Научная статья на тему 'СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА 3-7 ЁШЛИ ЎҒИЛ БОЛАЛАР ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ-СОҒЛОМЛАШТИРИШ БОСҚИЧИ МАЗМУНИ ВА ТУЗИЛМАСИ'

СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА 3-7 ЁШЛИ ЎҒИЛ БОЛАЛАР ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ-СОҒЛОМЛАШТИРИШ БОСҚИЧИ МАЗМУНИ ВА ТУЗИЛМАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
162
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ИНДИВИДУАЛ / РИВОЖЛАНТИРИШ / ДАСТУР / ФАОЛИЯТ / ДИФФЕРЕНЦИАЛЛАНГАН ЁНДОШУВ / КЎНИКМА / МАЛАКА

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуллаев Б.Б.

Ушбу мақолада муаллиф 3-7 ёшли гимнастикачи ўғил болаларнинг спорт соғломлаштириш тайёргарлиги бўйича республикамиз ҳамда халқаро олимларнинг болалар таълимига нисбатан дифференцияланган ёндошувни, яъни уларни ривожланишига мос илмий асосланган дастурлар тузиш талаб қилинишини ва спорт-соғломлаштириш босқичида боғча болалари билан ўқув-тарбия ишларини оптималлаштирилиши спорт гимнастикасида базавий кўникмалар ва ҳаракат фаолиятларига тўла қонли ўргатиш ва тўғри ривожлантиришни илмий ва назарий қарашлари асосида ёритиб берган.В статье автор раскрқвает необходимость дифференцированного подхода отечественных и зарубежных ученых к обучению детей 3-7 лет гимнастике, то есть необходимость разработки научно-обоснованных программ их развития и оптимизации воспитательной работы в детском саду, где дети занимаются гимнастикой. Всестороннее обучение и правильное развитие базовых навыков и двигательной активности на основе научных и теоретических взглядов.In this article, the author discusses the need for a differentiated approach of national and international scientists to the education of boys aged 3-7 years, the need to develop science-based programs for their development and optimization of educational work with kindergarden children at the stage of gymnastics. Highlighted the full-blooded teaching and proper development of skills and movement activities based on scientific and theoretical perspectives.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА 3-7 ЁШЛИ ЎҒИЛ БОЛАЛАР ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ-СОҒЛОМЛАШТИРИШ БОСҚИЧИ МАЗМУНИ ВА ТУЗИЛМАСИ»

Детско-юношеский спорт

Уйин давомидаги тупларни турли холаг ва масофа-ларга ошириб беришда БУСМ№1 (Юнусобод гумани) ва БУСМ№1 (Учтепа гумани) макгабидаги гарбияла-нувчиларнинг ургасидаги курсагкичларда кагга фарк аникланмади. Иккала жамоаларнинг унг оёкда 84-85% гупни ошириб бериш харакагларини кузагсак, 15-16% харакаглар чап оёкларига гугри келмокда. Бундан уйин давомида бу гарбияланувчиларнинг чап оёкда деярли харакаг килмасликларидан курсагмокда. Бу эса уйин жараёнига, айникса узларининг кейинчалик юкори малакали фугболчи булиб егишиб чидишларида салбий гаъсир эгади деб биламиз.

Олинган натижалар буйича амалий тавсиялар. Хрзирги кунда мугахссислар [1,2] гомонидан эъгироф эгилаёгган, икки оёкда хам бир хил уйнай олиш ко-билиягини ривожлангириш мухим хисобланади. Шу сабабдан удув-машгулог жараёнида бир хилда унг ва чап оёкка машкларни берилиши гехник харакагларни иккала оёкда баравар ривожланишига олиб келади.

Нагижалар асосида биз гомонимиздан куйидаги амалий гавсияларни эгамиз:

1. Олинган педагогик кузагувлардан бошлангич гайёрлов гурухидаги ёш фугболчилар узига кулай булган оёкда уйин олиб боришларини хисобга олган холда укув-машгулог жараёнида гехник харакагларни ривожлангиришда машкларни карама-карши булган нокулай оёкда бажаришга кагга эъгибор бериш керак.

2. Укув-машгулог жараёнида гехник харакагларни ривожланишига оид бериладиган машк даставвал нокулай булган оёкда бажаришга ургагиш керак.

