Научная статья на тему 'ЁШ КУРАШЧИЛАРНИ ТАЙЁРГАРЛИК ТИЗИМИДА МАШҚЛАНИШ ВА ТИКЛАНИШ ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШДА МАССАЖДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ЁШ КУРАШЧИЛАРНИ ТАЙЁРГАРЛИК ТИЗИМИДА МАШҚЛАНИШ ВА ТИКЛАНИШ ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШДА МАССАЖДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
82
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кooрдинация / анкета сўровномаси / техника / тактика / ўқув йиғин машғулоти / методлар. / coordination / questionnaire / techniques / tactics / training sessions / methods

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Нуриддин Абдиалимович Чоршамиев

Ушбу мақолада ўсмир ёшдаги ёш курашчиларни тайёргарлик тизимида машқланиш ва тикланиш даражасини оширишда шарқона массаждан фойдаланиш методикаси ўтқазилган анкета сўровномаси натижалари тахлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Нуриддин Абдиалимович Чоршамиев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE OF MASSAGE TO INCREASE THE LEVEL OF TRAINING AND RECONSTRUCTION OF YOUNG WRESTLERS IN THE TRAINING SYSTEM

In this article analyzes the results of survey questionnaires based on the development of coordinated capability of free style wrestlers in middle aged.

Текст научной работы на тему «ЁШ КУРАШЧИЛАРНИ ТАЙЁРГАРЛИК ТИЗИМИДА МАШҚЛАНИШ ВА ТИКЛАНИШ ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШДА МАССАЖДАН ФОЙДАЛАНИШ»

ЁШ КУРАШЧИЛАРНИ ТАЙЁРГАРЛИК ТИЗИМИДА МАШЦЛАНИШ ВА ТИКЛАНИШ ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШДА МАССАЖДАН

ФОЙДАЛАНИШ

Нуриддин Абдиалимович Чоршамиев

УзДЖТСУ Миллий кураш турлари назарияси ва услубияти кафедраси укитувчиси

АННОТАТЦИЯ

Ушбу маколада усмир ёшдаги ёш курашчиларни тайёргарлик тизимида машкданиш ва тикланиш даражасини оширишда шаркона массаждан фойдаланиш методикаси утказилган анкета суровномаси натижалари тахлил килинган.

Калит сузлар: координация, анкета суровномаси, техника, тактика, укув йигин машгулоти, методлар.

USE OF MASSAGE TO INCREASE THE LEVEL OF TRAINING AND RECONSTRUCTION OF YOUNG WRESTLERS IN THE TRAINING SYSTEM

ABSTRACT

In this article analyzes the results of survey questionnaires based on the development of coordinated capability of free style wrestlers in middle aged.

Keywords: coordination, questionnaire, techniques, tactics, training sessions, methods

КИРИШ

Долзарблиги: Ёшларимизнинг мустакил фикрлайдиган юксак интелектуал ва маънавий салохдятига эга булиб, дунё микиёсида уз тенгдошларига х,еч кайси сохдда буш келмайдиган, инсонлар булиб камол топиши, бахтли булиши учун давлатимиз ва жамиятимизнинг бор куч ва имкониятларини сафарбар этамиз. Мамлакатимиз мустакилликни кулга киритган кундан бошлаб жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш хдмда такомиллаштиришга эътибор кучайди. Республикамиз Президенти маърифат ва маънавиятни ривожлантириш билан бир каторда ёш авлоднинг жисмоний тарбиясига, спорт ишларини янада юксалтиришга катта гамхурлик килиб келмокдалар. Узбекистон Республикаси президенти Ш.М.Мирзиёев Жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга доир бир канча карор ва фармонларни имзолади. Узбекистоннинг давлат сиёсатида мамлакатда жисмоний тарбия ва спортнинг янада ривожланиши, соглом авлодни тарбиялаш устувор йуналишга айланди.[ 1]

АСОСИЙ ЦИСМ

Узбекистан Республикаси биринчи Президенти И.Каримов таъкидлаганидек, Жисмоний тарбия ва спорт билан мунтазам шугулланиш ахолимиз, авалло ёш авлодимизнинг соглигини мустахкамлашда мухим урин тутишини инобатга олиб, бу сохага алохида эътибор каратилмокда. Мухими кишилар сузда эмас, амалда уз саломатликларини кадрлашилари, хамда умум милллий кадрият сифатида авайлаб - асрашлари зарурдир.[2]

