Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИДА СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИДА СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

302
111
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соғлик / соғлом турмуш тарзи / гигиена / жисмоний машғулотлар / соғлом овқатланиш / health / healthy lifestyle / hygiene / exercise / healthy eating

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Улуғбек Муроджон Ўғли Зокиров, Паризода Сабировна Курбанова

Мақолада олий таълим муассасалари талабаларида соғлом турмуш тарзини ривожлантиришнинг йўналишлари, олинган тадқиқотлардан педагогик кузатиш ҳамда сўровномаларнинг натижалари, муҳокамалари ва ечимлари кўриб чиқилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPING A HEALTHY LIFESTYLE IN STUDENTS OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS

The article discusses the directions of development of a healthy lifestyle in students of higher education institutions, pedagogical observation from the research and the results, discussions and solutions of surveys.

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИДА СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИДА СОГЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

УлуFбек Муроджон уFЛИ Зокиров

Чирчик давлат педагогика институти

Курбанова Паризода Сабировна

Чирчик давлат педагогика институти

АННОТАЦИЯ

Маколада олий таълим муассасалари талабаларида соглом турмуш тарзини ривожлантиришнинг йуналишлари, олинган тадкикотлардан педагогик кузатиш х,амда суровномаларнинг натижалари, му^окамалари ва ечимлари куриб чикилади.

Калит сузлар: соглик, соглом турмуш тарзи, гигиена, жисмоний машгулотлар, соглом овкатланиш.

DEVELOPING A HEALTHY LIFESTYLE IN STUDENTS OF HIGHER

EDUCATION INSTITUTIONS

ABSTRACT

The article discusses the directions of development of a healthy lifestyle in students of higher education institutions, pedagogical observation from the research and the results, discussions and solutions of surveys.

Keywords: health, healthy lifestyle, hygiene, exercise, healthy eating.

КИРИШ

Узбекистон Республикаси олий таълим муассасалари талабаларида соглом турмуш тарзини таргиб этиш хрзирги таълим сохдсида долзарб муаммолардан бири булиб келмокда. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 30-октябрдаги "Соглом турмуш тарзини кенг татбик этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида" ги ПФ-6099-сон фармони чикди. Президент фармонида "Соглом турмуш тарзини" хдётга кенг татбик этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш асосий йуналишлар этиб белгиланди. Президент фармони буйича хдр бир оила, махдлла ва туман (шахдр)да, мактабгача, умумий урта, урта махсус, профессионал ва олий таълим муассасаларида хдмда бошка ташкилотларда

жисмоний тарбия ва оммавий спорт билан шугулланишга шарт-шароитлар яратиш ва оммавий спортни ривожлантириш буйича оилалар, синфлар, мехнат жамоалари ва худудлар уртасида спорт мусобакаларини мунтазам равишда утказиш буйича курсатмалар ва амалий тавсиялар берилди.

Олий таълим муассасалари талабаларида "Соглом турмуш тарзини" ривожлантиришда, аввало талабаларнинг соглик-саломатлик, гигиена буйича назарий хамда амалий билимларни узлаштиришлари мухим ахамият касб этади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Соглом турмуш тарзини таргиб этиш буйича укув кулланмалар, дарсликларда ва бошка адабиётларда етарли даражада ёритилиб берилган. Соглом турмуш тарзида биринчидан саломатликни хисобга олишимиз керакдир. Саломатлик куплаб адабиётларда куйидагича ёритилгандир:

Саломатлик - нафакат касаллик ёки жисмоний нуксонларнинг йуклиги, балки тулик жисмоний, рухий, ижтимоий хотиржамлик холатидир. Саломатлик аввола рухиятнинг мустахкам булиши керакдир яъни стрессни олий талим муассасалари талабаларида чикмаслиги буйича методик курсатмалар бериш керак булади. Талаба рухий тушкунликка тушган вактида узини назорат кила олиши ва уша холатдан чикиб кетиш учун бошка машгулотлар билан шугулланиши керакдир.

Соглом турмуш тарзи тушунчасига келадиган булсак, соглом турмуш тарзи - инсон саломатлигини яхшилаш ва мухофаза килишга каратилган фаол харакатлар хисобланади. Соглом турмуш тарзи буйича Узбекистан Республикаси "Жисмоний маданият" сохасининг етакчи олимларидан Ш.Х. Хонкельдиев ва бошкалар "Соглом турмуш тарзи жисмоний маданияти" номли дарслик чикаргандир. Дарсликда Узбекистон Республикаси таълим сохасига камраб олинган ёшлар яъни умумий урта таълим мактаби, академик лицей ва касб-хунар коллежлари, олий таълим муассасалари талабалари учун фойдали маълумотлар бериб утилгандир. "Соглом турмуш тарзи жисмоний маданияти" дарслигида талабаларнинг кунлик харакат фаолиятлари тартибга солиш доирасида аник курсатилган. Яъни хар бир талаба узининг кун тартибини мустакил равишда тузиб чикмоклиги назарда тутилган. Кун тартибнинг доимий равишда булиши хар бир талабанинг организмининг ички ва ташки холатларини ривожлантиришга катта хизмат килади.

