Научная статья на тему 'ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ ЎЙИН ЖАРАЁНИДАГИ ТЕХНИК ВА ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР ТАҲЛИЛИ'

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ ЎЙИН ЖАРАЁНИДАГИ ТЕХНИК ВА ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
50
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЁШ ФУТБОЛЧИЛАР / ЖИСМОНИЙ / ТЕХНИК ВА ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИК / НАЗОРАТ МЕЪЁРЛАРИ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Пирматов О.З.

Мақолада ёш футболчиларни тарбиялашда техник тайёргарликнинг ахамияти, техник тайёргарликдаги машғулотлар ва унинг мазмуни ҳақида сўз боради. Футболчиларнинг техник тайёргарликдаги ва уни амалга ошириш омилларини ўрганилади.В статье рассматривается значение технической подготовки в обучении юных игроков, обучение технической подготовке и ее значение. Изучена техническая подготовка игроков и факторы ее реализации.The article discusses the importance of technical training in the training of young players, training in technical training and its significance. The technical training of the players and the factors of its implementation have been studied.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ ЎЙИН ЖАРАЁНИДАГИ ТЕХНИК ВА ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР ТАҲЛИЛИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Полученные данные свидетельствуют, что у абсолютного большинства футболистов «Суперлиги» уровень специальной физической подготовленности не отвечает требованиям современного футбола.

Выводы:

- выявлено, что если в зоне медленных и средних скоростей (У= 0 до 5,27 м/с) футболисты Узбекистана не уступают зарубежным спортсменам по объему двигательных перемещений, то в зоне спринтерских рывков (У> 7,0м/с) проигрывают всем сборным командам соперников. Именно в этих зонах двигательной активности, как правило, решаются исходы матчей при прочих равных условиях;

- у абсолютного большинства футболистов «Су-

перлиги» уровень специальной физической подготовленности не отвечает требованиям современного футбола;

- необходимо перестроить методику специальной физической подготовки футболистов высокой квалификации в соответствие с требованиями современной игры.

Литература:

1. Исеев Ш.Т. Использование инновационных методов контроля физической подготовленности футболистов «Олимпийской» сборной. Материалы1 Международной научно-практической конференции «Актуальные проблемы развития спорта высших достижений». Ташкент, 2019.

2. Слуцкий Л.В. Управление физической подготовкой футболистов на основе контроля соревновательной двигательной деятельности. Автореф. дисс... канд. пед.наук. М. 2009.

шм

Муаллиф билан богланиш учун:

oybekp930@gmail.com

У^итувчи

О.З. ПИРМАТОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик; шахри, Узбекистон

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ УЙИН ЖАРАЁНИДАГИ ТЕХНИК ВА ТАКТИК ХАРАКАТЛАР ТАХДИЛИ

Аннотация

Annotation

В статье рассматривается значение технической подготовки в обучении юных игроков, обучение технической подготовке и ее значение. Изучена техническая подготовка игроков и факторы ее реализации.

Ключевые слова: юные игроки, физическая, технико-тактическая подготовка, контрольные нормативы.

Маколада ёш футболчиларни тарбиялашда техник тайёргарликнинг ахамияти, техник тайёргарликдаги машгулотлар ва унинг мазмуни ^акида суз боради. Футбол-чиларнинг техник тайёргарликдаги ва уни амалга ошириш омилларини урганилади.

Калит сузлар: ёш футболчилар, жисмоний, техник ва тактик тайёргарлик, назорат меъёрлари.

The article discusses the importance of technical training in the training of young players, training in technical training and its significance. The technical training of the players and the factors of its implementation have been studied.

Key words: young players, physical, technical and tactical training, control standards.

Долзарблиги. Дунё микёсида охирги йилларда футболининг оммавийлиги усиб бормокда ва у бош-ка спорт турлари орасида узининг муносиб урнини эгаллаб булди. Замонавий спорт ёш футболчилар-нинг тайёргарлигига юкори талаблар куяди, бу эса укув-машгулот жараёнини тузишга булган янги, янада мукаммал услубий ёндашувларни излаб топиш хамда ёш футболчиларни тайёргарлигининг турли томонларини такомиллаштиришга ёрдам берувчи янги илмий-педагогик технологияларни ишлаб чикишни такозо этмокда. Замонавий спортда мунтазам узгариб турувчи уйин вазиятларида техник харакатларни аник мувофиклаш хамда кайта куриш куникмаси, реакция тезлиги, диккатни жамлаш ва кучириш, уйинни тез суръатда олиб бориш куникмаси техник тайёргарликнинг ривожланганлик даражасига боглик. Зеро, ушбу харакатни ривожлантириш футбол спорт турида юкори натижаларга эришиш учун асосий омиллардан хисобланади.

