Научная статья на тему 'ЁШЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ КЎНИКМАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ'

ЁШЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ КЎНИКМАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экологические биотехнологии»

38
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
: Экологик тарбия / ижтимоий тарбия / экологик онг / тарбия механизмлари / инсон ва табиат муносабатлари / Экологическое воспитание / социальное воспитание / экологическое сознание / механизмы воспитания / отношения человека и природы

Аннотация научной статьи по экологическим биотехнологиям, автор научной работы — Э. Т. Хусанов

Мазкур мақолада муаллиф экологик тарбия масалаларига жиддий ѐндашувни ҳозирги даврнинг муҳим муаммоси сифатида таъкидлаган. Дарс ва дарсдан ташқари машғулотларда экологик тарбия механизмларини такомиллаштиришга қаратилган масалалар бўйича фикр-мулоҳазалар баѐн этилган. Экологик онг ва маданиятни ривожлантириш, олинган назарий билим ва кўникмаларни табиат ва жамият муносабатларида доимий қўллаб боришни такомиллаштиришга аҳамият қаратилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В данной статье автор сделал акцент на серьезном подходе к вопросам экологического образования как важной проблеме современности. Мнения по вопросам, направленным на совершенствование механизмов экологического образования, были представлены на уроках и внеклассных мероприятиях. Акцентируется внимание на развитии экологического сознания и культуры, совершенствовании непрерывного использования приобретенных теоретических знаний и навыков в отношениях с природой и обществом

Текст научной работы на тему «ЁШЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ КЎНИКМАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ»

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-899-903

ЁШЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ КУНИКМАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ

Э. Т. Хусанов

УзМУ Ижтимоий фанлар факультети Педагогика ва умумий психология

кафедраси таянч докторанти

Мазкур маколада муаллиф экологик тарбия масалаларига жиддий ёндашувни хозирги даврнинг мухим муаммоси сифатида таъкидлаган. Дарс ва дарсдан ташкари машгулотларда экологик тарбия механизмларини такомиллаштиришга каратилган масалалар буйича фикр-мулохазалар баён этилган. Экологик онг ва маданиятни ривожлантириш, олинган назарий билим ва куникмаларни табиат ва жамият муносабатларида доимий куллаб боришни такомиллаштиришга ахамият каратилган.

Калит сузлар: Экологик тарбия, ижтимоий тарбия, экологик онг, тарбия механизмлари, инсон ва табиат муносабатлари

В данной статье автор сделал акцент на серьезном подходе к вопросам экологического образования как важной проблеме современности. Мнения по вопросам, направленным на совершенствование механизмов экологического образования, были представлены на уроках и внеклассных мероприятиях. Акцентируется внимание на развитии экологического сознания и культуры, совершенствовании непрерывного использования приобретенных теоретических знаний и навыков в отношениях с природой и обществом.

Ключевые слова: Экологическое воспитание, социальное воспитание, экологическое сознание, механизмы воспитания, отношения человека и природы.

In this article, the author emphasized a serious approach to the issues of environmental education as an important problem of the present time. Opinions on issues aimed at improving the mechanisms of environmental education were presented in class and extracurricular activities.

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

The importance is focused on the development of ecological

April, 2023

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-899-903

awareness and culture, the improvement of the continuous use of acquired theoretical knowledge and skills in relations with nature and society.

Keywords: Ecological education, social education, ecological awareness, mechanisms of education, human-nature relations

