Научная статья на тему 'УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИ ЮҚОРИ СИНФЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ БЕРИШНИНГ ПЕДАГОГИК–ДАСТУРИЙ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ'

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИ ЮҚОРИ СИНФЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ БЕРИШНИНГ ПЕДАГОГИК–ДАСТУРИЙ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
126
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
экологик тарбия / экологик онг / ижтимоий тарбия / дастурий таъминот воситалари / анимация / модел / экологик муаммолар. / экологическое образование / экологическое сознание / социальное образование / программное обеспечение / анимация / модель / экологические проблемы.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Хамрокулова Шахноза Эркиновна

Мазкур мақола ўқувчиларда экологик тарбия кўникмалари ва механизмларини такомиллаштиришда дастурий таъминот воситаларидан фойдалана олиш масалалари кўриб чиқилган. Онлайн ресурслар сифати ва мазмунини ошириш, ўқув тарбиявий платформалар сони ва сифатига аҳамият қаратиш, алгоритмлар ва модуллар имплементацияси масалаларига эътибор қаратилган. Фан-техника тараққиёти даврида ўқувчиларда компьютер технологиялари билан ишлаш кўникмалари такомиллашиши таълим-тарбия жараёнига уйғунлаштириш масалаларига алоҳида эътибор қаратишни талаб қилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕДАГОГИКО-ПРОГРАММНАЯ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ В СТАРШИХ КЛАССАХ ОБЩЕОБРАЗВОАТЕЛЬНЫХ СРЕДНИХ ШКОЛ

В данной статье рассматривается использование программных средств для совершенствования навыков и механизмов экологического образования учащихся. Уделено внимание улучшению качества и содержания онлайн-ресурсов, увеличению количества и качества образовательных площадок, внедрению алгоритмов и модулей. Развитие компьютерных навыков у студентов в период научно-технического развития требует особого внимания к вопросам адаптации к учебному процессу.

Текст научной работы на тему «УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИ ЮҚОРИ СИНФЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ БЕРИШНИНГ ПЕДАГОГИК–ДАСТУРИЙ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ»

Хамрокулова Шахноза Эркиновна,

Мирзо УлуFбек номидаги Узбекистан Миллий Университети "Педагогика ва умумий психология" кафедраси таянч докторанти (PhD)

УМУМИЙ УРТА ТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИ ЮДОРИ СИНФЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ БЕРИШНИНГ ПЕДАГОГИК-ДАСТУРИЙ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ

УУК: 371.485

ХАМРОКУЛОВА Ш.Э. УМУМИЙ УРТА ТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИ ЮКОРИ СИНФЛАРДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ БЕРИШНИНГ ПЕДАГОГИК-ДАСТУРИЙ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ

Мазкур мак,ола укувчиларда экологик тарбия куникмалари ва механизмларини такомил-лаштиришда дастурий таъминот воситаларидан фойдалана олиш масалалари куриб чикилган. Онлайн ресурслар сифати ва мазмунини ошириш, укув тарбиявий платформалар сони ва сифа-тига ах,амият каратиш, алгоритмлар ва модуллар имплементацияси масалаларига эътибор каратилган. Фан-техника тараккиёти даврида укувчиларда компьютер технологиялари билан ишлаш куникмалари такомиллашиши таълим-тарбия жараёнига уЙFунлаштириш масалаларига алох,ида эътибор каратишни талаб килади.

Таянч суз ва тушунчалар: экологик тарбия, экологик онг, ижтимоий тарбия, дастурий таъминот воситалари, анимация, модел, экологик муаммолар.

ХАМРОКУЛОВА Ш.Э. ПЕДАГОГИКО-ПРОГРАММНАЯ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ В СТАРШИХ КЛАССАХ ОБЩЕОБРАЗВОАТЕЛЬНЫХ СРЕДНИХ ШКОЛ

В данной статье рассматривается использование программных средств для совершенствования навыков и механизмов экологического образования учащихся. Уделено внимание улучшению качества и содержания онлайн-ресурсов, увеличению количества и качества образовательных площадок, внедрению алгоритмов и модулей. Развитие компьютерных навыков у студентов в период научно-технического развития требует особого внимания к вопросам адаптации к учебному процессу.