Жисмоний тарбия ва спорт - халкнинг умумий маданиятининг ажралмас кисми, мамлакатнинг хар бир фукаросининг жисмоний хамда маънавий камолотини таъминлаш асоси, жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни касбий, маънавий-ахлокий савиясини ошириш, спорт таълим тизимини илмий-методик таъминлаш, илгор педагогик технологияларни жорий этишдир. Якин йилларда кураш сохасида куплаб илмий изланишлар олиб борилган, булардан:

И.Х.Боймуродов 2009й Курашчилар мусобака фаолиятининг индивидивал тавсифларини хисобга олган холда уларнинг тезкор куч таёргарлигини, С.У.Купалов 2011й Мусобакадан кейинги боскичда курашчилар иш кобилятининг тикланиш динамикаси, З. Б.Болтайев 2012й Эркин курашчиларнинг бошлангич таёргарлик гурухларида контенгентини саклаш учун укув машгулот жараёнини оптималлаштиришни, Алиев И.Б 2012й Кураш билан шугулланувчи талаба спортчиларни машгулот юкламаларининг оптимал нисбатлари урганилганлигини, хорижда хам координатцион кобилиятни ривожлантириш максадида Модул техналогия асосида ёш дзюдочиларнинг координатцион малакасини спорт согломлаштириш даражасига етказиш. О. В. Борисенко Сан-Петербург 2018 й. Координатцион кобилятларни такомиллаштириш билан юкори малакали курашчиларни аэробика оркали даражасини ошириш. Т. В. Ромнозова 2006 й.

Юкоридаги келтирилган илмий ишлар якин йилларда кураш турлари сохасида илмий изланишлар олиб борилган. Лекин шу пайтгача Усмир ёшдаги эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш методикаси урганилмай назардан четда колган.

Тадкикотнинг максади. Усмир ёшдаги эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш йулларини аниклаш.

Тадкикотни вазифаси. Усмир ёшдаги эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш йулларини аниклаш.

Тадкикот усуллари. Илмий услубий адабиётлар тахлили, педагогик кузатув, анкета суровномаси, математик статистик усуллар.

Тадкикотнинг ташкил килиниши. Тадкикотлар. 2018 йил феврал ойида Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетининг миллий ва халкаро кураш турлари назарияси ва услубияти кафедрасида. 2018 йил апрел ойида Чирчик олимпия захиралари коллежида. 2018 йил сентябр ойида Тошкент шахридаги Эркин ва юнон-рим хамда аёллар кураши федератциясига карашли Динамо спорт мажмуасида, Республика олимпия захираллари коллежида, хамда Тошкент вилояти Зангиота тумани 1-сонли спорт мактаби мурабийлари уртасида утказилди.Усмир ёшдаги эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш катта ахамиятга эга булиб, бу келажада спортчини яхши натижаларга эришишида яхши омил булади. Шу сабабли биз таткикотимиз давомида 45 нафар мураббийлар орасида анкета суровнамасини утказдик, утказилган анкета суровномаси натижалари куйидагича:

Эркин кураш спорт турида координацион кобилиятлар канчалик мухим ахамиятга эга деб хисоблайсиз? - деб берган саволимизга 17,85 % педагог мурабийлар: " унчалик мухим эмас" - деб жавоб беришган булсалар, 82,15 % мураббийлр бу саволга "жудаям мухим'' деб жавоб беришган, 0 % мураббийлар эса бу саволга "баъзан керак, баъзан керак эмас" деб жавоб беришган.(1-расм) Шу билан бирга мураббийлар бу саволга Яккакураш спорт турларида координатцион кобилят мухим рол уйнайди. ^обилят тугма булиши мумкин кобилятни ривожлантириш мумкин. Мувозанатни ушлашда жудаям мухим. Хдмда координацион кобилият техник усулларни бажаришда жудаям мухим деган фикирлар мутахасислар томонидан айтиб утилган. Шу билан бирга эркин кураш спорт турида координацион кобилиятлар жудаям мухим деб хисоблаймиз.

Кайси ёш даври эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш учун энг кулай давр деб хисоблайсиз?" деб берган саволимизга 30,3 % мурабийлар: 10-12 ёш - деб жавоб беришган булсалар 57,6 % мураббийлар бу саволга " 12-14"- ёш деб жавоб беришган, 12,1 % мурабийлар еса бу саволга"13-16 ёш" деб жавоб беришган. (2-расм) Бу саволимизга хам мураббийлар 5-9 ёшларда ривожлантирса булади. Болаларга 7-8 ёшдан координатцияни ривожлантириш учун машклар бериб туриш керак. Иложи булса 8-10ёшдан. 12-14 ёшдаги спортчиларда координатцияга чанкок вакти булади. Деган фикрларни билдиришган. Бизнинг фикримизча координатция бола юра бошлагандан сунг унда ривожлана бошлайди шу билан биргаликда координатцияни 5-6 ёшдан ривожлантирган макулрок деб уйлаймиз.

