Научная статья на тему 'ЁШ КУРАШЧИЛАРДА МУШАК КУЧИНИНГ ФУНКЦИОНАЛ КЎРСАТКИЧЛАРИ ВА ИШЧАНЛИК ҚОБИЛИЯТИНИ ОШИРИШ'

ЁШ КУРАШЧИЛАРДА МУШАК КУЧИНИНГ ФУНКЦИОНАЛ КЎРСАТКИЧЛАРИ ВА ИШЧАНЛИК ҚОБИЛИЯТИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
46
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЁШ КУРАШЧИЛАР / СПОРТ МАШУғЛОТЛАРИ УЧУН ШАРОИТЛАР / "ШАРқОНА МАССАЖ" / ЖИСМОНИЙ ЮКЛАМА / ОРГАНИЗМГА МАШқЛАРНИНГ ТАЪСИРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Чоршамиев Н.А.

Ушбу мақолада ёш курашчиларнинг жисмоний ишчанлик қобилиятини ўрганиш масалалари, спорт машғулотлари ҳамда мусобақа жараёнида, жисмоний юкламаларни бажариш вақтида организмда содир бўлаётган ўзгаришларга “шарқона массаж”нинг таъсири ёритилган.В данной статье рассматривается изучение физической работоспособности юных борцов, влияние “восточного массажа” на изменения, происходящие в организме при физических нагрузках во время занятий спортом и соревнований по борьбеThis article examines the study of the physical activity of young wrestlers, the influence of “oriental massage” on the changes occurring in the body during physical exertion during sports and wrestling competitions.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ КУРАШЧИЛАРДА МУШАК КУЧИНИНГ ФУНКЦИОНАЛ КЎРСАТКИЧЛАРИ ВА ИШЧАНЛИК ҚОБИЛИЯТИНИ ОШИРИШ»

таъсир курсатиши самараси визуал кузатишларда ва улчашлар ёрдамида анщланди.

Хулоса щлиб айтганда, атлетик гимнастика билан шугулланишда талабаларнинг тана тузилиши типига кура ов^атланиш стратегиясини танлаш ма^садга мувофщ булади.

Адабиётлар:

1. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараккиёт йулимизни кдтъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. 1-жилд. Тошкент: Узбекистон, 2017. - Б.591.

2. School and youth Ь|еа1ИУ/[Электрон ресурс].Режим доступа: http:// www.who.int/school youth_health/gshi/hps/en/ Дата обращения:22.11.2017 г.

3. Аулик И. В. Определение физической работоспособности в клинике и спорте / Москва. - Изд-во «Медицина», 1990. - С.34-56.

4. Валихонов У. Атлетик гимнастика/Укув услубий кулланмаТош-кент,2020.-148 бет.

5. Воробьев А. Анатомия силы. М. 1990.- С. 152.

6. Денисова Л.В., Хмельницкая И.В., Харченко Л.А. Измерения и методы математической статистики в физическом воспитании и спорте: Учебное пособие для вузов. // Киев. - Изд-во «Олимп. л-ра», 2008. - С.7-127.

7. Краснов Б. Как измерить объемы тела - подробная инструкция WWW. SMART TRANING.RU.

8. Ланда Б.Х. Методика комплексной оценки физического развития и физической подготовленности: учеб. Пособие. - 3-е изд.. испр. и доп. // Москва. - Изд-во «Советский спорт», 2006. - 208 с. - С.20-42.

9. Пеганов Ю.А. " Создай себя" Физкультура и спорт, М. - 1991. С.3 - 58

10. Шварценеггер А., Доббинс Б. Новая энциклопедия бодибилдингга. Книга 5. Здоровые, питание и диета.-www.zhimlezha.ru/ С.1-66.