Усиб келаётган ёш авлодни тарбиялашда футбол машгулотлари соглом турмуш тарзи асосларини яра-тиш ва ривожлантириш воситаси хисобланади.

Таълим муассасаларида ушбу йуналиш истик-

болли булиб, футбол - бу энг оммавий ва хамёнбоп спорт туридир. Бундан ташкари, турли таълим ва спорт муассасаларида ёш футболчиларни профессионал даражада ургатиш ва тайёргарлигини такомил-лаштириш ишлари максадга йуналтирилган тарзда олиб борилади. Х,ар йили хаваскор ва профессионал жамоалар турли футбол клублари ва мактабларининг тарбияланувчилари билан тулдириб борилади. Айни вактда терма жамоларда малакали футболчилар етар-ли эмаслиги кузатилмокда, бу эса спорт захираларини тайёрлаш тизими самарадорлиги, демак бошлангич тайёргарлик гурухларида фаолият олиб борувчи му-раббийларнинг касбий махорат сифатига хам этибор беришни ва уларни хам тез-тез тажрибаларини оши-риш кераклигидан дарак беради Замонавий спортни ёшариб ва спорт натижаларини мунтазам усиб бо-раётганлиги хозирги кун спортининг энг ёркин кир-раларидан хисобланади. Футболчиларнинг махорат даражасини ошириш бевосита болалар ва усмирлар футболидаги асосий вазифаларни услубий жихатдан асосли режалаштириш ва амалда кулланилиши билан богликдир. Катта ёшда ва махоратлилар жамоаларида уйинчиларнинг техник-тактик тайёргарлиги билан

см см о см

го та t

0 Q. W

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

боглик булган камчиликларни тугрилаш жуда кийин-чилик тугдиради, шунинг учун болалар, усмирлар ва успиринларнинг таълим жараёни канчалик самарали булса, юкори натижаларга эришиш эхтимоли шунча-лик истикболли булади.

Ёш футболчида техник-тактик харакатларни узлаштириш жараёни харакат вазифаларини айнан мулжал олиш, жисмоний сифатларни ривожлантириш хамда шеъриклар билан узаро харакатлар ва ракибга карши харакатланиш билан боглик булган уйин ша-роитларида хал килиниши керак.

Футбол билан шугулланишга баркарор сафарбар-ликни шакллантириш, харакатли уйинлар ва асосий техник-тактик усулларга ургатиш, болаларда жисмо-ний ривожланиш ва жисмоний сифатлар курсатки-чининг ижобий динамикасига эришиш бошлангич тайёргарлик боскичининг энг мухим вазифалари хисобланади. Шунинг учун укув-машгулот жараё-нида аник таълим вазифаларини: турли харакатли ва спорт уйинларини уйнаш махорати; футболнинг асосий техник усулларини узлаштириш (тупни олиб юриш, узатиш, дарвозага зарба ва бошкалар); асосий жисмоний сифатларни шакллантириш (тезкорлик, эпчиллик, чидамлилик, тезкор-куч, эгилувчанлик ва хоказо); шахснинг рухий хусусиятлар ва жараёнлари-ни ривожлантириш (мехнатсеварлик, диккат, хотира, учаётган тупга, ракиб ва шеъриклар харакатига реакция); назарий тайёргарлик (болаларда футбол уйини хакида, укув-машгулот жараёни, иродавий сифатлар ва бошкалар тугрисида тасаввур пайдо килиш) куйи-лиши жуда мухимдир.

Узбекистонда баркамол авлодни тарбиялаш, иктидорли ёшларни спортга фаол жалб этиш, мил-лий футболимизни янада оммавийлигини ошириш ва ривожлантириш учун зарур шарт-шароитлар яратиш, ёш футболчиларни танлаб олиш ва уларда профессионал махорат хамда куникма малакала-рини ривожлантиришни таъминлаш, шунингдек, улардан футбол буйича мамлакат клублари ва терма жамоаларига ишончли захирани шакллантириш максадида Узбекистон Республикаси Президенти ва Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг бир катор Фармон ва Карорлари кабул килинди [1]. Бу фармон ва карорлар ёш футболчиларнинг наза-рий тайёргарлиги ва техник-тактик куникмаларини такомиллаштириш, профессионал фазилатларини ривожлантириш, шунингдек, замонавий футболни ривожлантириш халкаро талабларига мувофик

холда ёш футболчиларни тайёрлаш жараёнини илмий-услубий тавсиялар асосида ташкил этиш вазифалари белгилаб берилган.

