Научная статья на тему 'ФУТБОЛЧИ АЁЛЛАРНИ МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ'

ФУТБОЛЧИ АЁЛЛАРНИ МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
47
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
техник-тактик ҳаракатлар / юқори малакали футболчи қизлар / амалий тавсиялар.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Эркин Бахтиёрович Рахмонбердиев

Ушбу мақолада юқори малакали футболичи қизларнинг мусобақа шароитидаги техник-тактик ҳаракатларнинг таҳлили кўрсатилган. Бу маълумотлар асосида футболчи қизларнинг техник тайѐргарлик даражасини баҳолаш имкони туғилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФУТБОЛЧИ АЁЛЛАРНИ МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ»

ФУТБОЛЧИ АЁЛЛАРНИ МУСОБАКА ФАОЛИЯТИНИ

ТАХЛИЛ КИЛИШ

Эркин Бахтиёрович Рахмонбердиев

УзДЖТСУ укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада юкори малакали футболичи кизларнинг мусобака шароитидаги техник-тактик харакатларнинг тахлили курсатилган. Бу маълумотлар асосида футболчи кизларнинг техник тайёргарлик даражасини бахолаш имкони тугилади.

Калит сузлар: техник-тактик харакатлар, юкори малакали футболчи кизлар, амалий тавсиялар.

КИРИШ

Замонавий футболда факат тезкор суръатда ижро этиладиган техник-тактик махорат эвазига галабага эришиши мумкинлигини буйича куп бора мутахассислар томонидан таъкидланган.

Биз томонимиздан футболчи кизлар томонидан мусобака фаолиятини урганишда йул куйиладиган камчиликлар куп бор гапирилиб утилган. Бу камчиликларни бартараф этишда футболчи кизларнинг техник-тактик тайёргарлигига тугри ёндошган холда ошириш керак булмокда. Бу буйича илмий ишлар купчилик мутахассис томонидан кизикиш уйгатиб узига жалб килиб келади. Бу муаллифлар фикрига биноан, техник-тактик харакатларни шакллантириш масалалари турлича хар томонлама урганган холда ёндошувлар асосида хал килишини таъкидлашган.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Футбол мутахассис ва мураббийларнинг фикрларича, футболчи кизларни кучли ракиблар билан бахсдаги маглубиятнинг сабаби, бу техник-тактик харакатларни бажаришда самарадорлик курсаткичи пастлигини таъкидлашаяпти. Шуни хисобга олганда мураббийларимиз бу камчиликларни бартараф этиш учун анчагина ишлашларига тугри келади.

Ишнинг максади: Футболчи кизларларнинг мусобака фаолиятини урганиш оркали улар томонидан бажариладиган техник-тактик харакатлардаги ютук камчиликларни аниклашдан иборат.

Узбекистан миллий чемпионатининг иштирок этиб келаётган олий тоифа аёллар футбол жамоалари тадкикот объекти сифатида жалб килинди, уларда техник-тактик харакатлар тадкикот предмети сифатида танлаб олинди.

Бизнинг тадкикот ишларимиз 2013-2015 йил футбол буйича Узбекистон миллий чемпионатининг олий лига кизлар футбол жамоалари устида олиб борилди. Тадкикотларимизда мамлакатимизнинг етакчи ва уз фаолиятини янги бошлаган "Андижанка", «Металлург-'» "Бунёдкор-'" жамоа футболчи кизларнинг 6та уйин давомидаги уртача жамоавий техник - тактик харакатлари урганилди. Жамоа футболчи кизларини техник-тактик харакатларини назорат килинди. Биз урганишда Ю.А.Морозов усуллари ва курсатмаларидан фойдаланилди.

Узбекистон чемпионат давомида уйинларни олиб боришда "Металлург-W" жамоаси футболчи кизлари бир уйинда уртача (Х) 508 (СК%-65) маротаба, "Андижанка" 469 (СК%-51) маротаба ва "Бунёдкор-'" жамоа футболчи кизлари 564 маротаба техник-тактик харакатларни (ТТХ,) бажаришган.

