Научная статья на тему 'МАЛАКАЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ'

МАЛАКАЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
26
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ГАНДБОЛЧИЛАР / ЎЙИН АМПЛУАСИ / АНТРОПОМЕТРИК МАЪЛУМОТЛАР / МАХСУС КУЧ / КООРДИНАЦИОН ТАЙЁРГАРЛИК / КУЧЛИ ВА КУЧСИЗ ТОМОНЛАРИ / МЕЗОМОРФ КОМПОНЕНТ / ЭКТОМОРФ КОМПОНЕНТ / УЗУНЛИК ЎЛЧАМЛАРИ / АЙЛАНА ЎЛЧАМЛАРИ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Тулаганов Ш.Ф.

Ушбу мақолада турли амплуа ўйинчиларининг антропометрик маълумотлари асосида гандболчиларнинг жисмоний ривожланиши баҳоланган. Малакали гандболчиларнинг ўйин амплуасини ҳисобга олган ҳолда, уларнинг индивидуал хусусиятлари ўрганилган. Кўрсаткичлар таҳлили нафақат турли хил амплуа ўйинчилари ўртасидаги фарқни аниқлаш учун, балки умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик кўрсаткичлари ҳамда мусобақа фаолияти натижалари асосида спорт танловида қўллаш мумкин бўлган энг ишончли катталикларни ажратиб кўрсатиш мақсадида ўтказилди.В данной статье проведена оценка физического развития на основе антропометрических данных игроков различных амплуа. Изучены индивидуальные особенности квалифицированных гандболистов с учетом их игрового амплуа. Анализ показателей проводились не только для выяснения различий между игроками различного игрового амплуа, но и с показателями общей и специальной физической подготовленности, с результатами соревновательной деятельности с целью выделения наиболее информативных величин, которые могут быть использованы для спортивного отбора.This article evaluates the physical development based on the anthropometric data of the players of roles. Studied the individual characteristics of youth handball players, taking into account their playing role. The analysis of indicators was carried out not only to clarify the differences between players of different playing roles, but also with indicators of general and specially - physical fitness, with the results of competitive activity in order to highlight the most informative values that can be used for sports selection.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЛАКАЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Ф-В 2 1 3 66,7 2 2 3 4 2 1 9 8 17 52,9

Р-В 2 3 5 40,0 1 2 2 3 2 1 7 9 16 43,8

П-В 3 3 6 50,0 1 2 4 5 1 1 9 11 20 45,0

А-В 2 1 3 66,7 2 3 2 3 1 1 7 8 15 46,7

жами 27 35 62 43,5 24 32 26 38 10 13 87 118 205 42,4

Уртача 2 3 5 44.3 2 3 2 3 1 1 7 10 17 45.7

Огиш 0,87 1,16 1,75 16.7 0,85 0,78 0,94 1,03 0,72 0,29 1,54 1,40 2,39 10.8

Тупни олиб куйиш 24 маротаба аник бажарилган 32 маротаба ноаник бажарилган. Ракибни алдаб утиш 26 аник бажарилган 38 маротаба ноаник бажарилган. Дарвозага зарба бериш 10 маротаба аник 13 маротаба ноаник амалга оширилан. Уйинда бажарилган жами техник тактик харакатлар этибор берсак 205 мартани ташкил этади шундан 87 маротабаси аник бажарилган 118 маротаба ноаник бажарилганини курамиз. Фут-болчи яхши жисмоний тайёргарликка эга булиши, тезлик куч сифатини яхши ривожланганлигига ва дриблинга эга булиши ахамиятли хисобланади .

Педагогик кузатишларимиздан яна шу нарса маълум булдики, ёш футболчилар уйинида бирин-чи булимга Караганда иккинчи булимда хатоларга купрок йул куйган . Мураббийларнинг этирофича, бунга асосий сабаб, ёш футболчиларнинг жисмоний тайёргарлигининг етарли даражада ривожланмаганли-гидан далолат беради. Албатта бундай техник тактик тайёргарлик восита усулларни ёшли футболчилар машгулот жараёнида такролаб дам олиш, узгарувчан усулар ёрдамида куллаб боришлари уларни уйин ваки-тида техник тактик харакатларини тулик курсатишга имкон беради [5,6].

