Научная статья на тему 'ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ЎЙИН ДАВОМИДАГИ ЧАП ВА ЎНГ ОЁҚДА БАЖАРИЛАДИГАН ТЕХНИКТАКТИК ҲАРАКАТЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ'

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ЎЙИН ДАВОМИДАГИ ЧАП ВА ЎНГ ОЁҚДА БАЖАРИЛАДИГАН ТЕХНИКТАКТИК ҲАРАКАТЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
18
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЧАП ВА ЎНГ ОЁқ / ТЎПНИ ОШИРИБ БЕРИШ / СОАТЛАР ТАқСИМОТИ / ТЎП УЗАТИШ / УЗОқ МАСОФА

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тўлаганов А.А.

Мақолада бошланғич тайёрлов гуруҳидаги ёш футболчиларнинг ўзига қуллай ва ноқулай бўлган оёқда техник ҳаракатларни бажаришдаги натижаларини аниқ очиб беришдан ташқари аниқланган камчиликларни бартараф этишга оид амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.В статье наглядно раскрыты результаты технических движений юных игроков стартовой тренировочной группы на удобную и неудобную ногу, также даются практические советы по устранению выявленных недостатков.The article provides practical advice on eliminating the identified shortcomings, as well as clearly discloses the convenient and inconvenient results of the technical movements of a young football player in the starting training group.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ЎЙИН ДАВОМИДАГИ ЧАП ВА ЎНГ ОЁҚДА БАЖАРИЛАДИГАН ТЕХНИКТАКТИК ҲАРАКАТЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ»

Детско-юношеский спорт

Мустакил изланувчи А.А. ТУЛАГАНОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

akmal.soccer45.@mail.ru

Аннотация

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ УЙИН ДАВОМИДАГИ ЧАП ВА УНГ ОЁЦДА БАЖАРИЛАДИГАН ТЕХНИК-ТАКТИК ХДРАКАТЛАРИНИ ТАХДИЛ КДЛИШ

Annotation

В статье наглядно раскрыты результаты технических движений юных игроков стартовой тренировочной группы на удобную и неудобную ногу, также даются практические советы по устранению выявленных недостатков.

Ключевые слова: Левая и правая нога, передача мяча, распределение часов, передача мяча, длинная дистанция.

Маколада бошлангич тайёрлов гурухидаги ёш футболчиларнинг узига кулай ва нокулай булган оёкда техник харакатларни бажаришдаги натижаларини аник очиб беришдан ташкари аникланган камчиликларни бартараф этишга оид амалий тавсиялар ишлаб чикилган.

Калит сузлар: чап ваунг оёц, тупни ошириббериш, соатлар тацсимоти, туп узатиш, узоцмасофа.

The article provides practical advice on eliminating the identified shortcomings, as well as clearly discloses the convenient and inconvenient results of the technical movements of a young football player in the starting training group.

Key words: left and right foot, passing the ball, clock distribution, passing the ball, long distance.

Долзарблиги. Х,озирги кунда халкаро майдон-ларда футбол спорт турининг ривожланиб бориши хисобига уйинчиларнинг юкори даражада техник, тактик ва жисмоний тайёргарилигини талаб кили-ниши тугрисида мутахассислар томонидан куп бора таъкидланиб келинган [3,4,5]. Бунда мутахассислар майдон уйинчиси ва дарвозабонларнинг майдондаги туп билан бажариладиган техник харакатларни юко-ри даражада булиши тугрисида, футболчиларнинг тактик харакатларни яхши ривожланган булишилиги тугрисида хамда техник-тактик харакатларни сама-рали бажариши учун жисмоний тайёргарлик юкори савияда булиши тугрисида фикр билдиргандар [4,5].

Уйинларни томоша килиб келаётган мухлислар Испания, Германия, Бразилия, Италия, Аргентина, Англия чемпионатидаги клублар ва миллий терма жамоа сафидаги футболчиларнинг туп билан бажариладиган техник харакатларни унг ва чап оёкда бир хилда хатосиз бажаришларини курамиз. Бу эса жамоа футболчиларининг тактик узгаришларда май-дондаги жойини, яъни майдоннинг унг канотидан чап канотга узгаритиришда кийинчилик тугдирмаслиги тугрисида муаллифларнинг фикрлари мавжуд [1,2]. Бунда мураббийлар уйинчиларни танлаб, майдонга туширишда муаммога дуч келишмайди [6].

