Научная статья на тему 'ЁШ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЁШ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
116
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ТАЖРИБА / НАЗОРАТ / МАШғУЛОТ / ЖИСМОНИЙ СИФАТ / МАХСУС ҲАРАКАТ / ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИК / ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК / БАЛАНД БУРЧАК / ҲАЛқА / қЎШПОЯ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Каримов Х.А.

Ушбу мақолада ёш гимнастикачиларни гимнастика кўпкураш турларида снарядлар билан бажариладиган турли мураккаб элементлар техникасини ўзлаштиришларида махсус жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш бўйича тавсиялар ёритиб берилган.В данной статье даны рекомендации по совершенствованию физической подготовленности юных гимнастов при овладении техники выполнения различных сложных элементов на снарядах в гимнастическом многоборье.This article gives recommendations for improving the physical fitness of young gymnasts while mastering the technique of performing various complex elements on apparatus in gymnastic all around.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ИхМ

Муаллиф билан богланиш учун:

hojiakbarkarimov6223@gmail.com

Катта укитувчи Х.А. КАРИМОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистан

ЕШ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИ МАХСУС

жисмоний тайЕргарлигини

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье даны рекомендации по совершенствованию физической подготовленности юных гимнастов при овладении техники выполнения различных сложных элементов на снарядах в гимнастическом многоборье.

Ключевые слова: эксперимент, контроль, занятие, тренировка, физические качества, специальные движения, техническая подготовка, физическая подготовка, горизонт, высокий угол, грибок, кольца, брусья.

Ушбу маколада ёш гимнастикачиларни гимнастика купкураш турларида снарядлар билан бажариладиган турли мураккаб элементлар техникасини узлаштиришларида мах-сус жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш буйича тавсиялар ёритиб берилган.

Калит сузлар: тажриба, назорат, MamFyMom, жисмоний сифат, махсус царакат, техник тайёргарлик, жисмоний тайёргарлик, горизонт, баланд бурчак, грибок, цалца, цушпоя.

This article gives recommendations for improving the physical fitness of young gymnasts while mastering the technique of performing various complex elements on apparatus in gymnastic all-around.

Key words: experiment, control, training, training, physical qualities, special movements, technical training, physical training, horizon, high angle, fungus, rings, bars, flock, basic training.

Долзарблиги. Ёш гимнастикачиларни турли хил шароитларда машкларни самарали бажаришлари учун улардаги куникма малакаларни шаклланти-риш керак. Бу эса уз навбатида гимнастикачилар-дан мураккаб элементларни узлаштиришни талаб этади. Гимнастика купкурашнинг хар бир турида бажариладиган мураккаб элементларни бажариш самарадорлигини ошириш учун бажариладиган эле-ментлар техникасини тугри бажаришни талаб этади. Шу билан бирга, спортчиларни тайёрлаш жараёнида спортчиларни тайёргарлик холати ва жисмоний тайёргарлигини хисобга олмасдан машкларни тузиб булмайди.

Бугунги кунда ёш гимнастикачиларни тайёрлаш уларни турли нуфузли мусобакаларга юкори нати-жаларга эришиш учун бор имкониятларини ишга солишмокда. Куплаб мутахассислар спорт машгу-лотларини оптималлаштиришни энг самарали йули бу укув-машгулотлар жараёнини сифатини оши-риш жумладан бошлангич тайёргарлик боскичида элементларни самарали ургатиш бажариладиган машклар техникасини муваффакиятли узлаштиришга имкон беради.

Муаллифларнинг фикрига кура ушбу боскичнинг асосий максади болалар усмирлар спорт мактабла-рида шугулланадиган энг кобилиятли болаларни аниклаш ва спорт турига йуналтиришдан иборатдир. Гимнастикачиларнинг муваффакиятли тайёргарли-ги куп жихатдан мураббийнинг болаларни танлай олишига боглик. Шубхасиз, болаларнинг харакат, морфологик, функционал ва психологик хусусият-ларини ва уларнинг координацион кобилиятлари

ва жисмонии ривожланиш даражасини аниклашга имкон берадиган турли хил бахолаш мезонларини уз ичига олган кенг камровли тадкикотлар хозирги кунда етарли даражада эмас.

Шу билан бирга, илмий-услубий адабиётлар тах-лили шуни курсатдики, укув жараёнини режалашти-риш ва амалга ошириш буйича тавсиялар гимнастика билан шугулланадиган болаларнинг аксариятида машгулот шароитлари, дастурларни тузатиш усулла-ри хисобга олинмаган. Бундан ташкари, тадкикотлар-нинг аксарияти юкори малакали гимнастикачиларда олиб борилди ва юкори малакали спортчилар томо-нидан узлаштирилишига мулжалланган элементлар техникаси урганилди.

