Научная статья на тему 'ЁШ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ МАХСУС ҲАРАКАТ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

ЁШ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ МАХСУС ҲАРАКАТ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
55
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МАШғУЛОТ / ТАЙЁРГАРЛИК / ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАР / ТЕЗЛИК / ЭГИЛУВЧАНЛИК / МАХСУС ҲАРАКАТ / ХРОНОМЕТРАЖ / ҲАРАКАТ / ВОСИТА

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Каримов Х.А.

Ушбу мақолада бошланғич тайёргарлик босқичидаги гимнастикачиларнинг машғулотлар жараёнида махсус ҳаракат тайёргарлиги натижалари таҳлил қилинган, ҳамда махсус машқлар мажмуалари машғулот жараёнига киритилган.В статье на основе анализа результатов специальной двигательной подготовки гимнасток на начальном этапе подготовки внедрены разработанные комплексы в тренировочный процесс.The article analyzes the results of special motor training of female gymnasts at the ini-tial stage of training during training.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ МАХСУС ҲАРАКАТ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

2-расм. Малакали гандболчи талабаларда та-нани чап ва унг томонига 5 мартадан айлантириш таъсирида отилган туплар аниклиги уртасида кайд этилган асимметрик фарк курсаткичларининг узга-риш динамикаси.

Жумладан, танани чап ва унг томонга 5 мартадан айлантириш таъсирида дарвозани устки чап бурча-гига урнатилган нишонга отилган туплар аниклиги уртасида юзага келган асимметрик фарк укув йили бошида 1,43 мартани ташкил этган булса, укув йили якунига келиб ушбу фарк 1,42 марта билан ифодалан-ди ёки деярли узгариш булмади. Бу борада дарвозани устки унг бурчагига урнатилган нишонга отилган туплар аниклиги уртасида асимметрик фарк мувофик равишда 1,05 ва 0,96 мартага тенг булди. Пастки чап бурчагидаги нишонга отилган туплар аниклиги урта-сида 1,09 ва 1,14 мартага тенг асимметрик фарк кайд этилди. Пастки унг бурчагидаги нишонга отилган туплар аниклиги уртасида 1,04 ва 0,97 мартани ташкил этди. Куриниб турибдики, барча холатларда хам танани чап ва унг томонга 5 мартадан айлантириш таъсирида дарвозани устки ва пастки унг томондаги нишонларга отилган туплар аниклиги уртасида юз берган асимметрик фарк курсаткичлари укув йили якунига келиб кисман тушиб кетган. Дарвозанинг устки ва пастки чап томонидаги нишонларга отилган туплар аниклиги уртасида юзага келган асимметрик фарк курсаткичлари эса укув йили якунида нисба-тан ортиш тенденсияси билан ифодаланган. Лекин, танани чап ва унг томонларга айлантириш таъсирида нишонларга отилган туплар аниклиги уртасида юзага

келган асимметрик фарк курсаткичлари тадкикотда иштирок этган малакали гандболчи талабаларда туп отиш техникаси ва тактикаси бир ёклама шакллан-ганлигидан далолат беради.

Хулоса. Юкорида киёсий тахлил килинган тадкикот натижаларига асосан эътироф этиш мум-кинки, гандболчилар машгулотларида дарвозага турли оралик ва йуналишлардан, шу жумладан, турли функционал холатлардан (узгарувчан йуналишда югуриш, ракиб каршилигида айланма харакат юкла-малари таъсирида туп отиш) туп отиш техникаси, тактикаси ва аниклиги махсус машклар ёрдамида мунтазам сайкал топтирилмаслигини тасдиклайди. Бу борада, айникса ихтисослаштирилган машклар вестибуляр кинетик машклар таъсирида кулланили-ши ута самаралаи натижа беради. Бундай машклар ва бундай ёндашув техник-тактик усуллар аниклигини мукаммал шаклланишига имкон берувчи мувозанат саклаш ва туп отишда устувор ахамиятга эга булган вакт-ораликни фарклаш реакцияларини баркарор-лаштиришга замин яратади.