Узбекистон миллий ва олимпия терма жамоалари-мизда, Узбекистон чемпионатида уйин олиб борувчи супер-лига футболчиларининг майдонда жойларида алмаштириб харакатланишлари кам кузатилади. Кези келганда техник харакатларини нокулай булган (чап) оёкка келган тупларни кулай (унг) оёкларига тугрилаб бажаришларини курмокдамиз. Бу эса юко-ри суръатда олиб бориладиган уйинлардаги кулай булган вазиятларни кулдан бой берилишига сабаб-чи булмокда. Бу фикрлардан келиб чикиб, бизнинг футболчиларимиз икки оёкда уйин олиб боришда камчиликлар етарли эканлигини билдиради. Шу

сабабдан, ёш футболчиларни уйин фаолиятида бу харакатларни урганиш керак. Бу эса, келгусида ёш футболчиларнинг махоратли уйинчи булиб етишиб чикишда асосий омиллардан булиб хизмат килади. Уйин давомида биз катталар сингари ёш футболчиларнинг асосий харакатлари унг оёкдалигини (кулай оёк), чап оёкда амалга ошириладиган харакатларни унг оёкка тугирлашларини кузатамиз. Айникса, бу харакатлар тупни турли масофаларга ошириб бериш-ларда билиниб колмокда. Юкоридаги фикрлардан ке-либ чикиб, биз танланган мавзуни долзарб хисоблаб, урганиш керак деб уйлаймиз.

Тадкикотнинг максади. Уйин давомида ёш футболчиларнинг унг ва чап оёкда бажарадиган техник харакатларини урганиш давомида аникланган кам-чиликлар асосида амалий тавсиялар ишлаб чикиш.

Тадкикот вазифалари.

- ёш футболчиларнинг мусобака шароитида техник харакатларни унг ва чап оёкда бажарилишини урганиш.

- аникланган камчиликлар асосида амалий тав-сиялар ишлаб чикиш.

Фойдаланилган усуллар: Юкорида кайд этилган вазифаларни хал этиш учун куйидаги илмий-услуб-лар асосида амалга оширилди: илмий адабиётларни тахлил килиш ва умумлаштириш; педагогик кузатиш; математик-статистик усуллар.

Тадкикотни олиб борилиши. Футболчиларнинг техник-тактик харакатлар, Морозов Ю.А усули тадкикотимизга оид узгартирган холда уйинлар ку-затилиб кайдномага кайд этиб борилади. Бунда тупни турли масофага ошириб бериш холатларини унг ва чап оёкда бажарилиши ёзиб борилди. Ёзиб борилган тупни турли масофаларга унг ва чап оёкда ошириб бериш харакатларини ёш футболчилар уйинда тугри бажариш холатлар (+) ва нотугри бажарилгани сама-расиз (-) деб олдик.

см о см ю

го та t

0

W

1

С ГО

Детско-юношеский спорт

Педагогик кузатув ишлари 2018-2019 йилда футбол мавсуми давомида ёшлар уртасида иштирок этаётган 10-11 ёшдаги футболчиларнинг мусобака шароитида кузатилиб борилди.Кузатув ишлари Учтепа ва Юнусобод туманидаги БУСМ№1 мактабла-рида шугулланувчи бошлангич тайёрлов гурухидаги ёш футболчилар 10 та уйинлари кайд этилди. Математик-статистик усул оркали эса олинган натижаларни тахлил килиш учун фойдаланилди.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мухока-маси. Биз томонимиздан олиб борилган 10 та уйин давомидаги педагогик кузатиш натижалари тахлил килиниб. 1 -жадвал хам да 2-жадвалда уртача (х) кур-саткичларида акс эттирдик. Натижаларга эътиборин-гизни каратсак, БУСМ№1 (Юнусобод туманидаги) гурухининг ёш футболчиларининг уйин давомида Х=159 та, БУСМ№1 (Учтепа туманидаги) гурухининг футболчилари эса, Х= 147 та турли масофаларга тупни ошириб бериш харакатлари кайд этилди.