3. Бошлангич гайёрлов гурухидаги ёш фугболчи-ларнинг гехник гайёргарлигига бериладиган соаглар гадсимотада чап ва унг оёкда бажариладиган хара-

катлар соатни алохида ажаратиб соатлар тадсимотида олиб бориш керак. Шунда мураббийлар фадатгина ёш футболчиларнинг узига дулай булган оёдларида бажарибгина долмай дарама-дарши оёдда хам бажа-риши лозим булади. Бу эса, чап оёдда хам техник харакатларни бажариш самарадорлигига таъсир курсатади.

Олинган педагогик кузатишлардан хулоса дилади-ган булсак, уйин давомидаги тупларни турли холат ва масофаларга ошириб беришда БУСМ№1 (Юнусобод тумани) ва БУСМ№1 (Учтепа тумани) мактаби тар-бияланувчиларнинг уртасидаги курсаткичларда катта фард анидланмади. Икки жамоаларнинг унг оёдда 84-85% тупни ошириб бериш харакатларини кузатсак, 15-16% харакатлар чап оёдларига тугри келмодда. Бундан уйин давомида бу тарбияланувчиларнинг чап оёдда деярли харакат дилмасликларидан курсат-модда. Бу эса уйин жараёнига, айнидса узларининг кейинчалик юдори малакали футболчи булиб етишиб чидишларида салбий таъсир этади деб биламиз.

Адабиётлар:

1. Богданец В. В. Методика начального обучения технике владения мячом на основе асимметрии развития двигательной функции у юных футболистов 7-10 лет. Автореф. дис.... канд. пед. наук.-Смоленск., 2005. 20 С.

2. Горская И.Ю., Баймаков Г.С., Терещенко А.А. Анализ двигательной асимметрии при выполнении координационных тестов начинающими футболистами./ Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2020. - № 2. С. 98-101

3. Козлов Я.Е., Ежова А.В., Формирование и совершенствование навыка владения мячом у юных футболистов 11-14 лет с учетом латерального предпочтения./ Научно-теоретический журнал «Ученые записки», № 11.М.2011 с 66-69.

4. Нуримов Р.И. «Ёш футболчиларни техник-тактик тайёрлаш». 2005. 106 б

5. Пагиев В.Б. Исследование взаимосвязи уровня физической подготовленности и технико-тактического мастерства футболистов высших разрядов: Автореф. дис. .. канд. пед. наук.-М., 1977.-26 с.

6. Семенюков А.А. Рационализация методики тренировки юных футболистов с учетом различных проявлений моторной асимметрии ног./ Научно-теоретический журнал «Ученые записки», № 11 Краснодар 2009 г с 86-90.

Муаллиф билан богланиш учун:

bobirabdullayev88@gmail.com

Анногация

Укшувчи

Б.Б. АБДУЛЛАЕВ1

Узбекистан давлаг жисмоний гарбия ва спорг универсшети, Чирчик шахри, Узбекистан

СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА 3-7 ЁШЛИ УГИЛ БОЛАЛАР ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ-СОГЛОМЛАШТИРИШ БОС^ИЧИ МАЗМУНИ ВА ТУЗИЛМАСИ

Annotation

В статье автор раскрквает необходимость дифференцированного подхода отечественных и зарубежных ученых к обучению детей 3-7 лет гимнастике, то есть необходимость разработки научно-обоснованных программ их развития и оптимизации воспитательной работы в детском саду, где дети занимаются гимнастикой. Всестороннее обучение и правильное развитие базовых навыков и двигательной активности на основе научных и теоретических взглядов.

Ключевые слова: гимнастика, индивидуальность, развитие, программа, деятельность, дифференцированный подход, умение, навыки.

Ушбу маколада муаллиф 3-7 ёшли гимнастикачи угил болаларнинг спорт согломлаштириш тай-ёргарлиги буйича республикамиз хамда халкаро олимларнинг болалар таълимига нисбатан диффе-ренцияланган ёндошувни, яъни уларни ривожланишига мос илмий асосланган дастурлар тузиш талаб килинишини ва спорт-согломлаштириш боскичида богча болалари билан укув-тарбия ишларини оптималлаштирилиши спорт гимнастикасида базавий куникмалар ва харакат фаолиятларига тула конли ургатиш ва тугри ривожлантиришни илмий ва назарий карашлари асосида ёритиб берган.

