Научная статья на тему 'БИРИНЧИ ЛИГА ФУТБОЛ ЖАМОАЛАРИНИНГ ТЕХНИК-ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР ТАҲЛИЛИ'

БИРИНЧИ ЛИГА ФУТБОЛ ЖАМОАЛАРИНИНГ ТЕХНИК-ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
34
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ТЕХНИК ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР / МУСОБАқА ЖАРАЁНИ / ТЎПНИ ОШИРИБ БЕРИШ ҲАРАКАТЛАРИ / ВОСИТАЛАР

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Турдибоев И.Х.

Мақолада биринчи лига футбол жамоаси “Лочин” томонидан мусобақа жараёнида бажарилган техник тактик ҳаракатларнинг сони ва самарадорлиги бўйича маълумотлар кенг ёритилган. Айниқса муаллиф мусобақа шароитида қайси техник ҳаракатларда камчиликлар борлигига урғу бериб ўтган. Бу камчиликларни бартараф этишга йўналтирилган воситалар ҳам маълумот сифатида берилган.В статье широко освещается информация о количестве и эффективности технико тактических действий, выполняемых футбольной командой первой лиги “Лочин” в процессе соревнований. В частности, автор подчеркнул, какие технические действия имеют недостатки в соревновательной деятельности. В качестве информации также приводятся средства, направленные на устранение этих недостатков.The article extensively covers information about the number and effectiveness of technical and tactical actions performed by the football team of the first league “Lochin” during the competition. In particular, the author emphasized which technical actions have disadvantages in competitive activity. As information, the means aimed at eliminating these shortcomings are also provided.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БИРИНЧИ ЛИГА ФУТБОЛ ЖАМОАЛАРИНИНГ ТЕХНИК-ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР ТАҲЛИЛИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

шарт-шароитлари урганилганда текширилаётган курашчиларнинг 30% да гавда ва тос сохасида мускул асимметрияси ва гипертонус холатда бу-лиши аникланган ва релаксацион (бушаштиришга йуналтирилган) машклар комплекси тана мушакла-ри гипертонусини бартараф этишга ёрдам берган. Жарохатланишнинг олдини олишга имкон яратган, чунки юкорида айтиб утилган мушакларнинг ута зурикиши чанокнинг танага нисбатан холатининг узгаришига, оёк-куллар бугимларининг ортикча юкланишига, тана огирлик марказининг сил-жишига ва курашчи танаси мувозанатининг ка-майишига олиб келган ва натижада спортчилар томонидан техник-тактик харакатларнинг хар бир элементини аник бажарилиши яхшиланган ва бу махсус харакат сифатларининг 10,4% гача ошишига хизмат килган.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг " Кураш миллий спорт турини ривожлантириш ва унинг халкаро нуфузини янада ошириш чора-тадбирлари туррисища" ПК-4881-сон карори 2020-йил 4-ноябрь.

2. Керимов Ф.А. Теория и методика спортивной борьбы //Учебник. Т., 2001, - 245 с.

3. Мирзакулов Ш.А. БелбоFли кураш назарияси ва услублари //Укув кулланма Т.: 2014 - 216 б

4. Мирзанов Ш.С., Ишмухрмедов Т.Р. Методика силовой подготовки юных белбогли курашистов //Фан - спортга , 2014, №3, стр. 3-9

5. Панасюк Т.В. , Тамбовцева Р.В. - Конституциональные особенности физической работоспособности подростков. VII Международный научный конгресс «Современный олимпийский спорт и спорт для всех», Том II, Москва, 2003. - 135 с.

6. Сафарова Д.Д., З.Ю.Газиева, Н.Г.Гулямов Морфогенетические маркеры скоростных качеств в практике прогнозирующего отбора // Научно - теоретический журнал «Наука и спорт: современные тенденции», 2015, №3, том 8, стр. 32-38

7. Carter J.L. - "Somatotype characteristics of champion athletes", Rep, Antrop-Cong. ed. A. Hrdica, Praha, Humpolec. 1969.

8. Timility D. Protocols for Physiological assessment of male and tamale soccer players. In Physiological tests for Elite Athletes, Human Kinetics, 2000, 17, 356-362.