11. "100 мужских рецептов" Персональный тренер. - М.: 2010, №2. С.7-12

12. Joe Weider. MUSCLE FITNESS журнал. - М.: -1998. С. 74-77.

13. Joe Weider. MUSdE FITNESS журнал. - М.: 2000 № 8-9. С.78-83.

14. Joe Weider. MUSdE FITNESS журнал. - М.: 1995, VOL 56., № 6. С.40-42.

УУК (УДК, UDC): 796.01:612:82

Муаллиф билан боглаш учун:

nuriddin.chorshamiyev.85@bk.ru

Укитувчи,

Кураш миллий спорт тури буйича спорт устаси Н.А. ЧОРШАМИЕВ1

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчи; шахри, Узбекистон

ЁШ КУРАШЧИЛАРДА МУШАК КУЧИНИНГ ФУНКЦИОНАЛ КУРСАТКИЧЛАРИ ВА ИШЧАНЛИК ЦОБИЛИЯТИНИ ОШИРИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье рассматривается изучение физической работоспособности юных борцов, влияние "восточного массажа" на изменения, происходящие в организме при физических нагрузках во время занятий спортом и соревнований по борьбе.

Ключевые слова: юные борцы, условия для занятий спортом, "восточный массаж", физические нагрузки, влияние упражнений на организм.

Ушбу маколада ёш курашчиларнинг жисмоний ишчанлик кобилиятини урганиш маса-лалари, спорт машгулотлари хдмда мусобака жараёнида, жисмоний юкламаларни бажариш вактида организмда содир булаётган узгаришларга "шаркона массаж"нинг таъсири ёритилган.

Калит сузлар: ёш курашчилар, спорт машуглотлари учун шароитлар, "шарцона массаж", жисмоний юклама, организмга машцларнинг таъсири.

This article examines the study of the physical activity of young wrestlers, the influence of "oriental massage" on the changes occurring in the body during physical exertion during sports and wrestling competitions.

Key words: young wrestlers, conditions for sports, "oriental massage", physical activity, the effect of exercise on the body.

CM

о

CM

ю

ro та t

0 Q. w

1

Долзарблиги. Ёш курашчиларнинг жисмоний ишчанлик кобилиятини урганиш масалалари иссик иклимли республикаларда махсус ахамият касб эта-ди. Иссик иклимли шароитлар спорт машгулотлари хамда кураш мусобакалари жараёнида жисмоний юкламаларни бажариш вактида организмда содир булаётган узгаришларни кийинлаштирувчи омил булиб хисобланади. Шу сабабли республикамизда ёш спортчиларнинг спорт машгулотини ташкил килишда ишчанлик кобилияти динамикасини урганиш, боз устига шаркона массаждан фойдаланиш кенг ривож топиши лозим.

Ушбу йуналишда олиб борилган адабиёт ман-баларини урганиш шуни курсатдики, ёш курашчи-ларнинг жисмоний ишчанлик кобилиятини тадкик килиш, бунда иссик иклим шароитларида организмни тиклаш учун шаркона массаждан фойдаланиш деярли урганилмаган. Шунга ухшаш ишлар факат айрим муаллифлар томонидан амалга оширилган [1].

Т.С.Усманходжаев маълумотларидан куринадики, ёш курашчиларда машкланганлик холати оёкларнинг,

айникса ёзувчи мушаклар кучининг усиши билан бирга кузатилади ва улар спортчининг функционал холати даражасини аникрок акс эттиради. Бирок, бу маълумотларга карамасдан, аввалги тиббий - педаго-гик йуналишидаги тадкикотларда ёш курашчиларда мушак кучини устириш зарур булмаган, мушаклар кучи уларда факат уртача катталикларда ёки ур-тадан паст даражада булган. Факат кураш билан шугулланиш хар томонлама ривожланиши, айникса мушак кучининг катта хажмда ошишини таъминлай олмайди [1].

Спорт йуналишининг физиологик тахлилига багишланган илмий тадкикотлар сони катталарда ут-казилган тадкикотларга нисбатан озчиликни ташкил килади. Лекин шунга карамай, ёш курашчиларнинг спортдаги зурикишларининг функционал хусусият-ларини аниклаш катта ахамиятга эга.

Биринчи навбатда, ёшлар учун кандай харакатлар мос ва кандай юкламалар макбул эканлигини би-лиш, айникса уларнинг ёши ва жинси хисобга олиш жуда мухим. Х,ар хил спорт турларининг усаётгани

организмга кандай таъсир этишини билиш зарур. Шунингдек, хар бир ёш гурухидаги уларнинг харакат сифатлари ривожланиши тугрисидаги маълумотлар хам мухимдир. А.Васочкин маълумотларига кура мушак кучи 18 ёшдан кейин хам усишида давом этади ва 25-30 ёшда максимумга етади [2].