Экологик тарбия ва таълим муаммоси доимо жамият тараккиёти давомида мавжуд булган ва бундан кейин хам мавжуд булиб колади. Экологик таълим-тарбия келажакда инсониятнинг куплаб муаммоларининг олдини олишга хизмат килувчи чора-тадбир ва воситалардан бири эканлигини олимлар ва тадкикотчилар уз илмий ишларида таъкидлаб келмокдалар. Экологик тарбияни инсон хаётини бошлангич даврларидан оила, богча, мактаб хаётидан бошлаш мухим ахамият касб этади. Мактаб укувчиларида экологик маданият асосларини шакллантириш мазмуни, усуллари ва шаклларини ривожлантириб бориш, шунингдек, болаларнинг табиий объектлар билан доимий алокаси учун зарур шарт-шароитларни яратишни талаб килади. Сунгги пайтларда экологик таълим ва тарбияга тобора купрок эътибор каратилмокда, чунки бусиз цивилизация ривожланишининг энг мухим муаммоларини хал килиш мумкин эмас. Биз чексиз янги техника-технологияларни жорий килишимиз мумкин, янги ускуналар сотиб олишимиз ва янги объектлар куришимиз мумкин, аммо буларнинг барчаси хар бир киши атроф-мухит холати учун жавобгарликни хис килмаса, табиат билан жамият муносабатларида кескинликка йул куйилса, керакли самарани бермайди. Шундай экан ёшларга мактабда таълим-тарбия олишларида доимо экологик тарбия элементларини тушунтириб бориш максадга мувофикдир. Бугунги кунда экологик маданият умумтаълим мактаби битирувчисининг ижтимоий фаоллиги ва фукаролик етуклигининг мухим куринишига айланиб бормокда. Айнан умумтаълим мактаби ёшларда табиатга масъулиятли муносабатни шакллантиришга чакирилади. Ушбу мухим ижтимоий вазифани барчани саъй-харакатлари балки, бутун укитувчилар жамоасининг мактабдаги таълим жараёнининг барча элементларига киритилган холда метасубъект асосидаги тизимли ишлаши билан муваффакиятли хал килиш мумкин. Болаларда табиатга масъулиятли муносабатни шакллантириш мураккаб ва узок давом этадиган ижтимоий-педагогик жараёндир. Кузланган максадларга эришиш учун кулланиладиган усулларни нафакат таълимнинг хозирги синф-дарс шакли шароитида, балки синфдан ва синфдан ташкари ишлар тизимида хам куллаш мумкин.

April, 2023

National University of Uzbekistan

Google Scholar indexed

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-899-903

Инсоннинг атроф-мухитга муносабати ривожланишнинг бир неча узаро боглик боскичларидан утади: биринчи боскичда атроф-мухитни мухофаза килишга тайёрлик шаклланади ва ривожланади; иккинчисида - атроф-мухитга муносабат идеали шаклланади; укувчининг атроф-мухитни мухофаза килиш кобилияти ривожланади. Бу жараёнда табиий мухитга нисбатан кадрият йуналишлари ва карорлар кабул килиш тажрибаси фаол шаклланади.

Шунинг учун табиий фанлар дарслари мавзуларида ва синфдан ташкари машгулотларда табиат билан мулокот килиш, унинг гузаллигини идрок этишдан кувонч уйготиш, сезгир сезгирлик ва мехр-окибат, доимий харакатнинг яширин сабабларини тушуниш ва реал дунёни янгилашга катта эътибор бериш лозим. Табиий мухитни илмий-когнитив ва хиссий-эстетик идрок этиш ва инсонни табиат билан муносабатларида уйгунликка эришиш масалалари хар доим хам илм-фан ва жамият ривожланишида мухим ахамият касб этган.

Табиий фанларни укитишда купрок экологик муаммоларга ёндашиб дарс машгулотларини олиб бориш, мавзуларни мазмунан танлаб олиш ва креатив ёндашишни ривожлантириб бориш зарур. Масалан География фанини укитишнинг айрим масалаларини куриб чикамиз. Табиатдан фойдаланиш маданиятини шакллантириш буйича ишларнинг асосий йуналиши инсоннинг табиатга аралашуви окибатларини моделлаштиришдир. Атроф-мухит, табиат, ахоли, халк хужалигининг асосий тармоклари, табиий иктисодий зоналар ва худудларда инсоннинг узгаришининг энг ёркин мисоллари урганилади. Махаллий, минтакавий ва глобал даражадаги экологик муаммоларнинг табиий ва антропоген сабаблари куриб чикилади. Табиатни асраб-авайлаш, одамларни табиий ва техноген ходисалардан химоя килиш чоралари куриш нуктаи-назари талкин килинади. Дарсларда биз иктисодиёт тармокларининг атроф-мухитга таъсири муаммоларини куриб чикамиз, булар эенергетика, кишлок хужалиги, кимё, селлюлоза-когоз саноати ва бошкалар. Асосий вазифа нафакат Ер ва харитада экологик муаммоларни аниклаш учун географик билимлар тизимини шакллантириш, балки укувчиларни атроф-мухитни саклаш ва сифатини яхшилаш учун олинган билимларни кундалик хаётда куллаш усуллари билан куроллантиришдир. Куйидаги тушунчаларни доимий ривожлантириб, экологик тарбия элементларини бойитиб бориш зарур: - инсон хужалик фаолиятининг литосфера, гидросфера, атмосфера, биосферага таъсирини билиш ва тушуниш; уларни химоя килиш чоралари. Инсоннинг табиий

April, 2023

901

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-899-903

ресурслардан, фойдали казилмалардан фойдаланиш ва уларни мухофаза килишдаги фаолияти. Табиатдан фойдаланишнинг асосий турлари. Атроф мухитнинг ифлосланиш манбалари, атроф-мухитдаги одамларнинг хатти-харакатлари коидалари, табиий ва техноген ходисалардан химоя килиш чоралари.