БУСМ№1 (Юнусобод тумани) мактаб футболчиларининг унг ва чап оёкдаги харакатлэрига эътибор берсак, унг оёкда х= 135. чап оёкда та тупни турли масофага ошириб бериш харакатларини ба-жаришган. Бунда бу ёшдаги футболчиларнинг 85% тупни ошириб бериш харакатлари унг оёкда бажа-рилса, чап оёкда эса 15% туп узатиш харакатларни бажарганлар. БУСМ№1 (Юнусобод тумани) макта-бининг ёш футболчилари асосий уйин олиб борувчи оёклари унг оёкдалигини курсатмокда.

1-жадвал

БУСМ№1 (Юнусобод тумани) шугулланувчи бошлангич тайёрлов гурухидаги футболчиларнинг тупни ошириб беришда унг ва чап оёкдаги ^аракатлар та^симоти

харакатларни бажариши сустлигини, бу уйин жара-ёнига салбий таъсир курсатганлигини билдиради. Бундан ташкари тупларни хаволатиб ошириб бериш харакатлари ердан ошириб бериш харакатларидан камлигини аникланган булса, ердан ошириб бериш харакатларида киска масофага оширилган харакатлар куплигини, масофани узоклашиши билан самара-дорлик курсаткичини пасайишини эътироф этамиз.

БУСМ№1 (Учтепа тумани) мактаби сифатида олинган ёш футболчилари унг ва чап оёкдаги ха-ракатларида хам катта фарк йуклиги 2-жадвалдаги натижаларда келтирилган. Яъни, унг оёкда туп уза-тишлар 84% ташкил этса, 16% туп ошириб беришлар чап оёкда ташкил этади. Уйин давомида х= 123 та туп ошриб бериш харакатлари унг оёкда ва чап оёкда /=22 марта бажаришлари кузатилди.

Бу гурухнининг курсатган натижаларга эъти-бормизни каратиб улар томонидан йул куйилаётган камчиликларига батафсилрок тухталишга харакат килдик. Педагогик кузатишлардан олинган маълу-мотлар 2-жадвалда келтирганмиз, бунда БУСМ№1 (Учтепа тумани) гурухининг тарбияланувчиларининг унг оёкдаги харакатлари, чап оёкдаги бажарадиган техник харакатларига караганда куплигини, бундан БУСМ№1 (Юнусобод тумани) гурухининг тарбияла-нувчилари сингари унг оёкда тупни ошириб беришни бажариш харакатларини, асосий уйин давомида хад-дан ташкари куп бажаришларини, чап оёкдаги хара-катларига эса эътибор бермасликларини билдиради.

2-жадвал

БУСМ№1 (Учтепа тумани) шугулланувчи бошлангич тайёрлов гуру^идаги футболчиларнинг тупни ошириб беришда унг ва чап оёедаги ^аракатлар та^симоти

БУСМ№1

№ Тупни ошириб беришлар Унг оёк Чап оёк

+ СК% + СК%

Хавода 32 38 45 14

1. Киска масофа 4 66 25

2. Урта масофа 11 12 47 0

3. Узок масофа 17 24 41 0

Ердан 40 25 61 11 31

1. Киска масофа 22 12 64 33

2. Урта масофа 13 61 4 33

3. Узок масофа 4 55 0

Жами 72 63 53 18 25

Жами 135(85%*) 24(15%*)

Жами 159

Тупни ошириб беришлар БУСМ№1

№ Унг оёк Чап оёк

+ - СК% + - СК%

Хавода 28 32 46 14

1. Киска масофа 4 80 50

2. Урта масофа 10 55 0

3. Узок масофа 14 23 37 0

Ердан 38 25 60 10 33

1. Киска масофа 22 14 61 4 36

2. Урта масофа 12 60 33

3. Узок масофа 4 57 0

Жами 66 57 53 16 27

Жами 123(84%*) 22(16%*)

Жами 145

Изо^: *- фоизда (%) курсатилган

БУСМ№1 (Юнусобод тумани) гурухининг ёш футболчилари уйин давомида унг оёкда тупни ошириб бериш харакатлари Х=72 (53%) таси самарали (+) булса. бажарган харакатларини х=63 (47%) таси самарасиз (-) харакатларни бажаришган. Бу харакатлардаги юкори даражадаги хатоликлар ёш футболчилар томонидан тупни хаволатиб ошириб бериш харакатларининг турли масофаларга бажаришларида кузатилди. Айникса, хаво-т- латиб узок масофага (18 м узок булган туп узатишлар) о ошириб бериш харакатлари, киска (1-7 м орасидаги ^ туп узатишлар) ва урта (9-17 м булган туп узатишлар) 2 масофаларга ошириб бериш харакатларидан куп бажа-• рилилишини эътироф этсак, энг куп хатоликлар мана ^ шу масофада кузатилди.

