Научная статья на тему 'ЁШ БАДИИЙ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ МУВОЗАНАТ САҚЛАШ МАШҚЛАРИНИ ЎРГАТИШ ЖАРАЁНИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЁШ БАДИИЙ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ МУВОЗАНАТ САҚЛАШ МАШҚЛАРИНИ ЎРГАТИШ ЖАРАЁНИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
99
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МУВОЗАНАТ / КООРДИНАЦИОН қОБИЛИЯТЛАР / ВЕСТИБУЛЯР АППАРАТ / ДИНАМИК МУВОЗАНАТ / СТАТИК МУВОЗАНАТ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Саидова И.Р.

Ёш бадиий гимнастикачи қизларни мувозанатни сақлаш ҳолатини ривожлантириш ва соғломлаштириш воситаси сифатида фойдаланиш масалалари ўрганилган.Изучены вопросы разучивания и развития равновесия юных художниц.The issues of using young rhythmic gymnasts as a means of developing balance and well-being have been studied.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ БАДИИЙ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ МУВОЗАНАТ САҚЛАШ МАШҚЛАРИНИ ЎРГАТИШ ЖАРАЁНИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

УУД (УДК, UDC): 796.41:413

У^итувчи-стажёр И.Р. САИДОВА1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчи^ шахри, Узбекистон

ЁШ БАДИИЙ ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ МУВОЗАНАТ САКДАШ МАШЦЛАРИНИ УРГАТИШ ЖАРАЁНИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Муаллиф билан богланиш учун:

Hmira.saidova199494@gmaH.com

Аннотация

Annotation

Изучены вопросы разучивания и развития равновесия юных художниц.

Ключевые слова: равновесие, координационные способности, вестибулярный аппарат, микроцикл, динамическое равновесие, статическое равновесие.

Ёш бадиий гимнастикачи кизларни мувозанатни саклаш хщатини ривожлантириш ва согломлаштириш воситаси сифатида фойдаланиш масалалари урганилган.

Калит сузлар: мувозанат, координацион цобилиятлар, вестибуляр аппарат, микроцикл, динамик мувоза-нат, статик мувозанат.

The issues of usingyoung rhythmic gymnasts as a means of developing balance and well-being have been studied. Key words: balance, coordination skills, vestibular apparatus, microskill, dynamic balance, static balance.

Долзарблиги. Бадиий гимнастика буйича болалар ва усмирлар спорт мактаблари мураббий-ларининг ишида нафакат харакатни узлаштириш жараёнини ургатиш ва назорат килиш, балки машгулотларнинг ноанъанавий воситаларидан самарали фойдаланиш имкониятини берадиган ал-горитмик шаклдаги курсатмалар услубини амалий жихатдан куллаш масаласи очик колмокда. Куриб чикилаётган ишлар уз мохияти жихатидан турлича малакага эга булган спортчиларнинг жисмоний ва функционал тайёргарлик даражасини хисобга ол-ган холда машгулот воситаларини хамда ёндошти-рувчи-ривожлантирувчи машкларни таснифлаш ва танлашга йуналтирилган.

Болаларда мувозанатини саклаш кобилиятларини ривожлантириш ва согломлаштириш масалалари кам урганилган. Улардан болалар спорт мактабларида фойдаланиш максадга мувофиклиги бир неча илмий ишларда уз ифодасини топган, аммо муаллифлар уз ишларида укитиш жараёни "схема"сини куриб чикмаганлар.

Юкоридагиларни умумлаштирган холда, хулоса килиш мумкинки, хозирги кунда баркарор харакат куникмаларини шакллантирадиган ва кейинчалик мувозанат саклаш машкларни мураккаб турларини узлаштиришга имконият берадиган самарали укитиш услублари, ноанъанавий машгулот воситалари ва назорат шаклларини узида мужассамлаштирган укув дастурлари ишлаб чикилмаган ва илмий жихатдан асосланмаган.

Тадкикот максади. Ёш бадиий гимнастикачилар-ни алгоритмик шаклдаги курсатмалар услубиятидан фойдаланган холда мувозанат саклаш машкларини ургатиш жараёнини такомиллаштириш дастурини

ишлаб чикиш.

Тадкикот вазифалари. Укувчиларни мувозанат саклаш даражасини аниклаш ва машклар мажмуаси-ни ишлаб чикиш.

Тадкикотларимиз бошлангич тайёрлов гурухла-рида шугулланаётган бадиий гимнастикачи кизларда олиб борилди. Мазкур боскич иккита: танлов ва бошлангич тайёргарликдан ташкил топган.

