Научная статья на тему 'МАЛАКАЛИ БОКСЧИЛАР МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИ МУВАФФАҚИЯТИНИ ТАЪМИНЛАЙДИГАН ОМИЛЛАР'

МАЛАКАЛИ БОКСЧИЛАР МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИ МУВАФФАҚИЯТИНИ ТАЪМИНЛАЙДИГАН ОМИЛЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
32
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
БОКСЧИ / ТАЙЁРГАРЛИК / ҲУЖУМ / қАРШИ ҲУЖУМ / ҲИМОЯ / ЖАНГ / МУСОБАқА / ЮКЛАМА

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Анашов В.Д.

Мақолада малакали боксчиларнинг техник ва тактик тайёргарлигининг миқдорий ва сифат компонентларини ўрганиш натижалари, шунингдек, боксчининг маҳорат даражасига қараб ҳаракат фаоллиги намоён бўлиш кўрсаткичларини таҳлил қилиш натижалари келтирилган. Жанг услуби ва юкламаларнинг шиддати машғулотлар ва мусобақа шароитида боксчиларнинг тактик ҳаракатларининг вақт ва миқдорий параметрларига боғлиқлиги аниқланди.В статье приведены результаты исследований количественных и качественных составляющих технико тактической подготовленности квалифицированных боксёров, а также результаты анализа показателей проявления двигательной активности боксера в зависимости от уровня его мастерства. Установлена зависимость манеры ведения боя и интенсивности нагрузки от временных и количественных параметров тактических действий боксеров в тренировочных и соревновательных условиях.The article presents the results of studies of quantitative and qualitative components of technical and tactical readiness of qualified boxers, as well as the results of the analysis of indicators of the manifestation of motor activity of a boxer depending on the level of his skill. The dependence of the manner of fighting and the intensity of the load on the time and quantitative parameters of tactical actions of boxers in training and competitive conditions has been established.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЛАКАЛИ БОКСЧИЛАР МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИ МУВАФФАҚИЯТИНИ ТАЪМИНЛАЙДИГАН ОМИЛЛАР»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

2-жадвал

"Лочин" жамоасининг унин давомидаги техник-тактик харакатларини уртача курсаткичи ва техник харакатларни бажариш кулами

Техник-тактик харакатлар Жами СК% % улуши

Т Н Ж

Киска туп узатиш 11,6 3,8 15,5 0,75 21,96

Урта туп узатиш 6,2 3,6 9,8 0,63 13,95

Узок туп узатиш 5,4 2,6 8,0 0,67 11,37

Алдаб утиш 4,6 2,7 7,4 0,63 10,47

Тупни олиб юриш 6,4 2,5 8,9 0,71 12,66

Тупни илиб олиш 3,4 1,4 4,7 0,71 6,72

Бош билан уйнаш 1,6 0,6 2,3 0,72 3,23

Тупни олиб куйиш 7,0 3,5 10,5 0,67 14,86

Оёк билан дарвозага зарба 2,0 0,8 2,8 0,71 4,01

Бош билан дарвозага зарба 0,5 0,1 0,5 0,83 0,78

Жами харакатлар 48,6 21,7 70,4 0,69 100

Шундан хулоса килиш мумкинки, "Лочин" жа-моаси футболчилари 0.75 самарадорлик билан киска паслардан устунлик билан фойдаланиш туфайли купинча уйин майдонида енгишади. Жадвалга эъ-тибор берсак футболчилар томонидан бажарилган техник-тактик харакатларни бажаришда энг куп ва энг кам харакатлар кайси техник харакатларга тугри келиши буйича курсткичлар аник ва кенг ёритиб беришга харакат килинган.

Хулоса. Олинган маълумотлар уйинчиларнинг

техник ва тактик тайёргарлигидаги камчиликлар-ни аниклаш имконини берди, бу эса уз навбатида кулланилган воситаларни, тайёргарлик усулларини созлаш, шунингдек уйинчиларнинг муайян техник ва тактик харакатларини куллашига караб юкла-маларни индивидуаллаштириш имконини берди. Уйин харакатларининг энг куп ишлатиладиган техник харакатлар очиб берилган: киска узатиш, кабул килиш, ракибни утиш, узок узатиш, кабул килиш, зарба бериш, киска узатиш, кабул килиш, утказиш, киска узатишдир.

