Научная статья на тему 'ЁШ МИЛЛИЙ КУРАШЧИЛАРНИНГ УМУМИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

ЁШ МИЛЛИЙ КУРАШЧИЛАРНИНГ УМУМИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
169
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЁШ КУРАШЧИ / МАЛАКАЛИ КУРАШЧИ / УМУМИЙ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК / МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК / ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАР / КУЧ СИФАТИ / ТЕЗКОРЛИК / ЭГИЛУВЧАНЛИК / МАКСИМАЛ КУЧЛАНИШ / қАЙТА КУЧЛАНИШ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Еримбетов Б.К.

Мақолада ёш миллий курашчиларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини ташкил қилувчи жиҳатлар 15-17 ёшли курашчилар мисолида таҳлил қилинган.В статье анализируются аспекты, составляющие общую и специальную физическую подготовку юных спортсменов на примере борцов 15-17 лет.The article analyzes the aspects that make up the general and special physical training of young wrestlers on the example of wrestlers aged 15-17 years.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ МИЛЛИЙ КУРАШЧИЛАРНИНГ УМУМИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

танани 15 сония унг ва чап томонларга айлантириш юкламасидан сунг) унг хамда чап оёк билан берилган аник зарбалар сони, биринчидан, тестларнинг мураккаб-лиги ортган сари эса сусайиб борган, иккинчидан, ушбу курсаткичлар уртасида кайд этилган функционал асимметрия диапазони кенгайиб борганлиги кузтилди. Демак, тадкикотда иштирок этган 15-16 ёшли таэквондочиларда олиб борилиётган анъанавий маштулотларда оёклар билан бериладиган зарбалар аниклигининг айланма харакат тезланишлари таъсирида тушиб кетиши ёки уни баркарор кийматда эмаслиги биринчи навбатда вестибуляр аппарати томонидан бошкариладиган мувозанат саклаш функция-сининг ута заиф ривожланган деб таькидлаш мумкин.

Мазкур маштулотларда унг ва чап оёкда зарба бериш аниклиги, шу жумладан танани унг ва чап томонларга айлантириш харакатларининг хам симметрик тартибда такомиллаштириш чоралари курилмаслиги тадкикот натижаларида уз ифодасини топди.

Хулоса. 15-16 ёшли таэквондочилар мисолида ут-казилган тадкикот натижаларининг киёсий тахлилига асосан кутилган хулосаларни айтиш мумкин:

1. Таэквондода оёклар билан зарба бериш асосан таянч юзаси чекланган холда, яъни бир оёкка таяниб ижро этилиши сабабли таэквондочида статик ва динамик мувозанат саклаш кобилияти юксак даражада шаклланган булиши лозим. Акс холда, мувозанатнинг «издан чикиши» зарба аниклигига салбий таъсир кур-сатади. Демак, тадкикотимизда ёш таэквондочиларда зарба аниклигининг нихоятда суст эканлиги, уларда мувозанат саклаш кобилияти «заиф» шаклланганлиги билан богликдир.

2. Унг ва чап оёк билан зарба бериш, шу жумладан танани унг ва чап томонларга айлантириши харакатлари уртасида яккол кузга ташланувчи функционал асиммет-риянинг мавжудлиги ушбу техник усуллар ва вестибуляр аппаратининг хар томонламалик функцияси симметрик тартибда сайкал топмаганлигидан дарак беради.

УУК (УДК, UDC):

3. Турли тест машкларни куз назоратисиз шу ^олат-да ута суст даржада бажарилганлиги стагик ва динамик шаклда мувозанат саклаш кобилиятини мукаммал ^амда баркарор шаклланмаганлигидан дарак беради.

4. 15-16 ёшли таэквондочиларда кайд этилган «нук-сонларни» уз вактида бартараф этиш ва маштулотлар давомида оёклар билан берилган зарбалар аниклигини кескин узгарувчан йуналишларда ижро этиладиган шиддатли техник ва вестибуляр самотик машклар бир-лигида такомиллаштириш тавсия этилади.