Н.Ермакова., Д.А.Макунин маълумотларига караганда, улар кайд этган мушак кучининг тана вазнига нисбатан хар хил ёшдаги усмирларда тахминан бир хилдир. Бирок, деярли барча маълумотлар асосан ёш чегаралари буйича панжа ва гавда динамометрияси курсаткичларини ифода этади. Бу ерда жисмоний юкла-малар таъсирида мушак кучининг узгариши етарлича хисобга олинмайди. Мушак кучининг усиб бориши усаётган организмнинг умумий жисмоний ривожла-нишининг ажралмас элементи хисобланади, у массаж таъсирида хар томонлама уйгун ривожланади [3,4].

Курашнинг оёк - кулларнинг букувчи ва ёзувчи мушаклари, мушак кучи курсаткичлари хамда унинг ривожланиш даражасига таъсирини урганишга баги-шланган махсус тадкикотлар деярли йук. Биз ёш ку-рашчиларнинг спорт машгулотларида мушакларнинг ишчанлик кобилиятини бахолашга катта ахамият каратдик, у фаол ишлаётган мушаклар гурухлари учун мушак фаолиятининг узига хос параметрларини хисобга олиш оркали амалга оширилади. Узига хос жихатлари шундаки, куч ишлатиладиган усуллар кулланилиб, улар купрок фаол - суст харакатлар-дан иборат ва бугимларга ишлов бериш максадида

бажарилади. Бу усуллар баъзи холларда массаж килаётган шахснинг спортчи танасининг кандайдир бир кисмига оёкни тираган холда бажарилади. Бу маълумотларни келгусида машгулот жараёни сама-радорлигини хам сон жихатдан, хам сифат жихатдан бахолаш учун куллаш мумкин. Маълум бир мушак гурухларининг фаолияти шиддатини ифодалай туриб, бу курсаткичлар буйича машкланганлик даражаси тугрисида фикр юритиш, демакки, умумий машгулот-лар режасига тегишли тузатишлар киритиш мумкин.

Тадкикот максади. Ёш курашчиларда мушак кучининг функционал курсаткичлари ва ишчанлик кобилиятини оширишда шаркона массажнинг таъ-сирини урганишдан иборат.

Тадкикотнинг ташкил этилиши. Тадкикот Чир-чик шахар ихтисослаштирилган олимпия захиралари мактаб интернатининг 14-17 ёшдаги укувчилари кат-нашдилар. Тадкикот давомида кураш билан шугулла-нувчиларнинг бир ой мобайнида спорт машгулотла-ридан аввал ва кейин массаж утказилиб, курашчилар организмига массажнинг таъсири урганиб борилди. Мушак кучи (электродинамометрия), бушашиш ва таранглашишида мушак тонуси (электромиотоно-метрия) ва тананинг 17 нуктасида тери харорати, шунингдек, мушакларнинг ишчанлик кобилиятини кузатишлар учта ёш гурухи буйича спортчиларда амалга оширилиб, дастлабки натижалар кайд ки-линди. Мушак кучи курсаткчилари буйича умумий маълумотлар 1 - жадвалда курсатилган.

1-жадвал

Ёш курашчиларда мушак кучи курсаткичлари

Курсаткичлар Курсаткич узгариш чегараси 14- 15 ёш п=30 16-17 ёш п=40

М± т ±0 Курсаткич узгариш чегараси М± т ±0

Елка мушаги Букувчи мушаклар 12-26 19,0±0,28 1,84 10-34 20,4±0,30 4

Ёзувчи мушаклар 10-30 22.6±0,46 3,0 16-36 27,2±0,37 4,8

Билак мушаги Букувчи мушаклар 17-25 21,6±0,32 2,1 20-36 25,2±0,64 8,0

Ёзувчи мушаклар 9-21 16,0±0,30 2,0 12-26 19,5±0,27 3,4

Сон мушаги Букувчи мушаклар 17-29 22,8±0,42 2,70 18-46 28,0±0,70 5,2

Ёзувчи мушаклар 50-94 74,4±1,33 8,7 54-150 91,0±1,72 22,4

Болдир мушаги Букувчи мушаклар 8-30 18,4±0,56 3,70 14-30 21,2±0,36 4,60

Ёзувчи мушаклар 34-74 57,6±0,97 6,48 18-114 58,0±1,16 17,60

Изо^: 14-15 ёшда 40 машгулот, 16-17 ёшда 60 машгулотлар кузатилди.