Ключевые слова и понятия: экологическое образование, экологическое сознание, социальное образование, программное обеспечение, анимация, модель, экологические проблемы.

KHAMROKULOVA SH.E. PEDAGOGICAL AND PROGRAM IMPLEMENTATION OF ENVIRONMENTAL EDUCATION IN HIGH GRADES OF GENERAL SECONDARY SCHOOLS

This article discusses the use of software tools to improve the skills and mechanisms of environmental education of students. Improving the quality and content of online resources, focusing on the quantity and quality of educational sites, introducing algorithms and modules. The development of computer skills among students in the period of scientific and technological development requires special attention to the issues of adaptation to the educational process.

Key words and concepts: ecological education, ecological consciousness, social education, software, animation, model, ecological problems.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 3 (112)

Кириш. Умумий урта таълим мактабла-рида экологик тарбия беришнинг замонавий куриниш, шакл мазмунини ошириш хозирги кун талаби. Фан техника тарак,к,иёти ва замонавий компьютер тармокларининг ривожланиши бугун шундай талаблар куймокдаки, фан дастурларини мазмунан бойитиш, ижтимоий онгни устириш, табиат ва жамият олдидаги алокадорликда уйfунликка эришиш масалалари долзарб булиб турибти.

Инсоният ривожланиши, фан - техника тараккиёти омили жамият ва табиат муносабат-ларини кейинги боскичларга кутарди. Инсон-нинг табиатга булган муносабатини, экологик онг ва маданиятни юкори даражага кутариш, экологик тарбия механизмларини такомиллаш-тиришда замонавий технология воситалари-дан фойдаланиш хозирги куннинг мухим маса-ласи сифатида катта ахамият касб этади. Ёшлар-нинг турли техника ва технологиялардан фойдаланиш куникмаларининг кун сайин ривожланиши, уларнинг буш вактларини туFри ташкил килиш, интернетдаги ресурслардан туFри фойдаланиш, укув ва тарбия мазмунидаги илмий порталларни купайтириш ва шу каби маса-лаларга эътибор каратиш Узбекистон Респу-бликаси Президентининг 2020 йил 5 октяб-рдаги «Рак,амли узбекистон — 2030» стратеги-ясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида" ПФ-6079-сон, 2022 йил 28 январдаги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тарак,к,иёт Стратегияси туFрисида"ги ПФ-60-сон Фармон-ларида, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 31 декабрдаги 1059-сонли "Узлуксиз маънавий тарбия концепция-сини тасдик,лаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида"ги к,арорида белгиланган устувор вазифалардан биридир.

Айник,са дастурий таъминот воситаларидан фойдаланиш, электрон манбаа ва порталларни купайтириш, укув-тарбиявий платформалар-нинг микдори ва сифатини оширишга эътибор к,аратилмок,да. Хозирги даврда ёшларда компьютер технологияларидан фойдаланиш компе-тентлиги кун сайин ошиб бормокда. Бир томон-дан виртуал дунёнинг кенглиги, ундан фойдаланиш имкониятлари куплиги, вак,т ва харажат-ларни кискартириш имкониятларини таъкид-лаб утсак, иккинчи томондан ёш авлод ургимчак турига жуда к,аттик, боFланиб к,олмаслигини таъ-

минлаш, буш вактларини туFри ташкил этиш, интернетдан фойдаланадиган порталларнинг мазмуни ва сифатига ахамият бериш, таълим тизимида маънавий - ахлок,ий - ижтимоий тар-бияга асос буладиган материалларни узида жам-лаган ресурсларни купайтириш давлатимизнинг олдида турган мухим масаладир.

Мавзунинг долзарблиги. Жамият тарак,к,иёт этгани сайин экологик муаммолар хам кундан кунга ривожланиб, инсоният хал этиши зарур булган глобал муаммоларга айланиб улгур-ган. Табиатни севиш, ^лом мухитни яратиш, табиат компонентлари хилма-хиллигини асраш каби куникмаларни ривожлантириш хозирги ёш авлоднинг табиатга булган муносабатини шак-ллантиришда асосий урин тутади. Дастурий таъминот воситалари - вак,т ва ресурслар, харажат-лар томонидан тежамкорлиги фойдаланиш учун бир к,анча кулайликларга эга. Онлайн платфор-малар ва ресурсларда ишлашнинг кулайлиги, доимийлиги, исталган вак,тда маълумотлар олишнинг осонлиги билан бошк,а ресурслардан ажралиб туради.