Хулосалар. Махсус адабиётлар шуни курсатдики, футболчиларни мусобака фаолиятини назорат килиш ёш футболчиларни тайёрлаш жараёнида мухим урин эгаллайди. Индивидуал техник-тактик харакатларни бахолаш билан бирга, тактик уйлашларини ва тех-никани хар тарафламалик кобилиятларини аникласа булади. Тахлил натижаларига асосланиб, ёш футбол-чини турли тайёргарлик томонларига максадли таъсир этса булади. Ёш футболчиларни мусобака фаолиятини

урганиш жараёнида, улар томонидан бажариладиган бир канча техник харакатларни кузатилди ва олинган натижалар тахлил килинди.

Кузатишлардан шу нарса аник булдики, ёш футболчилар юкори малакали футболчиларга нисбатан анча ностабил уйин олиб боришади.

Ёш футболчилар уйин давомида алдаш хдракатларни куп куллашлари ва бу харакатлар аксарият холларда самарасиз якун топган. Х,имоя чизигида алдаш харакатларини амалга ошириши, купинча ракиб хужумчиларининг тупни илдам олиб куйиши, дарвозага туп киритилиши билан якунланган.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 4- декабрдаги ПФ-5887-сонли "Узбекистон футболни ривожлантиришни мутлако янги боскичга олиб чикиш чора-тадбирлари туррисидаТи Фармони. "Халк сузи" газетаси, 6-декабирь, 252-сон.

2. Абдукадиров А.А. Соотношение физической и технической подготовки юных футболистов 11-12 лет на этапе начальной спортивной специализации. - Фрунзе, 1985. - 116 с.

3. Агаянц Е.Ю., Золотарев А.П. Концептуальные основы обновления структуры и содержания многолетней подготовки спортивного резерва в футболе. - М., 1998. - 212 с.

4. Адамбеков К.И. Оптимизация тренировочных занятий при подготовке юных футболистов в условиях общеобразовательных школ: Автореф. дисс. ... канд. пед. наук. - М., 1980. - 17 с.

5. Исеев Ш.Т. Анализ атакующих действий футболистов высокой квалификации //Фан-спортга. - Ташкент, 2004. - №1. - С. 45-47.

7. Кошбахтиев И.А., Нуримов Р.И. Программирование подготовки футболистов высокой квалификации. - Т., 2005. - 121 с.

8. Кук М. 101 упражнение для юных футболистов: Возраст 7-11 лет. - М.: Астрель, АСТ, 2001. - 122 с.

9. Курбанов О.А. Методика совершенствования ударов по мячу головой юных футболистов. Автореф. дисс. ... канд. пед. наук. - Т., 2005. - 24 с.

Доцент,

Ш.Ф. ТУЛАГАНОВ1

1Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан боFланиш учун:

shukhrat.tulaganov@mail.ru

МАЛАКАЛИ ГАНДБОАЧИЛАР ТАЙЁРЛАШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация

Annotation

В данной статье проведена оценка физического развития на основе антропометрических данных игроков различных амплуа. Изучены индивидуальные особенности квалифицированных гандболистов с учетом их игрового амплуа. Анализ показателей проводились не только для выяснения различий между игроками различного игрового амплуа, но и с показателями общей и

Ушбу ма^олада турли амплуа уйинчиларининг антропометрик маълумотлари асосида гандболчиларнинг жисмоний ривожланиши ба^оланган. Малакали гандболчиларнинг уйин амплуасини ^исобга олган ^олда, уларнинг индивидуал хусусиятлари урганил-ган. Курсаткичлар та^лили нафа^ат турли хил амплуа уйинчилари уртасидаги фаркни ани^лаш учун, балки умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик курсаткичлари ^амда мусобака фаолияти натижалари асосида спорт танловида куллаш мумкин булган энг ишончли катталикларни ажратиб курсатиш ма^садида утказилди.

Калит сузлар: гандболчилар, уйин амплуаси, антропометрик маълумотлар, махсус

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

специальной физической подготовленности, с результатами соревновательной деятельности с целью выделения наиболее информативных величин, которые могут быть использованы для спортивного отбора.