Мутахассисларининг фикрича, бугунги кунда фут-болчиларнинг тупни бошкариш техник харакатларини бажаришда энг кучли чет эл уйинчиларидан ортда колаётганликларини кайд этмокдалар. Ёш футбол-чиларнинг техник-тактик тайёргарлик куникмаларни эгаллашда ортда колишлари, энг аввало, ёш футбол-чиларни тайёрлашнинг дастлабки боскичларидаёк юзага келадиган муаммолар билан изохлаш мумкин.

Техник ва тактик тайёргарлик курсаткичларининг ёшга хос динамикаси ва мусобака фаолияти курсаткичларининг узаро богликлиги тугрисидаги илмий маълумотлар бу борада жуда кам. Бирок, хозирги пайтгача ёш футболчиларнинг мусобака фаолиятига хос ёш хусусиятлари муаммоси деярли урганилмаган.

Тадкикотнинг максади. Ёш футболчиларнинг уйин давомида техник-тактик харакатларини урганиш асо-сида амалий тавсиялар ишлаб чикиш.

Тадкикотнинг вазифалари:

Мусобака шароитида ёш футболчиларнинг май-дондаги теник-тактик харакатларини урганиш:

Таккосланган камчиликлар асосида амалий тав-сиялар ишлаб чикиш.

Тадкикотнинг усуллари сифатида, илмий услубий адабиётлар урганиш ва тахлили килиш, футболчилар-нинг мусобака фаолияти давомида педагогик кузатиш ишларини олиб бориш, математик-статистик усуллар-дан фойдаланилди.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Фут-болчиларни барча техник-тактик харакатларни яри-мидан купрок кисмини турли туп узатишлар ташкил килади. Кузатишларда шулар маълум булдики, ёш футболчилар ракибни алдаб утиш техник харакати бош билан уйнаш техник харакатини бажаришда куп хатоларга йул куйилмокдалар. БУСМ футбол мактаби тарбияланувчиларини майдондаги техник-тактик харакатлари урганилди. Жадвалда ёш футболчилар томонидан бажарилган ТТХдарни натижалари курса-тиб утилган. Кузатишлар давомида 8 та уйин назорат килиниб уртача курсатикичи келтирилган [2,3].

Ёш футболчиларнинг майдондаги техник-тактик харакатиларидаги самарадорлик ва нуксонлар куйда-гича булинган.

Туп узатишлар уртача уйин давомида 62 маротаба кулланилган. Улардан 27 таси тугри бажарилган бу-либ, 35 та туп узатиш нотугри бажарилган.

Жадвал

СМ СМ О СМ

ГО

га

0

ю

1

Футболчиларни уйин вацитида техник-тактик харакатларини курсаткичлари (Х) п=8 .

Туп узатишлар Тупни олиб куйиш Ракибни алдаб утиш Дарвозага зарба бериш жами

+ | * О + + + + жами СК%

А-В 33,3 13 38,5

Р-В 40,0 4 10 16 37,5

Ж-В 4 25,0 11 16 31,3

В-В 4 33,3 4 11 18 38,9

К-В 37,5 11 20 45,0

Ж-В 4 4 50,0 10 18 44,4

К-В 50,0 15 40,0

Я-В 40,0 12 21 42,9

60

www.fansports.uz

№1-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Ф-В 2 1 3 66,7 2 2 3 4 2 1 9 8 17 52,9

Р-В 2 3 5 40,0 1 2 2 3 2 1 7 9 16 43,8

П-В 3 3 6 50,0 1 2 4 5 1 1 9 11 20 45,0

А-В 2 1 3 66,7 2 3 2 3 1 1 7 8 15 46,7

жами 27 35 62 43,5 24 32 26 38 10 13 87 118 205 42,4

Уртача 2 3 5 44.3 2 3 2 3 1 1 7 10 17 45.7

Огиш 0,87 1,16 1,75 16.7 0,85 0,78 0,94 1,03 0,72 0,29 1,54 1,40 2,39 10.8

Тупни олиб куйиш 24 маротаба аник бажарилган 32 маротаба ноаник бажарилган. Ракибни алдаб утиш 26 аник бажарилган 38 маротаба ноаник бажарилган. Дарвозага зарба бериш 10 маротаба аник 13 маротаба ноаник амалга оширилан. Уйинда бажарилган жами техник тактик харакатлар этибор берсак 205 мартани ташкил этади шундан 87 маротабаси аник бажарилган 118 маротаба ноаник бажарилганини курамиз. Фут-болчи яхши жисмоний тайёргарликка эга булиши, тезлик куч сифатини яхши ривожланганлигига ва дриблинга эга булиши ахамиятли хисобланади .