Педагогик тажриба давомида назорат гурухидаги (п=17) 14-15 ёш спортчиларнинг массаж ва или^ душ таъсирида машгулотлардан сунг (МС) мушак

узгариш динамикаси (реохорд улчов бирлигида)

2-жадвал тонусининг

Курсаткичлар Кузатув даври Х тажриба боши тажриба охири Усиш Р

о V Х о V абсолют Нисбий%

Елка олди икки бошли мушаги Букувчи мушак Машгулотдан олдин(МО) 22,87 2,59 11,32 24,42 2,56 10,48 1,55 6,78 1,75 >0,05

Машгулотдан сунг (МС) 21,64 3,1 14,33 23,55 3,22 13,67 1,91 8,83 1,76 >0,05

Массаждан кейин (МК) 23,58 2,9 12,30 25,72 3,06 11,90 2,14 9,08 2,09 <0,05

Ёзувчи мушак МО 28,34 2,93 10,34 30,46 3,02 9,91 2,12 7,48 2,08 <0,05

МС 25,62 3,22 12,57 27,57 3,32 12,04 1,95 7,61 1,74 >0,05

МК 28,33 3,2 11,30 30,3 3,31 10,92 1,97 6,95 1,76 >0,05

Елка-оркаси уч бошли мушаги бошли мушаги Букувчи мушак МО 26,38 3,61 13,68 28,56 3,66 12,82 2,18 8,26 1,75 >0,05

МС 25,44 2,64 10,38 27,36 2,71 9,90 1,92 7,55 2,09 <0,05

МК 30,19 2,97 9,84 32,35 3,03 9,37 2,16 7,15 2,10 <0,05

Ёзувчи мушак МО 19,38 2,28 11,76 20,76 2,34 11,27 1,38 7,12 1,74 >0,05

МС 18,82 2,42 12,86 20,58 2,51 12,20 1,76 9,35 2,08 <0,05

МК 20,66 2,22 10,75 22,27 2,26 10,15 1,61 7,79 2,10 <0,05

Сон турт бошли мушаги Букувчи мушак МО 29,22 4,2 14,37 31,76 4,33 13,63 2,54 8,69 1,74 >0,05

МС 27,54 3,54 12,85 30,11 3,68 12,22 2,57 9,33 2,08 <0,05

МК 33,78 3,58 10,60 36,4 3,73 10,25 2,62 7,76 2,09 <0,05

Ёзувчи мушак МО 93,07 13,52 14,53 101,29 13,94 13,76 8,22 8,83 1,75 >0,05

МС 89,92 10,94 12,17 96,56 11,06 11,45 6,64 7,38 1,76 >0,05

МК 94,86 9,82 10,35 102,03 10,22 10,02 7,17 7,56 2,09 <0,05

СМ О СМ

Ю

ГО

га

0 ^

ю

1

с го

Болдир мушаги Букувчи мушак МО 22,44 2,89 12,88 24,19 2,94 12,15 1,75 7,80 1,75 >0,05

МС 20,62 2,33 11,30 22,05 2,39 10,84 1,43 6,94 1,77 >0,05

МК 25,77 2,62 10,17 27,68 2,72 9,83 1,91 7,41 2,09 <0,05

Ёзувчи мушак МО 55,26 6,84 12,38 60,21 7,02 11,66 4,95 8,96 2,08 <0,05

МС 54,82 5,86 10,69 59,04 5,94 10,06 4,22 7,70 2,09 <0,05

МК 71,17 7,93 11,14 77,05 8,33 10,81 5,88 8,26 2,11 <0,05

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

см о см

ю

го га

0

ю

1

Жадвалдан куриниб турибдики, катта ёш гу-рухидаги спортчиларда елканинг букувчи мушаклар кучи курсаткичлари уз катталиги буйича 14 ва 15 ёшдаги спортчилардан анча фарк килган. Ёш спортчиларнинг бу иккита ёш гурухларида елкани букувчи мушаклар кучи курсаткичлари уз катталиги буйича бир - биридан фарк килди. Агар 14 ёшдаги усмирларда у М ± т да 19,0± 0,28, ±1,84 га тенг бул-ган булса, 16 ёш гурухидаги спортчиларда у М ±т = 20,4 ± 0,30 кг га тенг булди, яъни мушак кучидан 1400 гр.га юкори булди.