Координацион кобилиятлар эркин курашчиларга асосан кайси жараёнда жуда хам купрок керак булади? деб берган саволимизга 34,1 % мурабийлар: " хужумда" - деб жавоб беришган булсалар 34,1 % педагог мурабийлар: химояда деб жавоб беришган, 31,8 % мурабийлар эса бу саволга " карши хужумда" деб жавоб беришган. (3-расм) Бу саволимизга хам мураббийлар саволларни аниклаштирган. Хдммасида керак булади сабаби мусобака жараёнида кутилмаган вазиятлар булиши мумкин деган фикир билдирилган. Биз хам бу фикрни тугри деб хисоблаймиз.

1-2-3 расм. Анкета суровномаси натижалари

Укув-машгулот жараёнининг кайси кисмида координацион кобилиятларни ривожлантириш учун воситалар кулланилиши керак деб хисоблайсиз? " деб берган саволимизга 37,1% мурабийлар: тайёрлов кисмида" деб жавоб беришган булсалар 60,1% мураббийлар бу саволга " асосий кисмда" - деб жавоб беришган, 2,8 % мурабийлар эса бу саволга "якуний кисмда" деб жавоб беришган. (4-расм) Спорт уйинларидан купрок баскетбол ва харакатли уйинлар бериш керак деган фикрни беришган. Хдмда Таёрлов кисмида чунки тайёрлов кисмида акробатик машклар берилади деб айтишган. Машгулот жараёнининг хамма кисмида воситалар кулланилиши керак деб хисоблаймиз.

Координацион кобилиятларни ривожлантиришда кандай воситалардан фойдаланиш маъкулрок? деб берган саволимизга 37,8% мурабийлар: "махсус машклар'' - деб жавоб беришган булсалар 37,8% мураббийлфр бу саволга "харакатли уйинлар"-деб жавоб беришган, 24,4% мурабийлар эса бу саволга "умумривожлантирувчи машклар" деб жавоб беришган. (5-расм) Бу саволимизга хам мураббийлар мусобака машкларидан хам фойдаланиш керак. Хдммасидан фойдаланиш зарур. Болалар учун роликли конки тавсия килинган. Деган фикрларни билдириб утишган. Биз юкоридаги фикрларга кушилган холда харакатли уйинлардан фойдаланган яхши самара беради деб уйлаймиз.

Координацион кобилиятларни ривожлантиришга доир илмий-методик адабиётлар етарли деб хисоблайсизми? деб берган саволимизга 38,7% мурабийлар: "етарли эмас" - деб жавоб беришган булсалар 9,6% мураббийлар бу саволга "етарли'' -деб жавоб беришган, 51,7% мурабийлар эса бу саволга" бор,

лекин жуда хам кам" деб жавоб беришган. (6-расм) Бу саволимизга хам мураббийлар Бернештейн ва Лях китобларидан маълумот олиш керак. Координацион кобилиятларни ривожлантиришга доир илмий-методик адабиётлар етарли емас деб хам фикр билдиришган. Яна баъзи бир мураббийлар адабиётлар етарли факат изланиш керак деган фикр билдиришган. Биз координацион кобилиятларни ривожлантиришга доир илмий-методик адабиётлар етарли аммо узбек тилида жудаям кам деб хисоблаймиз.

1,2 60,1%

1 у ■ 1

0,8 37,1%

0,6 У ■ 2

0,4 У

0,2 2,8% ■ 3

0

1

2

3

37,8% 37,8%

1,2 /

1 У

0,8 24,4%

0,6 У

0,4 У

0,2 У

0 У У

1,2 51,7%

■ 1 1 38,7%

0,8 У

■ 2 0,6 У

■ 3 0,4 9,6%

0,2 У

0 У у

1

2

3

1

2

3

4-5-6-расм. Анкета суровномаси натижалари

Координацион кобилиятларни ривожлантиришда кайси методлардан фойдаланасиз? деб берган саволимизга 39,4% мурабийлар: "такрорий" - деб жавоб беришган булсалар 39,4% мураббийлар бу саволга "катъий тартиблаштирилган"-деб жавоб беришган, 21,2% мурабийлар эса бу саволга " ораликли (танаффусли)" деб жавоб беришган. (7-расм) Бу саволимизга мураббийлар хамма методларни ишлатиш мумкин дейишган булсалар, айланма метотдан хам фойдаланинг мусобака методини хам афзал тарафлари куп деб фикр билдиришган. Биз хам юкоридаги фикрларни тугри деб хисоблаймиз.

