохада фаолият олиб боришимиздан катъий назар, хеч качон локайдлик билан муносабатда булмаслигимиз керак. Чунки, "хар бир миллатнинг тараккий ва таолийси ёшларнинг илм ва маърифатига, хунар ва санъатига богликдур". [3-50]

Хулоса килиш мумкинки, бугунги Узбекистон ёш авлод вакили Тумарис, Широк, Спитамен, Муканна, Темур Малик, Нажмиддин Кубро, Жалолиддин Мангуберди, Амир Темур, Мирзо Бобур сингари саркардалар, Хоразмий, Ибн Сино, Беруний, Фаргоний, Бухорий, Термизий ва бошка куплаб буюк

-и-

:ш ^ » Г

Я* >2+

аждодларимизнинг муносиб давомчилари булишларини истасак бугун уларнинг маънавий-ахлокий тарбиясига хар качонгидан хам купрок ахамият беришимиз даркор.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. И.А.Каримов. Юксак маънавият - енгилмас куч. Т.: Маънавият. 2016 й

2. А.Авлоний. Танланган асарлар. 1-жилд. Т.: Маънавият. 2006 й

3. А.Авлоний. Танланган асарлар. 2-жилд. Т.: Маънавият. 2006 й

4. Узбекистон миллий энциклопедияси. 1-жилд. Т.: "Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2000 й.

иф

эй* >*

•ЯГ У

3 ж**

ЩУ>

|>3*:

т>с

Я

Щ >

^Н >

Ы:>

3 >3»

ы >

?

Ы >

ы >

ут*

]>Ж ц

|:Н> Ы >

щ >

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.