Адабиётлар:

1. Лях В.И. Координационных способности; диагностика и развитие - М; ТВГ. Дивизин., 2006 йил с. 133-144.

2. Назаренко А.С. Чинкин А.С, Влияние вестибулярного раздражения на статокинетическую устойчивость спортсменов различных специализации. / Наука спорт; Современные тенденции. №2 (г7), 2015, с 78-85.

3. Пулатов Ф.А. Спорт уйинлари билан шуFулланувчи 7-10 ёшли бола-ларда уна^ай ва чапа^ай харакатларни симметрик тартибда шакллантириш устуворлиги. 2020, 29 б.

4. Пулатов А.А. Вяления укачивания при занятиях волейболистом и его влияние на результативность подач. // В сб. статья международного конкурса «Лучшая научная статья 2017./ МЦНС «Наука и просвещение» , Пенза, 2017, с 215-222.

5. Назаренко Л.Д. Средства и методы развития двигательных координации // Монография. М.: 2003. - 258 с.

lift

Муаллиф билан богланиш учун:

hojiakbarkarimov6223@gmail.com

Катта укитувчи Х.А. КАРИМОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистан

ЁШ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ

МАХСУС ХДРАКАТ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Аннотация

Annotation

В статье на основе анализа результатов специальной двигательной подготовки гимнасток на начальном этапе подготовки внедрены разработанные комплексы в тренировочный процесс.

Ключевые слова: тренировка, подготовка, физические качества, скорость, гибкость, особые движения, тайминг, координация, движение, средства.

Ушбу маколада бошлангич тайёргарлик боскичидаги гимнастикачиларнинг машгулотлар жараёнида махсус ^аракат тайёргарлиги натижалари тахлил килинган, хдмда махсус машклар мажмуалари машгулот жараёнига киритилган.

Калит сузлар: MamFyMom, тайёргарлик, жисмоний сифатлар, тезлик, эгилувчанлик, махсус царакат, хронометраж, координация, царакат, восита.

The article analyzes the results of special motor training of female gymnasts at the initial stage of training during training.

Key words: training, preparation, physical qualities, speed, flexibility, special movements, timing, coordination, movement, facilities.

Долзарблиги. Эрта мутахассисликка йуналтирил-ган спорт натижаларининг усиши ва ёш гимнастикачиларнинг машгулот жараёнларини такомиллашти-риш, спорт педагогик илмининг олдига, машгулот-нинг катта ва кичик циклларида тайёргарлик турла-рининг назорат системаси ва келгусидаги машгулот воситаларининг самарасини ошириш режаларини зарурлиги масаласини куяди. Тайёргарликнинг бош-

лангич боскичида харакат сифатларининг ривожи ва дастурдаги машкларнинг сифатли кетма-кетликда узлаштирилиши масалаларини аник тадбик этишни талаб этади. Бу муаммо спортнинг барча турларида, шунингдек, эрта мутахассисликка йуналтириладиган спорт тури хисобланадиган гимнастикада долзарбдир (Розин Е.Ю., Смолевский В.М., Менхин В. ва х.к).

Бу спорт турида зикр этилган муаммонинг холати-

см о см

ю га t

0 d w

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

см о см ю

го га

О ю

ни тадлил килиш, уни тулик илмий ишлаб чикилиши етарли даражада эмаслигидан гувохдик беради. Бу-гунги кунгача асосий эътибор махсус-техник тайёр-гарлик масалаларига каратилган эди. Гимнастиканинг купкураш турларида тайёрланиш воситаларини таксимлаш, тайёргарлик мазмуни, ёш гимкастикачи-ларнинг "махсуслаштирилган" тайёргарлик даврида куриниш даврлари етарлича тулик урганилмаган.