Тадкикот натижаларидан хаваскор ва ёшлар футбол жамоалари мураббийлари техник-тактик махоратни шакллантириш ва такомиллаштириш жараёнини назорат килишда фойдаланишлари мумкин.

Адабиётлар:

1. Качалов, С.Б. Особенности соревновательной деятельности ведущих национальных сборных команд Европы по футболу / С.Б. Качалов, С.Е. Хромов, А.В. Антишин // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2019. - № 11 (177). - С. 160-164.

2. Даев, В.Е. Применение средств специфического характера для повышения техникотактической подготовленности юных футболистов / В.Е. Даев, А.А. Зайцев // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2015. - № 8 (126). - С. 45-47.

3. Хрусталев, Г.А. Концепция управления соревновательной деятельностью высококвалифицированных команд в спортивных играх / Г.А. Хрусталев, В.П. Губа // Теория и практика физической культуры. -2015. - № 6. - С. 101-104.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) В.Д. АНАШОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

МАЛАКАЛИ БОКСЧИЛАР МУСОБАЦА

Муаллиф билан богланиш учун:

valixan.anashov@mail.ru

ФАОЛИЯТИ МУВАФФАКИЯТИНИ ТАЪМИНЛАЙДИГАН ОМИЛЛАР

Аннотация

Annotation

В статье приведены результаты исследований количественных и качественных составляющих технико-тактической подготовленности квалифицированных боксёров, а также результаты анализа показателей проявления двигательной активности боксера в зависимости от уровня его мастерства. Установлена зависимость манеры ведения боя и интенсивности нагрузки от временных и количественных параметров тактических действий боксеров в тренировочных и соревновательных условиях.

Ключевы слова: боксёр, подготовка, техника, тактика, атака, контратака, защита, бой, манера, соревнования, нагрузка.

Таткикотнинг долзарблиги. Дунё мщёсида малакали боксчиларни техник-тактик самарадорли-гини ошириш жараёни бугунги кунда устувор йуна-лишлардан бирига айланмовда. Спорт со^асидаги етакчи олим ва мутахассислар малакали боксчиларни техник-тактик самарадорлигининг узига хос хусу-

Маколада малакали боксчиларнинг техник ва тактик тайёргарлигининг микдорий ва сифат компонентларини урганиш натижалари, шунингдек, боксчининг махорат даражасига караб харакат фаоллиги намоён булиш курсаткичларини тахлил килиш натижалари келтирил-ган. Жанг услуби ва юкламаларнинг шиддати машгулотлар ва мусобака шароитида боксчиларнинг тактик харакатларининг вакт ва микдорий параметрларига богликлиги аникланди.

Калит сузлари: боксчи, тайёргарлик, техника, тактика, цужум, царши цужум, цимоя, жанг, манера, мусобаца, юклама.

The article presents the results of studies of quantitative and qualitative components of technical and tactical readiness of qualified boxers, as well as the results of the analysis of indicators of the manifestation of motor activity of a boxer depending on the level of his skill. The dependence of the manner of fighting and the intensity of the load on the time and quantitative parameters of tactical actions of boxers in training and competitive conditions has been established.

Key words: boxer, preparation, technique, tactics, attack, counterattack, defense, fight, manner, competition, load.

сиятларини инобатга олган холда, машгулот утка-зиш лозимлигини таъкидлайди [3,5,6,9]. Малакали боксчиларнинг техник-тактик даражасини ривожлан-тириш ва такомиллаштириш, жанг давомида юкори натижавийликни саклаб туриш масаласи ривожлан-ган давлатлар боксини асосий курсаткичларидан

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

бирига айланиб бормокда.

Хрзирда, боксда муваффакият козониш учун машгулотнинг энг прогрессив усулларини куллаш зарур, илм ва амалиётнинг тажрибаларини доимо урганиш, уларни ижодий англаш ва амалий ишларда куллаш керак.

Узбекистон боксчилари сунгги йилларда Олимпия уйинларида, жадон чемпионатларида, жадон кубокла-рида дамда халкаро турнирларда катор галабаларга эришдилар. Ушбу эришилган позицияни кулдан чикармаслик учун узбек спортчиларининг тайёр-гарлиги жараёнини янада такомиллаштириш зарур.