Жамоа уйинлардаги натижалардан биз "Металлург-'" футболчи кизлари уйин мобайнида уртача 62 (97%) маротаба оркага, 104 (86%) маротаба ёнга, 143 (52%) маротаба олдинга ва олдинга харакатланаётган уйинчига 11 (18%) туп узатишларни амалга оширишган. Туп узатишдаги самарадорлик курсаткичларда олидинга ва хдракатланаётган уйинчига етказиб бериш харакатларида камлигини аникладик. Тупни ракибдан олиб куйишда 74 та, СК% - 53%, ракибни алдаб утиш - 41 та, СК% -49%, хавода туп учун кураш 31 та СК%-32%, тупни бош билан уйнаш - 4 та СК%-25%, тупни ракиб дарвозаси томон зарба бериш - 9 та, СК%-56% ни ташкил этган.

"Андижанка" жамоаси футболчи кизлари бир уйинда уртача 469 маротаба техник - тактик харакатларни бажаришган. Бунда тупни узатишда 62 (97%) маротаба оркага, 104 (86%) маротаба ёнга, 143 (52%) маротаба олдинга ва олдинга харакатланаётган уйинчига 11 (18%) туп узатишларни амалга оширишган. Долган техник харакатларда яна, тупни олиб юриш -22 та, СК%-100%, тупни ракибдан олиб куйиш - 65 та, СК% - 42%, ракибни алдаб утишда 41 та, СК% - 37%: тупни бош билан уйнаш-3 та, СК%-33%, дарвозага зарба йуллаш - 16 та СК% -44% ташкил этган.

Биз "Металлург-'W" жамоа футболчи кизлари уйин мобайнида уртача 71 (96%) маротаба оркага, 149 (83%) маротаба ёнга, 110 (77%) маротаба олдинга ва олдинга харакатланаётган уйинчига 11 (27%) туп узатишларни амалга оширишган. Туп узатишда хам "Металлург-'" жамоа футболчи кизлар сингари самарадорлик курсаткичиларида, яъни олдинга ва харакатланаётган уйинчига

етказиб бериш харакатларида камлигини аникладик. Тупни ракибдан олиб куйишда 54 та, СК% - 46%, ракибни алдаб утиш - 52 та, СК% -33%, хавода туп учун кураш 31 та СК%-39%, тупни бош билан уйнаш - 3 та СК%-33%, тупни ракиб дарвозаси томон зарба бериш - 14та, СК%-56% ни ташкил этган.

Уйин давомида олинган педагогик кузатишлардан биз олий тоифа футбол жамоалар орасидаги натижаларни бир хил эмаслиги аникланди. Бунда тупларни бир бирларига етказиб бериш харакатларида аник куришимиз мумкин. "Бунёдкор^" жамоасининг футболчи кизлари уйин давомидаги натижаларида, улар тупларни ёнга ва оркага амалга оширишлари аниклаган булсак, "Андижанка" ва "Металлург^" жамоа футболчилари тупларни оширишларида асосий харакатлари олдинган етказиб бериш билан олиб боришлари келтирилган натижалардан курамиз.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Уйин давомидаги ракибни алдаб утиш, ракибдан тупни олиб куйиш, иккинчи каватда бош билан курашиш, тупни ракибдан олдин илиб олиш, тупни олиб юриш техник харакатларда ракибларнинг натижаларида катта фарк йуклигини курмокдамиз. Аммо, жамоа футболчиларнинг уйин давомидаги дарозага бош ва оёкда бериладиган зарбаларда фарк кузга ташланмокда. Жамоа кизлари уйин давомида бош билан бериладиган зарбалар сони ва самарадорлигида катта камчиликлар борлиги уларни укув-машгулот жараёнига бу техник харакатларга эътибор бериш кераклигидан далолат беради.

Биз томонимиздан, бу жамоаларнинг бир-бирлари билан булган уйинлардаги техник-тактик харакатларни батафсиз урганишга харакат килдик. Биринчи кузатувимиздаги бахсда "Металлург" ва "Андижанка" уртасида уйинларда техник-тактик харакатлар сезиларлини даражада пастигини куринмокда. Бунда "Металлург-W" жами 426 (СК%-55) мартоаба техник-тактик харакатларни намойиш этган булсак, унга ракиблик килган "Андижанка" жами 338 (СК%-50) маротаба техник-тактик харакатларни амалга оширган. Самарадорлик курсаткичлари хам бир-бирларидан тескари эканлигини куришимиз мумкин.

