Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ-ИЛМ, ФАН СОҲАСИ РИВОЖИНИНГ ОМИЛИ СИФАТИДА'

ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ-ИЛМ, ФАН СОҲАСИ РИВОЖИНИНГ ОМИЛИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
360
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Oriental Art and Culture
Область наук
Ключевые слова
тарбия / ғоя / ренессанс / мусиқа / ритмика / таълим / санъат / педагог / оптималлаштириш / репертуар / концерт / мустақил таълим / ижод / композитор / бастакор / рақс / ансамбль / education / idea / renaissance / music / rhythm / education / art / pedagogue / optimization / repertoire / concert / independent education / creativity / composer / composer / dance / ensemble.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Н.Шерматов

Ушбу мақолада муаллиф давлатимиз томонидан илгари сурилган ғоялар, таълим соҳасида олиб борилаётган ислоҳотлар, таълим-тарбия тизимини такомиллаштиришда мусиқа санъатининг ўрни ва ўқитиш усуллари ҳақида сўз юритган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF EDUCATIONAL SYSTEM AS A FACTOR OF DEVELOPMENT IN SCIENCE

In this article, the author spoke about the ideas put forward by our state, the reforms in the field of education, the role of music in improving the education system and teaching methods.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ-ИЛМ, ФАН СОҲАСИ РИВОЖИНИНГ ОМИЛИ СИФАТИДА»

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Issue 5 / 2020 ISSN 2181-063X

ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ-ИЛМ, ФАН СОХДСИ РИВОЖИНИНГ ОМИЛИ СИФАТИДА

Н.Шерматов

Узбекистон давлат санъат ва маданият институти

Аннотация: Ушбу маколада муаллиф давлатимиз томонидан илгари сурилган гоялар, таълим сохасида олиб борилаётган ислохотлар, таълим-тарбия тизимини такомиллаштиришда мусика санъатининг урни ва укитиш усуллари хакида суз юритган.

Калит сузлар: тарбия, гоя, ренессанс, мусика, ритмика, таълим, санъат, педагог, оптималлаштириш, репертуар, концерт, мустакил таълим, ижод, композитор, бастакор, ракс, ансамбль.

IMPROVEMENT OF EDUCATIONAL SYSTEM AS A FACTOR OF

DEVELOPMENT IN SCIENCE

N.Shermatov

Uzbekistan State Institute of Arts and Culture

Abstract: In this article, the author spoke about the ideas put forward by our state, the reforms in the field of education, the role of music in improving the education system and teaching methods.

Keywords: education, idea, renaissance, music, rhythm, education, art, pedagogue, optimization, repertoire, concert, independent education, creativity, composer, composer, dance, ensemble.

Таълим сохасидаги туб ислохотларнинг асосий максади жахон андозалари асосида билим бериш ва ракобатдош кадрлар тайёрлашга каратилган. Шу сабабдан, 2020 йил 30 октябрь куни Президент Ш.М.Мирзиёев раислигида мамлакатимизда таълим-тарбия тизимини такомиллаштириш, илм-фан сохаси ривожини жадаллаштириш масалалари мухокамаси булиб утди. Видеоселектор йигилишида давлатимиз рахбари "Укитувчи ва мураббийлар" куни муносабати билан соха вакилларига йуллаган табрик нуткида таъкидлаганидек, тараккиётнинг тамал тоши хам, мамлакатни кудратли, миллатни буюк киладиган куч хам илм-фан, таълим ва тарбиядир. Узбекистонда таълим тизимини комплекс ривожлантириш, малакали кадрлар тайёрлаш максадларига катта куч ва маблаглар йуналтирилмокда. Мактабгача таълим,

мактаб ва олий таълим тизимлари, илмий-тадк;ик;от муассасалари фаолиятида сифат узгаришлари руй бермокда.

"Биз устозни отадай улуг деб билган, доимо ардоклаган маърифатпарвар халкнинг вакилларимиз. Мен хам укитувчи, муаллим деганда узим учун энг азиз ва хурматли булган, зиёли ва замонавий, самимий ва мехрибон инсонларни тасаввур киламан. Чунки хаммамизга хам шу муаллим сабок ва таълим бериб, мехрибон ота-оналаримиз каторида тарбиялаган" - деди давлат рахбари йигилиш аввалида. Бугунги кунда мамлакатимизда Узбекистоннинг янги тараккиёт даври пойдеворини яратиш масаласига катта эътибор каратилмокда. Бунда энг якин кумакчи устоз ва мураббийлар, илмий ва ижодкор зиёлилардир. Х,ар бир оила, хар бир бола хаёти мактаб билан богланган экан, бу масала давлатнинг, жамиятнинг энг мухим иши эканлиги таъкидланмокда. Президентимизнинг Янги Узбекистонни барпо этишдаги энг асосий омиллардан бири мактаб эканлиги, укитувчиларимизнинг жамиятдаги мавкеини ошириш, ёшларимизни илм-фанга йуналтириш, унга эришиш учун зарур шарт-шароитлар яратишга каратилган бир канча вазифаларни белгилаб берганликлари, хамда Уйгониш даври-Учинчи Ренессанснинг пойдеворини куриш умуммиллий гоя даражасига кутарилиши хакида айтиб утилди.