Тадкикотнинг максади. Мусобака олди боски-чида малакали боксчиларни техник-тактик тайёргар-лиги самарадорлигини ошириш йуларини аниклаш.

Тадкикотнинг вазифалари: малакали боксчи-ларнинг техник-тактик курсаткичларининг микдорий ва сифат тавсифларини урганиш.

Тадкикотда куйидаги усуллари кулланилди: ил-мий манбаларни ва амалиётнинг илгор тажрибасини назарий тадлил килиш ва умумлаштириш; бокс буйи-ча етакчи мураббийлар, спортчилар ва мутахассислар уртасида суров утказиш; машгулот ва мусобака фа-олиятини педагогик кузатишлар; боксчиларнинг энг "характерли" жанговар долатларини аниклаш учун мусобака жангларини видеога ёзиб олиш ва уларни тадлил килиш; математик статистика усуллари.

Тадкикотни ташкил килиниши. Тадкикотлар усмирлар терма жамоасининг укув-машгулот йигин-лари пайтида, 2020 йил сентябридан 2022 йилнинг февралига кадар, республика микёсидаги мусобака-ларда муваффакиятли иштирок этиб келган 15-16 ёшдаги 38 нафар малакали спортчилар катнашдилар. Тадкикот вактида мусобакаларда кузатишлар олиб борилди, унда кулланилаётган машгулот воситала-рининг самарадорлиги аникланди.

Тадкикотнинг натижалари ва унинг мудока-маси. Малакали боксчиларга юкори спорт тоифасига эга спортчилар киради: I спорт тоифали, спорт уста-лигига номзодлар, спорт усталари, халкаро классли усталар шулар жумласидандир. Юкори тоифали боксчилар - бу, катта ёшдаги (18 ёшдан катта) рингда катта тажрибага эга спортчилар дамда ёшлар гуруди-даги алодида истеъдодли (18-19 яшар) спортчилар саналади. Уларнинг ичидан энг яхшилари Узбекистон терма жамоаси таркибига киришади ёки унга номзод дисобланишади. Шунингдек, терма жамоа таркибида Осиё ва Жадон чемпионатларида иштирок этишади.

Тактик тайёргарликнинг адамиятини ва уни укув-машгулот жараёнини индивидуаллаштириш ва машгулот ва мусобака юкламаларини самарали бошкариш имконини берадиган томонларни аниклаш максадида бокс буйича 15 нафар мураббийлар (2 на-фар Узбекистонда хизмат курсатган мураббийлар, 13 нафар халкаро тоифали спорт устаси, спорт устаси ва спорт усталигига номзод мураббийлар) уртасида интервью ва анкета-суровлар утказилди, уларнинг му-раббийлик иш малакасининг уртача вакти 16,5 йилни ташкил килди. Анкетада куйидаги саволлар берилди: "Укувчиларингизга дар хил мусобакаларда голиб

булишига нималар сабаб булди?", "Тайёргарликнинг кучсиз томонлари канака?" Мутахассисларнинг 20% кучсиз техник тайёргарликни, 6% - жисмоний, 6% -махсус даракат, 16% - психологик, 24% - иродавий ва 28% - тактик тайёргарликни курсатишди. Куриниб турибдики, мураббийларнинг фикрига кура, тактик тайёргарлик натижага эришиш пайтида энг етакчи роллардан бирини эгаллайди.

Юкори курсаткичларга эришишда, боксчилар-нинг ва уларнинг булажак ракибларини индивидуал хусусиятларини дисобга олиш билан машгулот жа-раёнини рационал бошкаришга катта адамият бери-лади. Тайёргарлик жараёнига асосий ракибларнинг техник-тактик арсеналини ва уларнинг тайёргарлик даражаларини дисобга олиш билан коррекция ки-линган машгулот ва мусобака жангининг берилган техник куриниши сезиларли даражада таъсир курса-тади. Анкета-суров маълумотлари курсатадики, 68% мураббийлар машгулот жангининг тактик куриниши-ни доимий равишда беришади, 26% - эпизодик тарзда ва 5% - умуман беришмайди. Мусобака жангининг тактик куринишини 62% мураббийлар доимий ра-вишда режалаштиришади, 26% - эпизодик тарзда ва 6% - умуман беришмайди. Асосий ракибларнинг техник-тактик арсеналини 76% мураббийлар дисобга олишади.