Муаллиф билан богланиш учун:

turdibaev1969@mail.ru

Катта укитувчи И.Х. ТУРДИБОЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

БИРИНЧИ ЛИГА ФУТБОЛ ЖАМОАЛАРИНИНГ ТЕХНИК-ТАКТИК

ХДРАКАТЛАР ТАХДИЛИ

Аннотация Annotation

В статье широко освещается информация о количестве и эффективности технико-тактических действий, выполняемых футбольной командой первой лиги "Лочин" в процессе соревнований. В частности, автор подчеркнул, какие технические действия имеют недостатки в соревновательной деятельности. В качестве информации также приводятся средства, направленные на устранение этих недостатков.

Ключевые слова: технико-тактические действия, соревновательный процесс, действия по увеличению мяча, средства.

Маколада биринчи лига футбол жамоаси "Лочин" томонидан мусобака жараёнида ба-жарилган техник-тактик харакатларнинг сони ва самарадорлиги буйича маълумотлар кенг ёритилган. Айникса муаллиф мусобака шароитида кайси техник ^аракатларда камчиликлар борлигига ургу бериб утган. Бу камчиликларни бартараф этишга йуналтирилган воситалар х,ам маълумот сифатида берилган.

Калит сузлар: техник-тактик царакатлар, мусобаца жараёни, тупни ошириб бериш царакатлари, воситалар.

The article extensively covers information about the number and effectiveness of technical and tactical actions performed by the football team of the first league "Lochin" during the competition. In particular, the author emphasized which technical actions have disadvantages in competitive activity. As information, the means aimed at eliminating these shortcomings are also provided.

Key words: technical and tactical actions, competitive process, actions to increase the ball, means.

Долзарблиги. Сунгги йилларда халкимизнинг саломатлиги тугрисида гамхурлик килиш, маънавий ва жисмоний баркамол авлодни шакллантириш, мил-лионлар уйини булган ва мамлакатимизда алохида урин тутадиган спортнинг футбол турига ахолини, айникса ёшларни кенг жалб этиш буйича бир катор чора-тадбирлар амалга оширилиб келинмокда. Шу билан бирга, бугунги кунда мамлакатимизда юкори иктидорга эга булган ёш футболчиларни танлаш, са-ралаб олиш (селекция) тизими ва футбол инфратузил-масини янада ривожлантириш, футбол буйича спорт мактаблари фаолиятини янги боскичга кутариш, соха мутахассисларини тайёрлаш ва уларни моддий рагбатлантириш тизимини яхшилаш, утказилаётган мусобакалар савиясини юксалтириш каби масалалар долзарб вазифалардан бири булиб колмокда.

Узбекистонда футболни ахоли уртасида энг омма-вий спорт турига айлантириш, юкори иктидорга эга

булган ёш футболчиларни танлаш, саралаб олиш ва уларни профессионал спортчилар сифатида тайёрлаш тизимини йулга куйиш, мамлакат футболини ривож-ланган мамлакатлар билан ракобат кила оладиган даражага етказиш, халкаро талаб ва стандартлар асосида футбол буйича мутахассисларни тайёрлаш, футбол клублари фаолиятини ривожлантириш, терма жамоалар учун укув-машк жараёнини самарали ташкил этиш, мамлакатимизда футбол буйича йирик халкаро мусобакалар, жумладан, усмирлар, ёшлар ва хотин-кизлар жамоалари уртасида жахон ва китъа биринчиликларини утказиш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 4 декабрдаги "Узбекистонда футболни ривожлантиришни мутлако янги боскичга олиб чикиш чора-тадбирлари тугри-сида"ги фармони эълон килинди.

Футболнинг сунгги йиллардаги тенденцияларини инобатга олиб, учрашувларда футболчиларнинг уйин

44

www.fansports.uz

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

харакатларида шиддат ва тезликнинг ошишини таъки-длаш лозим. Шу муносабат билан, техник ва тактик куникмалар мусобака фаолиятига тайёрлашда етакчи рол уйнайди. Алохида футболчиларнинг хам, умуман жамоанинг хам камчиликларини аниклаш учун техник ва тактик харакатлар хакида маълумотлар олиш зарур.

