Научная статья на тему 'ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ ДАРВОЗАГА ЗАРБА БЕРИШ АНИҚЛИГИНИ ЎРГАНИШ'

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ ДАРВОЗАГА ЗАРБА БЕРИШ АНИҚЛИГИНИ ЎРГАНИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
48
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДАРВОЗАГА ЗАРБА БЕРИШ / ТУРЛИ ВАқТЛАР / ЁШ ФУТБОЛЧИЛАР / ҲУЖУМ / ЯКУНИЙ ЗАРБАЛАР

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Артиқов А.А.

Мақолада 16-17 ёшли футболчилар томонидан дарвозага йўлланган зарбаларни турли вақтларда амалга оширилган ҳужумлар бажарилиши акс этган. Бундан ташқари ҳужумларни якунлашдаги зарбаларни амалга оширишда йўл қўйиладиган камчилик очиб берилган.В статье показано, что удары по воротам 16-17-летних футболистов производились в разновременных атаках. Также выявляется недостаток в нанесении ударов в конце атак.The article shows that shots on goal of 16-17-year-old football players were made in attacks of different times. There is also a lack of striking at the end of attacks.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ ДАРВОЗАГА ЗАРБА БЕРИШ АНИҚЛИГИНИ ЎРГАНИШ»

Проблемы физической культуры УУД (УДК, UDC): 796.012.575.9

Муаллиф билан ботланиш учун:

artiqov.80@mail.ru

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент А.А. АРТЩОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчщ ша^ри, Узбекистон

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ ДАРВОЗАГА ЗАРБА БЕРИШ АНИКДИГИНИ УРГАНИШ

Аннотация

Annotation

В статье показано, что удары по воротам 16-17-летних футболистов производились в разновременных атаках. Также выявляется недостаток в нанесении ударов в конце атак.

Ключевые слова: удар по воротам, разное время, юные игроки, атака, заключительный удары.

Маколада 16-17 ёшли футболчилар томонидан дарвозага йулланган зарбаларни турли вактлар-да амалга оширилган хужумлар бажарилиши акс этган. Бундан ташкари хужумларни якунлашдаги зарбаларни амалга оширишда йул куйиладиган камчилик очиб берилган.

Калит сузлар: дарвозагазарба бериш, турли вацтлар, ёш футболчилар, цужум, якунийзарбалар.

The article shows that shots on goal of 16-17-year-old football players were made in attacks of different times. There is also a lack of striking at the end of attacks.

Key words: shot on goal, different times, young players, attack, final blows.

Долзарблиги. Мутахассислар [1,2] томонидан олиб борилган купгина тадкикот ишларида хужумларни якунлашда бериладиган зарбаларни амалга ошириш махоратлари уйинчиларда пасайганлиги тугрисида маълумотлар келтирилади. Аникроги, уй-инчиларнинг дарвозага аник зарба бериш харакатлар-ни амалга ошириш жараёнида малакали уйинчилар майдонда куринмаётганлиги тугрисида айтилган.

Ватанимизда хамда хорижда чоп этилаётган футбол назарияси ва услубиятига оид махсус илмий ишлар тахлили шуни курсатадики [4,5], спорт фао-лияти тугрисидаги назариянинг мухим конунияти футболчилар машгулот жараёнида дарвозага зарба бериш техник харакатлари халигача етарлича акс этмаган. Яъни, машгулот жараёнида футболчилар мусобака фаолиятининг хар томонлама ва чукур тахлилларига халигача асосланмаган.

Шундан келиб чикиб, бу мавзу хозирги кундаги долзарб масалалардан бири булиб хисобланади.

Тадкикот максади. Мусобака шароитида ёш футболчиларнинг турли вактларда амалга ошири-ладиган хужумларда дарвозага йулланган зарбалар динамикасини урганиб чикишдан иборат.

Тадкикот вазифалари:

- ёшлар уртасида иштирок этаётган жамоалар томонидан амалга оширилган зарбалар аниклигини тахлил килиш;

- мусобка шароитида аникланган камчиликлар асосида амалий тавсиялар ишлаб чикиш.

Курсатилган вазифаларни хал килиш учун куйи-даги услублардан фойдаланилди: Илмий адабиётлар тахлилини умумлаштириш; педагогик кузатиш; математик-статистик усуллар.