- картографик, статистик, ахборот материалларини умумлаштира олиш, мамлакатларнинг маъмурий-худудий ва сиёсий-маъмурий булиниш хариталарини тахлил килиш, табиат хусусиятларининг одамлар хаёти ва хужалик фаолиятига таъсирини аниклай олиш. Узи яшаб турган ва дунёнинг турли минтакаларида экологик вазиятни бахолаш.

- географик тадкикотнинг замонавий усулларидан ва географик ахборот манбаларидан фойдаланиш, уларни амалий куллаш даражасига етказиш; табиий цикл фанлари курси материали билимларидан хар томонлама фойдаланиш. Ер ва харитада экологик муаммоларни аниклаш учун географик билимларни куллаш, атроф-мухитни саклаш ва сифатини яхшилаш йулларини топиш;

- мактабда, жамоатчилик орасида экологик билим ва куникмаларни таргиб килиш, уз худуди табиатини мухофаза килиш буйича ижтимоий фойдали фаолиятга муносиб хисса кушиш.

Экологик таълим-тарбия масалаларини нафакат география фани машгулотларида балки бошка фан мавзуларига боглаб хал килиш мумкин. Аввало укитувчиларнинг инсон ва табиат муносабатларига бефарк булмаслиги ва ёш авлодни атроф-мухитни мухофаза килишни одатга айлантириб боришларида педагогик махорат ва тажрибаларини куллашлари максадга мувофикдир. Экологик тарбия механизмларини такомиллаштиришда нафакат табиий фанларни укитиш нуктаи-назаридан ёндашиш, балки, барча фанларни укитишда узлуксиз экологик тарбияга ахамият бериш долзарбдир.

REFERENCES

1. Хамрокулова, Ш. Э. (2020). ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ НАПРАВЛЕНИЕ УЧЕНИКОВ НА УРОКАХ ГЕОГРАФИИ. ГЕОГРАФИЯ: ПРИРОДА И ОБЩЕСТВО, 1(3).

2. Шахноза Эркиновна Хамрокулова, & Солиха Нарзуллоевна Аллаярова (2021). ЭКОЛОГИК ТАРБИЯНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТАД^ЩОТЧИЛИК КУНИКМАСИНИНГ АДАМИЯТИ. Academic research in

educational sciences, 2 (11), 1089-1094.

April, 2023

National University of Uzbekistan

Google Scholar indexed

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-899-903

3. Хамрокулова Шахноза Эркиновна (2022). УМУМИЙ УРТА ТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИ Ю^ОРИ СИНФЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ БЕРИШНИНГ ПЕДАГОГИК-ДАСТУРИЙ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ. Современное образование (Узбекистан), (3 (112)), 47-52.

4. Шахноза Эркиновна Хамрокулова (2021). УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ЭКОЛОГИК ТАЪЛИМ-ТАРБИЯНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ. Academic research in educational sciences, 2 (3), 379-384. doi: 10.24411/2181-1385-2021-00413

5. Ш. Э. Хамрокулова (2021). ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ АХДМИЯТИ. Academic research in educational sciences, 2 (NUU Conference 1), 286-289.

6. З. А. Абдуазимова (2022). ШАХС-ЭСТЕТИК ДИДИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ЭКО-ЭСТЕТИК МАДАНИЯТ. Academic research in educational sciences, 3 (NUU Conference 2), 110-114. doi: 10.24412/2181-13852022-2-110-114

7. Лалихон Ашуралиевна Мухамеджанова, Сергей Иванович Ивентьев, Мавлуда Рахимшикова ЗНАЧЕНИЕ НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ В СОВРЕМЕННОЕ ВРЕМЯ // Academic research in educational sciences. 2022. №NUU Conference 2. URL: https: //cyberleninka.ru/artirie/n/znacheme-nravstvennogo-vospitaniya-v-sovremennoe-vremya

® о

April, 20231

International Scientific and Practical Conference

©

О

903

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.