Тажриба Тошкент шахридаги болалар ва усмирлар спорт мактаби бошлангич тайёрлов гурухдарининг биринчи йил таълим олувчилари билан утказилди. Машгулотлар хафтасига 3 марта 90 дакикидан ут-казилди.

Урганилаётган курсаткичларни аниклаш буйича тестлар тажрибанинг бошида ва охирида аникланди. Олинган маълумотлар асосида ёш гимнастикачи киз-ларнинг координацион кобилиятлари курсаткичлари-ни усиш сурати хисобланиб, бундаги асосий вазифа таклиф этилаётган ёш гимнастикачи кизларнинг техник ва жисмоний кобилиятларини ривожлантириш услубини текшириш ва самарадорлигини асослашдан иборат эди.

Назорат гурухи машгулотлари анъанавий дастур буйича олиб борилди. Тажриба гурухи машгулотла-рида машхур гимнастикачиларнинг мусобакаларда иштироки видео тасвирларини куриб чикиш ва тах-лил килиш, машкларни бажаришда интегративликдан фойдаланилди.

Тажриба бошида ва якунида иккала гурух бадиий гимнастикачи кизларининг мувозонатни саклаш би-лан бажариладиган машклар курсаткичлари балларда бахоланди ва педагогик тажриба давомида уларнинг уртача арифметик кийматларини узгариш динамика-си аникланди (1-жадвалга каранг).

см о см

оэ

ю га t

0 d w

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

1-жадвал

Ёш бадиий гимнастикачи кизларнинг мувозанат са^лаш маш^ларининг даслабки натижалари

30 сония оёкни ушлаб туриш "Чузилиш" 10 сония "Арабеск"да мувозанатни саклаш 10 сония

Унг 900 Чап 900

олдин-га ёнга оркага олдинга ёнга орка-га унг чап унг чап

Балл

3,55 2,95 3,35 4,00 3,55 4,10 2,95 2,95 2,80 3,05

СМ О СМ

00

ГО

га t О Q. W

Беш баллик тизимда бахоланган мувозанат машклар натижалари бадиий гимнастикачиларнинг факат иккитасида 4 балл, долгая кизларда 3 балл атрофида булди. Курсатилган натижалар стандарт холатда бажарилган, мусобака мажмуасида бажариш жараёни мураккаблашиб кетади шунинг учун курсат-ган натижалар коникарли деб хисоблаб булмайди. Мувозонат машклар спортчидан юкори даражадаги жисмоний тайёргарликни талаб этади. Тадкикотни кейинги боскичида спортчиларни жисмоний ва му-собака натижаларини аникланди.

Бажарилаётган машкда, идеалга нисбатан умумий ёки хусусий характердаги огишлар мавжуд булишини хисобга олган холда, куйидаги учта шарт бажарилса, техниканинг йул куйилиши мумкин булган индивидуал хусусиятлари деб хисоблаш мумкин:

- мусобака коидаларига кура элементнинг ижроси учун бахони пасайтиришларнинг булмаслиги;

- кулланиладиган техника истикболли ва гим-настикачи кизларга анча муракаккаб машкларни узлаштириш имконини бериши;

- гимнастикачи кизларнинг харакатлари эстетик булиши.

Техник хатолар, узининг характери буйича ти-зимли, тасодифий ва типик кабиларга ажратилади. Гимнастикачи кизлар тизимли хатоларга хар доим йул куяди, уларга куникиб колади ва мураббий билан биргаликда сезмайди. Тасодифий хатолар нокулай шароитларда (бузувчи омиллар, стрессли холатлар) кутилмаганда юзага келади.

Х,ар бир микроцикл укув (душанба), икки бир-би-рига зид (сешанба ва пайшанба), икки машгулот (чоршанба ва жума) ва назорат тикланиш (шанба) машгулотларидан ташкил топган. Машгулотларни давомийлиги - 90 дакика этиб белгиланади. Статик мувозанатни саклаш кобилиятига, сакраш коорди-нациясига, маромлик кобилиятига, хамда, шу ёшга етарли булган хар бир микроциклнинг машгулот юкламасига катта эътибор берилади.

Дастурдаги элементларни ургатишда, гимнасти-качилар учун фронтал усулидан, такомиллаштириш ва мустахкамлашда эса - узлуксизлик усулидан фойдаланилган. Ёндашишлар орасидаги танаффус ораликлари 2-3 дакика атрофида булган.