Хозирги даврда ёшларда техник - технологик ва дастурий таъминот воситалари билан ишлаш компетентлигининг ривожланиши бутун жамият шу жумладан, педагоглар олдига укувчилар фойдаланадиган онлайн ресурслар базаларини такомиллаштириш, мазмунан бойитиш, укувчи-ёшлар фойдаланадиган ресурсларни такомиллаштириш масаласини куймокда. Ёшлар к,андай порталлар билан ишлайди?, буш вак,тларини нималарга сарфлайди?, онлайн ресурслар ичида таълим - тарбия мазмунидаги ресурслар салмоFи канча?, ёшлар кунгилочар дастурлар ва тармок,ларда к,анча вак,т утказяпти?, уни ичида таълим ва тарбияни тарFиб к,илувчи к,андай маз-мундаги дастурлар бор?, - деган масалалар жуда долзарб ахамиятга эга. Зеро, хозирги кунда ёшларимиз куп вак,тини ижтимоий тармок,лар ва кунгилочар дастурларда утказмокда. Маъна-вий-ахлок,ий-ижтимоий тарбия куникмаларини такомиллаштиришда онлайн ресурслар салмоFи, мазмуни ва сифатини ошириш хозирги куннинг асосий муаммоларидан бири булиб к,олмокда.

Тадк,ик,отнинг мацсади. Тадк,ик,от мак,сади -дастурий таъминот воситаларида экологик тарбия механизмларини такомиллаштириш. Таъ-лимда онлайн ресурслар, замонавий дастурий таъминот воситалари ёрдамида укувчиларда экологик тарбия куникмаларини ривожланти-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 3 (112)

ришга хозирги даврда талаб жуда катта. Мобил иловалар, онлайн ресурс ва платформалар ёрда-мида укувчиларнинг интернет тармокларидан фойдаланиш сифатини яхшилаш, ижти-моий - экологик тарбия компетентлигини оши-риш ва ёшлар буш вактларини мазмунли ташкил этишга хисса кушишдир.

Замонавий ижтимоий-экологик тарбия меха-низмларини дастурий таъминот воситаларида такомиллаштириш хозирги кунда куйидаги тала-бларни куяди:

- укувчиларда ижтимоий тарбия куникмаларини ривожлантириш;

- информацион технологиялар билан ишлаш компетенциясини такомиллаштириш;

- укитувчиларда замонавий таълим метод-ларини дарсда куллай олиши;

- ижтимоий тарбия механизмларини тако-миллаштиришда техник дастурий воситалардан фойдалана олиш;

- ахборот-коммуникацион тармоклар тизимида экологик тарбия куникмаларини ривожлантирувчи маълумот базаларини яратиш ва такомиллаштириш;

- экологик тарбия механизмларини тако-миллаштиришга хизмат киладиган ресурслар сифатини яхшилаш, маълумотларни саралашда осонлик, кулайлик, тезкорлик, маълумотлар ишончлиги ва аниклигига эришиш ва х.к.

Тадк,ик,от гипотезаси. Ижтимоий тарбия, жумладан экологик тарбия механизмларини такомиллаштиришда техник-технологик имко-ниятлардан фойдаланиб экологик тарбия меха-низмларини такомиллаштириш хусусиятла-рини аниклаш. Узини узи назорат килиш, тахлил килиш, англаш, бахолаш индикаторларини ишлаб чикиб амалга оширилса ёшларда атроф -мухитга булган адекват ёндашувни ривожланти-риш мумкин.