Кун тартибини тузишда соглом овкатланишнинг хам урни каттадир, соглом овкатланиш инсоннинг хаёт фаолияти, меъёрий усиши ва

ривожланишини таъминлайдиган, унинг саломатлигини мустахкамлайдиган хамда касалликларни олдини олишда ёрдам берадиган овкатланиш хисобланади. Соглом турмуш тарзида соглом овкатланиш бирданига куп микдорда овкатни истемол килиш эмас, овкатни озукавий микдорга бойлигини хисобга олиш керакдир. Овкатнинг таркибида минераллар, оксиллар, ёгларнинг етарли даражада булиши назарда тутилади. Х,ар бир модда талабанинг салбий ёки ижобий ривожланишига таъсир курсатади. Ёгларнинг ва углеводнинг куп микдорда истемол килиниши ортикча вазннинг ортишига олиб келади. Оксиллар тана мушакларининг усишига, ва жарохатланган жойнинг тез битишига ижобий таъсир курсатади. Витаминлар одам организмида энг керакли модда хисобланиб унинг хаётида энергия (кувват) манбаи булиб хизмат килади. Олий таълим муассасалари талабаларида соглом турмуш тарзини ривожлантиришда тугри овкатланиш тартибига риоя килиш керак булади. Кун давомида 3 ёки 4 махал овкатланиш меъёрий таркибга киритилгандир. Агарда талабанинг соглигида нуксон булса организмининг ички захираларини тикланиши учун 6 ёки 7 махал кам-кам ва тез-тез овкатланиш керак булади. Асосан овкатланиш жараёнида овкатнинг тугри вактда истемол килиш хам зарурдир. Эрталабки нонушта, тушлик, кечки овкатларни истемол килишда 1 соат нормал вакт берилганда тез эмас секинрок, хар бир овкат лукмасини камида 15-20 маротаба чайнаб истемол килиш тавсия килинади. Манашу тартибда овкат истемол килинса хеч кандай ошкозон-ичак касалликлари келиб чикмайди.

НАТИЖАЛАР

Чирчик давлат педагогика институти "Спорт ва чакириккача харбий таълим" факультети 45 нафар талабаларида соглом турмуш тарзини ривожлантириш буйича суровнома олинди. Суровнома саволлари 1-жадвалда берилган.

1-жадвал

Талабаларнинг соFлом турмуш тарзига т^ри амал килишлари буйича олинган

суровнома саволлари

Суровнома саволлари

Сиз кун давомида кун тартибига риоя киласизми?

Сиз кун давомида канча вакт тиникиб ухлайсиз?

Кун давомида жисмоний тарбия билан шугулланасизми?

Истемол киладиган таомингизнинг озукавий микдорини биласизми?

Соглом турмуш тарзи деганда нимани тушунаси?

Узингизни кадди-коматингиз тик ва вазнингиз нормал холатда булишини хохлайсизми?

Кун тартибига амал килиш соглигингизга ижобий ёки салбий таъсир курсатади деб хисоблайсизми?

Соглом турмуш тарзига амал килиш жисмоний сифатлардан куч, тезлик, чакконлик, чидамлилик, эгилувчанликни ривожлантиради деб хисоблайсизми?

Соглом турмуш тарзи буйича оила аъзоларингиздан маслахатлар олганмисиз?

Соглом танда-сог акл шу ибратли жумлани тугри деб уйлайсизми?