Тадкикотнинг максади. Спорт ихтисослашуви боскичидаги 11-13 ёшли гимнастикачиларни махсус жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш.

Тадкикот объекти. Спорт ихтисослашуви боскичида гимнастикачиларни машгулотлар жараёни.

Тадкикот предмети. Спорт ихтисослашуви боскичида гимнастикачиларининг махсус жисмоний тайёргарлигининг мазмуни.

Тажриба бошида ёш гимнастикачиларни мах-сус жисмоний ва техник тайёргарлигини ривож-ланганлигини аниклаш максадида гимнастика снарядларида бажариладиган асосий элементлари базасига якин машклар оркали ёш гимнастикачи-ларни махсус жисмоний тайёргарлиги текширилди. Тажриба ва назорат гурухи гимнастикачиларида 8 та махсус машклар танлаб олинди ва шу машклар ёрдамида гимнастикачиларнинг махсус жисмоний ва техник тайёргарлигини текшириш учун назорат

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

машклари кабул килинди. Назорат гурухи халкада куч билан чикиш 5,64 балл, тажриба гурухи эса 4,95 балл натижа курсатди. Гиламда горизонт ту-риш назорат гурухи 6,25 балл тажриба гурухи эса 6,45 балл натижа курсатди. Дастакли отда айланиш назорат гурухи 4,15 балл, Тажриба гурухи эса 4,25 балл натижа курсатди. Гиламда кулларда тик туриш назорат гурухи 6,54 балл, тажриба гурухи эса 6,65 балл натижа курсатди. "Турган жойда спичак" назорат гурухи 5,20 балл тажриба гурухи эса 4,39 балл натижа курсатди, "стоялкада спичак" назорат гурухи 5,35 балл тажриба гурухи эса 5,25 балл натижа курсатди. Халкада осилган холатда горизонт туриш назорат гурухи, "Стоялакада баланд бурчак" ушлаш назорат гурухи 5,85 балл тажриба гурухи эса 5,80 балл натижа курсатди. Олинган на-тижаларда куриниб турибдики тажриба ва назорат гурухи гимнастикачиларининг махсус жисмоний тайёргарлиги уртасидаги фак бор йуги 0,14 баллни ташкил этди. (1 - жадвалга каранг).

1-жадвал

Ёш гимнастикачиларнинг махсус жисмоний тайёргарлиги курсаткичлари (тажриба бошида балл)

№ Махсус машклар Назорат гурухи Тажриба гурухи

1 Халкада куч билан чикиш (марта) 5,64 4,95

2 Гиламда горизонт туриш (сония) 6,25 6,45

3 Дастакли отда айланиш (марта) 4,15 4,25

4 Кулларда тик туриш полда (сония) 6,54 6,65

5 «Турган жойда Спичак» (марта) 5,20 5,25

6 «Стоялкада Спичак» (марта) 5,35 4,39

7 ^алкада осилган холатда горизонт туриш (сония) 5,15 5,25

8 "Стоялкада баланд бурчак ушлаш" (сония) 5,85 5,80

X 5,51 5,37

СМ

о

см 00

го га

0

ю

1

Гимнастика снарядларида бажариладиган хар бир элементлар юкори амплитудада амалга оширилади, бу эса спортчилардан жуда катта жисмоний тайёр-гарликни талаб килади. Юкоридаги тажриба бошида олинган натижаларга асосланиб ёш гимнастикачи-ларнинг гимнастика снарядларида бажариладиган элементларни муваффакиятли узлаштиришлари учун гимнастикачиларнинг махсус жисмоний тайёргарли-гини хар бир снарядларда бажариладиган элементлар хусусиятдаридан келиб чикиб ривожлантириш керак-лиги аникланди.

Тадкикот бошида олинган натижалар асосида ёш гимнастикачиларнинг махсус жисмоний ва техник тайёргарлигини ошириш учун махсус машклар маж-муасини ишлаб чикишни талаб этади.

Махсус тайёргарлик машклари мажмуасига махсус чигил ёзди машклар мажмуаси, гимнастика снарядларида бажариладиган элементлар учун ёрдамчи машклар мажмуасини ишлаб чикилди ва

машгулотлар жараёнига киритилди.

Биз анъанавий машгулотлар жараёнини нотугри эканлигини укув тренировка машгулотларида шугул-ланувчиларнинг жисмоний ривожланиши хисобга олинмаганини ва хар бир спортчига индивидуал ён-дошиш кераклигини хамма мураббийлар хам билмай-ди. Шунинг учун, биз укув машгулотлар жараёнида ёш гимнастикачиларни жисмоний тайёргарлигини хисобга олиб машгулот дастурини ишлаб чикдик.