Ключевые слова: гандболисты, игровое амплуа, антропометрические данные, специальная сила, координационная подготовка, сильные и слабые стороны, мезоморфный компонент, эк-томорфный компонент, длиннотные размеры, обхватные размеры.

куч, координацион тайёргарлик, кучли ва кучсиз томонлари, мезоморф компонент, экто-морф компонент, узунлик улчамлари, айлана улчамлари.

This article evaluates the physical development based on the anthropometric data of the players of roles. Studied the individual characteristics of youth handball players, taking into account their playing role. The analysis of indicators was carried out not only to clarify the differences between players of different playing roles, but also with indicators of general and specially - physical fitness, with the results of competitive activity in order to highlight the most informative values that can be used for sports selection.

Key words: handball players, playing role, anthropometric data, special strength, coordination training, strengths and weaknesses, mesomorphic component, ectomorphic component, length measurements, girth measurements.

CM CM О CM

ro та t

0

W

1

Долзарблиги. Дунё микёсида малакали ганд-болчиларнинг уйин амплуаларини инобатга олган холда функционал ва махсус жисмоний сифатларини такомиллаштириш муаммоси соха мутахассислари ол-дида долзарб масала булиб турибди. Етакчи хорижий мамлакатларда гандболчиларни мусобакаларга хар тарафлама тайёрлашда уларнинг уйин амплуаларини инобатга олган холда, индивидуал ва гурухли машгу-лот дастурларини ишлаб чикишни таъкозо этмокда. Аммо гандболчиларни мусобакаларга тайёрлашда уларнинг уйин амплуаларини инобатга олиб тайёрлаш буйича килинган ишлар тулалигича якунланмаган ва хозирги кунда уз ечимини кутмокда.

Жахон олимларининг фикрига кура, юкори малакали уйинчиларни машгулот жараёнини бошкариш, уларни тайёргарликнинг маълум бир боскичларидаги холатини, ёшга оид хусусиятларини аник билишни талаб килади, юкори малакали гандболчиларни тайёр-лаш тизимини тузиш хусусиятларини тавсифлайдиган бутун жараён илмий асосланган мажмуавий назорат килиниши зарур.

Тадкикотнинг максади. Малакали гандболчиларни уйин амплуаларини хисобга олган холда тайёрлаш тизимини такомиллаштиришдан иборат.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Тадкикотнинг асосий кисмини 2019 йилнинг январь ойидан то 2021 йилнинг январь ойига кадар утказил-ган педагогик тажриба ташкил килган. Тадкикотда 1618 ёшдаги Узбекистон ёшлар терма жамоаси аъзолари булган 40 нафар малакали гандболчилар иштирок этган, уларнинг жисмоний ривожланиши, функционал холатининг физиологик параметрлари хамда умумий жисмоний ва махсус жисмоний тайёргарликлари кур-саткичлари буйича иккита бир хилдаги гурухларга -назорат (НГ) ва тажриба (ТГ) гурухларига ажратилган, хар бир гурухда 20 нафардан спортчи булган. ТГдаги укув-тренировка машгулотлари (УТМ) биз томондан ишлаб чикилган модификацияланган услубият буйича Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий уни-верситетининг спорт базасида, Тошкент шахар, Сер-гели тумани енгил атлетика ва спортнинг спорт-уйин турлари буйича болалар ва усмирлар спорт мактаби базасида машгулотлар утказилган. Узбекистон ёшлар терма жамоаси гандболчиларини 2021 йил февраль ойидаги машгулот йигинида НГдаги спортчилар машгулотлари болалар ва усмирлар спорт мактаблари учун тасдикланган дастур асосида утказилган, ТГдаги машгулотларда эса, биз томондан гандболчиларнинг уйин амплуаларини хисобга олган холда, ишлаб чикилган тажриба дастури кулланилган ва унда ганд-болчилар жисмоний тайёргарлигини аникланган "куч-

ли" ва "кучсиз" томонлари хисобга олинган. Спортда ихтисослашув спецификасини хисобга олиб, гандбол буйича етакчи назариячилар ва амалиётчиларнинг тавсияларига кура гандболнинг эхтиёжларига мос келадиган умумий ва махсус харакат сифатларининг ривожланиш даражасини бахолаш учун тест назорати утказилган (В.И.Игнатьева, 2003; Д.Е.Четвериков ва б., 2019; Э.Л.Борисов, 2019). Тадкикотнинг антропо-метрик ва функционал усуллари ёрдамида машгулот циклининг хар хил боскичларида гандболчиларнинг жисмоний ривожланиши ва жисмоний тайёргарлигини бахолаш амалга оширилган.