0 Бу хатоларнинг асосий кисми уйин давомида ёш футболчилар томонидан бажариладиган чап оёкдаги

1 тупларни ошириб берилишида аникланди. Яъни § уйин давомида ёш футболчилар чап оёкда техник

Изо^: *- фоизда (%) курсатилган

Жадвалдаги натижаларда БУСМ№1 (Юнусобод тумани) мактаби ва БУСМ№1 (Учтепа тумани) мактаби тарбияланувчилари тупни ердан ошириб бериш харакатлари юкорилигини, самарадорлик курсаткичи хам тупни хаволатиб кутариб беришдаги харакатла-ридан сезиларли даражада фарк килишини кузатдик. Чап оёкда хам биз самарадорлик даражасини (33%) пастлигини бундан тупларни ердан ошириб беришда юкори даражада эмаслигини билдради.

Ёш футболчиларнинг хаволатиб ошириб беради-ган тупларнинг аксарият кисми манзилга етиб кел-маслиги, ракиб уйинчиларига каршиликда олдириб куйишлари, айникса, чап оёкдаги ноаник харакат-ларининг юкори эканлигини курсатмокда. Бундан ташкари тупларни узоклашиши билан самарадорлик курсаткичини тушиб кетишини аникладик. Буни чап оёкда бажариладиган тупларни ошириб беришда яккол куришимиз мумкин.

58

www.fansports.uz

№6-2021

Детско-юношеский спорт

Уйин давомидаги тупларни турли холаг ва масофа-ларга ошириб беришда БУСМ№1 (Юнусобод гумани) ва БУСМ№1 (Учтепа гумани) макгабидаги гарбияла-нувчиларнинг ургасидаги курсагкичларда кагга фарк аникланмади. Иккала жамоаларнинг унг оёкда 84-85% гупни ошириб бериш харакагларини кузагсак, 15-16% харакаглар чап оёкларига гугри келмокда. Бундан уйин давомида бу гарбияланувчиларнинг чап оёкда деярли харакаг килмасликларидан курсагмокда. Бу эса уйин жараёнига, айникса узларининг кейинчалик юкори малакали фугболчи булиб егишиб чикишларида салбий гаъсир эгади деб биламиз.

Олинган натижалар буйича амалий тавсиялар. Хрзирги кунда мугахссислар [1,2] гомонидан эъгироф эгилаёгган, икки оёкда хам бир хил уйнай олиш ко-билиягини ривожлангириш мухим хисобланади. Шу сабабдан укув-машгулог жараёнида бир хилда унг ва чап оёкка машкларни берилиши гехник харакагларни иккала оёкда баравар ривожланишига олиб келади.

Нагижалар асосида биз гомонимиздан куйидаги амалий гавсияларни эгамиз:

1. Олинган педагогик кузагувлардан бошлангич гайёрлов гурухидаги ёш фугболчилар узига кулай булган оёкда уйин олиб боришларини хисобга олган холда укув-машгулог жараёнида гехник харакагларни ривожлангиришда машкларни карама-карши булган нокулай оёкда бажаришга кагга эъгибор бериш керак.

2. Укув-машгулог жараёнида гехник харакагларни ривожланишига оид бериладиган машк даставвал нокулай булган оёкда бажаришга ургагиш керак.

3. Бошлангич гайёрлов гурухидаги ёш фугболчи-ларнинг гехник гайёргарлигига бериладиган соаглар гаксимотада чап ва унг оёкда бажариладиган хара-

катлар соатни алохида ажаратиб соатлар таксимотида олиб бориш керак. Шунда мураббийлар факатгина ёш футболчиларнинг узига кулай булган оёкларида бажарибгина колмай карама-карши оёкда хам бажа-риши лозим булади. Бу эса, чап оёкда хам техник харакатларни бажариш самарадорлигига таъсир курсатади.