Адабиётларни тахлил килишда купгина манбаа-лардан дарвозаларга зарба бериш харакатлари буйича илмий ишлар урганилди. Педагогик кузатув 16-17 ёшдаги "Пахтакор" ва "Бунёдкор" жамоаларнинг турли вактлардаги хужумларда дарвозаларга зарба бериш харакатлари урганилди. Педагогик кузатишлар давомида уйинчиларнинг дарвозага оёкда ва бошдаги зарбаларни турли вактларда амалга оширилиши кайд

этиб боpилди. Жaми 2020 йил дaвомидa xap б^ жaмоa 6 тaдaн yчpaшyвдa дapвозaлapгa зapбa бepиш xapaкaтлapи ypгaнилди. Мaтeмaтик-cтaтиcтик ишлap тaдкикот дaвомидa вдйд этилган индивидyaл тати-жaлap yмyмлaштиpилди вa тaxлилдaн утгазилди.

Тлдкикот нaтижaлaри Ba унинг MyxoKaMara. Олингaн мaълyмотлapни тaxлил килишдa, биз 16-17 ёшдaги "Пaxгaкоp" xaмдa "Бyнёдкоp" жaмоaлapининг уйин дaвомидaги xyжyмлapини якyнлaшдa дapвозa-лapгa йyнaлтиpилгaн зapбaлap cони вa caмapaдоpли-гини am^amra xapaкaт килдик. Кyзaтишлapмиздaн олинган нaтижaлap 1-жaвдaлдa axc этгaн булиб, 6у жaдвaлдa тypли вaктлapдaги xyжyмлapдa aмaлгa ошиpилгaн зapбaлap кeлтиpилгaн.

"Пaxтaкоp" жaмоacи 6 тa yйиндaги жши (S) вa ypaHa (х) зapбa бepиш xapaкaтлapи кeлтиpилгaн. Уйин дaвомидa "Пaxгaкоp" жaмоacи 117 мapотaбa зapбaлap-ни aмaлгa ошиpгaн бyлcaлap, 50 (42.7%) тa caмapaли дapвозaгa зapбa бepиш билaн якyнлaнгaн. Жaмоaнинг ёш фyтболчилapи томонидaн aмaлгa ошиpилгaн зapбa-лapни биз гypли вaктлapдa yюmтиpилгaн xyжyмлapдa куфиб чивдмиз. Бу жaмоa acоcий зapбa бepиш xapa-кaтлapи 20 cонияли xyжyмлapгa ту^и кeлиши вa шу cониядa xyжyмлapни зapбa бepиш билaн якyнлamгa ypинишлapи юкодилиги жaдвaлдa axc этгaн. Аммо, мaнa шу cониядa йyллaнгaн зapбaлapни cони юкоpи бyлca xaм caмapaдоpлик кypcaткичилapи пacтлиги жaдвaлдaги мaълyмотлapдaн куфишимиз мумкин. Бу кypcaткичлapи фaкaтгинa "Пaxгaкэp" жaмоa уйинчи-лapигинa эмac, "Бyнёдкоp" жaмоacигa xaм тeгишлидиp. Бу жaмоaлap 10 cониялapи xyжyмлapни yюmтиpиmдaги бepилгaн зapбaлapнинг cония юкоpи бyлмacaдa, c^a-paдоpлик кypcaткичлapи 20-30-40 cониялapдa aмaлгa ошиpилaдигaн xyжyмлapдaги ^■raamaK зapбaлapнинг caмapaдоpлигидaн юкоpилигини вдйд этaмиз.

Уйин дaвомидa "Бyнёдкоp" жaмоacи эca, 121 мa-pотaбa xyжyмлapдa зapбaлapни тypли вaктлapдa aмaл-гa ошиpилгaн бyлca, фaкaтгинa 54 (44.6%) мapотaбa xyжyмлap caмapaли зapбa бepиш билaн якyнлaнгaн. Жaмоaнинг уйин дaвомидa 20-30 cониягaчa бyлгaн xyжyмлapдa дapвозaгa зapбa бepиш билaн якyнлam

см о см

со

го та t

0

Q. W

1

с го

№3^2021

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

79

Проблемы физической культуры

харакатлари юкорилиги жадвалда келтирилган. Бун-дан ташкари хужумларни зарба билан якунлашда улар мана шу оралик мос келади (20 сония).

Биз келтирган жадвалда турли вактларда зарба-ларни якунлашдаги харакатлар сони хамда сама-радорлиги аник курсатилган. Бу жадвалдаги нати-жаларга эътибор берадиган булсак, 10 сониядаги хужумлардаги зарбаларни якунлаш самарадорлиги юкорилигини, хужумларни сони узайиши билан зар-ба бериш самарадорлиги юкори эмаслигини курамиз.