Экспертлар, уз тарбияланувчилари тактик тайёр-гарликларини жангнинг тактик режасини тузишни билмаслиги (72%), уни тугри реализация килишни билмаслиги (84%) каби кучсиз томонларини айтиш-ган. Охиргиси, бир катор сабаблар билан тушунтири-лади, улар каторига техник таъминот, боксчиларнинг жисмоний тайёргарликлари даражаларининг етарли эмаслигини, бокс буйича янги коидаларнинг кири-тилиши билан боглик булган жанг регламентининг чегараланганлигини киритиш мумкин.

Мутахассисларнинг айтишича, тактик режани тулик булмаган долда реализация килинишида белгиловчи булиб, куйидагилар билан боглик булган сабаблар дисобланади: чалгитувчи омилнинг (ракибнинг) мавжудлиги билан - 24%, спортчининг функционал тайёргарлигининг булмаслиги билан - 20%, психик баркарорлик билан - 22% ташкил этади. Шундай килиб, боксчини конкрет ракиб билан учрашувга психологик тайёрлиги ва уни тулаконли амалга ошириши укув-машгулот жараёнида модел-лаштирувчи курсатмалар воситасида ишлаб чикила-ди. В.Л.Таймазовнинг таъкидлашича: "Ушбу моделни узининг индивидуал кобилиятларига кулланадиган килиб трансформация килиш оркали, спортчи (уз тренери билан биргаликда) индивидуал мусобака фаолиятининг уз функционал моделини яратади, у, табиий равишда булажак тайёргарликнинг мазмунли вазифаларини белгилайди" [8].

Бизнинг назаримизда, мумкин булган долатларни куп марталик такрорлашлар жараёнида ишлаб чикил-ган ва конкрет ракиб билан жангга созланиш билан боглик булган даракат стереотипи, спортчининг психологик тайёргарлигини оширади. Техник-тактик да-ракатларнинг дажми, жангни олиб боришнинг асосий

см о см 00

го га

0 ^

ю

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

тактик усуллари (хужумлар, химояланишлар, карши хужумлар), уларни навбат билан бажариш машгулот юкламасини бошкариш, уни индивидуаллаштириш ва мусобака шартларига якинлаштириш имконини беради. Суров маълумотларига кура, машгулот юкла-маси, укув вазифаларида тактик харакатлар ёрдамида 56% кисман бошкарилади ва 49% бошкарилмайди.

Педагогик кузатишларнинг курсатишича, юкла-мани хаттоки кисман бошкарилиши хам индивидуал ёндашувсиз ва мос равишдаги назоратсиз эмпирик равишда амалга оширилади. Машгулот юкламасини жангни боришини кузатиб туриш ёрдамида кисман бошкарадиган мутахассислар ичида 32%, уни бо-шкаришни асосан тактик харакатларнинг кетма-кет-лиги хисобига, 16% - уларнинг микдори хисобига ва факат 8% - конкрет тактик харакатнинг давомийлиги хисобига амалга оширади. Маълумотларни тахлил килиш, у ёки бу тактик харакатнинг вакт параметр-лари укув-машгулот жангининг жадаллигини уси-шига анча таъсир курсатиши мумкин булишига, тактик харакатларда аник интервалларни урнатиш эса юкламани машгулот жангида оптималлаштиришга кумаклашишига карамасдан, аник тактик харакат-нинг давомийлигига етарли ахамият берилмаслигини куриш имконини беради.

Машгулот юкламасининг жадаллигини ва уни ошириш йулларини аниклаш учун масъулиятли жанглардаги (2021 йилги мамлакат чемпионати) ва улардан олдинги амалга оширилган укув-машгулот йигинларидаги бокс жангларининг видеоёзувлари ва баённомалари тахлил килинди. Жангни олиб боришнинг асосий тактик усулларини (хужумлар, химояланишлар, карши хужумларни) аниклаш буйича тавсияларга асосланган холда, хронометраж усули ёрдамида жангдаги уларнинг давомийлиги аникланди. Маълумотлар боксчиларнинг техник-тактик харакатларини синхрон кайд килишнинг махсус карточкаларига киритилди. Видеоёзувларни тахлил килиш тактик харакатларни техник харакатлар билан маълум бир узаро богликлигини аниклаш имконини берди. Масалан, жангда хужум харакатлари вактини ошириш пайтида, техник харакатларнинг микдори ортади, уларнинг диапазони ва вариативлиги кенгая-ди. Кайта алока химояланиш харакатлари вактининг ортиши пайтида кузатилади (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