Гимнастикачиларда диалектик маънода "охири" йук. У тухтовсиз ривожланади ва мураккаблашади, бунда доимо даракатланиб борувчи спортчининггина келажаги булади, факат буни олдиндан кура билиш керак. Тайёргарлик даврларининг аник белгиланган боши ва охири мавжуд. Буларнинг даммаси олимпия уйинларининг оммабоплашишининг усиши, улар-нинг медалларни ютиш ва дастурларининг кенгайи-ши, катта спортнинг профессионаллашуви, юклама интенсивлиги, юкламалар дажмининг ошиши ва шиддати, йирик мусобакалар катнашчилари мадо-ратининг усиши, тайёргарлик методи ва воситала-рига янги самарали воситаларнинг тадбик этилиши, юкори малакали спортчиларнинг барча тайёргарлик турларини яхшиланиши, спорт буюмларининг та-комиллашуви, халкаро мусобакалар таквимининг кенгайиши, мураббий ва спортчиларнинг мадоратини ортиши, илмий спорт марказлари ва тайёргарлик базаларининг яратилиши билан богликдир.

Тадкикотнинг максади. Ёш гимнастикачиларни махсус даракат тайёргарлигини такомиллаштириш.

Тадкикот вазифалари:

- ёш гимнастикачилар махсус даракат тайёргар-лиги буйича маълумотларни тадлил этиш.

- 5-7 ёшли гимнастикачиларни махсус даракат тайёргарлигини ривожлантиришда ишлаб чикилган мажмуани илмий асослаш ва унинг самарадорлигини педагогик тажрибада аниклаш.

Тадкикот услублари: илмий-услубий адабиётлар тадлили, педагогик кузатув, педагогик тажриба, тест утказиш, математик статистика.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мудокама-си. Ишлаб чикилган мажмуалар гимнастикачиларни даракат тайёргарлигини оширишга йуналтирилади ва спорт-техник натижага ижобий таъсир курсатади.

Олиб борилган тадкикотлар натижасида, 5-7 ёшли гимнастика буйича укув дастурининг меъёрий кисмига сезиларли тузатишлар киритилди.

Лекин шуни дисобга олиш керак-ки, бу ёшдаги болалар организми дали тулик шаклланмаган булиб, куп курсаткичлар буйича катталарникига нисбатан кучсиз булади.

Махсус тайёргарлик даврида 2 та асосий вазифа куйилади:

1) умумий жисмоний тайёргарликни ошириш

базасида махсус жисмоний сифатларни ривожлан-тириш;

2) даракатнинг нозик координацияси ва юкори даражали жисмоний сифатларнинг пайдо булиши билан боглик, жуда мураккаб элемент ва бирлашма-ларни узлаштириш.

Педагогик назорат ва машгулотнинг бир йил давомида утказилган хронометражи тайёргарлик турларини умумий, махсус даракат, техник ва доказо тайёргарликка берилган вактнинг мутаносиблиги (1-жадвалга каранг) келтирилган.

1 -жадвал

Йиллик машгулот жараёнининг тайёргарлик юкламаси(%).

Тайёргарлик турлари Йиллар ва боскичлар

1-йил 2-йил

Умумий жисмоний тайёргарлик (%) 25-37 25-37

Махсус жисмоний тайёргарлик (%) 13-17 13-17

Техник тайёргарлик (%) 42-54 42-54

Тактик, назария, психологик 1-2 1-2

Мусобакаларда катнашиш ва дакамлик амалиёти (%) 2-4 2-4

Тикланиш воситалари (%) 1-2 1-2

Педагогик тажриба бошида назорат ва тажриба гурудлари ёш гимнастикачиларининг тажриба бо-шидаги жисмоний тайёргарлиги натижаларининг статистик характеристикалари 2-жадвалда келтирилган. Ушбу маълумотлар урганилган дамма назорат машклари буйича назорат ва тажриба гу-рудлари синалувчиларининг курсатган натижалари асосида дисобланган вариация коэффициентлари кийматлари бир-бирларига жуда якинлиги билан характерланишини курсатади (бу курсаткичлар НГда 10,91 % дан 15,89 % гача дамда ТГда 10,80 % дан 15,87 % гача ораликда тебранади) ва бу асос тажриба бошида тайёргарлик даражаси деярли бир хил булган синалувчилар олинганлигидан, демакки педагогик тажриба тугри ташкил этилганилигидан далолат беради.