Адабиётлар:

1. Бугаец Я.Е., Алексанянц Г.Д., Танцура М.Н. Особенности силовых качеств квалифицированных таэквондистов с учетом моторной асимметрии ./Ж.: Физическая культура, спорт-наука и практика., Физиологи, Краснорад, №2, 2018, -73-79.

2. Волкова Е.В., Волкова Д.Р. Методика развития гибкости у таэквондистов 7-8 лет. /Ж.: Наука-2020: физическая культура и спорт: наука, практика, образование, Волгоград, Россия 2019., - с 6/237-19/237.

3. Верхошанский Ю.В. Программирование и организация тренировочного процесса.- М.: Физкультура и спорт, 2013. - 176 с

4. Зациорский М.В. Физические качества спортсмена. М., Физическая культура, 2019, 199 с.

5. Лях В.И., Витковски З., Жмуда В.-Специфические координационные способности как критерий прогнозирования спортивных достижений футболистов. В.И.Лях, З.Витковски, В. Жмуда. Ж.: Теория и практика физической культуры 2002.-№4. -21-25.

6. Мавлеткулова А.С. Развитие физических качеств таэквондистов-юношей /Автореф. Канд. Дисс., Санкт -Петербург, 2007, -22с.

7. Матвеев Л.П. Теория и методика физической культуры: Общие основы теории и методики физического воспитания; теоретико-методические аспекты спорта и профессионально-прикладных форм физической культуры: Учебник для институтов физ. культ. - М.: Физкультура и спорт, 1991. - 543 с., ил.

8. Николаенко Н.Н. Организация моторного контроля и особенности функциональной асимметрии мазги у борцов / Н.Н.Николаенко, С.В. Афа-насъев, М.М. Михеев., Физиология человека, -Т 27, 2001. №2. С 68-75.

9. Платонов В.Н., Физическая подготовка спортсмена. -М.: ФиС, 2013.-218 С.

10. Пулатов Ф.А. "Уна;ай" ва "чапа;ай"лар ёки амбидекстр булиш афзалми? / Монография. - Т.: "Ilmiy texnika axboroti - Pressnashriyoti", 2017. - 88 б.

11. Селезнев И.А. Обучение технико-тактическим действиям юных таэквондистов /Ж: Физическое воспитание и спортивная тренировка, Волгоград, 1(5), 2013.- 28-34.

12. Сычев В.С., Давыдова С.С., Кашкаров В.А. Функциональная ва-симметрия в спорте. Ж.ТиМФК., М-2017., с 69-71.

13. Шулика Ю.А., Ключников Е.Ю.Таэквондо: Теория и методика. // Учебник для ДЮСЩ, СДЮЩОР, ШВСМ., уч. Олимпийского резерва физ-х техникумов. /Коллектив авторов. Том 1. спортивное единоборство, ростов на-Дону, феникс, - 800 с.

Муаллиф билан богланиш учун:

erimbetov@gmail.com

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) Б.К. ЕРИМБЕТОВ1

^оракалпок давлат университети

Нукус шахри, Крракалпогистон Республикаси

ЁШ МИЛЛИЙ КУРАШЧИЛАРНИНГ УМУМИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

см о см

Аннотация

Annotation

го га t

0 Q. W

1

В статье анализируются аспекты, составляющие общую и специальную физическую подготовку юных спортсменов на примере борцов 15-17 лет.

Ключевые слова: юный борец, квалифицированный борец, общефизическая подготовка, специальная физическая подготовка, физические качества, силовые качества, скорость, гибкость, максимальное напряжение, повторное напряжение.

Маколада ёш миллий курашчиларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини ташкил ки-лувчи жихатлар 15-17 ёшли курашчилар мисолида тахлил килинган.

Калит сузлар: ёш курашчи, малакали курашчи, умумий жисмоний тайёргарлик, махсус жисмоний тайёргарлик, жисмоний сифатлар, куч сифати, тезкорлик, эгилувчанлик, максимал кутании, крйта кучланиш.

The article analyzes the aspects that make up the general and special physical training ofyoung wrestlers on the example ofwrestlers aged 15-17 years.

Keywords: young wrestlers, qualified wrestler, general physical training, special physical training, physical qualities, strength qualities, speed, flexibility, maximum tension, repeated tension.