Биз танлаган машклар асосий элементлар учун узига хослигини хисобга олган холда танланган. Тажриба гурухи гимнастикачиларига машгулотнинг тайёргарлик ва якуний кисмларида махсус жисмоний тайёргарлик учун биз томонимиздан ишлаб чикилган "комплекс"ларни бажариш таклиф килинди.

Мураббий томонидан такрорланишлар сони ёш гимнастикачиларнинг жисмоний холатига караб узгар-тириб борилди. Машгулотнинг асосий кисмида, яъни гимнастика купкурашида гимнастикачиларга ёрдамчи ва бошлангич асосий машклар мажмуалари берилди.

Шундай килиб, гимнастикачиларнинг гимнастика снарядларида бажариладиган машкларини муваффакиятли ривожлантириш учун куч, тезлик, эгилувчанлик ва координацион кобилиятларни ривожлантириш катта ахамият бериш кераклилиги-ни курсатди. Шунингдек, гимнастика машкларнинг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда, чакконлик ва чидамлиликни ривожлантириш мак-садга мувофик саналади. Утказилган тадкикотларга таяниб, мутахассислар тажрибасини умумлаштириб, гимнастика снарядларида бажариладиган машкларни ургатиш учун махсус жисмоний тайёргарликни оши-рувчи машклар мажмуаси ишлаб чикилди.

Ёш гимнастикачиларни жисмоний ривожлан-ганлик динамикасини бахолайдиган тестларда энг мухим узгаришлар юз берди. Тажриба гурухидаги гимнастикачиларнинг жисмоний сифатлари назорат гурухи шугулланувчиларига караганда (куч, тезлик, чидамлилик, эгилувчанлик, координацион кобилят) курсаткичларнинг усиши тажрибадан кейин яхши натижа курсатди. Ушбу натижалар жисмоний тайёр-гарликнинг барча курсаткичлари буйича гимнастика снарядларида бажариладиган машклар техникасини кучайтиришга туртки булди. Бериладиган юклама машклар "комплекс"лари оширилди. Жисмоний машклар хажми ва шиддати янада кутарилди. Барча курсаткичлар буйича курсаткичларни яхшилаш ва-зифаси куйилди, бу эса кейинчалик гимнастикачилар томонидан гимнастика снарядларида бажариладиган мурракаб элементлар техникани юкори даражада сифатли бажаришини таъминлайди.

Тадкикот якунидаги олинган натижаларда тадкикот ва назорат гурухлари уртасида натижа ор-

40

www.fansports.uz

№8-2021

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

тиши даражасида энг аник фарклар аникланди, бу эса бажарилаётган юкламанинг хажми ва шиддатининг кенгайиши билан боглик. Тажриба охирида тажриба ва назорат гурухи гимнастикачиларида кайтадан махсус макшлар кабул килинди. Назорат гурухи халкада куч билан чикиш 6,45 балл, тажриба гурухи эса 8,95 балл натижа курсатди. Гиламда горизонт туриш назорат гурухи 7,15 балл тажриба гурухи эса 9,56 балл натижа курсатди. Дастакли отда айланиш назорат гурухи 5,10 балл, тажриба гурухида эса 8,85 балл натижа кайд этди. Кулларда тик туриш полда назорат гурухи 7,12 балл, тажриба гурухи эса 9,50 балл натижа курсатди. «Турган жойда Спичак» назорат гурухи 6,24 балл тажриба гурухи эса 9,25 балл натижа курсатди, "Стоялкада Спичак" назорат гурухи 6,34 балл Тажриба гурухи эса 8,93 балл натижа кайд этди. Халкада осилган холатда горизонт туриш назорат гурухи 6,25 балл тажриба гурухи эса 9,20 балл натижа курсатди, Стоялкада баланд бурчак ушлаш назорат гурухи 6,45 балл тажриба гурухи эса 8,55 балл билан якунланди. Олинган натижаларда куриниб турибдики, тажриба гурухи гимнастикачи-ларининг натижалари назорат гурухи гимнастикачи-ларининг махсус жисмоний тайёргарлиги караганда анча юкори натижа кайд этишди (2-жадвалга каранг).