Калит сузлар: гимнастика, индивидуал, ривожлантириш, дастур, фаолият, дифференциалланган ёндошув, куникма, малака.

In this article, the author discusses the need for a differentiated approach of national and international scientists to the education of boys aged 3-7 years, the need to develop science-based programs for their development and optimization of educational work with kindergarden children at the stage of gymnastics. Highlighted the full-blooded teaching and proper development of skills and movement activities based on scientific and theoretical perspectives.

Key words: gymnastics, individual, development, program, activity, differentiated approach, skill.

О Ю

m n) t

0 a.

CO

1

с m

Долзарблиги. Куп йиллик спорт тайёргарлиги жараёни болаларни хар томонлама жисмоний ри-вожлантириш, гимнастиканинг асосий техникасини эгаллашга йуналтирилган айнан жисмоний-соглом-лаштириш ва тарбия ишлари амалга ошириладиган спорт-согломлаштириш боскичидан бошланади, бир катор олимлар ва мутахассисларнинг фикрича янги тадкикот йуналишларини ривожлантириш ва амали-ётга замонавий технологияларни жорий этиш зарур.

Х,озирги кунда куп йиллик спорт-согломлашти-риш боскичдаги таълим умумий услубий тамойил-лар асосида амалга оширилмокда. Бирок купинча амалиётда спорт-согломлаштириш гурухларида 3-7 ёшли угил болалар тайёргарлик дастурлари, илмий асосланган услубиятлари ва технологиялари мавжуд эмас.

Тадкикот максади: 3-7 ёшли угил болалар тайёргарлигининг спорт-согломлаштириш боскичи мазмунини назарий асослаш.

Тадкикот вазифалари. Назарий ва амалий тахлил асосида замонавий спорт гимнастикасининг ривожланиш тенденцияси ва унинг мазмуни асосини очиб бериш;

Спорт гимнастикасини замонавий ривожланиш тенденцияси билан боглик базавий харакат кобили-ятларини аниклаш;

Тадкикот объекти: спорт гимнастикаси спорт-согломлаштириш боскичида 3-7 ёшли угил болаларнинг тайёргарлик жараёни.

Тадкикот услублари. Илмий-услубий адабиётлар тахлили, педагогик кузатув;

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Бир катор олимларнинг [1,2,3,4] кузатиш билан ургатиш назарияси мактабгача ёшдаги болаларга асосий ва кичик харакат куникмаларини ургатишда самарали хисобланади. Уларнинг таъкидлашича, болалар биологик жихатдан маълум хатти-харакатларни узлаштиришга кодир булишлари билан, уларда янги куникмаларни ривожлантириш учун куйидагиларни амалга ошириш керак:

1. Бошкалар хатти-харакатларига риоя килиш;

2. Хатти-харакатнинг тасаввурдаги образини шакллантириш;

о 3. Хатти-харакатга таклид килиш;

4. Хатти-харакатлар билан шугулланиш;

о|

^ 5. Хатти-харакатларни такрорлашга мотивация.

го Бошкача айтганда, болалар етарли имкониятларга эга булишга тайёр булишлари ва харакат куникма-о. ларида ваколатли булиш учун ушбу куникмаларни I ривожлантиришдан манфаатдор булишлари керак. 5 Гимнастика вазифалари унинг мазмунини бел-

Детско-юношеский спорт

гилаб беради, яъни болалар богчасида гимнастика вазифаларини хал килиш мумкин булган машклар олинади. Гимнастика машклари богча болаларининг жисмоний ва рухий ривожланиш хусусиятларига мос келиши керак.

Шуни хам хисобга олиш керакки, богча болала-рида мушакларнинг ишчанлик кобилиятлари катта эмас. Бир хил харакат куп маротаба такрорланса, бо-лаларда кизикиш йуколади ва тез чарчаб коладилар. Гимнастика машклари богча болалари учун анча осон булиб, динамик ва статик машкларга булинади. Та-нани мухитда харакатланиши билан боглик машклар динамик машкларга киради. Уларни бажаришда мушакларнинг тез-тез таранглашиши ва бушашиши содир булади, шунинг учун динамик машклар бола-ларнинг харакат аппаратини ривожлантириш учун анча самарали хисобланади. Статик машклар мушак гурухларини битта холатда узок таранглашиши билан боглик. Уларни бажаришда кон айланиши, нафас аппаратининг фаолияти кийинлашади, чарчок анча тез бошланади [3,5,6,7].