Иккала гурух синалувчиларини бадиий гимнас-тикани асосий элементларини бажариш сифати натижалари, ишлаб чикилган усулларни самаралили-гини бахолаш мезони булди. Бунинг учун юкорида курсатилган назорат гурухи (НГ) ва тажриба гурухи (ТГ) гимнастикачиларнинг уртасида мувозанатни ривожланиш даражасини тавсифлайдиган бадиий

гимнастиканинг мажбурий элементлари киёсий тах-лил натижасида иккала гурух гимнастикачиларини асосий элементларни бажаришда барча курсаткичлар буйича энг юкори бахоларни ТГ спортчилари олиш-гани аникланди.

Киёсий тахлил маълумотлари 2-3 жадвалларда яккол намойиш этилган, уларда ТГ гимнастикачиларнинг мувозанат даражасини тавсифловчи барча урганилаётган машкларда яккол устунлиги кузати-лади (2-3 жадвалга каранг).

2-жадвал

Тажриба гуру^идаги ёш бадиий гимнастикачи кизларнинг мувозанат саклаш маш^ларини тад^и^отдан кейинги натижалари

30 сония оёкни ушлаб туриш "Чузилиш" 10 сония "Арабеск"да мувозанатни саклаш 10 сония

Унг 900 Чап 900

олдинга ёнга оркага олдинга Ёнга оркага унг чап унг чап

сония J сония J сония J сония J 1 W сония J сония J сония J сония J сония J

X 2 Я. | § 3 а | g ■1 а. 2 s I § S § S з 5 й

о S s S $ £ * S- S S S § В * £ 1 3 В

V, % g g 36,30 I 2 я а" 8 24,35 Й 26,22 3 3 3 3 § §

3-жадвал

Ёш бадиий гимнастикачи кизларнинг мувозанат саклаш маш^ларининг назорат гуру^ининг натижалари

30 сония оёкни ушлаб туриш "Чузилиш" 10 сония "Арабеск"да мувозанат^ саклаш 10 сония

Унг 900 Чап 900

олдинга ёнга оркага олдинга ёнга оркага

1 I 1 I 1 I 1 I 1 I 1 I 1 I 1 1 I

X я 3 а" 3 S 3 а s - S 3 Й я

о я § S = « а. S s § - s S S

V, % S S S- = 3 S Й" § S s г^1 г^1

Маълумотларга кура статик табиатга эга элементларни бажаришни уртача бахолари (2-жадвал) ва "Passe" мувозанати ва "Arabesque" мувозанат тажрибавий гурухдаги бажариш бахолари худди шу элементларни бажаришда назорат гурухидан 25,6% ва 25,4% га ошиб кетган.

Бу вазият ТГ гимнастикачиларини машгулотларда бизлар таклиф килган комплекслардан фойдаланил-ганлиги уларни бажариш вактида харакатнинг бо-шлангич ва якунловчи фазасида машкларни бажариш техникасига алохида эътибор килинган ва спортчилар машкларни бажариш учун, уларга эътиборларини купрок жамлашга тугри келганликлари билан боглан-ган. Бунда бу каби юкламалар вестибуляр аппаратга таъсир килади, у оркали эса мувозанатни ва умуман вестибуляр баркарорликни хам ривожлантиради, уз урнида ёш кизларнинг координацион кобилиятини самарали шаклланишига бевосита таъсир курсатади.

Назорат гурухидаги гимнастикачилар томонидан статик баркарорлик ривожланишини акс эттирувчи динамик табиатга эга элементларни бажаришлари

26 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2021

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

тажрибага нисбатан ёмонрок булди.

Шундай килиб таклиф килинаётган машклар мажмуаси бошлангич тайёрлов боскичида гимна-стикачиларнинг вестибуляр баркарорлигини риво-жлантиришга асосланган усул самарадорлигини тажрибавий тасдикланди.

Олинган маълумотлар тахлилидан келиб чиккан холда, энг куп ишончли алокалар сони махсус - ха-ракатланиш сифатлари курсаткичларини узгартириш буйича вестибуляр баркарорлик курсаткичларида бор эканлиги аникланди.