Мусобаца жангларида голиб булган ва маглуб булган малакали боксчилар техник-тактик харакатларининг тахлили

СМ

о

см 00

го га

0

ю

1

№ Фаолият тури Голиблар М±а Маглуб булганлар М±8 1 Р

1. Барча зарбалар микдори 1) амалга оширилган 2) амалга оширилмаган 10,9 ±0,5 4,9±0,3 6,0 ±0,5 4,6±0,4 1,2±0,3 3,3±0,5 0,5 8,9 3,9 <0,01 <0,01 <0,01

2. Тупланган очколар жами 8,0±0,6 1,5 ±0,3 8,8 <0,01

3. Хужумлар сони, 1 очко бахоланган 2,3±0,3 1,0±0,2 3,1 <0,01

4. Боксчининг фаоллиги, жанг вактига фоизда Хужум, химоя, карши хужум 53,6±2,5 25,8±1,8 18,6 ±1,9 25,3±2,3 38,2±2,9 35,2±3,3 7.6 3.7 4,2 <0,01 <0,01 <0,01

Хужум харакатларининг мотор зичлиги 52 %дан юкори булган боксчилар анча юкори спорт нати-

жаларига эришиши аникланди. Масалан, номлари кайд килинган мусобакалардаги хужумнинг уртача фоизи - голибларда 53,6±2,5, маглуб булганларда 25,3±2,3 (Р<0,01) ташкил килди. Fолиблар карши хужумларининг фоизли таркиби маглуб булганлар-никидан кам булди: голибларда 25,8±1,8 ва маглуб булганларда 38,2±2,9 (Р<0,01). Fолиблар жангда химояланишга кам вакт сарфлашган: голибларда 19,4±1,9 ва маглуб булганларда 35,2±3,3 (Р<0,01). Куриниб турибдики, жангни олиб боришнинг хужум характери карши хужум ва айникса химояланиш каби жангни олиб боришнинг тактик усулларини кам куллаш билан тавсифланади, бу, амалга оширилган хужумлар микдорига хам таъсир килади: голиблар маглуб булганлардан жангда амалга оширилган бар-ча зарбалари буйича хамда нишонга теккан амалга оширилган зарбалари микдори буйича хам туплаган очколари суммаси буйича хам устувор булишди, 0,05 > Р< 0,01 булганда.

Техник харакатлар сифатида хам фарклар ку-затилди: голиблар маглуб булганларга нисбатан ишончли равишда (0,05>Р<0,01) купрок хужумларга эга булишди.

Укув-машгулот йигинларидаги назорат жанглари-да хам жангни олиб боришнинг тактик усулларида хам ва техник арсеналининг микдорий ва сифат курсаткичларида хам голибларни маглуб булганларга нисбатан устунлигини айтиш лозим. Масалан, хужумнинг вакт курсаткичи, голибларда фоизли мазмунда маглуб булганларга нисбатан 17,2%, химо-яники эса - 13,9% куп (0,05>Р<0,01). Карши хужумда голибларни маглуб булганларга нисбатан унча катта булмаган (3,3) устуворлиги ишончли эмас, бу, мазкур тактик харакатни укув-машгулот жангларида маглуб булганлар томонидан хам ва голиб булганлар томо-нидан хам етарлича тез-тез кулланилиши тугрисида гапиради.

Шундай килиб, шуни констатация килиш мумкин-ки, мусобака ва машгулот жанглари голибларининг техник-тактик харакатларининг микдорий ва сифат курсаткичлари, маглуб булганларникига нисбатан анча даражада юкори. Ундан ташкари, харакатнинг тактик усулларини жангдаги техник харакатларнинг микдорий ва сифат тавсифлари билан маълум бир узаро богликлиги куринади. Масалан, жангда ху-жумнинг ортиши, жангнинг техник курсаткичларини ортишига ва унинг сифат томонига ижобий таъсир курсатиши куриниб турибди.