- экологик тарбия механизмларини дастурий таъминот воситаларида такомиллашти-ришни илмий - назарий жихатдан тахлил килиш, самарадорлигини ошириш усулларини урганиб чикиш;

- экологик тарбия индикаторларини аниклаш ва бахолаш даражаси курсаткичларини аниклаш;

- экологик тарбияланганлик даражасини аниклаш;

- экологик тарбия жараёнини мониторинг килиш моделини ишлаб чикиш;

Экологик тарбия механизмларини дастурий таъминот воситаларида такомиллаш-тиришдан мацсад: Экологик тарбия механизмларини такомиллаштиришда укувчиларда куйидаги хусусиятларни ривожлантиришга ахамият беришимиз керак:

- экообразларни тасаввур килиш, муам-моларни англаш, табиатни севиш ва асрашга ургатиш;

- экологик муаммоларни англаш, тасаввур килиш, экологик муаммоларни тасвирлаш, дастурий воситалар оркали табиатни асраб авай-лаш алгоритмларни туза олиш куникмаларини ривожлантириш;

- экологик муаммоларни кура олиш, сабаб - окибат омилларини тушуниш, тахлил килиш, муаммога нисбатан фикр билдира олиш ва буни алгоритм ва моделларда тасвирлаш куникмаларини ривожлантириш зарур.

Мавзу буйича илмий адабиётлар та^лили ва методология. Экологик таълимотлар тарихи эрамиздан аввалги кадимги даврларга бориб такалади. Аристотель асарлари, машхур хинд эпослари, Авесто каби асарларни мисол килиш мумкин. Инсон тафаккури ва онги ривожла-ниши, диний ва дунёвий таълимотлар ривожла-ниши билан экологик таълим-тарбияга ахамият бериш хам ривожланиб борди. Машхур педагог Ян Амос Коменский инсонни тарбиясида табиат асосий урин тутишини "Буюк дидактика"1 аса-рида ёритиб берган. Ян Коменский жамиятдаги жараёнлар табиат билан боFликлигини, табиат маълум конунлар асосида яратилган ва тарбия-нинг табиатга уЙFун булиш принципини, инсон табиатнинг бир кисми ва у табиатнинг бир кисми сифатида унинг энг асосий, умумий конунларига буйсунади деб тарFиб килди. Ян Коменский2 фикрича табиатнинг бу конунлари усимликлар ва хайвонлар оламида хам уз таъсирини утказиб туради ва инсон табиатнинг бир кисми ва у табиатнинг бир кисми сифатида унинг энг асосий, умумий конунларига буйсунади. Табиатнинг бу конунлари усимликлар ва хайвонлар оламида хам, шунингдек инсонга нисбатан хам уз таъсирини утказиб туради. Жан Жак Руссо3нинг

1 https://sinref. ru/000_uchebniki/03800pedagog/000_lekcii_ pedagog_01/004.htm

2 https://bank.nauchniestati.ru/primery/doklad-na-temu-ekologicheskoe-obrazovanie-v-pedagogicheskoj-nauke/

3 https://xn--j1ahfl.xn--p1ai/library/osnovnie_ pedagogicheskie_idei_zhanzhaka_russo_201520.html

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 3 (112)

фикрича болалар табиатга мувофик равишда табиий тарбияланиши лозим. У болалар тар-бияни уч манбаадан табиатдан, теварак атроф-даги одамлардан ва нарсалардан олади деб хисоблайди.

Экологик таълимнинг педагогик асослари масаласи академик И.Д. Зверев (экологик наза-рия асослари)1, А.Н.Захлебний (экологик таълимнинг педагогик асослари)2, Э.О.Турдикулов (табиий фанларни укитишда укувчиларга экологик таълим бериш муаммолари)3, И.Суравегина (биология укитишда укувчиларга экологик таълим бериш)4, бошка бир катор олимларнинг илмий тадкикот ишларида уз аксини топган.

Илмий муаммонинг цуйилиши: Замона-вий экологик тарбия компетентлигини оши-ришда хозирги кунда бир канча талабларга эътибор бериш лозим. Шу жумладан, экологик тарбия механизмларини такомиллашти-риш билан бир каторда укувчиларни экологик илмий тадкикотчилик фаолиятига йуналтириш мухим ахамиятга эга. Экотизимлар ва табиий мухит хакидаги тасаввур ва тушунчаларни хосил килиш, жараённи англаш, бахолаш, фикр билди-риш, кузатиш каби куникмаларни ривожланти-риш жуда мухим ахамият касб этади.

