Научная статья на тему 'ЁШЛАР ОНГИДА МУСИҚА ВА ЭСТЕТИК МАДАНИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ИЖТИМОИЙ ФАЛСАФАНИ ЎРНИ'

ЁШЛАР ОНГИДА МУСИҚА ВА ЭСТЕТИК МАДАНИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ИЖТИМОИЙ ФАЛСАФАНИ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
32
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Oriental Art and Culture
Область наук
Ключевые слова
Инсон / шахс / жамият / дунё / ёшлар / мусиқа / онг / маданият / эстетика / кечинма / гўзаллик / фалсафа / санъат / улуғворлик / маънавият

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Матлуба Мунаваровна Юлдашева

Мақолада ёшлар онгда мусиқий ва эстетик маданиятини шакллантирши ва улар онгида мусиқа оҳангларининг эзгу, юксак ва нозик инсоний кечинмаларни ифода этиш баробарида гўзал мусиқа яратган шахс эстетик маънавиятли шахс бўлишига эътибор қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШЛАР ОНГИДА МУСИҚА ВА ЭСТЕТИК МАДАНИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ИЖТИМОИЙ ФАЛСАФАНИ ЎРНИ»

"Oriental Art and Culture" Scientific Methodical Journal / ISSN 2181-063X Volume 3 Issue 4 / December 2022

ЁШЛАР ОНГИДА МУСЩА ВА ЭСТЕТИК МАДАНИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ИЖТИМОИЙ ФАЛСАФАНИ УРНИ

Матлуба Мунаваровна Юлдашева Кукон давлат педагогика институти

Аннотация: Маколада ёшлар онгда мусикий ва эстетик маданиятини шакллантирши ва улар онгида мусика охангларининг эзгу, юксак ва нозик инсоний кечинмаларни ифода этиш баробарида гузал мусика яратган шахс эстетик маънавиятли шахс булишига эътибор каратилган.

Калит сузлар: Инсон, шахс, жамият, дунё, ёшлар, мусика, онг, маданият, эстетика, кечинма, гузаллик, фалсафа, санъат, улугворлик, маънавият.

THE ROLE OF SOCIAL PHILOSOPHY IN THE FORMATIONOF MUSIC

AND AESTHETIC CULTURE IN THE MINDS OF YOUNG PEOPLE

Matluba Munavarovna Yuldasheva Kokand State Pedagogical Institute

Abstract: The article focuses on the formation of musical and aesthetic culture in the minds of young people, and the fast that the person who creates beautiful music is an aesthetic and spiritual person, as well as expressing the noble high and delicate human experiences of music in their minds.

Keywords: Man, individual, society, world, youth, music, mind, consciousness, culture, aesthetics, experience, beauty, philosophy, art, grandeur, spirituality.

Инсон эстетик тарбияси хамма даврлардан хам долзарб ва мугим муаммолардан бири булганлиги- бу тарихий хакикатдир. Зеро, дунё микёсида олиб борилаётган тадкикотлардан маълум буладики, инсоният мусикий онг ва эстетик маданиятга суянган холда хамиша эзгуликка, маънавий юксакликка интилиб келган, хаётда бамаъни, гузал хаёт кечиришга, келажак авлодларга узидан яхши ном, хаётбахш кадриятлар колдиришга интилган. Хрзирги даврда халкни айникса ёшларни мусикий онг ва эстетик маданиятини янада юксалтириш нафакат биз учун хам миллий, хам умумбашарий ахамият касб этади, бу масала умумдавлат микёсидаги кечиктириб булмайдиган вазифадир.

Шунингдек, жахон микёсида ёшларнинг мусикий онг ва эстетик маданиятини юксалтириш муаммоларининг интеллектуал ва эмоционал жихатларини ёритиш халкимиз хаётида азалдан бекиёс урин тутиб келади. Бунда асосан мусика садолари энг эзгу, юксак ва нозик инсоний кечинмаларни

I ГсОТ^^^^Н 801 http://oac.dsmi-qf.uz

"Oriental Art and Culture" Scientific Methodical Journal / ISSN 2181-063X Volume 3 Issue 4 / December 2022

ифода этади. Гузал мусика яратган шахс юксак маънавият эгаси булиши шубхасиз.