Хулоса. Бадиий гимнастика буйича махсус адаби-ётларни тахлилий куриб чикиш шуларни курсатди:

- мусобакаларнинг коидаларидаги узгаришлар киритилиши ёш гимнастикачилар композицияларида мувозанат элементлар сонини усишига олиб келди, шунда машгулотнинг бошлангич кисмидаёк махсус жисмоний тайёргарлик улушини купайтириш зару-рияти пайдо булди;

- Соха мутахассисларининг фикрларига харакат-лантириш сифатларини етакчиларидан бири вестибу-ляр баркарорлик ривожланиш замини булиб хизмат килувчи динамик мувозанат хисобланади;

- вестибуляр анализаторларни ривожлантиришни бошлангич тайёрлов боскичидаёк бошлаш керак;

- мувозанат малакаси бир каторда хамрох ха-

УУД (УДК, UDC): 796.012.46

ракатлантириш сифатларини ривожлантиришни такомиллаштириш;

- вестибуляр аппарат функцияларини ривожланти-радиган анъанавий восита ва усулларни тадбик этиш;

- ёш гимнастикачиларни бошлангич тайёрлов боскичида вестибуляр баркарорликка йуналтирилган ривожлантиришни керак;

Тадкикот натижаларини якунлашда шуни таъ-кидлаш лозим, ёш гимнастикачиларнинг машгулот юкламаларини макбуллаштириш, динамик ва статик мувозанатни ривожланиш даражасини акс эттирувчи натижаларни усиш суръатларини курсаткичларда сезиларли даражада оширишга йул берди ва улар асослари ёш гимнастикачиларни техник махорат даражасини оширади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси "Жисмоний тарбия ва спорт т^рисида"ги к,онуни (2015 й), янги тахрир. - Т.: 2015. - 21 с.

2. Узбекистан Республикаси Президентининг 2018 йил 2 февралдаги "Хотин-к,изларни к,уллаб-к,увватлаш ва оила институтини мустах,камлаш сохдсидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари ^ри-сида"ги Фармони.

4. Архипова Ю.А., Карпенко Л.А. Методика базовой подготовки гимнасток в упражнениях с предметами: Метод-рек -СПб.: Изд-во СПбГАФК им.П.Ф.Лесгафта, 2001. - 24 с.

5. Ачилов А., Бадиий гимнастика, F.Fулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, Т., 2010, 232 б.

6. Винер И.А. Подготовка высококвалифицированных спортсменок в художественной гимнастике: Авторев.дис.канд.пед.наук. - СПб, 2003. 20 с.

7. Eshtayev A., Karabayeva D., Xasanova N. Badiiy gimnastikada buyumsiz bajariladigan mashqlarni o'rgatish uslubi. "Fan va texnologiya" - 2013.

Муаллиф билан богланиш учун:

pirnazarov.uzdjtsu@mail.ru

Укитувчи

Ш.А. ПИРНАЗАРОВ1

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

ЁШ СУЗУВЧИЛАРНИ КУКРАКДА КРОЛ УСУЛИ ОР^АЛИ КУЧ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье обоснована эффективность внедрения в учебно-тренировочный процесс комплексов физических упражнений для специальной силовой подготовленности пловцов-кролистов 16-18 лет.

Ключевые слова: плавание, силовая подготовка пловцов, сила тяги, силовые показатели.

16-18 ёшли кукракда крол усулида сузувчи спортчиларнинг махсус куч тайёргарлигини такомиллаштириш учун ишлаб чикилган машклар мажмуасини укуъ-машгулот жараёнида куллаш самарадорлиги асосланди.

Калит сузлар: сузиш, кукракда крол, куч машклари, тортишиш, куч курсаткичлари.

The presented material allows proving efficiency of introduction in educational-training process of complexes of physical exercises for special power readiness of swimmers crawl of 16-18 years.

Key words: swimming, strength training of swimmers, traction, strength indicators.

Долзарблиги. Сузувчиларнинг машгулот боскичларида уларнинг имкониятларидаги узгариш-ларни урганиш ва хар бир индивидуал дарсда спорт-чининг холатини хисобга олган холда унинг тайёр-гарлигини кучли ва кучсиз томонларини аниклаш ва укув жараёнини шунга мос равишда режалаштириш максадга мувофикдир. Спорт натижаларининг юкори курсаткичларини тортишиш кучи билан таккослаш масаласига баъзи бир мутахассислар "сузишнинг

асосий омили" деб карайдилар [3,5].

Сузувчиларнинг жисмоний тайёргарлиги спорт натижаларининг усиши учун энг мухим захира кучи хисобланади. Сузувчилар кучини тарбиялашда кучнинг ахамияти тугрисида бир катор илмий маколалар ва тезислар нашр этилган [4,6], бирок бу ишлар кисмларга булиб урганилган, чунки тадкикот асосан олий тоифали спортчиларда олиб борилган. Ёш сузувчиларнинг куч машкларини такомиллашти-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.