Имплементация5 сузи - инглиз тилида "to implement" - хаётга татбик этиш, жорий этиш, амалга ошириш маъносини билдиради. Дастурий таъминот, информатика сохаларида бирор бир Fояни амалга оширишда дастурий код ва алгоритмларни амалда куллашга туFри келади. Умумтаълим мактабларида экологик тарбия куникмаларини ривожлантириш ва тако-миллаштиришда дастурий таъминот воситала-рининг урни ва ахамиятини ошириш бевосита укувчиларнинг техник ва технологик компетентлигини устириш билан боFлик. Экологик тарбия механизмларини дастурий таъминот воситала-рида имплементация килиш - бу дастурий таъминот воситалари оркали тарбия механизмла-

1 Зверев И.Д. Экология в школьном образовании. Новый аспект образования.- М.: Знание, 1980. 96 с.

2 Захлебный А.Н. Принципы и условия экологического образования в школе/Педагогические принципы и условия экологического образования: Сб. науч.тр — М.: 1983.- С. 10-15

3 Турдикулов Э.О. Атроф мухит ва инсон. - Т.: Биоэко-сан, 1996. - 28 б.

4 Суравегина И.Т. Экология для учителя. М.: Издательский дом. 1999.-132 с.

5 https://dic.academic.ru/dic.nsf/lower/15005

рини такомиллаштириш Fояларини амалга ошириш, татбик, этиш маъносига туFри келади.

Экологик онг ва маданиятни ривожланти-ришда укувчи энг аввало, табиат компонентлари ва табиатда кечаётган вок,еа ходисаларга нис-батан туFри фикр юритишини, инсон - табиат-нинг бир к,исми эканлигини, экологик вазиятни туFри тахлил к,ила олишига кумаклашиш зарур. Ук,увчи уз яшаш худудининг табиатини мониторинг кила олиши, табиий - археологик - рекре-ацион курикланадиган характердаги худудларга оид билимларни туплаш, экологик кузатувга оид билим, куникма ва малакаларни шакллантириб бориш зарур.

Бунда бизга онлайн платформа таркибига кирувчи "экокалендарь", "кун тартиби", "кун-далик кузатишлар", "эконаклейка", "экологос" дастурлари ёрдам беради. Ушбу дастурлар кун тартиби тузиш, экологик мониторингни режа-лаштириш ва олиб бориш, экологик кузатув ишларини кай даражада кетаётганини текши-риб туриш учун жуда кулай ва укувчилар буш вактларини туFри ташкил килишга хам катта ёрдам беради. Экологик календарга табиатни мухофаза килишга, табиат байрамлари ва мухим саналарга оид маълумотлар киритиб борилади. Кун тартиби дастурида эса кунлик олиб борила-диган фаолият мазмуни тузилишига оид маълумотлар ёритилади. "Эконаклейка" ва "Экологос" дастурлари кичик ёшдаги мактаб укувчилари учун кизикарли уйинлар ва уйин натижаларига боFлик жавоблар, пазллар, савол-жавоблар, креатив топишмокларда кулланилиши мум-кин. Экологик тарбия механизмларини дастурий таъминот воситалари имплементациясини оддий ва содда алгоритмлар тузишдан бош-лаш максадга мувофик. Оддий анимациялар, содда алгоритмлар, слайд ва кетма-кетликлар укувчиларда экологик тарбия механизмларини такомиллаштиришга хизмат килади.

Анимацион дастурлардан фойдаланиш таълим ва тарбияда нима учун керак? Аввало укувчиларда янги куникмаларни ривожланти-риш учун, Анимация - универсал инструмент, укувчиларда мехнат малакасини ривожланти-ради, шунингдек, анимацион дастурларда укувчи узи бевосита катнашгани учун яхши тушунади, янги креатив фикрлар пайдо булади. Шу нуктаи -назардан укувчининг бевосита узи ишлайдиган дастурларда бажара оладиган ишларини аввало яхши тушунади, мазмун мохиятини англайди.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 3 (112)

Укувчилар бажара оладиган содда анима-цион дастурлардан бири - Blender анимацион дастурининг афзалликларини куриб чикамиз. Blender1 - бу 3D анимацион дастури булиб, у укув анимацион такдимот ва клиплар яра-тишни анча осонлаштиради. Blenderнинг хусу-сиятлари - кузатиш механизми асосида ажойиб анимацияларни намойиш этади, жонли экранни олдиндан кузата олади, юкори аникликда ёри-тишни куллаб-кувватловчи диапазоннинг бор-лиги, моделлаштириш воситаларининг тулик туплами, 3D чизиш, буяш, текстлаштиришнинг осон ва кулайлиги каби афзалликларга эга.