Юксак ютуклар спортида амалга оширилган кузатишлар курсатдики: спортчининг малакаси канчалик юкори булса, хар хил даражадаги мусо-бакалардаги унинг ютуклари шунчалик салмокли булади. Бу, биринчи навбатда, спортчининг тайёр-гарлиги даражасига, унинг машгулот килганлигига ва техник-тактик арсенал билан таъминланганли-гига, тупланган амалий тажрибасига богликлиги куриниб турибди.

Тадкикотларнинг натижалари курсатадики: спортчининг малакаси канчалик юкори булса, у, хужумнинг вакт курсаткичини, техник арсеналининг

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

микдорий курсаткичини ортишида ифодаланадиган фаол харакатларни шунчалик куп куллайди (2-жад-валга каранг).

2-жадвал

Юцори малакали боксчиларнинг мусобаца жангларидаги техник-тактик харакатларининг уртача курсаткичларини циёсин тахлили

Спорт унвони Хужум, жанг вактига нисбатан фоизда Ьарши хужум, жанг вактига нисбатан фоизда Химоя, жанг вактига нисбатан фоизда Барча хужумлар микдори Амалга оши-рилган хужумлар микдори Очколар билан бахо-ланган зарбалар микдори

ХТСУ 67,9 ± 0,9 0,7 ± 0,8 11,4 ±0,4 14,7 ±0,4 8,4 ± 0,3 2,3 ± 0,2

СУ 56,8 ±2,1 25,6 ±0,7 17,6 ±2,4 14,0 ±0,2 7,1 ±0,4 2,3 ± 0,2

СУН 46,7 ± 2,5 25,5 ±0,9 27,8 ±1,8 13,4 ±0,1 6,0 ± 0,3 2,1 ±0,4

Фаркларнинг статистик ишончлилиги (P)

1 ва 2 < 0,01 < 0,01 <0,01 >0,05 < 0,01 > 0,05

1 ва 3 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 > 0,05

2 ва 3 < 0,01 >0,05 < 0,01 <0,01 >0,05 >0,05

Жадвалда (2-жадвалга каранг) келтирилган маъ-лумотлардан куриниб турибдики, халкаро тоифадаги спорт устларида (ХТСУ) спорт усталари (СУ) ва спорт усталигига номзодлар (СУН) билан таккосланганда хужум хажмлари анча катта (Р<0,01). Хужумнинг фо-изли мазмунининг ортиши, уз навбатида, СУ техник харакатларининг микдорий ва сифат тавсифларига таъсир килди, улар СУ ва СУН га нисбатан жангдаги хужум харакатларига эга булишган.

ХТСУ ларда СУ га нисбатан (67,9±0,9 ва 56,8±2,1 Р<0,01 булганда) ва СУда СУНга нисбатан (56,8±2,1 ва 46,7±2,5 Р<0,01 булганда) хужум хажмлари ишо-нарли юкори булди.

Боксчининг фаоллиги, нафакат уни ракибига нисбатан агрессивлигида, балки жанг даврида амалга оширилган серияли зарбалари микдорида хамда нишонга теккан зарбаларида хам намоён булди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Тадкикотларнинг натижалари курсатадики: ХТ-СУлар жанг даврида СУ га (0,7 га) ва СУН га нисбатан (1,3 га) хужум харакатларини куп микдорда бажари-шади. Фарк ХТСУ билан СУН уртасида ишонарли (Р<0,01) ва ХТСУ билан СУ уртасида ишончсиз (Ро<0,05). Буни шундай тушунтириш мумкин, СУ хужум харакатларини самарали амалга оширишга интилсалар хам, лекин уни тулик амалга оширишни уддасидан чика олишмайди, шу билан бирга, ХТСУ ракибини зарбаларнинг узлуксизлиги билан бо-стиришга харакат килишади, амалга оширилмаган уринишлар фонида эса - комбинацияни бажаришга ва шу тарзда, тупланган очколари сонини оширишга интилишади.

Техник харакатларнинг сифат курсаткичларини, яъни хужумларни бажаришни куриб чикиш оркали шуни айтиш лозимки, энг оддий (якка зарбали) хужумлар боксчиларнин барча таснифдаги гу-рухлари томонидан купинча бир хилда бажарилади (Р<0,05). Уларни ХТСУ - 0,3, СУ - 0,2 (Р<0,05); СУН - 0,1 даражада кам бажаришади. Фарк ХТСУ билан СУН уртасида ва СУ билан СУН уртасида ишонарли (Р<0,01).