Назорат ва тажриба гурудлари ёш гимнастикачиларининг тажриба бошидаги жисмоний тайёргарлиги натижалари

№ Назорат машклари Назорат гуруди Тадкикот гуруди

X | 0 | V X | 0 | V

Тезкор-куч

1. 2x10 м. моксимон югуриш (сония) 10,24 1,46 14,26 10,36 1,52 14,67

2. 20 м га югуриш (сония) 9,34 1,45 15,53 8,89 1,39 15,64

3. Узунликка сакраш (см) 134,48 14,67 10,91 137,64 14,86 10,80

Куч

4. Турникда тортилиш (марта) 3,96 0,49 12,37 4,33 0,55 12,70

5. Иккита параллел уриндикда кулларни букиб ёзиш (марта) 8,74 1,27 14,53 9,63 1,42 14,75

6. Гимнастика деворида осилиб оёкларни 900 кутариш (марта) 6,74 0,9 13,35 6,13 0,84 13,70

7. Гимнастика деворида осилган долатда бурчак ушлаш (сония) 11,26 1,79 15,89 10,84 1,72 15,87

Эгилувчанлик

8. Утирган долатда олдин-га эгилиш (см) 4,38 0,65 14,84 3,97 0,58 14,61

9. Куприк (см) 41,68 5,56 13,33 42,49 5,86 13,79

Педагогик тажриба охирида НГ ва ТГларда утка-зилган тест натижаларининг статистик хусусиятлари дамда уларнинг педагогик тажриба давомида узга-ришининг "Стьюдент таксимоти" критик киймат-

36

www.fansports.uz

№6-2021

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

лари асосида бахоланган статистик ишончлилиги тугрисидаги маълумотлар 3-жадвалларда хам да 1- ва 2-расмларда келтирилган.

З-жадвал

Назорат гуру^и ёш гимнастикачиларининг тажриба бошидаги жисмоний тайёргарлиги натижалари статистик характеристикаларининг педагоги« тажриба давомида узгариши

№ Наз орат маыщлари Тажриба охи рида Тажриба бошидагига нисбатан нисбий усиш % t Р

X V,%

Тезкор-ю ?ч

1. 2x10 м моксимон югуриш (сония) 9,25 1,31 14,16 9,67 1,75 >0,05

2. 20 м.га югуриш (сония) 8,38 1,25 14,92 10,28 1,74 >0,05

3. Узунликка сакраш (см) 145,18 15,13 10,42 7,96 1,76 >0,05

Куч

4. Турникда тортилиш (марта) 4,39 0,51 11,62 10,86 2,11 <0,05

5. Иккита пар алел уриндикда к;уллар-ни буки б ёзиш (марта) 9,67 1,36 14,06 10,64 1,73 >0,05

6. Гимнастика деворида осилиб оёкларни 9СР кугариш (марта) 7,55 0,98 12,98 12,02 2,11 <0,05

7. Гимнастика деворида осилган х;олатда бурчак ушлаш (сония) 10,05 1,54 15,32 10,75 1,78 >0,05

Эгилувчанлик

8. Утирган х;олатда олдинга эгалиш (см) 4,86 0,69 14,20 10,96 1,75 >0,05

9. Куприк (см) 46,63 5,98 12,82 11,88 2,10 <0,05

Нагорят машклари

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1-расм. Назорат гуру.';и ёш гимнастикачиларининг тажриба бошидаги жисмоний тайёргарлиги натижапари статистик хараетсристикапарининг псдагогик тажриба давомида узгариш динамикаси [%)