Биз куллаган тест топширикларида 3000 м.га югу-риш кулланилди. Мазкур тестда НГ курсаткичлари 2,19%ни Р>0,05, ТГда эса - 7,11%ни Р<0,05 ташкил килган. Шуни айтиш жоизки, НГда усиш ишончсиз характерга эга. Чидамлилик сифатини намойиш кила-диган "1000 м.га югуриш" тести натижалари 8,66%га, НГ натижалари эса - 4,23%га усган. Координацион кобилиятлар "4х10 м га моккисимон югуриш" тести буйича ташхис килинган булиб, унда усиш НГда -2,02%, ТГда - 4, 26%ни ташкил килган.

Гандболчиларнинг жисмоний тайёргарлигини назорат килишнинг специфик турларидан бири - вакт курсаткичлари буйича бахоланадиган, аник ва тез бажарилишни талаб киладиган машклардир. НГда норматив машкларни бажаришдаги усиш унча катта эмас - 1,54%, ТГда - 2,13%, кийматлар ишончли (Р<0,05). "Тупни аник улоктириш" тести натижалари хар хил булган, ТГ гандболчилари ушбу курсаткичлари буйича (10,5%) узларини НГдаги тенгдошларидан (4,1%) илгарилаб кетишган. "Аниклик" сифати буйича иккала гурухлардаги натижалар ишончли характерга эга. НГ ва ТГда хам машгулотлар таъсири остида "Тупни саккиз шаклида олиб юриш" тестида бахолан-ган координацион сифатларни ривожланишида позитив узгаришлар содир булган: НГда усиш - 3,9%ни, ТГда - 8,2%ни ташкил килган.

Куч сифатларини ривожланиш даражаси тугрисида "Турникда тортилиш" тести натижалари буйича хуло-са килинган. НГда куч кобилиятларини ва куч чидам-лилигини усиши - 10,12%ни, ТГ да эса - 13,04%ни, Р<0,05 ташкил килган (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

Тажриба ва назорат гуруди гандболчиларининг тажрибадан олдин ва тажрибадан кейинги жисмоний тайёргарлиги курсаткичлари

Тестлар Назорат гурухи Тажриба гурухи

Усиш (%) Р Усиш (%) Р

3000м.га югуриш (м/ мин/сония.) Тажрибагача 13,58±0,83 2,19 >0,05 13,56±1,01 7,11 <0,05

Тажрибадан кейин 13,38±0,82 12,55±1,2

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

1000 м.га югуриш (мин/сек Тажрибагача 3,25±0,41 4,23 >0,05 3,27±0,44 8,66 <0,05

Тажрибадан кейин 3,07±0,47 2,55±0,45

4х10 Моккисимон югуриш(с) Тажрибагача 9,37±0,44 2,02 >0,05 9,51±0,58 4,26 <0,05

Тажрибадан кейин 9,18±0,48 9,10±0,65

Машклар мажмуаси, нормативлар (с) Тажрибагача 22,68±1,8 1,54 >0,05 22,91±2,21 2,13 <0,05

Тажрибадан кейин 22,33±1,34 21,42±2,23

Уч хатлаб сакраш(м) Тажрибагача 7,18±0,43 2,25 >0,05 7,17±0,44 6,74 <0,05

Тажрибадан кейин 7,44±0,41 7,69±0,47

Тупни аник уоктириш Тажрибагача 7,8±3,62 4,1 <0,05 7,6±3,76 10,5 <0,05

Тажрибадан кейин 8,12±3,15 9,4±2,57

Тупни саккиз шаклида олиб юриш, (с) Тажрибагача 26,78±1,78 3,9 <0,05 27,70±2,08 8,2 <0,05

Тажрибадан кейин 25,73±3,79 25.43±2,13

Турникда тортилиш Тажрибагача 8,2±4,41 10,12 <0,05 9.2±3,07 13,04 <0,05

Тажрибадан кейин 9,03±1,82 10,4±2,81

Усмирлар гандболининг хусусиятларини ва соха-нинг етакчи мутахассисларини тавсияларини хисобга олган холда тадкикот дастурини энг информатив назорат машкларини куллаш йули билан минимал-лаштириш имкони булди, уларнинг ёрдамида мура-ббийлар ишчанлик кобилиятини тезкор даражасини ва мусобакаларда иштирок этиш учун сараланадиган номзодларнинг истикболлилигини бахолашади, асо-сийси эса - хар хил жисмоний кобилиятларнинг анча кенг доирасини ташхислашни амалга оширишади.