Олинган педагогик кузатишлардан хулоса килади-ган булсак, уйин давомидаги тупларни турли холат ва масофаларга ошириб беришда БУСМ№1 (Юнусобод тумани) ва БУСМ№1 (Учтепа тумани) мактаби тар-бияланувчиларнинг уртасидаги курсаткичларда катта фарк аникланмади. Икки жамоаларнинг унг оёкда 84-85% тупни ошириб бериш харакатларини кузатсак, 15-16% харакатлар чап оёкларига тугри келмокда. Бундан уйин давомида бу тарбияланувчиларнинг чап оёкда деярли харакат килмасликларидан курсат-мокда. Бу эса уйин жараёнига, айникса узларининг кейинчалик юкори малакали футболчи булиб етишиб чикишларида салбий таъсир этади деб биламиз.

Адабиётлар:

1. Богданец В. В. Методика начального обучения технике владения мячом на основе асимметрии развития двигательной функции у юных футболистов 7-10 лет. Автореф. дис.... канд. пед. наук.-Смоленск., 2005. 20 С.

2. Горская И.Ю., Баймаков Г.С., Терещенко А.А. Анализ двигательной асимметрии при выполнении координационных тестов начинающими футболистами./ Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2020. - № 2. С. 98-101

3. Козлов Я.Е., Ежова А.В., Формирование и совершенствование навыка владения мячом у юных футболистов 11-14 лет с учетом латерального предпочтения./ Научно-теоретический журнал «Ученые записки», № 11.М.2011 с 66-69.

4. Нуримов Р.И. «Ёш футболчиларни техник-тактик тайёрлаш». 2005. 106 б

5. Пагиев В.Б. Исследование взаимосвязи уровня физической подготовленности и технико-тактического мастерства футболистов высших разрядов: Автореф. дис. .. канд. пед. наук.-М., 1977.-26 с.

6. Семенюков А.А. Рационализация методики тренировки юных футболистов с учетом различных проявлений моторной асимметрии ног./ Научно-теоретический журнал «Ученые записки», № 11 Краснодар 2009 г с 86-90.

Муаллиф билан богланиш учун:

bobirabdullayev88@gmail.com

Анногация

Укшувчи

Б.Б. АБДУЛЛАЕВ1

Узбекистан давлаг жисмоний гарбия ва спорг универсшети, Чирчик шахри, Узбекистан

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА 3-7 ЁШЛИ УГИЛ БОЛАЛАР ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ-СОГЛОМЛАШТИРИШ БОС^ИЧИ МАЗМУНИ ВА ТУЗИЛМАСИ

Annotation

В статье автор раскрквает необходимость дифференцированного подхода отечественных и зарубежных ученых к обучению детей 3-7 лет гимнастике, то есть необходимость разработки научно-обоснованных программ их развития и оптимизации воспитательной работы в детском саду, где дети занимаются гимнастикой. Всестороннее обучение и правильное развитие базовых навыков и двигательной активности на основе научных и теоретических взглядов.

Ключевые слова: гимнастика, индивидуальность, развитие, программа, деятельность, дифференцированный подход, умение, навыки.

Ушбу маколада муаллиф 3-7 ёшли гимнастикачи угил болаларнинг спорт согломлаштириш тай-ёргарлиги буйича республикамиз хамда халкаро олимларнинг болалар таълимига нисбатан диффе-ренцияланган ёндошувни, яъни уларни ривожланишига мос илмий асосланган дастурлар тузиш талаб килинишини ва спорт-согломлаштириш боскичида богча болалари билан укув-тарбия ишларини оптималлаштирилиши спорт гимнастикасида базавий куникмалар ва харакат фаолиятларига тула конли ургатиш ва тугри ривожлантиришни илмий ва назарий карашлари асосида ёритиб берган.

Калит сузлар: гимнастика, индивидуал, ривожлантириш, дастур, фаолият, дифференциалланган ёндошув, куникма, малака.

In this article, the author discusses the need for a differentiated approach of national and international scientists to the education of boys aged 3-7 years, the need to develop science-based programs for their development and optimization of educational work with kindergarden children at the stage of gymnastics. Highlighted the full-blooded teaching and proper development of skills and movement activities based on scientific and theoretical perspectives.

Key words: gymnastics, individual, development, program, activity, differentiated approach, skill.

О Ю

m ^

t

0 a.

CO

1

с m

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.