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Тадкикотнинг долзарблиги. Бугун дунёга юз тутган кураш спорти Узбек халки миллий кадриятла-рининг алохида кисмини ташкил этади. Узбекистан Республикаси Президента Ш.М.Мирзиёвнинг 2017 йил 2 октябрда "Кураш миллий спорт турини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Ка-рорида [1] хам "Буюк аждодларимиздан мерос колган кураш спортининг бой анъаналари ва кадриятларини келажак авлодларга етказиш, узбек спорти бренди номи билан курашнинг жахон аренасидаги ролини ошириш, ёшларнинг миллий спортга булган кизикиш-ларини куллаб-кувватлаш ва рагбатлангириш оркали уларда ватанпарварлик туйгусини янада мустахкам-лаш, ахолининг барча катламлари, айникса, ёшлар-нинг, шунингдек, жахон халкларининг мазкур спорт тури билан шугулланиши учун зарур шарт-шароитлар яратиш" масаласи долзарб эканлигини англаймиз.

Тадкикотнинг максади. Ёш миллий курашчи-ларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш.

Тадкикотнинг объекти. 15 нафардан иборат юко-ри спорт тоифасига эга 15-17 ёшдаги курашчиларнинг машгулот ва укув тренировка жараёнлари.

Тадкикот натижалари ва мухокамаси. Миллий курашда курашчиларнинг муваффакиятга эришиши уларнинг жисмоний тайёргаргигига бевосита боглик-дир. Ж.М.Нуршин, Р.С.Саломов, Ф.А.Керимовлар [2,3] малакали курашчиларни тайёрлашда умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик даражасининг бекиёс ахамия-тини таъкидлаб, ушбу жараённи техник махоратни шакллантиришда асосий омил булиб хизмат килишини курсатиб утганлар. Муаллифлар миллий кураш билан шугулланувчи спортчиларда барча жисмоний сифат-ларни ривожлантирувчи купдан куп машкларни ва уларни куллаш услубларини ёритиб берганлар.

Миллий кураш билан шугулланувчи спортчилар-нинг жисмоний тайёргарлиги бевосита спорт йуна-лишига эга булгани учун, айни вактда организмнинг умумий жисмоний ривожланиши, мустахкамланиши ва чиникиши билан тамомила богликдир.

Миллий кураш туридаги муваффакият факат шу турнинг узига хос томонларини ифода этувчи айрим кобилиятлар билангина эмас, организмнинг функционал имкониятларининг умумий даражаси билан хам белгиланади.

Сунгги йилларга келиб, олимлар уртасида мала-кали курашчиларни тайёрлашда жисмоний тайёргар-ликнинг урни, жумладан жисмоний сифатларнинг бир-бирига узвий богликлиги хамда уларни спорт махоратига булган таъсири хакидаги муаммолар тобора катта кизикиш уйготиб бормокда. Аввалдан исбот килинганки, куч ва тезкорлик сифатларини узаро мувофик тарзда шакллантира бориш спортчи-нинг тайёргарлигига ижобий таъсир этади. Миллий курашда ижро этиладиган харакат малакаси негизида тезкор - куч сифати хал килувчи мухим манбаа булиб хисобланади. Миллий курашда мазкур сифат хужум ёки карши хужум усулларини киска вактда катта куч билан бажаришдир. Малакали миллий курашчилар-ни тайёрлашда, бундан ташкари, чакконлик ва куч

сифатларини ривожлантириш хам алохида ахамиятга эга. Таъкидлаб утиш жоизки, укув - машгулот жараё-нида барча жисмоний сифатларни гармоник равишда ривожлантириш махоратли курашчиларни тайёрлаш гаровидир.

Ёш миллий курашчиларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш жараёнида куйидаги вазифалар хал килинади:

- Нукус шахар мактаб ва коллеж укувчилари билан утказилаётган миллий кураш дарсларини илмий-педа-гогик жихатдан урганиш;

- Ёшларни миллий курашга ургатишда умумий ва махсус жисмоний тайёрлашнинг янги усулларини ишлаб чикиш ва уларни амалга ошириш йулларини тавсия этиш.