Дарахтлар кесилиб кетиши сабабли юзага келадиган экологик вазиятни анимациялар оркали талкин килиш кетма-кетлигини куриб чикамиз. Аввало дарахтлар бор ям - яшил худудни тасвирлаш, аста - секинлик билан дарахтларни кесилиш жараёни ва чуллашишни курсатиш, кейинги боскичда чул ва такир тупроклар, дарахтларнинг кесилиши окибатида сувсиз ва кур-токчилга айланган худудни курсатиш оркали анимация яратилади. Бу ани-мацияда дарахтлар ва уларни кесилиши тасвир-ларини кетма кетликда жойлаштириш ва буяш, иллюстрациялаш оркали яратилади. Укувчи бу анимацияни яратганда узи бу жараёнларни тушунади ва англаши оркали табиат билан кандай муносабатда булишни англайди ва фик-рлайди, табиат билан инсон муносабатларини туFри йулга куйиш буйича тушунчалар такомил-лашади, креатив фикрлаш ривожланади.

Асосий так,лил ва натижалар: Онлайн платформа ва ресурслар таркибига кирувчи содда ва осон дастурлар оркали экологик тарбия куникмаларини шакллантирувчи ва ривожлан-тирувчи "мини уйинлар", "экокалендарь", "эко-эслатма", "биласизми?", "кизил китоб" каби рук-нларда ишлашни ривожлантириб бориш зарур. Махсус саналар билан боFлик экологик мавзу-даги байрам ва кунларга боFлик маълумотларни смартфон ва планшетлардаги махсус дастурлар оркали режалаштириб бажариб бориш мумкин. Масалан: "Кизил китоб" ва "Биласизми" рукнла-рида онлайн дастурга маълумотларни киритиш, тузиш каби ишларни бажариш мумкин.

21 март - Навруз байрами ёки Халкаро урмонлар куни, 15 апрел - Экологик билимлар куни, 3 май - Куёш куни, 4 октябрь - Бутунжахон

1 https://filmora.wondershare.com/ru/animated-video/ best-3d-animation-software-free-paid.html

хайвонларни химоя килиш куни2 каби саналарни онлайн календарга киритиб, мазкур саналарга мос сухбатлар, семинар-тренинглар, танловлар утказиш максадга мувофик. "Кизил китоб" рук-нига оид саволлардан мисол келтирсак: Кизил китоб нима?, Кандай усимлик ва хайвонлар кизил китобга киритилган?, Флора ва фауна нима? каби саволларни тузиш мумкин. Экологик тарбия механизмларини дастурий таъми-нот воситаларида такомиллаштиришга оид бир канча тадкикотлар ва сухбатлар утказишимиз натижасида хулосаларни умумлаштирдик.

Компьютерда ишлай олиш куникмасига эга булган ёшлардан робототехникага оид савол-лар берганимизда улардан асосий кисми кела-жакда ён атрофни тозалайдиган, ахлатларни туплайдиган ва саралаб йигадиган аппарат-лар ёки роботларни яратиш режаси борлигини айтадилар. Юкори синф укувчиларидан эко-логик чора-тадбирларга оид кандай фикрлари бор эканлигига кизикканимизда улар атроф-мухитни асраш ва табиатни мухофаза килишда жарималарни купайтириш, ахлат кутиларини рангига караб ажратиш ва белгиланган кутига тукишни ёшликдан болаларга ургатиб бориш, дарахт экишни тарFиб килиш масалаларига эътибор каратиш лозимлигини таъкидлайди-лар. "Инсон ва табиат" рукнида утказилган расм-лар танловида укувчиларнинг асосий кисми дарахтларни кесишга карши эканликларини, дарахтларни кесиб йук килиш иклим исишига ва чанг буронларини келиб чикишига сабаб булаётганини ифода этганлар.

Хулоса.

Хулоса урнида таъкидлашимиз мумкинки, хозирги даврда техника-технология тараккиёти шиддат билан усиб ривожланиб бормокда ва шунинг билан бирга экологик тарбия меха-низмларини такомиллаштириш масалалари хам мухим ахамият касб этмокда. Укувчиларда табиатни кузатиш, унда руй бераётган вокеа - ходисаларни англаш, фикр билдириш, образларни тасаввур килиш ва уларни моделлаштириш куникмаларини устириш хозирги кун учун хос булган муаммолардир.