Жадвалдаги маълумотлардан биз шунга амин булдикки, тадкикот сифатида кузатилган "Пахтакор" ва "Бунёдкор" жамоасининг 16-17 ёшли футболчилар 20 сонияли хужумларни ташкил этишдаги харакат-лари бир хилдалиги аникланди. Икки жамоа хам 20 сонияли хужумларда зарба бериш харакатлари юкорилиги аникланди.

2-жадвалдаги маълумотлардан биз турли вактларда хужум уюштириш харакатларини учга булиб ур-ганишга харакат килдик ((1) 26 дакикагача, (2) 27-53 оркаликдаги дакика ва (3) 54-80 ораликдаги дакика).

Жамоаларни турли ва^тлардаги хужумлардаги зарба бериш харакатларининг 6 та уйин давомидаги жами (Е) ва уртача куриниши (х)

№ Пахтакор Бунёдкор Жами

Вакти Сони I х I х I х

10 сония + 15 2,5 17 2,8 32 5,3

10 1,7 10 1,7 20 3,3

I 25 4,2 27 4,5 52 8,7

СК% 60,0 60,0 63,0 63,0 61,5 61,5

20 сония + 23 3,8 21 3,5 44 7,3

19 3,2 19 3,2 38 6,3

I 42 7,0 40 6,7 82 13,7

СК% 54,8 54,8 52,5 52,5 53,7 53,7

30 сония + 1,5 14 2,3 23 3,8

19 3,2 19 3,2 38 6,3

I 28 4,7 33 5,5 61 10,2

СК% 32,1 32,1 42,4 42,4 37,7 37,7

40 сония + 1,3 1,5 17 2,8

14 2,3 12 2,0 26 4,3

I 22 3,7 21 3,5 43 7,2

СК% 36,4 36,4 42,9 42,9 39,5 39,5

Жами + 50 8,3 54 9,0 104 17,3

67 11,2 67 11,2 134 22,3

I 117 19,5 121 20,2 238 39,7

СК% 42,7 42,7 44,6 44,6 43,7 43,7

СМ О СМ

00

ГО

га

О ю

Бу ерда "Пахтакор" ва "Бунёдкор" жамоасининг 16-17 ёшли 20 сонияли хужумларни ташкил этишдаги харакатлари юкорилиги кузатилишидан ташкари, асосий зарба бериш харакатлари иккинчи ва учинчи вактларда тугри келиши аникланди. Яъни, дастлабки 26 дакикагача амалга оширилган хужумларда зарба бериш харакатлари иккинчи ва учинчи вактларда амалга оширилган зарба бериш харакатларидан пастлиги кузатилди.

2-жадвал

Жамоаларнинг турли ва^т давомида уюштирилган хужумларни якунлашдаги зарбалар сони ва самарадорлиги (б уйин)

№ Пахтакор Бунёткор Жами

М 3 С N 1 га Й л га Й 1 га N 1 га Й | га Й 1 га N 1 га й | га Й 1 га

10 сония + 3 6 6 5 6 6 8 12 12

- 2 3 5 2 4 4 4 7 9

I 5 9 11 7 10 10 12 19 21

СК% 60,0 66,7 54,5 71,4 60,0 60,0 66,7 63,2 57,1

+ 9 7 7 7 9 5 16 16 12

5 - 6 7 6 8 7 4 14 14 10

I 15 14 13 15 16 9 30 30 22

СК% 60,0 50,0 53,8 46,7 56,3 55,6 53,3 53,3 54,5

+ 2 3 4 4 5 4 6 8 8

& - 4 5 10 5 7 7 9 12 17

I 6 8 14 9 12 11 15 20 25

СК% 33,3 37,5 28,6 44,4 41,7 36,4 40,0 40,0 32,0

+ 2 4 2 4 2 3 6 6 5

и - 4 6 4 4 3 5 8 9 9

о I 6 10 6 8 5 8 14 15 14

СК% 33,3 40,0 33,3 50,0 40,0 37,5 42,9 40,0 35,7

+ 15 17 18 17 20 16 32 37 34

- 17 24 26 22 23 22 39 47 48

Й I 32 41 44 39 43 38 71 84 82

СК% 46,9 41,5 40,9 43,6 46,5 42,1 45,1 44,0 41,5

Изох: (1) Биринчи да^и^адан-26 да^агачан; (2) 27 да^адан 53 да^агачан;

(3) 54 да^и^адан 80 да^и^агачан.