Миллий кураш билан шугулланувчи ёш курашчи-ларнинг куч сифатларини урганиш максадида укувчи-ларнинг жисмоний тайёргарлиги махсус тестлар оркали назорат килинди. Олинган натижаларни тахлил килиш шуни курсатдики, "Турникда тортилиш" тести буйича бахоланадиган кулларнинг елка букувчи мушаклар кучининг уртача курсаткич 19,55±0,89 мартага вариация коэффиценти 7,36% эканлиги аникланди. Бу шу гурухдаги курашчиларнинг куч тайёргарлиги хар хил эканлигини ва бу курсаткич уларнинг вазни ва тайёр-гарлигига богликлигини англатади. Куч чидамлилигини аниклаш максадида "Брусда 90о бурчак ушлаб туриш" тести кулланилди. Курашчиларнинг куч чидамлилик буйича уртача курсаткичи 12,98 сонияга тенг булди.

1-жадвал

Ёш миллий курашчиларида куч сифатларининг даражаси

Номи Курсаткичлар

Куч турлари Х о V*

Кулнинг елка букувчи мушаклари кучи "Турникда тортилиш" (марта) 19,55 1.44 7,36

Кулнинг елка ёзувчи ва сонинг о олдинги ёзувчи мушаклари кучи "90 бурчак ушлаб туриш вакти 13,31 0.69 5,18

Режалаштирилган педагогик тадкикот самарасини бахолаш максадида назорат ва тадкикот гурухларига мансуб курашчилар курсаткичлари алохида статистик тахлил килинди.

2-жадвал

Назорат ва тад^и^от гуру^и курашчиларнинг куч сифатлари даражаси

Тест машклари Гурух,лар Курсатикичлар

Х о

"Турникда тортилиш" марта Назорат 19,55 1,40 7,27

Тадкикот 19,85 1,48 7,45

"90° оёкни ушлаб туриш" (сония) Назорат 12,98 1,19 9,16

Тадкикот 13,65 0,40 2,93

Тезкор - кучлилик мазмунан кенг камровли ва чукур мохиятга эга интеграл сифат булиб, малакали курашчиларни тайёрлашда катта ахамиятга эга. Кураш турларига хос булган барча холатлар харакатлани-шларнинг юкори даражада шаклланган булиши ва улар тезкор - куч асосида ижро этилиши мусобака олишувларида галабага эришиш гаровидир.

Курашчининг чидамлилиги - бу бутун беллашув даво-мида харакатларни юкори суръатда бажариш ва бутун му-собака давомида бир неча беллашувларни шиддат билан утказиш кобилиятидир. Юкори даражадаги чидамлилик

см о см

го га

0 ^

ю

1

с го

№2-2021 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz 27

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

курашчига катта машгулот ва мусобака юкламаларини узлаштиришга, мусобака фаолиятида узининг харакат кобилиятларини тула конли равишда амалга оширишга имкон беради. Курашда умумий ва махсус чидамлилик фаркланади. Курашчиларнинг чидамлилик сифатини курсатувчи "1000 метрга югуриш" тести буйича 15 та спортчининг уртача курсаткичи 3,35 ± 0,12 дакикани ташкил этди. 1000 метрга югуришда, назорат гурухидаги укувчилар 3,39 дакикага югурган булса, тажриба гурухидаги укувчилар 4,21 дакикага югуришди. Назорат ва тадкикот гурухлари уртасидаги фарк 0,01 сонияни ташкил килган булса, гурухлар уртасида деярли статистик фарк унчалик катта эмас.

3-жадвал

4-жадвал

Тест машклари Курсаткичлар

Х о V%

"1000 метрга кросс югуриш" (дакика, сония) 3,35 0,12 3,58

Бу ёшдаги спортчиларда чидамлиликнинг су-сайиши, харакат фаоллигини пасайиши, жисмоний ривожланиш курсаткичларининг ошиши, жинсий етилишни тугалланиши хисобига руй беради. Олинган маълумотлар умумий урта таълим мактабларининг дастуридаги меъёрларга тугри келади.