Статик машклар (кулларда, бошда туришлар, таянишлар ва хоказо) асосан катта мушак кучини ривожлантиришга йуналтирилган. Улар мактабгача ёшдаги болалар имкониятларига мос келмайди, шунинг учун болалар богчаларидаги гимнастика машгулотларида кулланилмайди.

Мактабгача ёшдаги болалар учун эпчиллик, ко-ординацияни ривожлантирувчи машклар самарали хисобланади. Бу ёшда куч эмаклашлар, тирмаши-шлар, утириб-туришлар, турли буюмларни (тулдирма туп, гимнастика уриндиклари) кучириш, жуфтликда бажариладиган машклар воситасида ривожлантири-лади, чунки богча болалари харакатни яхлит идрок этиб, харакатларни алохида-алохида халкаларга ажратишга кийналадилар, гимнастика улар учун йи-рик мушак гурухларининг харакатлари (сакрашлар, утириб-туришлар, эгилишлар, тирмашиб чикишлар ва бошкалар) иштирокида курилиши керак. Аммо болалардан харакатларни маълум дифференцияла-нишини талаб килувчи машклардан кочмаслик ло-зим. Тананинг алохида кисмлари, мушак гурухлари, бугимларга (оёк учида юриш, оёк панжалари билан кичик буюмларни кучириб жойдан-жойга утказиш, оёк бармоклари билан таёкчалар йигиш, бошни буриш, эгишлар, кул бармокларини сикиш ва ёзиш ва бошкалар) машкларни таклиф килиш максадга мувофик саналади. Мактабгача ёшдаги болалар учун жисмоний юклама тез-тез киска вактли танаффуслар, бушашишлар билан уйгунлашадиган машклар жуда фойдали хисобланади.

60

www.fansports.uz

№6-2021

Детско-юношеский спорт

3-7 ёшда болалар асосан узлари кундалик хаёт-ларида фойдаланадиган харакатларни бажарадилар, бирок ушбу харакатлар хали такомиллашмаган, ноаник ва етарлича координацияланмаган булади. Богча болалари учун бола харакатларини аста-се-кин сифат ва микдор жихатдан ривожланиб бориши тавсифлидир. Мактабгача ёшдаги болалар учун гимнастика машклари энг оддий харакатларга содда билим ва куникмаларни шакллантиради. Болалар харакатларни умумий кирраларда бажаришга урга-надилар. Шу билан бирга болалар диккати усиб ёш даври учун куйилган талабларни хисобга олиш билан харакатларнинг умумий бирлигини кайд этадилар. Масалан, 3-4 ёшли болалардан тугри туриш, бошни туширмаслик, кулларда табиий харакатларни бажа-риш талаб килинади. Шу билан бирга харакатлари унча аник булмаган ва норитмик координациясига йул куйилади, бундай огишларни кичик гурухда хато деб хисоблаб булмайди. 5-6 ёшли болалар юришига умуман бошкача талаб куйилади, аник, ритмик кадам, тугри координация, яхши комат ва бошкалар.

Мактабгача ёшдаги болалар гимнастикаси тарки-бида тугри коматни шакллантиришга ёрдам беради-ган машклар жуда куп. Бу албатта, болаларнинг ёш хусусиятлари, суяк тизимининг нисбатан юмшоклиги ва умуртка погонасининг табиий эгрилигини шакл-ланиши билан боглик.

Ушбу хилма-хиллик гимнастика машкларини болалар богчасининг барча ёш гурухлари учун осон ва фойдали булиб хизмат килади. Дар бир ёш учун турли уйинлар ва вазифаларда тако-миллаштириб бориладиган муайян педагогик вазифаларига мувофик булган осон машкларни танлаб олиш мумкин.

Болалар богчаларида гимнастика турли ташкилий шаклларда утказилади:

1. Жисмоний тарбия машгулотларида;

2. Эрталабки гимнастикада;

3. Даракатли уйинларда;

4. Болаларнинг мустакил харакат фаолиятларида;

5. Фаол дам олишлар, спорт байрамларида ва б.к.