Шахс ривожланишига самарали таъсир курсатадиган ва маданиятини юксалтирадиган мухим омиллардан бири мусикий тарбиядир. Талаба-ёшларимизни маънавий етук, комил инсон этиб тарбиялаш, булажак укитувчиларни олий даргохларда тайёрлаш жараёни катта масъулиятни талаб килади. Зеро, Президент уз нуткида айтганларидай: "Х,аммамиз азиз фарзандларимиз хаёти ва такдирини укитувчи ва мураббийларга ишониб топширамиз"

Бугунги кунда олий таълим муассасаларда таълим жараёнларини янада такомиллаштириш максадида укув режадаги мавжуд фанлар хар бир блок фанларини заруриятга ва соха хусусиятидан келиб чикиб оптималлаштиришга ёки кискартиришга, шунингдек, мутахассислик фанлари ва амалиётга алохида эътибор каратилмокда. Шуни инобатга олган холда педагогика университети ва институтларининг мусика таълими йуналиши бакалавриат талабалари учун замонавий фанлар сирасига кирувчи "Мусикий-ритмик харакатлар"фанидан бугунги куннинг замонавий билимлари билан янгиланган ва кайта ишланган намунавий дастури ишлаб чикилди. Дастурда фаннинг назарий ва амалий жихатларига алохида эътибор каратилган булиб, хар бир мутахассис эгаллаши лозим булган билим, куникма ва малакага куйиладиган талаблар, фаннинг бошка фанлар билан услубий жихатдан узвий кетма-кетлиги, укитишда замонавий ахборот ва педагогик технологияларнинг кулланилиши, фаннинг амалий машгулотлари мазмуни ва уларга доир тавсиялар, мустакил ишни ташкил

этишнинг шакли ва мазмуни, дастурнинг информацион-услубий таъминоти, фойдаланиладиган асосий дарсликлар ва укув кулланмалар руйхати келтирилган. Ушбу фаннинг максади талабаларнинг укув жараёнида олган билимларини ракс ансамбли ва якка ижрочилик сифатида мужассамлаштириш, келажакда укитувчилик фаолиятида ракс ансамбллари ташкил килиш йулларини, талаба ва укувчиларнинг укишдан буш вактларини тугри ташкил килиш, номоддий маданий меросга тугри ёндашишга, уларнинг тафаккур ва хиссиётларини ривожлантира бориб гоявий-бадиий ва маънавий тарбиясига ижобий таъсир курсатишдан иборатдир. Мазкур фан булажак педагогларга умумтаълим мактабларида турли хил ансамблларни ташкил эта олиш, репертуар танлай олиш, концерт чикишларини уюштириш малакаларини эгаллашга кумаклашади. Уларга назарий билимлар, амалий куникмалар, ижодий ходиса ва жараёнларга услубий ёндашув хамда илмий дунёкарашини шакллантиришга ёрдам беради. Хусусан, ракс ансамблларни ташкил килиш хакидаги амалий маълумотларни билишда, ракс ижро усуллари, мактаблари, мусика ва харакатлардан тугри фойдалана олишда, якка ва гурухли ракс асарларни урганиш, тахлил кила олиш, ижодий ходиса ва жараёнларни тахлил килиш усулларини куллаш, ижро этиш техникаси ва ракс сахналаштиришда асосий омил булиб хизмат килади.

Мусикий-ритмик харакатлар фани оркали ракс санъати тарихи, шаклланиши хакида маълумотга эга булишади ва улар хакида кизикарли сухбатлар утказа олишга имконият яратилади. Профессор Л.А.Авдееванинг "Узбек миллий ракси тарихидан" номли монографиясида узбек раксининг кадим замонлардан 2000 - йилларгача босиб утган ривожланиш йули тахлил килинган. Мазкур тадкикотда ракс санъати билан боглик куплаб тарихий манбалар, яъни археологик, этнографик, адабий маълумотлар келтирган.

Ракс санъати нафакат тана аъзолари харакати, балки инсон рухияти, маънавияти ва маданияти кузгуси хамдир.1 Ёш педагогларга ракс ижро этишни ургатиш жараёни улар томонидан ижро асосларини онгли равишда пухта эгаллаши, ижро учун зарур булган куникмаларни хосил килиши ва уларни амалда куллай олиши хамда мустакил ижодий фикрлаш ва кузатиш кобилиятларини ривожлантириш, шунингдек, эстетик дидини шакллантиришга каратилган.