Тажриба rypy?iii

Назорат мацщларн

2-расм. Тажриба гуру>;и ёш тмнастикачиларининг тажриба бошидаги жисмоний тайёргарлиги натижапари статистик хараетсристикапарининг псдагогик тажриба давомида узгариш динамикаси [%)

Келтирилган маълумотларнинг тахлили (З-жадвал. 1, 2 раем), энг аввало, НГ да хам, ТГ да хам, хамма урганилган назорат машклари буйича педа-гогик тажриба охирига келиб аникланган вариация коэффициентлари кийматлари тажриба бошидагига нисбатан ижобий томонга узгарганлиги хамда икка-ла гурухда хам урганилган хамма тестларда уртача арифметик кийматларнинг ижобий узгариш тенден-цияси мавжудлигини курсатди.

Шунинг билан бирга, педагогик тажриба давомида тестларда аникланган статистик характе-ристикаларнинг НГдаги нисбий узгаришларига нисбатан ТГдаги мое курсаткичлар анча юкори ва статистик ишончлирок эканлиги кузатилди. Жумладан, 2x10 м. моксимон югуриш (с) НГда 9,7% га ТГ 19,7%, 20 м.га югуриш (с) НГ 10,3% ТГ 20,8%., узунликка сакраш (см) НГ 8% га ТГ 22,4 % га усганлигини олинган тестларнинг нати-жасида НГга нисбатан ТГ курсаткичлари ишончли даражада усган.

Хулоса. Ишлаб чикилган машклар мажмуаси ёш гимнастикачиларнинг машгулотлари жараёнида куланилди ва утказилган тажрибалар натижасида тажриба бошида ва охирида НГ ва ТГларда утказилган тест натижаларининг статистик характеристикалари хамда уларнинг педагогик тажриба давомида узгари-шининг "Стьюдент таксимоти" критик кийматлари асосида бахоланган статистик ишончлилиги тугри-сидаги маълумотлар хам ТГдаги узгаришларнинг анча ишончли эканлиги курсатди. Чунончи, НГ да урганилган 9 та тестлардан факатгина учтаси (узунликка сакраш, гимнастика деворида осилиб оёкларни 900 га кутариш ва куприк туриш машклари) буйича тажриба давомидаги усишлар паст даражадаги статистик ишончли (Р<0,05) узгарган холос, колганларини узгариши статистик ишончеиз (Р>0,05) эканлиги аникланган. Тажриба гурухвда эса урганилган хамма тестлар буйича узгаришлар яхши (Р<0,01) ва юкори (Р<0,001) даражасида статистик ишончли эканлиги кузатилган.

Назорат гурухига нисбатан тажриба гурухи-даги хар бир тест ва гурухдаги уртача нисбий усишнинг анча юкорилиги ва статистик ишончли ижобий узгаришлари тажриба гурухида укув дастурининг меъёрий кисмига сезиларли тузати-шлар киритилганлигини хамда тайёргарлик тур-ларини умумий, махсус харакат, техник ва хоказо тайёргарликка берилган вактнинг мутаносиблиги инобатга олинганлигининг самарадорлигини тасдиги хисобланади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Р'еспубликаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2020-Иил 30-октябрь ПК.-6099 "Соглом турмуш тарзини кенг татбик, этиш ва оммавиИ спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида'ти ^арори

2. АркаевЛ.Я^Качавв В.И., Чебураев B.C. Построение предсоревнова-тельного этапа подготовки к ответственным соревнованиям в гимнастике. // Научно-спортивный вестник. - 1995. №6. с 15-20

3. Волков Л.П. Теория и методика детского и юношеского аорта. Киев Олимпийская литература. 2002. 294 с

4. Годик М.А. '-Контроль тренировочных и соревновательных нагрузок-М. ФиС. 1980г. 131с.

5. Ефименко А.И. Умаров М.Н '-Управление предсоревновательноИ подготовкой юных гимнастов-Т. 1990. 63с

СМ

о

см ю

го

CD П

0 Q. W

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.