Шуни айтиш лозимки, жангда хужумнинг фоизли мазмунини ошириш, асосан химояланиш вактининг фоизли мазмунини камайтирилиши ва карши хужум вактининг бирмунча камайтирилиши хисобига содир булади. Масалан, ХТСУ да химоянинг нисбий вакти энг кам булди - 11,4%; СУ да - 17,6% ва СУН да -27,8% (фарклар барча гурухлар уртасида ишонарли). Жангда карши хужум СУН ва СУ лари купрок кулла-шади, улар нисбатан бир хил фоизли курсаткичларга эга: 25,5% - СУН ва 25,6% - Су ва бирмунча камрок ХТСУ - 20,7% (Р<0,01).

Хулосалар. Боксчиларнинг техник-тактик харакатлари даражасини бахолаш учун иккита мезон - жангни олиб бориш манераси (хужум ха-ракатларининг микдори ва сифати ва химояланиш самарадорлиги) ва жангни олиб боришнинг асосий тактик усулларининг (хужум, карши хужум, химоя) вакт нисбаталари буйича харакатларнинг фаоллиги танланди.

Боксчиларнинг малакалари билан спорт натижа-си уртасида богликлик мавжудлиги бир томондан аникланган булса, иккинчи томондан - жангни олиб бориш манераси билан богликлик мавжудлиги аникланган. Масалан, ХТСУ булган боксчилар урта-сида СУН га нисбатан хужум, карши хужумнинг кенг доираси ва самарали химояга эга булганлар 33,9%га куп булса, СУ уртасида СУН га нисбатан 30,8% га куп. Fолиблар уртасида тенг малакага эга булган спортчиларда жангни олиб боришнинг биринчи ва иккинчи манерадагилари устувор булган.

Харакатларнинг фаоллиги билан бир томондан ва иккинчи томондан спортчиларнинг малакаси билан спорт натижалари уртасида богликлик аникланагн. Масалан, голибларда хужумнинг нисбий вакти, ко-идага кура, 50%га ортик булди, ХТСУ - 67,9%, СУ

- 56,8%, СУН - 46,7% (Р < 0,01).

Адабиётлар

1.Акопян А.О., Новиков А.А. Анализ характеристик соревновательной деятельности как фактор построения тренировочного процесса в единоборствах. - М: РГАФК, 2010. - 18с.

2. Ахматгатин, A.A. Основы текущего управления тренировочным процессом спортсменов / A.A. Ахматгатин // Проблемы физического воспитания в системе образования. - Иркутск, 2004. - С. 14-21.

3. Ачилов А.М., Халмухамедов Р.Д., Шин В.Н. Ёш боксчиларни тайёрлаш асослари: У^ув-услубий ^улланма. - Тошкент, 2012. -225 б.

4. Анисимов Г.И., Осколков В.А. Принципиальная модель тактической подготовки боксеров с учетом их индивидуально-типологических различий / Олимпийский боксер сегодня: Тез. межд. научн. симпозиума.

- М., 2019.-С. 52-56.

5. Гаськов А.В. Планирование и управление тренировочным процессом в спортивных единоборствах. - Улан - Удэ: Изд-во Бурят. ГУ, 2018.- 133с.

6. Калмыков Е.В. Эффективность подготовки высококвалифицированных боксеров на предсоревновательном этапе с учетом их индивидуального стиля соревновательной деятельности //Восток-Запад. Проблемы физической культуры и спорта: Сб. науч. трудов. - Улан-Удэ: Изд-во Бурят. ГУ, 2018. - С39-А2.

7. Савчук А.Н. Особенности тактической подготовки борцов вольного стиля на предсоревновательном этапе подготовки: Автореферат.

- М.Д. 2015.-24 с.

8. Таймазов А.В. и др. Исследование соревновательной деятельности квалифицированных боксеров с учетом их индивидуально-типологических особенностей // Проблемы физического воспитания студентов: Межвуз. сб. - Уфа, 1990. - С. 109-111.

СМ

о

см 00

го га t

0 Q. W

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.