Натижалар мухокамаси. Катта ёш гурухидаги (16-17 ёш) спортчиларда елкани букувчи мушаклар кучи куйидаги курсаткичлар билан ифодаланди; М ±т = 20,4 ± 0,30 га тенг. Шундай килиб, елкани бу-кувчи мушаклар кучи катталигининг дастлабки маъ-лумотлари катта ёш гурухидаги спортчиларда анча юкори курсаткичларни кайд этиш имконини берди. Елкани ёзувчи мушаклар кучи букувчи мушаклар кучидан анча фарк килади. Унинг катталиги усиб бориш тенденциясига эга, елкани букувчи мушаклар кучидан анча юкори булди. 14 ёшдагилар гурухида елкани ёзувчи мушаклар кучининг дастлабки курсаткичлари 10 кг.дан 30 кг атрофида узгариб турди, бунда М ±т = 22,6 ±0,46 кг тенг булди, вахолангки, 70 % кузатув-ларда бу курсаткич 18 - 22 кг амплитуда доирасида булган; 24% усмирларда шу ёш гурухида мушак кучи 26 - 30 кг ва факат 6% спортчиларда 10 - 14 кг ва тенг булди. Шундай килиб, энг оптимал дастлабки максимал мушак кучи 18 - 22 кг атрофида узгариб турди. 14 - 15 ёшдаги спортчиларда тинч холатда елкани ёзувчи мушаклар кучи 16 дан 36 кг атрофида узгариб турди, бунда М ± т = 27,2 ± 0,37 ва х= ± 4,8 га тенг булди. Куп сонли кузатувлар (98%) 20 дан 36 кг атрофидаги узгариш чегарасига тугри келди ва 2% кузатувларда бу курсаткич 16 кг га тенг булди. Шундай килиб, бу ёш гурухида елкани ёзувчи мушаклар кучи курсаткичларининг хам узгариш амплитудаси (4,6 кг) кузатилди ва кичик ёш гурухига нисбатан уз катталиги буйича анча фарк килди. Катта ёш гурухида (16-17 ёш) елкани ёзувчи мушаклар кучининг дастлабки курсаткичлари 16 -50 кг атрофида булди, бунда мушак кучининг куп сонли (9%) кузатувлари 20 - 48 кг атрофида булди (М ± т = 35,8 ± 0,7 ва х=± 10,4) ва факат 9% спортчи-ларда бу катталиклар уртача катталиклар чегарасидан ташкарида булди (х = ±3). Ушбу ёш гурухида елкани езувчи мушаклар кучи катталиги аввалги иккита ёш гурухидан анча фарк килади. Курсатиб утилган ёш гурухларида тинч холатда елкани ёзувчи мушаклар кучи курсаткичлари елкани букувчи мушаклар кучи катталигига нисбатан катта узгариш амплитудасига эга булди. Бу барча ёш гурухларига тааллукли булиб, кураш буйича машгулотларда катта жисмоний юкла-ма елкани ёзувчи мушакларга тушади, шу сабабли

улар шиддатрок ишлайди. Бу жуда мухим омил булиб хисобланади. Билак мушаклари гурухининг даст-лабки курсаткичлари худди шундай кетма- кетликда тахлил килинди. Спортчиларнинг кичик ёш гурухида билакни букувчи мушаклар курсакичлари 17 - 25 кг атрофида узгариб турди, шу амплитуда доирасида бир текис таксимланади. (М ± т = 21,6 ± 0,32 ва х=± 2,1). Шундай килиб, 16-17 ёшдаги болалар гурухида болдирни ёзувчи мушаклар кучи 13 - 14 ёш гурухла-ридаги усмирларда аникланган мушак кучининг дастлабки курсаткичларидан кескин фарк килади, яъни 25,6 кг.га юкори.