2-жадвал

Назорат ва тажриба гуругидаги гимнастикачиларнинг махсус жисмоний тайёргарлиги курсаткичлари (тажриба охирида балл)

№ Махсус машклар Назорат гурухи Тажриба гурухи

1 Халкада куч билан чикиш (марта) 6,45 8,95

2 Гиламда горизонт туриш (сония) 7,15 9,56

3 Дастакли отда айланиш (марта) 5,10 8,85

4 Кулларда тик туриш полда (сония) 7,12 9,50

5 «Турган жойда Спичак» (марта) 6,24 9,25

6 «Стаялкада Спичак» (марта) 6,34 8,93

7 Халкада осилган холатда горизонт туриш (сония) 6,25 9,20

8 Стаялкада баланд бурчак ушлаш (сония) 6,45 8,55

X 6,38 9,09

Педагогик тадкикотлар охирида назорат ва тажриба гурухи гимнастикачиларнинг махсус жисмоний тайёргарлигини кайта текшириш утказилди натижалари ишончлилигини аниклаш максадида тадкикотлар дастлабки тадкикот утказилган вактда кайта амалга оширилди. Олинган натижаларни бар-часида халкада куч билан чикиш (бажариш сифатига караб марта) 2,5 балл, полда горизонт туриш (сония) 2,41 балл, дастакли отда айланиш (марта) 3,75 балл, кулларда тик туриш полда (сония) 2,38 балл, «Турган жойда Спичак» (марта) 3,01 балл, «Стаялкада Спичак» (марта) 2,59 балл, халкада осилган холатда горизонт туриш (сония) 2,95 балл, Стаялкада баланд бурчак ушлаш (сония) 2,1 балл барча махсус машклар

натижасида тажриба гурухи гимнастикачиларининг курсаткичлари назорат гурухи гимнастикачиларига караганда юкори натижа курсатганини куриш мум-кин (расмга каранг).

балл

9,56 9 5 и,. 8,95 8 85 9'2- ' 8 93 9,2 8,93 8,55 8,55

7,15 7,12 6,45 ^^^^ 6,24 1 6,34 6,25 6,45 6,38

Халкада куч Полда Дастакли Кулларда Турга билан чикиш гаризонт отда тик туриш жойд (марта) туриш (сек) айланиш полда (сек) Спич: (марта) (март 1Н Стаялкада Халкада Стаялкада Уртача (а Спичак осилган баланд ак (марта) холатда бурчак а) горизонт ушлаш (сек) туриш (сек)

^^^Наз орат гурухи Тажриба гурухи

Расм. Назорат ва тажриба гурухидаги гимнастикачиларнинг махсус жисмоний тайёргарлиги курсаткичлари.

Хулоса. Педагогик тадкикот натижалари гимнас-тикачиларни спорт тайёргарлигига тавсия этилган дастурни болалар усмирлар спорт мактаби шароитида самарадорлигидан далолат берди.

Спорт гимнастикаси купкураш турларида асо-сий ва базавий машклар техникасининг обектив хусусиятларини оптималлаштириш машгулотлар боскичида спортчиларни тайёрлаш жараёнининг мазмунини тугирлаш, шунингдек машкларни уз-лаштириш кетма-кетлигини ишлаб чикиш имконини берди. Тадкикот гурухи гимнастикачиларига юкори малакали гимнастикачилар томонидан курсатилган асосий машкларни бажаришнинг намунавий курсат-кичларига жиддий ёндошиш имконини оширди. Куп-гина холларда мураккаб элементларни бажаришда тажриба гурухи гимнастикачилари уртасидаги узаро богликлик сезиларли даражада фаркга эга эмас эди.

Тажриба гурухи гимнастикачиларини гимнастика купкураш турларида бажариладиган элементларнинг техник тайёргарлигини усиши кузатилди. Шундай килиб, спорт машгулотлари дастурига киритилган гимнастикачиларнинг махсус жисмоний ва техник тайёргарлигини оширувчи машклар гимнастикачи-ларни махсус жисмоний тайёргарлигини яхшилашга эришилди.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг Ш.М.Мирзиёев 2016 йил 7 ноябр ПК -2654-сон "Узбекистонда гимнастика спорт турларини янада ривожлантирш чора тадбирлари туррисища"™ Карори.

2. Гавердовский Ю. К. в соавт. Спортивная гимнастика (мужчины и женщины). Примерные программы спортивной подготовки для ДЮСШ, СДЮШОР и ШВСМ. Москва 2005. - 511 с.

3. Каримов Х.А., Юсуспов F.А., Тошмуродом М.Х., Жонфбилов У.А., Умаров Х.Х., Абдуллаев Б.Б. Спорт педагогик махрратини ошириш (Гимнастика) дарслик Тошкент: "Баркамол Файз медиа" нашрёти 2017 й. 326 б.

4. Платонов В.Н. Двигательные качества и физическая подготовка спортсменов. Издательство «СПОРТ» М.: 2019. - 630 с.

5. Розин Е.Ю. Физическая подготовка гимнасток: Учеб. пос. РГАФК, 2012. - 137 с.

СМ

о

см 00

го га

0 ^

ю

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.