Х,озирги кунда мусобака шароитида футболчиларнинг хар тарафлама иктидорига юкори талаблар куяди. Укитишнинг мавжуд турлари бир-бири билан чамбарчас боглик, лекин улар ракобат фаолиятида энг юкори натижаларга эришишга турлича таъсир курсатади. Замонавий футбол спорт тури футболчи-лардан туп билан тез ва аник харакатларни, киска вакт ичида кескин, тез-тез узгариб турадиган шароитларда харакат килиш кобилиятини талаб киладиган тез, шиддатли булиб бормокда. Мутахассисларнинг таъ-кидлашича, уйин ривожининг бу боскичида техник ва тактик махорат футболнинг уйин техникаси ва унинг самарадорлиги хал килувчи рол уйнайди [1,2]. Бундан ташкари, техник ва тактик харакатларнинг кенг арсеналига эга футболчилар, уларни максимал самарадорлик ва ишончлилик билан бажаришлари, уйин натижаларини хал кила олишлари мумкин.

Замонавий футболда техник ва тактик махорат-нинг ролини хисобга олган холда, уни такомиллашти-риш зарур, бу эса мусобака фаолиятини уз вактида назорат килишни талаб килади. Техник ва тактик харакатлар бажариш буйича маълумотлар мониторинг асосида, самарадорлигини, техник-техник ва уйин шароитида уларнинг тупламлардан ижроси ишончлилигини тахлил килиш мухим.

Тадкикотнинг максади. Биничи лига футбол жамоасининг уйиндаги техник-тактик харакатлари-ни сони ва самарадорлиги асосида тайёргарлигини аниклаш.

Тадкикот вазифалари:

1. Биринчи лига футбол жамоасининг техник ва тактик харакатларининг микдорий ва сифат курсат-кичларини аниклаш.

2. Бажарилган техник-тактик харакатларнинг ишончлилиги ва самарадорлигини аниклаш.

3. Мусобака фаолияти жараёнида техник ва тактик харакатлар техник тупламларидан фойдаланиш эхтимоли фоизини белгилаш.

Тадкикотни ташкил этиш. Тадкикотни утказиш учун биринчи лига "Лочин" жамоаси футболчилари-ни танладик. Техник ва тактик куникмаларни тахлил килиш учун 10 та уйин тахлил килиниб борилди. Педагогик кузатув ишлари Узбекистон чемпиона-тининг 2021йил мавсуми асосида олиб борилди. Кузатув ишлари мусобака фаолитида тадкик этилди. Олдиндан укув-услубий ва махсус адабиётларни тахлил килиш асосида уйинчиларнинг техник ва тактик харакатларини руйхатдан утказиш буйича баённомалар ишлаб чикилган.

Ушбу ишда куйидаги илмий тадкикот усулла-ри кулланилган:

- илмий-услубий ва махсус манбаларни тахлил килиш;

- педагогик назорат;

- инструментал усул;

- математик ва статистик хисоблаш.

Натижаларни тахлил килиш. Биз томонимиздан биринчи лига футбол жамоаларида тадкикот олиб бориш максадида "Лочин" футбол жамоаси танлаб олинган. Жамоа футболчиларининг техник ва тактик махорати даражасини тахлил килиш максадида Узбе-кистон чемпионати (10 та уйин) доирасидаги футболчи-ларнинг харакатларини урганиб чикдик. Уйинларнинг давомийлиги хар бири 2 таймдан 45 дакикани ташкил этди. Биз томонимиздан куйидаги туп билан харакатлар кайд этилди: туп узатиш (киска, урта, узок) тупни бош-кариш, ракибнинг зарбалари, ушлаш ва тупни танлаш, гол ва бош уйинда бош ва оёк зарбалари. "Лочин" жамо-аси футболчиларининг техник ва тактик махоратининг микдорий ва сифат томони тугрисидаги маълумотлар 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвалда келтирилган маълумотлардан шуни таъкидлаш лозимки, хар бир уйинга уртача 774 та-дан техник ва тактик харакатлар тугри бажарилса, улардан 535 таси тугри бажарилади. "Гол буйича Бош зарбалар" (0.83) курсаткичида ишончлилик ва сама-радорликнинг анча юкори коэффициентлари кайд этилган, бирок, бу харакатнинг амал килиши паст, хар бир уйинга уртача 6 тадан зарба тугри келади. Футболчилар томонидан энг куп кулланиладиган техника "киска узатмалар" булиб, уйин давомида бу харакат уртача 170 марта кулланилган булиб, анча юкори самара берган (0.75).