Хулоса.

1. 14-15 ёшдаги усмирларда куллар ва оёклар-нинг барча мушаклар гурухлари буйича мушак кучининг дастлабки курсаткичларининг статистик маълумотлари тахлили шуни курсатдики, бу ёшда-ги курашчиларнинг машкланганлик даражаси паст булганлиги хамда уларнинг ёшга хос хусусиятлари туфайли мушак кучининг узгариши чегаралари катта таркокликка эга булиб, паст кийматларни аниклиги имконини берди. 16-17 ёшдаги спортчилар хам юко-рирок машкланганлик даражасига эга хамда катта ёш гурухига мансуб спортчилар булганликлари юкори булди, демак, вариация каторида уларнинг курсат-кичлари кам даражада таркок булди.

2. 14-15 ёшдаги усмирларда елка ва билакни бу-кувчи хамда ёзувчи мушаклари кучининг дастлабки курсаткичлари хам таркокликка эга, шу гурух мушак-ларнинг куч курсаткичлари 16-17 ёшдаги спортчилар гурухида букувчи хамда ёзувчи мушаклар орасида мушак кучи курсаткичнинг чегарада узгаришига эга булди. Буни катта ёш гурухидаги усмирларнинг ёшга хос хусусиятлари ва яхширок машкланганликлари билан хамда уларда харакат малакалари яхши шакл-ланганлиги оркали тушунтириш мумкин.

3. Мушак кучи курсаткичларининг вариация ка-торида таксимланиши тахлили шуни исботладики, катта ёш гурухларида курсаткичларнинг катта фоизи уртача курсаткич атрофида жамланди, кичик ёш гурухларининг узига хос хусусиятлари ва машклан-ганлик даражасига богликлиги аникланди.

4. Мушак тонусининг дастлабки маълумотлари тахлили шуни курсатдики, 16-17 ёшдаги болалар гу-рухида бошка ёш гурухларига нисбатан бушаштириш ва таранглаштириш курсаткичлари бир-биридан кескин фарк килди. Буни, бу ёшдаги усмирларнинг жисмоний ва гармонал ривожланиши даври билан тушунтириш мумкин. Бу даврда уларда алмашинув жараёнлари кучаяди, организмда турли узгаришлар содир булади, 14-15 ёшдаги усмирларда машкланганлик омилининг бошлангич шаклланиш жараёни бошланади, турли хил спортга хос малакалар шаклланади, стереоти-плар хосил булади, уларнинг асаб-харакат аппарати етарлича мустахкам малакаларга хам эга булмайди.

Спорт фани: муаммолари ва истик,боллар

Наука о спорте: проблемы и перспективы

16-17 ёщдаги усмирларда бошка гурухларга нисбатан асаб-мушак аппарати купрок машкланган, харакат ма-лакалари анча юкори шаклланган. Шунинг учун улар анча баркарор хамда юкори натижаларга эга булишди.

Адабиётлар:

1. Т.С.Усманходжаев. Иссик иклимли шароитларда спортчилар орга-низмига шаркона массажанинг таъсири. Афтореферат кан. наук. М.1969.

2. В.И.Васичкин. Про массаж. Большое справочник про массажа.М.:2015.

3. Н.Ермакова. Новейшая энциклопедия массажа. М.:2017. Стр 64.

4. Д.А.Макунин. Массаж и лечения. П.: 2019. Стр 54.

УУК (УДК, UDC): 796.01

у w

Муаллиф билан боFлаш учун:

sunshine_83@mail.ru

Катта укитувчи А.Х. ХАЁТОВ1

1Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ ОЛИЙ ТАЪЛИМ ЙУНАЛИШЛАРИ ВА МУТАХАССИСЛИКЛАРИ БИТИРУВЧИЛАРИНИНГ СПОРТ АГЕНТИ КАСБИНИ УЗЛАШТИРИШГА ТАЙЁРЛИГИ

Аннотация

■liotation

В статье раскрываются особенности агентской деятельности в профессиональном спорте, обосновывается важность овладения определенными профессиональными компетенциями для качественного осуществления агентской деятельности в спорте, определяется степень готовности выпускников высших учебных заведений, специализирующихся в области физической культуры и спорта, к овладению данной профессией. Тенденции развития современного профессионального спорта требуют появления и развития подобных профессий. Вузы, готовящие специалистов в области физической культуры и спорта, должны учитывать это при разработке учебных планов и программ. Профессиональные компетенции студентов должны формироваться в соответствии с требованиями современного спортивного рынка труда.