Бизнинг эътиборимиз уларнинг уйин давомидаги энг куп техник харакатлар санасига кирадиган тупларни бир-бирларига етказиб бериш харакатларига каратилган. Мана шу техник харакатлар бошка техник харакатлардан икки баравар куп амалга оширилиши аникланган. Хдтоликлар хам мана шу техник харакатларда куп учрашини курмокдамиз. Яъни, "Металлург-W" жамоа футболчи кизлари уйин мобайнида 27 (81%) маротаба

оркага, 52 (60%) маротаба ёнга, 137 (42%) маротаба олдинга ва олдинга харакатланаётган уйинчига 9 (33%) туп узатишларни амалга оширишган. "Андижанка" эса, 13 (92%) маротаба оркага, 33 (42%) маротаба ёнга, 109 (26%) маротаба олдинга ва олдинга харакатланаётган уйинчига 12 (42%) туп узатишларни амалга оширишган.

Бу ердаги тупларни бир-бирларига етказиб бериш харакатларида "Металлург-W" жамоа футболчиларнинг натижалари юкори куринсада, камчилиликлари борлигини курмокдамиз. "Андижанка" жамоа кизларининг олдинга харакатланаётган уйинчининг олдиган тупларни етказиб бериш харакатлари, ракибларининг курсатган натижаларидан юкорилиги таъкидлаймиз. Аммо, бу техник харакат икки жамоа футболчи кизларининг уйинлар давомидаги энг кам туп узатиш харакатларига киради.

Долган техник харакатларда хам, яъни тупни ракибдан олиб куйишда, ракибни алдаб утиш, хавода туп учун кураш, тупни бош билан уйнаш, тупни ракиб дарвозаси томон зарба бериш вабошка техник харакатларда хам курсаткичлар бир-бирларига якин эмаслигини курмокдамиз.

"Бунёдкор-W" жамоаси билан "Металлург-W" жамоаси уртасидаг уйин давомидаги кузатишлармизда, биз "Бунёдкор" жамоа футболчи кизларнинг техник-тактик харакатларини сони ва самарадорлиги ракиб жамоа кизларининг натижаларидан анча устун эканлигини курамиз. Улар уйин давомида 559 маротаба техник-тактик харакатларни амалга ошириган булсалар, самарадорлик курсаткичи 73% тенг. Ракиб футболчи кизлари, яъни "Металлург-W" жамоаси уйин давомида 532 маротаба техник-тактик харакатларни амалга оширган булсалар, самарадорлик курсаткичи 67% тенг.

Бу ерда хам жамоаларнинг уйин давомидаги тупларни уйинчиларга етказиб бериш харакатлари яккол кузга ташланиб колмокда. Натижаларга эътибор берсак, "Металлург-W" жамоа футболчи кизлари уйин мобайнида 60 (97%) маротаба оркага, 111 (86%) маротаба ёнга, 147 (59%) маротаба олдинга ва олдинга харакатланаётган уйинчига 22 (55%) туп узатишларни амалга оширишган. "Бунёдкор" эса, 57 (100%) маротаба оркага, 150 (87%) маротаба ёнга, 145 (67%) маротаба олдинга ва олдинга харакатланаётган уйинчига 21 (38%) туп узатишларни амалга оширишган.

ХУЛОСА

Олинган натижаларда биз, Олий тоифа футболчи кизлар томонидан бажариладиган техник-тактик харакатларни бажаришда камчиликлар

борлигини аникладик. Бу камчиликлар айникса, тупларни бир-бирларига етказиб беришда яккол кузга ташланади.

REFERENCES

1. Abdikadirova, N. S., Nurillaeva, D. S., Ganijanovna, M., Azamova, S. R. J., Bobomuradov, B. K., & Kutlimuratov, I. K. (2021). Football in Uzbekistan: Law, Leisure and Sociology. PSYCHOLOGY AND EDUCATION,, 58(1), 1995-2002.

2. Тангриев, А. Т., & Дачев, О. В. (2019). Национальный спорт в вузе. Наука, техника и образование, (11 (64)), 69-71.

3. Игамбердиев, О. Р. (2021). Футбол тугаракларида шугулланувчи 4-5 синф укувчиларини жисмоний тайёргарлигини ошириш. Фан-спортга, 54-56.

4. Дачев, О. В., & Ирисбоев, М. Т. (2021). Уровень подготовки специалистов по футболу в узбекистане. Проблемы педагогики, (1 (52)), 85-87.

5. Нурматов, М. Х. (2021). Эффективность и надежность тактической деятелности квалифицированных футболистов. Фан-спортга, 16-17.