Биринчи лига "Лочин" жамоасининг уйинларидаги тактик махорат курсаткичлари (п=10)

1-жадвал

техник ва

Техник-тактик харакатлар 1 тайм 2 тайм Жами СК%

Т Н Т Н Т Н Ж

К^иска туп узатиш 69 21 59 21 128 42 170 0,75

Урта туп узатиш 36 18 32 22 68 40 108 0,63

Узок туп узатиш 28 12 31 17 59 29 88 0,67

Алдаб утиш 23 13 28 17 51 30 81 0,63

Тупни олиб юриш 40 13 30 15 70 28 98 0,71

Тупни илиб олиш 20 8 17 7 37 15 52 0,71

Бош билан уйнаш 6 3 12 4 18 7 25 0,72

Тупни олиб куйиш 37 18 40 20 77 38 115 0,67

Оёк билан дарвозага зарба 10 4 12 5 22 9 31 0,71

Бош билан дарвозага зарба 2 0 3 1 5 1 6 0,83

Жами харакатлар 271 110 264 129 535 239 774 0,69

Изох: Т-тугри бажарилган харакатлар; Н-нотугри бажарилган харакатлар; Ж-жами харакатлар; СК-самарадорлик курсаткичи.

Биз томонимиздан келтириган натижаларда футболчиларнинг индивидуал техник-тактик хара-катларини 2-жадвалда келтиришдан ташкари уйин давомида техник-тактик харакатларни уйин давомида бажариш улуши фойизга нисбатан курстилган. Нати-жалардаги келтирилган маълумотларда футболчилар индивидуал 70.4 тагача техник тактик харакатларни бажаришлари аникланди. Натижаларнинг самара-дорлик курсатгичи эса, 0.69 % ташкил этмокда (бу натижаларда футболчиларни турли амплуалар эмас умумий натижаси олинган). Жадвалга эътибор бе-радиган булсак, киска туп узатмалар 21.96% энг куп маротаба бажариладиган харакатларга тугри келади.

см о см 00

го га

0 ^

и

1

с го

№8-2021

www.fansports.uz

45

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

2-жадвал

"Лочин" жамоасининг унин давомидаги техник-тактик харакатларини уртача курсаткичи ва техник харакатларни бажариш кулами

Техник-тактик харакатлар Жами СК% % улуши

Т Н Ж

Киска туп узатиш 11,6 3,8 15,5 0,75 21,96

Урта туп узатиш 6,2 3,6 9,8 0,63 13,95

Узок туп узатиш 5,4 2,6 8,0 0,67 11,37

Алдаб утиш 4,6 2,7 7,4 0,63 10,47

Тупни олиб юриш 6,4 2,5 8,9 0,71 12,66

Тупни илиб олиш 3,4 1,4 4,7 0,71 6,72

Бош билан уйнаш 1,6 0,6 2,3 0,72 3,23

Тупни олиб куйиш 7,0 3,5 10,5 0,67 14,86

Оёк билан дарвозага зарба 2,0 0,8 2,8 0,71 4,01

Бош билан дарвозага зарба 0,5 0,1 0,5 0,83 0,78

Жами харакатлар 48,6 21,7 70,4 0,69 100

Шундан хулоса килиш мумкинки, "Лочин" жа-моаси футболчилари 0.75 самарадорлик билан киска паслардан устунлик билан фойдаланиш туфайли купинча уйин майдонида енгишади. Жадвалга эъ-тибор берсак футболчилар томонидан бажарилган техник-тактик харакатларни бажаришда энг куп ва энг кам харакатлар кайси техник харакатларга тугри келиши буйича курсткичлар аник ва кенг ёритиб беришга харакат килинган.