Ключевые слова: современный профессиональный спорт, агентская деятельность в спорте, спортивный агент, профессиональные компетенции, подготовка спортивных агентов.

Мак,олада профессионал спортдаги агентлик фаолиятининг узига хос хусусиятлари очиб берилган булиб, спортда агентлик фаолиятини сифатли амалга ошириш учун муайян касбий компетенцияларни эгаллашнинг ахамияти асослаб берилган, жисмоний тарбия ва спортга ихтисослашган олий таълим муассасалари битирувчиларининг ушбу касбни эгаллашга тайёрлик даражаси аник,ланган. Замонавий профессионал спортнинг бугунги кун ривожла-ниш тенденциялари шу каби касбларнинг пайдо булиши ва ривожланишини так,озо этади. Жисмоний тарбия ва спорт сохасида мутахассислар тайёрловчи олий таълим муассасалари ук,ув режа ва дастурларини ишлаб чик,ишда буни хисобга олишлари зарур. Талабаларнинг касбий компетенцияларини замонавий спорт мехнат бозорининг талабларидан келиб чикдан холда шакллантириш лозим.

Калит сузлар: замонавий профессионал спорт, спортда агентлик фаолияти, спорт агенти, касбий компетенциялар, спорт агентларини тайёрлаш.

The article reveals the features of agency activities in professional sports, substantiates the importance of mastering certain professional competencies for the high-quality implementation of agency activities in sports, determines the readiness degree of graduates of higher educational institutions specializing in the field of physical culture and sports to master this profession. The development trends of modern professional sports require the emergence and development of such professions. Universities that train specialists in the field of physical culture and sports should take this into account when developing curricula and programs. Professional competencies of students should be formed in accordance with the requirements of the modern sports labor market.

Key words: modern professional sports, agency activities in sports, sports agent, professional competencies, training of sports agents.

Кириш. Бугунги кунда куплаб ривожланаётган мамлакатларда профессионал спортни ривожлан-тириш, спортга кизикишни ошириш ва бунинг на-тижасида уни янада оммалаштириш масалаларига спортни давлат таъминоти тизимидан узини узи таминлаш тизимига утказишнинг бир йули сифа-тида каралмокда. Чунки профессионал спорт алла качон шоу, томоша элементларига эга булган, катта молиявий маблаFлар айланадиган бизнесга айланиб улгурди. Унинг эркин ривожланишини таъминлаш максадида давлатлар ва халкаро спорт ташкилотла-ри томонидан барча шарт-шароитлар, шу жумладан миллий ва халкаро хукукий асослар яратилмокда, спорт сохасидаги ижтимоий муносабатлар ислох килинмокда.

Мазкур ислохотлар профессионал спорт муноса-батлари иштирокчиси сифатида фаолият курсатади-ган ва профессионал спортчининг фаолиятида унга

хамрохлик килувчи янги касбларга булган эхтиёжни юзага келтирди. Бунинг окибатида спорт юристлари, менежерлари, промоутерлар ва албатта спорт агент-лари пайдо булди. Замонавий профессионал спорт муносабатларини уларнинг хизматларисиз тасаввур килиб булмайди, айникса спортдаги агентлик фаолия-ти энг мухимларидан бири хисобланади.

Профессионал спорт амалиёти шундан далолат бермокдаки, спортчи карьерасини муваффакиятли юргизишда хамда мехнат бозорида ижобий имид-жини яратишда бундай фаолият тури нихоятда зарур. Гап шундаки, юкори савиядаги мусобакаларда катнашаётган ва шу савияга мос булиш учун тинмай мехнат килишга, уз устида ишлашга мажбур булган профессионал спортчининг иш берувчи билан тузилган мехнат шартномаси шартларининг нозик жихатларини урганиш, уларни тушунишга деярли имкони йук. Бундай холатда, спортчига унинг карье-

см о см ю

со от Г о d со

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.