6. ШУКУРОВА, Ш. (2019). Мини-футбол буйича аёллар жамоаларида амалга оширилган стандарт вазиятлар тахлили. Фан^портга, (2), 44-47.

7. Хамдамов, Р. М., & Курязов, Р. (2022). Особенности совершенствования технических элементов у футбольных вратарей. POLISH SCIENCE JOURNAL, 7(46), 152-155.

8. Моргунова, И. И. (2020). Определение спортивной пригодности детей для занятий спортивной гимнастикой. Фан^портга, (5), 75-78.

9. Пахрудинова, Н. Ю., & Хасанова, Г. М. (2020). Модификация занятий физической культурой в вузе посредством использования оздоровительно-развивающих видов гимнастики. Вестник науки, 3(4), 25-30.

10. Musaev, B. В., & Umarov, M. N. (2022). Correlation analysis of the integral preparedness of 12-17 years-old gymnasts. Eurasian Journal of Sport Science., 2(1), 20-26.

11. Хайтметов, И. С. (2021). Ёш гимнастикачи кизларнинг хореогрифия машклари оркали махсус харакат тайёргарлигини ривожлантириш. Fan-Jamiyat, 13-15.

12. Xasanovich, U. X. About prognostic value of indicators of motor abilities in young gymnastes.

13. Улезко, И. В. (2021). Бадиий гимнастикада спортчи кизларнинг предметлар билан узаро харакатининг индивидуал биомеханик хусусиятлари (сифатлари, имкониятлари). Academic research in educational sciences, 2(1).

14. Abdikadirova, N. S. (2020). Mechanisms of forming youth leisure organization. modern education systems in the usa, the eu and the post-soviet countries.

15. Sabirdjanovna, A. N. (2020). Mechanisms of forming a system for organization of leisure of youth of modern Uzbekistan. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(6), 469-476.

16. МАХАМАДЖОНОВ, Ф. (2019). Оценка структуры соревнователъной деятельности юных футболистов 13-17 лет. Фан^портга, (1), 6-11.

17. Тулаганов, А. А. (2021). Ёш футболчиларнинг уйин давомидаги чап ва оёкда бажариладиган техник-тактик харакатларини тахлил килиш. Фан-спортга, 5758.

18. Khojaniyozov, B. I. (2021). Teaching wrestling as anational sport in higher educational universities. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 77(7), 259-266.

19. ХОЛМСОВ, Б. (2020). Малакали курашчиларни тайёрлашда техник усулларни бажариш сифатининг урни. Фан^портга, (5), 41-43.

20. Шукуров, М. Н. (2021). Курашшиларнинг организмига кластерланган махсус тайерлов техник машкларининг таъсири. Наманган Давлат Илмий Ахборотномаси, 366-369.

21. Tajibayev, S. (2020). Improvement Of Technical And Tactical Movements Of Wrestlers On The Basis Of Differential Approach, Taking Into Account The Morphological Characteristics. Scienceweb academic papers collection.

22. Kholikov, B. K. (2021). Optimization of the ratio of physical and technical-tactical training of qualified kurash wrestlers. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 185-190.

23. Umarov, D. H. (2018). Technique of development of special endurance. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 6(5).

24. Умаров, Д. Х. (2017). Влияние занятий бадминтоном на организм. In Актуальные проблемы физической культуры и спорта (pp. 76-77).

25. Вафоев, Б. Р., Частоедова, А. Ю., & Яхшиева, М. Ш. (2018). Использование мультимедийных средств в спортивной тренировке. Образование и воспитание, (4), 75-77.

26. Частоедова, А. Ю. (2021). Совершенствование навыков выполнения сложнокоординационных движений у юных гимнасток с использованием мультимедийных технологий.

27. Bobomurodov, A. E. (2021). The specific features of agility in preschool children. Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal, 2021(06), 101111.

28. Muradov, F. M. (2021). Development of coordination skills in children aged 6-7 years with disabilities through action games. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 92-97.

29. Mukhsinov, S. N. (2021). Improvement to the means and methods of developing special physical preparation of young handball players as well as controling the level of preparation. Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal, 2021(06), 143-152.

30. XOHMYPO^OB, .. (2021). MaKTa6rana erngara 6onanapHHHr ^hcmohhh CH^araapHHH pHBO^nanrapHrn. 0ан-Cпортга, (1), 46-49.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.