Шунга кадар ишлаб чикилган усмир ёшдаги эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш методикаси инновацион методлар билан бойитилган деб хисоблайсизми? деб берган саволимизга 19,3% мурабийлар:" "ха"- деб жавоб беришган булсалар 51,6% мураббийлар бу саволга йук" -деб жавоб беришган, 29,1% мурабийлар эса бу саволга

"аник билмайман" деб жавоб беришган. (8-расм) Бу саволимизга мураббийлар педагоглар координацион кобилиятларини ривожлантиришнинг узи янгилик деб фикр билдиришган булсалар баъзи мутахасислар илмий методикани ривожлантириш керак деб айтиб утишган. Айнан шулар учун биз чикилган усмир ёшдаги эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш мавзусини танладик ва изланишлар олиб бормокдамиз.

Координацион кобилиятларнинг яхши ривожланмаганлиги спортчи учун кандай окибатларга олиб келиши мумкин? деб берган саволимизга 50% мурабийлар: " спортда юкори марраларга эриша олмайди" - деб жавоб беришган

булсалар 9,4 % мураббийлар бу саволга машгулот жараёнида куп жарохат олади" -деб жавоб беришган, 40,6 % мурабийлар эса бу саволга "мувозанатни саклай олмайди'' деб жавоб беришган. (9-расм) Бу саволимизга мураббийлар координацион кобилият ривожланмаган спортчидан яхши натижа кутиш кийин спортчида техника тактика билан координация биргаликда мужасам булиши керак деб хисоблашади.

Координацион кобилиятларнинг яхши ривожланганлигини кандай аниклаш мумкин? деб берган саволимизга 35.3 % мурабийлар: " берилган воситаларнинг тугри бажарилганлигига караб" - деб жавоб беришган булсалар 32,35% мураббийлар бу саволга "мувозанатни саклай олишга караб'' -деб жавоб беришган, 32,35 % мураббийлар эса бу саволга '' спортчининг спорт турига мослашганлигига караб'' деб жавоб беришган. (10-расм) Бу саволимизга мураббийлар Интеграл курсатгичлар доимо аник ва юкори даражада бажариш шарт деб фикр билдришган. Биз хам юкоридаги фикрларга кушилган холда координацион кобилиятларнинг яхши ривожланганлигини махсус тестлар оркали аниклаш мумкин деб уйлаймиз.

39,4% 39,4%

1,2 ^

1 /

0,8 / 21,2% ■ 1

0,6 / ■ 2

0,4 /

0,2 / ■ 3

0 / У

1 2 3

1,2 51,6 %

1 У

0,8 У 29,1% ■ 1

0,6 19,3% ■ 2

0,4 У

0,2 У ■ 3

0 У У

12 3

50%

1,2 ^ 40,6%

1 /

0,8 / ■ 1

0,6 / ■ 2

0,4 / 9,4%

0,2 / ■ 3

0 / У

1 23

1,2 35,3%

1 /

0,8 / ■ 1

0,6 / 32,35% 32,35% ■ 2

0,4 /

0,2 / ■ 3

0 / У

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1 23

7-8-9-10-расм. Анкета суровномаси натижалари

Суровномада иштирок этган укитувчи муррабийлар орасида п.ф.д. професор. фан номзодлари, дотцентлар, катта укитувчилар, укитувчилар,

Узбекистан Республикасида хизмат курсатган спорт устози, халкаро тоифадаги спорт усталари, хамда спорт усталари иштирок этишди.

Ушбу илмий татдкикот хозирги вактда жуда хам зарур ва долзарб деб уйлайман. Бу ишни агар яхшилаб очиб янги иноваттцион методлар билан очиб берсангиз Давлатимиз ва устозлар учун ажойиб иш килган булардингиз деб Узбекистон Республикасида хизмат курсатган устоз

Таймуродов Аман Расулович суровнома даврида фикр билдириб утган.

Хозирги ривожланиш ва глобалашув даврида хамма соха сингари спорт сохаси хам инавотцион янгиликлар узгаришлар килинмаса спорт сохасида юксак марраларга эришиб булмайди.