- ёшлар фойдаланадиган интернет ресурс-ларини сифат ва салмоFи жихатидан бойитиш;

2 Электронная экологическая библиотека. https:// ecology.aonb.ru/ekologicheskij-kalendar.html

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 3 (112)

- фойдаланилаётган ресурсларнинг маз-мун ва мохиятига ахамият бериш;

- курилаётган контентнинг маънавий-тар-биявий-ижтимоий жихатдан тахлилига ахамият каратиш;

- ёшлар буш вактларини туFри ташкил килишни режалаштириш ва дастурлаш;

- экологик билимларни туплаш, умумлаш-тириш, атроф-мухитга нисбатан буладиган муно-сабатда шу билим ва маълумотлардан туFри фойдаланиш ва маълумотларни моделлаштириш масалаларини эътиборга олиш зарур.

Болалик - бу боланинг жадал ривожланиш даври. Айникса, мактаб ёшида урта ва юкори синфларда укиш жараёнида атроф-мухит, биз яшаётган дунё ва табиат билан интенсив муно-сабатларни шакллантиришда мухим боскичдир. Ёшларда экологик тарбия куникмаларини хозирги замон технологияларига мос равишда такомиллаштириш, табиий ресурслардан окилона фойдаланиш ва интенсив купайтириш, табиат ва жамият алокадорлигида экологик маданиятни ривожлантириш масалаларига урFу каратиш мухим хисобланади.

Адабиётлар руйхати:

1. Ашурова Н. Кишлок мактаблари III - IV синф укувчиларини экологик тарбиялаш дисс. - Т.: 1995. 59-б.

2. Abdullayeva G.А. The importance of moral needs in the upbringing of the individual. Scientific Bulletin of Namangan State University, 2020

3. Ишмухамедов Р., Юлдашев М. Таълим ва тарбияда инновацион педагогик техно-логиялар. - Т.: 2013 3-б.

4. Захлебный А.Н. Принципы и условия экологического образования в школе/Педагогические принципы и условия экологического образования: Сб. науч. Транспорт. -М.: 1983.- С. 10-15.

5. Зверев И.Д. Экология в школьном образовании. Новый аспект образования.- М.: Знание, 1980. 96 с.

6. Комилова Г.А. Мактабгача ёшдаги болаларга экологик тарбия беришда халк топишмокларидан фойдаланишнинг педагогик имкониятлари дисс. - Бухоро: 2005

7. Суравегина И.Т. Экология для учителя. - М.: Издательский дом. 1999.-132 с.

8. Турдикулов Э.О. Атроф мухит ва инсон. - Т.: Биоэкосан, 1996. - 28 б

9. Тюменцева Е.Ю., Мухаметдинова С.Х., Абдуллаев К.К. Моделирование уровня экологической културы студентов вузов с использованием когнитивной методологии. // Перспективы и науки образование. 2019. №6 (42) С 91-103 doi:10.32744

10. Хамрокулова Ш.Э. Экологик тарбия механизмларини шакллантиришда халк оFзаки ижоди манбааларидан фойдаланиш УЗМУ хабарлари 1/3 Т.: 2021

11. H Haydarova. Development of virtual pedagogical culture of parents as an urgent problem. InterConf, 2020

12. https://bank.nauchniestati.ru/primery/doklad-na-temu-ekologicheskoe-obrazovanie-v-pedagogicheskoj-nauke/

13. https://bellikdou.ucoz.ru/index/ehkologicheskoe_vospitanie/0-169

14. https://filmora.wondershare.com/ru/animated-video/best-3d-animation-software-free-paid.html

15. Электронная экологическая библиотека. https://ecology.aonb.ru/ekologicheskij-kalendar.html

16. https://dic.academic.ru/dic.nsf/lower/15005

17. https://library/osnovnie_pedagogicheskie_idei_zhanzhaka_russo_201520.html

18. https://sinref.ru/000_uchebniki/ 03800pedagog/000_lekcii_pedagog_01/004.htm

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 3 (112)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.