Шуни айтиш мумкинки, биринчидан, мамлакатимизда "мусикий онг" ва "эстетик маданият" муаммоси асосан микдор ва тушунчали тасаввурлар, яъни дифференциаллашган назарий гояларнинг мантикий интеграллашуви асосида шаклланган абстракт-символик образлар сифатида талкин килиниб келинган. Бу эса ёшларнинг уз фаолиятида мусика санъати ва эстетик маданият ютукларидан, замонавий ижтимоий-маданий концепциялардан фойдаланиш куникмасини юксак даражага олиб чикишда турли даражадаги мураккабликларни юзга келтирди. Иккинчидан, Узбекистоннинг уз мустакиллигини кулга киритиши натижасида маънавий маданиятнинг мухим жабхаси булган мусика санъати жуда ривож топа бошлади, зеро табиатан нозиктаъб, санъатсевар ва санъат ахлига талабчан узбек халкининг мусикаси кенг куламли маънавият кузгусидир. Жумладан, шуролар даврида асосан мафкуравий хукмронлик кулига айланган мазкур санъат тури эркинлик йулига кирди. Жамият аъзолари миллий кушикчилик санъатидан бахраманд була бошладилар. Учинчидан, истиклол туфайли маънавий турмушимиздаги куплаб муаммолар хал этила бошланди. Курилаётган демократик, хукукий, инсонпарвар жамият, бозор муносабатларига утиш, жахон хамжамияти билан мафкуравий тайзикларсиз узаро хамкорлик килиш имконияти Узбекистон маданиятини халкчил килди. Айни пайтда, Узбекистон, узбек халкининг дунёдаги узига хос ва мос урни борлиги, унинг жахон цивилизациясига кушган бебахо хиссасининг эътироф этилиши туфайли маънавий хаётнинг гуллаб-яшнаши учун мустахкам замин яратилди. Туртинчидан, инсон мусика, тасвирий санъат асарлари ва бошкаларга узига хос кечинма ва образларни туйган холда муносабатда булади, акс эттириш жараёнига, бошкача айтганда, инсоннинг уз рухий реаллигини англашга жалб этилади. Бешинчидан, инсон акл-заковатига мусиканинг таъсир этишини одамзод кадимдан бери урганиб келмокда. Мусика санъати инсоннинг маънавий киёфасини шакллантиришда канчалик зарур омил булиб келаётгани асрлар оша барча олимларнинг эътиборини жалб этмокда. Олтинчидан, ёшларнинг мусикий онг ва эстетик маданиятини юксалтириш сохасидаги хиссий-эмоционал кабуллаш малакалари ва куникмаларини шакллантириш хамда уларни , борликни эстетик бахолаш ва амалий муносабатда булиш кобилиятларини тарбиялаш долзарб ахамиятга эга. Чунки борликни хиссий-эмоционал кабуллаш табиий гузалликнинг, асосан шаклини, ходисасини акс эттирса, эстетик бахолаш даражасида, унинг мохияти ва мазмуни муштарак тарзда ифодаланади. Х,ар икки боскич узаро узвий боглик булиб, табиат ва жамият конуниятларини билиш ва инсон эстетик маданиятининг ривожланиш даражасига мос келади.

ГГлЦ^^Ш! 802 http://oac.dsmi-qf.uz

"Oriental Art and Culture" Scientific Methodical Journal / ISSN 2181-063X Volume 3 Issue 4 / December 2022

Умуман олганда, мусикий онг ва эстетик маданиятнинг узаро синкретиклиги, ёшлар онгида симбиоз ривожланишига оид турли карашлар илгари сурилмокда. Шу маънода мусикий онг муаммосини урганиш фалсафий тафаккур тарихининг барча даврларида мухим урин тутиб келган. Шунингдек, эстетик маданият муаммоларини шартли равишда гурухлаш мумкин. Биринчи гурухдан мусикий онг ва эстетик маданият тушунчаларининг табиати муаммосини умумназарий жихатдан урганган мумтоз фалсафий манбалар, кенг куламда урганилган уларни турларини камраб олувчи илмий тадкикотлар; иккинчи гурухдан инсон, ёшлар маънавий маданиятида мусикий онг ва эстетик маданият масалаларни камраб олувчи диний-маърифий, аксиологик илмий тадкикотлар; учинчи гурухдан мусикий онг ва эстетик маданиятнинг миллий-этник хусусиятлари, ижтимоий идеалнинг классификацияси, ёшлар эстетик маданияти, унинг жамият маънавий тараккиётидаги роли хамда илмий билимлар тизимидаги урни урганилган тадкикотлар; туртинчи гурухдан хозирги замон мусикий онг ва эстетик маданиятининг шаклланиш мезонлари, омиллари хакидаги илмий тадкикотлар; бешинчи гурухгдан эса хозирги замон фалсафасида ёшлар эстетик таълим-тарбиясига оид масалалар алохида урин тутиши, айникса, унга ижтимоий-маданий эврилишлар, «оммавий маданият»нинг таъсири катта эканлиги, шу билан бирга, шахс эстетик маданиятининг шаклланишида илм-маърифат, санъат ва спортнинг хам таъсири масалаларига багишланганлиги таъкидлаш жоиздир.

Сирасини айтганда ёшларнинг мусикий онг ва эстетик маданиятини юксалтиришнинг гоявий-бадиий ва фалсафий хусусиятлари, эстетик маданиятини юксалтиришни жахон олимлари томонидан урганилиш масаласи, ёшларни миллий ва умуминсоний эстетик кадриятлар рухида тарбиялаш хамда хозирги замон таълим тизимига мувофиклигини асослашда гоявий-бадиий ва фалсафий хусусиятлари гузаллик ва улугворлик, эзгулик ва хакикатга эришиш гоялари билан боглик холда тавсифланган хамда ёшларнинг мусикий онг ва эстетик маданиятини юксалтириш омилларини чукуррок англаб етишга хизмат килиши билан белгиланади.

Фойдаланган адабиётлар

1. Ш.О.Мирзиёев. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. "Узбекистон".-2017 й.

2. Х.Сапохонов, М.Юлдашева. Этика-эстетика асослари. /Укув-услубий кулланма. Тошкент; -2014 й.

803

http://oac.dsmi-qf.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.