Курашчининг чакконлиги - бу харакатларни назорат кила олиш, беллашув тусатдан узгариб турадиган вазиятда тез хамда аник йул тутиш ва тегишли харакатларни окилона бажариш кобилиятидир. Чакконлик спортчини ургатиш жараёнида ривожлантирилади. Бунинг учун янги харакатларни мунтазам эгаллаб бориш лозим. Чакконликни ривожлантириш учун хар кандай машкдан фойдаланиш мумкин, лекин уларда янгилик элементлари булиши шарт. Курашчиларнинг чакконлик сифатини курсатувчи 4х10 метрга "мокси-мон югуриш" тести буйича спортчиларнинг уртача курсаткичи 7,28 сонияга тенг булади.

УУД (УДК, UDC): 796.015.85:322

Тест машклари Курсаткичлар

Х о V%

4х10 метрга моксимон югуриш (сония) 9,14 0,77 8,18

4х10 метрга моксимон югуришда назорат гурухидаги укувчиларнинг уртача курсаткичи 7,35 сонияга тенг булса, тадкикот гурухидаги укувчиларнинг уртача курсаткичи 7,22 сонияга тенг булади.

5-жадвал

Тест машклари Гурухлар Курсаткичлар

Х о V%

4х10 метрга моксимон югуриш (сония) Назорат 7,35 0,31 1,47

Тадкикот 7,22 0,16 2,21

Хулоса. Укув - машгулот жараёнида хар бир спорт тури хусусиятига мослаштирилган умумий жисмоний тайёргарлик, мусобакалар учун тай-ёрлайдиган махсус жисмоний тайёргарликнинг асосий базаси булиб хисобланади. Жисмоний сифатларнинг ривожланганлик даражасини ифо-даловчи тест машклари натижаларига кура на-зорат ва тадкикот гурухларида тадкикот бошида кузатилан курсаткичлар бир-биридан деярли фарк килмади. Куч ва куч чидамлилиги, тезкор - куч ва тезкор - куч чидамлилиги, тезкор сифатлари 15-17 ёшли курашчиларда етарли даражада ривожлан-маганлиги маълум булди. Шунингдек, назорат ва тадкикот гурухларида етарли даражада жисмоний тайёргарликга эга эканлиги аникланди.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг "Кураш миллий спорт турини ривожлантириш ва унинг хал^аро нуфузини янада ошириш чора-тад-бирлари т^рисида"ги Карори. lex.uz/uz/docs/5080074

2. Нуршин Ж.М., Саломов Р.С., Керимов Ф.А. Узбекча миллий спорт кураши. Дарслик, Т.:1993 й. 207 б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. Керимов Ф.А. Спорт кураши назарияси ва усулиёти. Т.: УзДЖТИ нашриёт булими, 2005 й. 367 б.

Информация для связи с автором:

iskhakbaev.e@mail.ru

Старший преподаватель Е.Э. ИСХАКБАЕВ1

'Филиал РГУ Нефти и газа (НИУ) имени И.М. Губкина город Ташкент, Узбекистан

РАЗВИТИЕ СОРЕВНОВАТЕЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ У ЮНЫХ ГАНДБОЛИСТОВ С УЧЁТОМ ИХ ИНДИВИДУАЛЬНОСТИ

Аннотация

Annotation

см о см

го га t О Q. W

В статье приведены результаты педагогического эксперимента по определению соревновательной активности у юных гандболистов занимающихся на начальном этапе подготовки к соревнованиям.

Ключевые слова: резерв, анализ, нормативы, игровая функция, подготовка спортсменов.

Маколада мусобакага тайёргарликнинг дастлабки боскичида иштирок этган ёш гандболчилар-нинг мусобака фаолияти буйича педагогик тадкикот натижалари келтирилган.

Калит сузлар: захира, тахрил, стандартлар, уйин функцияси, спортчиларни тайёрлаш.

The article presents the results of a pedagogical experiment to determine the competitive activity of young handball players involved in the initial stage of preparation for the competition. Key words: reserve, analysis, standards, game function, training ofathletes.

Уровень подготовленности гандболистов - школьников 16-17 лет является определяющим для их последующей спортивной карьеры. Это обусловлено,

прежде всего, тем, что в этом возрасте молодые люди в основном достигают своих около предельных антропометрических показателей и имеют преимуще-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.