Спорт уйинларида спорт махоратини шаклланти-ришни машгулот жараёни давомида хамда масъули-ятли мусобакаларга бевосита тайёргарлик боскичида тест курсаткичлари ёрдамида назорат килиш зарур. Тадкикотлар натижаларига кура, юкори малакали гандболчиларнинг мусобака ва машгулот фаолиятини специфик хусусиятларини аниклаш ва уларнинг спорт фаолиятидаги тузилмавий узгаришлар динамикасини мажмуавий урганиш, жараённи рационал дастурлаш, унинг тузилмасини ва асосий мазмунини аниклаш учун асос булиб хизмат килиши мумкин.

Утиш ёки тикланиш боскичи 4 хафтани ташкил килади ва январь ойида утади. Январь ойининг охири февраль ойининг бошидан мусобакаларга тайёргарлик бошланади.

Дастурий материалларда ишлаб чикилган гандболчилар мусобака фаолиятининг норматив курсаткичлари тажриба гурухи гандболчилари-нинг курсаткичлари билан киёсий жихатдан куриб чикилган. Бажарилган улоктиришлар микдори буйича усиш - 9,7%ни, дарвозага аник улоктирил-ган туплармикдори буйича усиш ТГда - 14,3%ни, дарвозага киритилган туплар микдори буйича усиш - 5,8%ни ташкил килган. Ракиб дарвозасига тупни улоктиришлар буйича хам хисоб юритилган. Маса-лан, тупни 7-9 м масофадан дарвозага улоктириш пайтида ижобий узгаришлар кузатилмади, ТГ ганд-болчилари норматив курсаткичларни бажармаган ва фарк - 13,4%ни ташкил килган. Дарвозага тупни 9 м ва ундан узок масофадан улоктиришда аник ба-жарилган улоктиришлар норматив курсаткичлардан 8,6%га, киритилган туплар микдори эса, норматив курсаткичлардан - 23,3%га куп булган. Тезкор ёриб кириш курсаткичлари хам тахлил килинган булиб,

карши хужумларда нормативга нисбатан 20,6%га куп улоктиришлар бажарилган, дарвозага аник улоктиришлар - 10,8%га куп бажарилган, тупни йукотиш - 22,4%га камайган, Р<0,05. Ишлаб чикилган тажриба дастурини амалий фаолиятда куллаш, тренерларга мусобака боскичида гандболчиларнинг тайёргарлиги даражасини бахолашнинг микдорий мезонларини куллаш билан тренировкадаги сил-жишларни бахолаш имконини беради (2-жадвал).

2-жадвал

Мусобака боскичида ТГ гандболчиларининг йиллик тайёргарлиигини тузиш самарадорлиги

Мусобака фаолияти курсаткичлари Тайёргарликнинг йиллик даври Фарцлар

Меъёрий курсаткичлар ТГ курсаткичлари % Р

Бажарилган улоктиришлар (сони) 44,3 + 2,6 48,6± 2,7 9,7 <0,05

Дарвозага аник улоктирилган туплар(сони) 23,0 ± 2,0 26,3± 1.8 14,3 <0,05

Дарвозага киритилган туплар% 51,5 ± 3,1 54,5± 2,8 5,8 <0,05

Ракиблар дарвозасига тупни улоктиришлар

а) 7-9 м дан - дарвозага аник улоктирилган туплар(сони) 6,7 ± 0,7 5,8± 0,7 -13,4 <0,05

- дарвозага киритилган туплар, % 56,8 ± 4,2 68,0±3,8 19,7 <0,05

б) 9 м ва ундан узокдан (сони)