Хужумларни вакти узайиши билан дарвозага бериладиган зарбалар самарадорлги салбий томонга узгариши кузатилди.

16-17 ёшли футболчиларда тадрижий хужумлар-дан фойдаланиб уйинларни олиб бориши кузатилди. Бундай холат олий тоифа жамоамиз барча уйинлари-да хам шу холатни кузатамиз. Яъни, тезкор хужум килиш харакатларида зарба бериш холатлари уйин давомида юкорилиги кузатилди [4,5]. Узбекистан чемпионатида иштирок этаётган олий тоифа жамоа уйинларида тез хужумларни амалга ошириш харакат-ларини куллашлари ва бу хужумларини самарали зар-ба бериш оркали якунлашлари керак деб уйлаймиз.

Бундан ташкари ёш футболчиларнинг тез хужум харакатлари хамда дарвозага зарба беришга оид машкларини мураббийлар ишлаб чикишлари ва уларни укув-машгулот жараёнига тадбик этишлари, шу оркали жамоаларининг тез хужум уюштириш харакатларини ошириш ва шу хужумларни якунлаш учун бериладиган зарбаларни сони ва самарадорлиги янада ошириш мумкин деб уйлаймиз.

Бунинг учун уйинга якин булган шароитда олиб бо-риладиган усулни такомиллаштиришда шугулланувчи ёш футболчиларнинг зарба бериш техник усулнинг бир мунча соддалаштирилган холатини ургатилиб олган-ларидан сунг бу усулни мураккаб шароитда такомил-лаштириб бориш маъкул саналади. Бунда усулни бошка усуллар билан жуда хилма-хил тарзда уйгунлаштириб куп марта такрорлаш, турлича куч, аниклик ва тезликда, турли об-хаво шароитида бажаришдан фойдаланилса самарали харакатлари юкори булиши мумкин. Ма-салан, дарвозага зарба беришни такомиллаштириш турли холатлардан (туп учиб келаётганда, ярим учиб келаётганда, харакатдалигида, каршилик булаётганда) туриб тепиш, бу харакатни бошка усуллар билан жуда хилма-хил тарзда кушиб олиб бориш (тупни тухтатиш - зарба бериш, тупни олиб юриш - зарба бериш, тупни олиб юриш - харакатни узгартириш - зарба бериш) оркали бажарилса, машкларнинг ухшаш булиб коли-шидан кочишга харакат килинади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

16-17 ёшли футболчиларга зарба бериш усулини бутунлича ургатилаётганда, бу элементларга ажрат-май бир йула бажариш керак. Масалан, югуриб келиб оёкнинг ташки кисми юзаси билан зарба беришни ургатар экансиз, мураббий олдин югуриб келишни,

80 е-шай: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2021

Проблемы физической культуры

кейин таянч оёкни кандай куйишни ва, нихоят, оёк- хужумларини якунлашдаги зарба бериш характларига

нинг ташки кисми юзасини тупга якинлаштиришни купрок ургу бериш керак деб биламиз. ургатиб утирмайди, балки у усулни бутунича кур- Нагижалардан дасглабки 26 дакикаликда 16-17

сагади- да, шугулланувчиларга дархол тупга зарба ёшли футболчилардан хужумларни зарба билан якун-

беришни таклиф килади, йул куйилган айрим хато- лашдаги харакатлари уйиннинг кейинги вактларига ка-

ликларни эса кейин курсатиб утади. раганда юкори эмаслиги аникланди. Мураббийлар мана

Олинган натижалардан куйидаги хулосаларга шу вактда уюштириладиган хужумларни зарба билан

келиш мумкин: якунлаш харакатларига эътибор каратишлари лозим. "Пахтакор" ва "Бунёдкор" жамоаларида фаолият , г ..

rr.. .. L г г Адабиетлар:

олиб бораётган ёш футболчилари галабаси, хужум-

1 с 1. Абидов Ш.У. Ёш футболчиларни техник-тактик харакатларини му-

ларни факатгина тез ташКИл этишда эмас, балКИ тез- собака шароитида бах,олаш ва самарадорлигини ани^лаш. /Фан спортга.