Юкоридагиларни хисобга олиб спорт сохасида "усмир ёшдаги эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш'' юзасидан илмий изланишлар олиб бориш, таткикот натижаларини тахлил килиш, Олинган керакли маълумотларни мураббийлар томонидан хаётга тадбик килиниб,машгулотларда кулланилса максадга мувофик буларди. Бундан ташкари курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш буйича укув кулланмаларнинг йуклиги сабаб мураббийларнинг машгулотларни муккамал даражада олиб боришлари учун укув кулланмалар яратилса, уйлаймизки келгусида ёш эркин курашчиларнинг натижалари бундан хам яхшиланиб, бу спорт турига кизикишлари янада ошади деган умиддамиз.

ХУЛОСА

Кишининг координатция кобилияти яхлит харакат фаолиятини максадга мувофик ижро етиш (шаклантириш, узаро буйсундириш, бирга бириктириш) узлаштирилган харакат шакларини кайта тиклаш ёки узгарувчан мухит талабларига кура бир харакат фаолиятидан, иккинчисига утиш кобилятларидан иборат. Координатция кобилиятларининг курсатгичлари тугалланган харакат торшириклари (гимнастика машклари,сувга сакраш, фигурали учиш ва бошкалар хисобланади. [3] Улар тугрисида янги харакат шаклларини узлаштириш ва узлаштирилган харакатларни кайта узгартириш учун сарфланган вакт, аник харакат курсатгичлари (вакт бирлигида, фазо ва зур бериш даражаси буйича фикр юуритиш мумкин. Координатция кобилятларини эгаллаш учун мунтазам харакат малакаларининг сонини купайтириш, харакатларининг янги шаклларини хосил килиш, харакат шаклларини тез узгартириш ёки турли шароитга караб бир харакатдан иккинчисига тез куча билиш зарур. Ихтисослашган харакат шаклларини доимо бир хилда бажариш эса харакат малакаларини бойтмайди, имкониятларини чеклайди, харакат уйгунлигида тусик хосил килади, харакатларни узгартириш ва янгилашга халакит беради. Юкоридагилардан келиб

чикиб шуни айта оламизки; Усмир ёшдаги эркин курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш методикаси тулик ёритиб берилмаган. Укув-машгулот жараёнининг асосий кисмида координацион кобилиятларни ривожлантириш учун воситалар кулланилиши максадга мувофик булар эди деб хисоблаймиз. Юкорида утказилган анкета суровномамиздан шундай хулоса килдик. Усмир ёшдаги эркин курашчилар ёш синфларига булинади. Мамлакатимизда усмирлар билан ишлаш тажрибаси уларнинг ёшини ва айрим шахсий хусусиятларини хисобга олиб, куйдаги гурухларга булиш максадга мувофиклигини курсатмокда.[8]

1. Бошлангич тайёргарлик гуруппаси: 1-тахсил йили-10-12-ёшли болалар, 2йил -11-13 ёш.

2. Укув-тренировка гуруппаси: 1-тахсил йили - 12-14 ёш, 2йил 13-15 ёш, 3йил 14-16 ёш,4йил 15-17 ёш.

3. Спортда такомиллашув гуруппалари: 1-тахсил йили - усмирлар 16 ёшдан, 2 йил- 17 ёшдан, 3йил - 18 ёшдан.

4. Олий спорт махорати гурухлари: 1-тахсил йили - 19-21 ёш, 2йил 20-22 ёш, ОСММ ( Олий спорт махорати мактаби).

Булар кичик ёш синфи бунда спортчиларнинг ёши дан гача булади, урта ёш синфи бунда спортчиларнинг ёши дан гача булади, ва охиргиси юкори ёш синфи бунда спортчиларнинг ёши дан гача булади. Биз шуларни инобатга олиб координацион кобилиятни кичик ёш синфида яни 12-12 ёшли курашчиларда ривожлантирсак максадга мувофик булар эди. Чунки асосий кисмда мушаклар етарлича тобланиб спортчи машкларни эркин бажара олади.

АДАБИЁТЛАР (REFERENCES)

1. Мирзиёев Ш.М.Миллий тараккиёт йулимизни катият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. Тошкент -2017

2. Каримов И.А.Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш енг олий саодатдир. Тошкент -2015

3. Ачилов А. Бадий гимнстика. Тошкент -2010

4. Болаларнинг жисмоний сифатларини тарбиялаш. Ачилов A. М, Акрамов Ж.А,Гончарова О.В. Тошкент -2009

5. Юнусова Ю.М.Спорт фаолиятининг назарий асослари. Тошкент -1994.

6. Платонов В.Н. Система подготовки спортсменов в олимпийском спорте 2004.

7. Лях.В.И. Координационные способности: диагностика и развитие 2006.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.