- Бажарилган улоктиришлар(сони) 12,8 ± 1,6 13,9± 0,8 8,6 <0,05

- дарвозага аник улоктирилган туплар (сони) 6,0 ± 1,1 7,4±1,9 23,3 <0,05

9-жадвалнинг давоми

в) тезкор ёриб киришлар

- карши хужумлар: Бажарилган улоктиришлар(сони) 3,4 ± 0,5 4,1± 0,6 20,6 <0,05

- дарвозага аник улоктирилган туплар (сони) 2,3 ± 0,6 3,5± 0,5 52,2 <0,05

дарвозага киритилган туплар, % 67,6 ± 3,1 74,9± 2,8 10,8 <0,05

Туп йукотишлар 11,6 ± 1,3 9,0± 1,1 22,4 <0,05

Хулоса. Илмий-услубий адабиётларда малакали гандболчиларни нафакат уйин амплуасини, балки морфофункционал хусусиятларини хам хисобга олган холда жисмоний тайёргарлигини алохида томонларини узаро богликлигини тулаконли маж-муавий ва микдорий бахолаш тугрисидаги маълу-мотлар мавжуд эмас. Замонавий усулларда гандбол-чиларнинг тайёргарлигини алохида томонларини бахолаш, жисмоний тайёргарлик компонентларини микдорий кийматларини тула хажмда аниклаш им-конини бермайди.

Ишлаб чикилган дастурнинг самарадорлиги ТГ гандболчиларининг мусобака фаолиятида хам тасдикланган. Масалан, амалга оширилган тупни улоктиришларнинг микдорий курсаткичлари меъ-ёрий курсаткичлардан 9,7%га, аник улоктирилган туплар сони - 14,3%га, дарвозага киритилган туплар сони- 5,8%га юкори булган. Ракиблар дарвозасига 9 м ва ундан узок масофадан тупни улоктиришда аник бажарилганлари норматив курсаткичлардан 23,3% га юкори булган. Карши хужумда тезкор ёриб кириш билан бажарилган улоктиришлар сони норматив курсаткичлардан 20,6%, дарвозага киритилган туплар сони 10,8% куп булган, тупни йукотишлар сони эса - 22,4%га камайган, Р<0,05.

см см о см

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

го га

0 ^

ю

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

АМАЛИЙ ТАВСИЯЛАР

Гандболда юкламанинг тулкинсимон динами-касини хисобга олган холда, унинг катталигини жадалликни ошириш хисобига узгартириш зарур. Ишлаб чикилган тажриба дастурини амалий фаоли-ятда куллаш, мураббийларга машгулотдаги силжи-шларни машгулотнинг хар хил даврларида бахолаш ва гандболчиларнинг тайёргарлиги даражаларини ихтисослашган уйин фаолиятини хисобга олган холда бахолашнинг микдорий мезонларини ишлаб чикиш имконини беради.

Машгулот жараёнини ташкил килиш ва утказиш пай-тида, мураббийлар оёк мушакларининг куч ва тезкорлик сифатларига алохида эътибор каратишлари ва коррекция килишлари, яъни куч йуналганлигидаги юкламаларни оширишлари зарур, чунки оёкларнинг портловчи кучи марказ уйинчиларида ва ярим урта уйинчиларда энг кучли булиши, дарвозабонлар ва чизик уйинчиларида - энг кучсиз булиши аникланган. Укув-машгулотларини утказиш пайтида аникланган ортда колган сифатларни ривожлантириш ва спорт махоратини шакллантирилиши динамикасини педагогик назорат килиш зарур.

Кулланилган дастурнинг амалий ахамияти хар хил амплуадаги гандболчиларнинг уйин фаолияти сама-радорлигини нафакат машгулот фаолиятида, балки мусобака фаолиятида хам тизимли тарзда бахолаш, уйинчиларнинг тайёргарлиги даражаларини ишончли аниклаш имконини беради, бу, спортчиларнинг техник-тактик харакатларини майдондаги уйинни барча

даврида фаоллаштиришга кумаклашади.