Утказилган суровнома натижаларига биноан 45 нафар талабаларнинг барчаси 1-саволга ха кун тартибига амал киламиз деб жавоб берган. 2-саволга талабалардан 31 нафари 6-8 соат тиникиб ухлаймиз деб жавоб берган, 14 нафар талаба 4-5 соат ухлайман деб жавоб берган. 3-савол буйича 45 нафар талабалар кун давомида жисмоний тарбия билан шугулланаман деб жавоб берганлар. "Истемол киладиган таомингизнинг озукавий микдорини биласизми?" деб берилган 4-саволга 45 нафар талаба ха деб жавоб берган. "Соглом турмуш тарзи" деганда нимани тушунасиз деб берилган 5-саволга 33 нафар талаба гигиенани коидаларини, 12 нафар талаба овкатланишга эътибор бериш кераклиги хакида жавоб ёзгандир. Узингизни кадди-коматингиз тик ва вазнингиз нормал холатда булишини хохлайсизми? деб берилган 6-саволга 45 нафар талаба ха деб жавоб берган. 7-саволга талабалардан 43 нафари кун тартибига амал килиш организмимга ижобий таъсир курсатади деб жавоб берган. 2 нафар талаба салбий таъсир курсатади деб жавоб берган. Соглом турмуш тарзига амал килиш жисмоний сифатлардан куч, тезлик, чакконлик, чидамлилик, эгилувчанликни ривожлантиради деб хисоблайсизми? деб берилган 8 саволга барча талабалар ха деб жавоб берганлар. Соглом турмуш тарзи буйича оила аъзоларингиздан маслахатлар олганмисиз? деб берилган 9 саволга 25 нафар талаба ха, 20 нафар талаба йук деб жавоб берган. Соглом танда-сог акл шу ибратли жумлани тугри деб уйлайсизми? деб берилган 10 саволда барча талабалар ха деб жавоб берганлар.

МУХ,ОКАМА

Олинган тадкикотлар шуни курсатиб бердики 45 нафар талабалар суровномада катнашиб, суровнома саволларига жавоб беришди. Лекин 25 нафар талаба суровнома саволларининг мазмун ва мохиятига эътибор каратишмаганлиги аникланди. Биз суровномадан олинган натижаларни хисобга

олган холда талабаларнинг соглом турмуш тарзини ривожлантиришимизда зарарли одатлардан узокрок юришлари буйича хам назарий ва амалий курсатмаларни беришимиз кераклигини билдик. Талабаларда маълум бир механизм ёки тизим ёрдамида соглом турмуш тарзини ривожлантириш йуллари аникланди.

ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни айтишимиз мумкинки олий таълим муассасалари талабалари уртасида соглом турмуш тарзини ривожлантиришда, уларга махсус семинар тренинг, вебинарлар ва машгулотларни ой давомида ташкил этиш керакдир. Соглом турмуш тарзига амал килиш оркали талабаларнинг рухий, аклий, жисмоний харакат фаолликлари маълум микдорда ривожланганлигини аник кузатишимиз мумкин булади. Соглом турмуш тарзи хар бир талабага олий таълим муассасаларида тушунча бериш ёрдамида маълум бир соха буйича куникма ва малакаларни ривожлантириш хам мумкин булади, чунки соглом танда-сог аклдир.

REFERENCES

1. Ulugbek Zokirov. Individual Features Of Development Of Information And Communicative Competence In Masters Of Higher Pedagogical Education. The American Journal of Social Science and Education Innovations. № 3 (3), 486-491. (2021). https://usajournalshub.com/index.php/tajssei/article/view/2423/2314

2. Zokirov Ulugbek Murodjon ogli. Scientific and Theoretical Bases of Didactic Principles of Development of Information - Communicative Competence in Masters of Higher Pedagogical Education of the Republic of Uzbekistan. Annals of the Romanian Society for Cell Biology. № 25 (4), 2021. 8896-8903. http : //annalsofrscb. ro/index.php/j ournal/article/view/3 612

3. Зокиров У.М. "Эркин курашчиларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарликларини такомиллаштириш усуллари". The journal of academic research in educational sciences. № 1 (2), 306-314. (2020).

4. U.M. Zokirov "Improvement of the training process of students of the Faculty of Physical Education, specializing in wrestling" FerSU 2020.

5. Зокиров У.М. "Совершенствование тренировочного процесса студентов факультета физической культуры специализирующихся в спортивной борьбе" маг. Диссертация ФерГУ 2020 г. 25,26,27,28.

6. 3okhpob Y.M., KapHMOB T.P. "EomnaHFHH chh$ yKyBHHnapHHH ^hcmohhh TapSuanamga xapaKarau yHHHHapgaH ^oöganaHHm ycynnapu". The Journal Of Academic Research In Educational Sciences. № 2 (2), 583-590. (2021).

7. 3oKHpoB Y.M., KapHMOB T.P. "YMyMHH ypTa TatHHM MaKTaö yKyBHHnapHHH ^hcmohhh Tapöua gapcnapuga muhhuh xapaKarau yHHHHapHH öa^apum op^anu ^hcmohhh TafieprapHHruHH pHBO^naffrapum". The Journal Of Academic Research In Educational Sciences. № 2 (4), 1166-1171. (2021).

8. 3okhpob Y.M., naragHHOB K.^. "YMyMHH ypTa TatHHM MaKTaöu 7 - 8 chh$ yKyBHHnapHHHHr ^hcmohhh TafieprapnuruHH ^hcmohhh puBO^naHumura öoFHHKHHru". The journal of academic research in educational sciences. № 1 (4), 693-697. (2020).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.