Педагогик кузатишларимиздан яна шу нарса маълум булдики, ёш футболчилар уйинида бирин-чи булимга караганда иккинчи булимда хатоларга купрок йул куйган . Мураббийларнинг этирофича, бунга асосий сабаб, ёш футболчиларнинг жисмоний тайёргарлигининг етарли даражада ривожланмаганли-гидан далолат беради. Албатта бундай техник тактик тайёргарлик восита усулларни ёшли футболчилар машгулот жараёнида такролаб дам олиш, узгарувчан усулар ёрдамида куллаб боришлари уларни уйин ваки-тида техник тактик харакатларини тулик курсатишга имкон беради [5,6].

Хулосалар. Махсус адабиётлар шуни курсатдики, футболчиларни мусобака фаолиятини назорат килиш ёш футболчиларни тайёрлаш жараёнида мухим урин эгаллайди. Индивидуал техник-тактик харакатларни бахолаш билан бирга, тактик уйлашларини ва тех-никани хар тарафламалик кобилиятларини аникласа булади. Тахлил натижаларига асосланиб, ёш футбол-чини турли тайёргарлик томонларига максадли таъсир этса булади. Ёш футболчиларни мусобака фаолиятини

урганиш жараёнида, улар томонидан бажариладиган бир канча техник харакатларни кузатилди ва олинган натижалар тахлил килинди.

Кузатишлардан шу нарса аник булдики, ёш футболчилар юкори малакали футболчиларга нисбатан анча ностабил уйин олиб боришади.

Ёш футболчилар уйин давомида алдаш харакатларни куп куллашлари ва бу харакатлар аксарият холларда самарасиз якун топган. Х,имоя чизигида алдаш харакатларини амалга ошириши, купинча ракиб хужумчиларининг тупни илдам олиб куйиши, дарвозага туп киритилиши билан якунланган.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 4- декабрдаги ПФ-5887-сонли "Узбекистон футболни ривожлантиришни мутлако янги боскичга олиб чикиш чора-тадбирлари туррисидаТи Фармони. "Халк сузи" газетаси, 6-декабирь, 252-сон.

2. Абдукадиров А.А. Соотношение физической и технической подготовки юных футболистов 11-12 лет на этапе начальной спортивной специализации. - Фрунзе, 1985. - 116 с.

3. Агаянц Е.Ю., Золотарев А.П. Концептуальные основы обновления структуры и содержания многолетней подготовки спортивного резерва в футболе. - М., 1998. - 212 с.

4. Адамбеков К.И. Оптимизация тренировочных занятий при подготовке юных футболистов в условиях общеобразовательных школ: Автореф. дисс. ... канд. пед. наук. - М., 1980. - 17 с.

5. Исеев Ш.Т. Анализ атакующих действий футболистов высокой квалификации //Фан-спортга. - Ташкент, 2004. - №1. - С. 45-47.

7. Кошбахтиев И.А., Нуримов Р.И. Программирование подготовки футболистов высокой квалификации. - Т., 2005. - 121 с.

8. Кук М. 101 упражнение для юных футболистов: Возраст 7-11 лет. - М.: Астрель, АСТ, 2001. - 122 с.

9. Курбанов О.А. Методика совершенствования ударов по мячу головой юных футболистов. Автореф. дисс. ... канд. пед. наук. - Т., 2005. - 24 с.

Доцент,

Ш.Ф. ТУЛАГАНОВ1

1Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

shukhrat.tulaganov@mail.ru

МАЛАКАЛИ ГАНДБОЛЧИЛАР ТАЙЁРЛАШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Аннотация

Annotation

В данной статье проведена оценка физического развития на основе антропометрических данных игроков различных амплуа. Изучены индивидуальные особенности квалифицированных гандболистов с учетом их игрового амплуа. Анализ показателей проводились не только для выяснения различий между игроками различного игрового амплуа, но и с показателями общей и

Ушбу ма^олада турли амплуа уйинчиларининг антропометрик маълумотлари асосида гандболчиларнинг жисмоний ривожланиши ба^оланган. Малакали гандболчиларнинг уйин амплуасини ^исобга олган ^олда, уларнинг индивидуал хусусиятлари урганил-ган. Курсаткичлар та^лили нафа^ат турли хил амплуа уйинчилари уртасидаги фаркни ани^лаш учун, балки умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик курсаткичлари ^амда мусобака фаолияти натижалари асосида спорт танловида куллаш мумкин булган энг ишончли катталикларни ажратиб курсатиш ма^садида утказилди.

Калит сузлар: гандболчилар, уйин амплуаси, антропометрик маълумотлар, махсус

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.