Ракс санъатини урганиш халк чолгу асбоблари журлигида ташкил этилади. Асосан, узбек ракс мактабларининг асосий холат ва харакатларини ургатишда, гурухли ва якка ижрочилик махорати устида ишлашда, болалар ва катта ёшдагилар учун миллий ракслар сахналаштиришнинг илгор анъаналаридан

1 НамДУ илмий ахборотномаси - Научный вестник НамГУ 2019 йил 4-сон. 379 бет.

ш

фойдаланишда хамда ракс ансамблига ракс сахналаштиришда доира ва кашкар рубоби чолгу асбобларидан бастакорлар яратган ракс куйлари кенг фойдаланилади. Мумтоз (классик) ва жахон халк раксларини урганишда эса фортепиано чолгу асбобида Европа классик композиторларининг мусикаларидан фойдаланиш максадга мувофикдир.

Мусикий-ритмик харакатлар фани оркали булажак педагогларда ургатилган раксни ижро этиш малакалари шаклланади. Узбек меросий ракс асарлари намунасини мукаммал ижро этиш билим ва махоратига эга булишади, ракс ансамбли ва бошка ижодий жамоа билан хамкорликда ишлай олиш малакаларини эгаллашади.

Ёш педагогларга мусикий-ритмик харакатлар фанидан мустакил таълимга хам катта эътибор каратилади. Бу тарзда олинган таълим ва машгулотлар мустакил ишлаш куникмасини беради. Мустакил фикрлаш борасида талаба уз укитувчисининг курсатма ва фикрларига кур-курона эргашиб бойсуниши эмас, балки бирон масала юзасидан узининг шахсий муносабатини ижро оркали билдира олиши керак. Талабанинг мустакил машгулотларида ракс ижрочилиги санъатига онгли муносабати етакчи вазифани утайди. Ракс ижросини урганиш жараёнида яхши йулга куйилган, мунтазам равишда амалга ошириладиган уй машгулотларининг ахамияти жуда каттадир. Бунда машгулотлар давомида талабанинг мехнатга булган онгли муносабати шакллана боради. Баъзи укитувчилар уз талабаларига керагидан ортик хомийлик курсатиб, уларни мустакил мехнат килишларига халакит берадилар. Аксинча, талабаларнинг мустакил мехнат килишлари учун канчалик эрта имконият яратилса, унинг натижаси шунчалик тез кузга ташланади.

Хулоса урнида шуни таъкидлаб утиш жоизки, таълим-тарбия тизимини такомиллаштириш илм-фан сохаси ривожининг мухим омили экан, бугунги кунда буюк аждодларимизнинг муносиб авлоди булишимиз лозим. Уйгониш даври-Учинчи Ренессанс пойдеворини яратишда таълим сохаси вакиллари сифатида уз ижодий ва илмий ишларимиз билан хиссамизни кушишни максад килиб олишимиз хамда давлатимиз томонидан куйилган вазифаларни амалга оширишда етакчилар сафида булишимиз даркор.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халкимиз билан бирга курамиз. 2017 й.

2. 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича ХДРАКАТЛАР СТРАТЕГИЯСИнинг 4 булими.

3. Президент Ш.М.Мирзиёевнинг "Укитувчи ва мураббийлар" куни муносабати билан соха вакилларига йуллаган табрик нуткидан. 2020 йил 30-октябрь.

4. Авдеева Л. Узбек миллий ракси тарихидан. Тошкент. 2001й.

5. Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Тарбияда инновацион технологиялар.201 йил 105 бет.

6. Н.Э.Абрайкулова. "Муножот" ракси ва унинг хореографик талкини. НамДУ илмий ахборотномаси - Научный вестник НамГУ 2019 йил 4-сон.379 бет.

7. Н.Э.Абрайкулова, З.К.Фазлиева. The role of dance in opening of the idea of the performance and in the art of cinema. Academician an international multidisciplinary research journal.2019 йил.май.№5.158-162 б.

References

1. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халкимиз билан бирга курамиз. 2017 й.

2. 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича ХДРАКАТЛАР СТРАТЕГИЯСИнинг 4 булими.

3. Президент Ш.М.Мирзиёевнинг "Укитувчи ва мураббийлар" куни муносабати билан соха вакилларига йуллаган табрик нуткидан. 2020 йил 30-октябрь.

4. Авдеева Л. Узбек миллий ракси тарихидан. Тошкент. 2001й.

5. Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Тарбияда инновацион технологиялар.201 йил 105 бет.

6. Н.Э.Абрайкулова. "Муножот" ракси ва унинг хореографик талкини. НамДУ илмий ахборотномаси - Научный вестник НамГУ 2019 йил 4-сон.379 бет.

7. Н.Э.Абрайкулова, З.К.Фазлиева. The role of dance in opening of the idea of the performance and in the art of cinema. Academician an international multidisciplinary research journal.2019 йил.май.№5.158-162 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.