Жисмоний тайёргарликни бахолашни биз томон-дан ишлаб чикилган мезонлари, гандболчиларнинг жисмоний тайёргарлигини бахолашни умумий кабул килинган стандартлари билан бир каторда, мураббий-ларни хар хил уйин амплуасидаги гандболчиларнинг машгулот жараёнини максадга йуналтирилган таш-кил килиш ва табакалаштирилган режалаштириш ва жамоани мусобакага тайёргарлигини бошкариш имконини беради.

Адабиётлар:

1. Абдурахманов Ф.А., Кариева Р.Р., Оптимизация нагрузок различной направленности в межигровых циклах соревновательного периода гандболистов высокой квалификации// Фан-Спортга, 2019, № 2- С.47-53

2. Абдурахманов Ф.А., 2020,. Теория и методика гандбола /уч. пособие «Ilmiy texnika axboroti-press nashriyoti», Ташкент. 2020.-278 с.

3. Алешин И.Н., Рыбаков В.В. Алешин, И.Н. и др. Моделирование годичной подготовки в командных игровых видах спорта /И.Н.Алешин, В.В. Рыбаков // Теория и практика физ-ской культуры. - 2007, № 10 стр., 38-42 .

4. Акрамов Ж.А. Гандбол / учебник, -Ташкент . «Лидер Пресс», 2008, - 408 с.

5. Ализар Т.А., Индивидуализация подготовки гандболисток вратарей высокой квалификации: автореф. дис... канд. пед. наук: 13.00.04 Москва, 2010 - 144 с.

6. Бальсевич В.К. Онтокинезиология человека. // Теория и практика физической культуры.-Москва, 2000.- №3. - 275 с.

7. Гамаун А, Эффективность атакующих действий в соревновательной деятельности гандболистов :автореф. дис.. канд. пед. наук: 13.00.04 / Москва, 2011.- 25 с.

Укитувчи Б.В. БЕКОВ1 Укитувчи Ц.Ю. НАЗИРОВ1

1Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти Фаргона филиали Фаргона шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

bekbekov179@gmal.com

ИСТЩБОЛЛИ ВА ЩТИДОРЛИ ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ ТАНЛАШ ВА САРАЛАБ ОЛИШДА ЗАМОНАВИЙ ЁНДОШУВЛАР

Аннотация

Annotation

eg eg о eg

m та ■с

0 d.

со

1

В этой статье освещается использование модернизированного метода отбора талантливых людей, обладающих высокими способностями и талантами в области спорта, и приоритетное значение и подходы к достижению высоких результатов посредством этого.

Ключевые слова: принципы отбора, спортивная ориентация, законы диалектики, квалификация, спортивное мастерство, принцип комплексного подхода, прогнозирование, морфологические особенности, генетическая предрасположенность, организационно-методические причины, социально-психологические причины, фактор отбора, экспериментальный отбор, игра и тестирование.

Ушбу маколада спорт сохасида юксак кобилият ва истеъдодга эга булган иктидор-лиларни танлаб олишнинг замонвийлаштирилган усулидан фойдаланиш ва бу оркали юкори натижаларга эришишнинг устувор ахамияти ва ёндашувлари ёритиб берилган.

Калит сузлар: танлов тамойиллари, спорт ориентацияси, диалектика цонунла-ри, малака, спорт мацорати, комплекс ёндашув тамойили, прогнозлаш, морфологик хусусиятлар, генетик боглицлик, ташкилий-услубий сабаблар, ижтимоий-психологик сабаблар, танлов омили, экспериментал танлов, уйин ва тест.

This article highlights the use of a modernized method of selecting talented people with high abilities and talents in the field of sports, and the priority importance and approaches to achieving high results through this.

Key words: selection principles, sports orientation, dialectical laws, qualification, sports skills, principle ofeksex approach, forecasting, morphological trait, genetic affiliation, organizational and methodological reasons, socio-psychological reasons, selection factor, experimental selection, match and testing.

Танлов тамойиллари ва хусусиятлари хакида гапиришдан олдин, баъзи тушунчалар ва таъ-рифларга эътибор бериш керак. Бунинг сабаби шундаки, амалда куплаб мураббийлар танловнинг

баъзи бир жихатлари хакида гапиришади, баъзан бу бутунлай бошка тушунчаларни англатиб ко-лади. Шундай килиб, купчилик мутахассислар танлов бу мураккаб табиатнинг ташкилий услубий

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.