Хулоса. Олинган маълумотлар уйинчиларнинг

техник ва тактик тайёргарлигидаги камчиликлар-ни аниклаш имконини берди, бу эса уз навбатида кулланилган воситаларни, тайёргарлик усулларини созлаш, шунингдек уйинчиларнинг муайян техник ва тактик харакатларини куллашига караб юкла-маларни индивидуаллаштириш имконини берди. Уйин харакатларининг энг куп ишлатиладиган техник харакатлар очиб берилган: киска узатиш, кабул килиш, ракибни утиш, узок узатиш, кабул килиш, зарба бериш, киска узатиш, кабул килиш, утказиш, киска узатишдир.

Тадкикот натижаларидан хаваскор ва ёшлар футбол жамоалари мураббийлари техник-тактик махоратни шакллантириш ва такомиллаштириш жараёнини назорат килишда фойдаланишлари мумкин.

Адабиётлар:

1. Качалов, С.Б. Особенности соревновательной деятельности ведущих национальных сборных команд Европы по футболу / С.Б. Качалов, С.Е. Хромов, А.В. Антишин // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2019. - № 11 (177). - С. 160-164.

2. Даев, В.Е. Применение средств специфического характера для повышения техникотактической подготовленности юных футболистов / В.Е. Даев, А.А. Зайцев // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2015. - № 8 (126). - С. 45-47.

3. Хрусталев, Г.А. Концепция управления соревновательной деятельностью высококвалифицированных команд в спортивных играх / Г.А. Хрусталев, В.П. Губа // Теория и практика физической культуры. -2015. - № 6. - С. 101-104.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) В.Д. АНАШОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

МАЛАКАЛИ БОКСЧИЛАР МУСОБАЦА

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Муаллиф билан богланиш учун:

valixan.anashov@mail.ru

ФАОЛИЯТИ МУВАФФАКИЯТИНИ ТАЪМИНЛАЙДИГАН ОМИЛЛАР

Аннотация

Annotation

В статье приведены результаты исследований количественных и качественных составляющих технико-тактической подготовленности квалифицированных боксёров, а также результаты анализа показателей проявления двигательной активности боксера в зависимости от уровня его мастерства. Установлена зависимость манеры ведения боя и интенсивности нагрузки от временных и количественных параметров тактических действий боксеров в тренировочных и соревновательных условиях.

Ключевы слова: боксёр, подготовка, техника, тактика, атака, контратака, защита, бой, манера, соревнования, нагрузка.

Таткикотнинг долзарблиги. Дунё микёсида малакали боксчиларни техник-тактик самарадорли-гини ошириш жараёни бугунги кунда устувор йуна-лишлардан бирига айланмокда. Спорт сохасидаги етакчи олим ва мутахассислар малакали боксчиларни техник-тактик самарадорлигининг узига хос хусу-

Маколада малакали боксчиларнинг техник ва тактик тайёргарлигининг микдорий ва сифат компонентларини урганиш натижалари, шунингдек, боксчининг махорат даражасига караб харакат фаоллиги намоён булиш курсаткичларини тахлил килиш натижалари келтирил-ган. Жанг услуби ва юкламаларнинг шиддати машгулотлар ва мусобака шароитида боксчиларнинг тактик харакатларининг вакт ва микдорий параметрларига богликлиги аникланди.

Калит сузлари: боксчи, тайёргарлик, техника, тактика, цужум, царши цужум, цимоя, жанг, манера, мусобаца, юклама.

The article presents the results of studies of quantitative and qualitative components of technical and tactical readiness of qualified boxers, as well as the results of the analysis of indicators of the manifestation of motor activity of a boxer depending on the level of his skill. The dependence of the manner of fighting and the intensity of the load on the time and quantitative parameters of tactical actions of boxers in training and competitive conditions has been established.

Key words: boxer, preparation, technique, tactics, attack, counterattack, defense, fight, manner, competition, load.

сиятларини инобатга олган холда, машгулот утка-зиш лозимлигини таъкидлайди [3,5,6,9]. Малакали боксчиларнинг техник-тактик даражасини ривожлан-тириш ва такомиллаштириш, жанг давомида юкори натижавийликни саклаб туриш масаласи ривожлан-ган давлатлар боксини асосий курсаткичларидан

46

www.fansports.uz

№8-2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.