Асосий гимнастика машкларини мусика жур-

лигида ёки хамрохлигида утказиш мумкин. Бола-лар харакатларни мусика охангига мувофик битта ритмда бажаришга урганадилар. Мусика характери болаларнинг харакатларига турлича тус беради. Болалар мусикага мос равишда мусикий хамрохлик тавсифини узгартиришга урганадилар. Юриш, югу-риш, сакраш, туп билан осон машкларни мусика журлигида утказиш максадга мувофик хисобланади. Мувозанат, узокка, нишонга улоктириш, узунликка ва

баландликка сакраш, тирмашиш машкларини мусика хамрохлигида бажариш мумкин эмас, чунки улар анча мураккаб булиб, индивидуал ижро сурати ва диккатни талаб килади. Мусика ушбу харакатларни чегаралаб куяди. Катта гурухларда умум ривожланти-рувчи машкларни мусика журлигида утказиш тавсия килинади. Умум ривожлантирувчи машклар болалар томонидан тулик узлаштирилганидан кейин ва улар машкларни эркин бажара олишгандагина ушбу машкларни мусика хамрохлигида бажариш мумкин. Бунда куллар учун, утириб-туриш, эгилиш, бурилиш харакатлари анча кулай хисобланади. Буюмлар билан машклар, содда харакатлардан: юриш, югуриш курилган харакатли уйинларни хам утказиш мумкин.

Хулоса. Шундай килиб, махсус адабиётлар тах-лилидан шундай хулоса килиш мумкин, болаларнинг тугри ташкил этилган тарбияси барча тарбия таъ-сирларини жисмоний ва аклий ривожланиш хамда бола соглигини саклаш ва мустахкамлашга ёрдам берадиган ягона тизимга бирлаштириши керак. Мак-табгача ёшдаги болалар учун жисмоний машкларни окилона ташкил этилиши жисмоний ривожланишга диккатни оширишга, нуткни ривожланишига ёрдам беради ва физиологик тизимларнинг функционал имкониятини оширишда кулай эмоционал шароит яратади, боланинг ишчанлик кобилиятлари ва касал-ликларга булган баркарорлигини оширади. Болалар индивидуаллигини урганиш кобилиятларини анча тулик ривожлантириш учун асос хисобланади ва болалар таълимига нисбатан дифференцияланган ёндошувни, яъни уларни ривожланишига мос ил-мий асосланган дастурлар тузиш талаб килинади. Спорт-согломлаштириш боскичида богча болалари билан укув-тарбия ишларини оптималлаштирилиши спорт гимнастикасида базавий куникмалар ва харакат фаолиятларига тула конли ургатиш ва тугри ривожланиш учун харакат фаоллигининг етарлича даражаси зарур булган соглом ва хар томонлама ривожланган ёш авлодни тарбиялашга услубий жихатдан тугри ташкил этилган машгулотлар билан бунга эришиш мумкин.

Адабиётлар:

1. Гавердовский Ю.К. Тим спортивной гимнастики. Учебник., в 2 т. - М.: Советский спорт, 2014. 69 с.

2. Петров А.В. Спортивно-оздоровительная программа «Маугли». Спортивной- гимнастический клуб «Спортинтерцентр», Ногинск, 2018.

3. Сучилин Н.Г. Гимнастика: теория и практика: методическое приложение к журналу «Гимнастика» / авт.-сост. Н.Г. Сучилин, Федерация спортивной гимнастики России, - Вып. 2. - М.: Советский спорт, 2011. Ст-5.

4. Davidson P. L. Impact modeling of gymnastic back-handsprings and dive-rolls in children / P.L. Davidson, B. Mahar, D.J. Chalmers // Journal of Applied Biomechanics. - 2005. 128 p.

5. Эшатев А.К. Гимнастика назаряси ва услубияти. Тошлент. 2020- йил 312 б.

6. Умаров М.Н, Эштаев А.К, Иштаев Д.Р, Хасанова Г.М, Гимнастика яаккакураш кординацион циклик спорт турлари. Тошлент. 2018 - йил 552 б.

СМ

о

см ю

го та t

0 Q. W

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.