кор хужумларни дарвозага зарба бериш харакатлари №6 2020 йил. б17-2о

^ 2. Арти^ов А.А. Туп узатишлар ва дарвозага зарбалар ани^лигининг

билан якунлашлари мухимдир. тахлили. /Фан спортга. №2 2020 йил. б.28-30

Бу жамоларда 20 сонияли хужумларни амалга 3 Бект°р°в О.Ё. Узбекистон олимпия терма ^ш™ ^^тила-

J * * рининг техник-тактик харакатларидаги самарадорлик. /Фан спортга. №1

ошириш оркали зарба бериш вазиятлари бошка вакт- 2019 йил. б.41-4з

ларда амалга оширилган зарба бериш харакатларидан лиш^Г^ Х екуШрлсиатСФуЧблоалр:нлиатраХуЖу:л/афраиннисптошткгиа^ №3 юкорилигини курсак, самарадорлик курсаткичи 2020 йил. б.28-30

Шг- 5. Шермухамедов А.Т. Футболчиларнинг махсус чидамкорлигининг аха-

сонияли Хужумларда амалга оширилган зарба- мияти ва унинг 16-17 ёшли футболчиларнинг мусобака фаолияти шароитида

ларда юкорилиги аникланди. Бундан 10 сонияли намоён булиши. /Фан спортга. №2 2020 йил. б.28-30.

УУД (УДК, UDC): Магистрант, ХО. ТУРСУНОВ1, С.И. ХАСАНОВА1

:Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Муаллиф билан богланиш учун:

тт -^Л- tursunov94@gmail.com

Чирчик шахри, Узбекистон

ВОЛЕЙБОЛ БИЛАН ШУГУЛЛАНУВЧИ УСМИРЛАРНИНГ ТЕЗКОР-КУЧ СИФАТЛАРИНИ ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация Annotation

Данная статья посвящена разработке Мазкур макола волейбол билан шутулланувчи 15-16 ёшли усмирларда тезкор-каршилик куч

комплексов упражнений, направленных на сифатларини ривожлантиришга ихтисослаштирилган машклар мажмуаларини ишлаб чикиб,

развитие скоростно-силовых качеств удетей 15- уларнинг самарадорлигини педагогик тажриба асосида аниклашга багишланган.

16 лет, занимающихся массовым волейболом, Калит сузлар: болалар ва усмирлар спорт мактаби (БУСМ), тезкор-куч сифатлари, махсус

и определению их эффективности на основе машклар, волейбол. педагогического опыта.

Ключевые СЛОва' детско-юноШеская спор- This article is devoted to the development ofsets of exercises specializing in the development ofrapid-

тивная Школа (ДЮСШ) скоростно-силовые resistance qualities in children aged 15-16, engaged in mass volleyball, to determine their effectiveness

качества, специальные упражнения, массовый on the basis of pedagogical experience.

волейбол Key words: children and youth sports school, speed-strength qualities, special exercises, mass volleyball.

Жисмоний тарбиятизимига инсоннингжисмоний (ха- дан иборат 15-16 ёшли назорат (НГ) ва тажриба (ТГ)

ракат) сифатларини тарбиялай олишига караб бахо берил- гурухлари ташкил килинди. Икки гурухда машгулот-

ган. Инсоннинг организмида турли даражада шаклланган лар хафтасига 3 мартадан 90 дакика давомида утка-

куч, тезкорлик, чидамлилик, чакконлик, тана бугинлари зилди. НГда машгулотлар одатдаги анъанавий дастур

харакатчанлиги ва мускуллар эгилувчанлигини жисмоний асосида утказилди. ТГда утказилган машгулотларда

сифатлар деб аташ кабул килинган. Инсон организмининг биз томонимиздан ишлаб чикилган куйидаги махсус

шу сифатларини кандай намоён кила олишига караб ин- тезкорлик-куч машклари кулланилди:

дивидга кучли, чаккон, тезкор ва хк. деб бахо берганлар. Чигил ёзди машкларнинг сунгги кисмида тугри

Бу сифатлар улчовга эга, унинг курсаткичлари жисмоний ва узгарувчан (моксимон) йуналишларда югуриш,

тайёргарлик курсаткичлари деб аталади ва курсаткичлар тезкор ёнлама харакатланиш (волейболчи холати-

оркали индивиднинг ижодий мехнатга ва ватан мудофаа- да) - 3 дак;

сига тайёрлиги аникланади. Ярим майдон бурчаклари буйлаб диагонал йуна-

Тадкикот максади. Оммавий волейбол билан лишда тез югуриш - орка чизик уртасидан унг ва чап

шугулланувчи 15-16 ёшли усмирларда тезкор-кар- бурчакларга - 3 мартадан;

шилик куч сифатларини ривожлантиришга ихтисо- 9-3-6-3-9 м.га югуриш - 3 мартадан;

слаштирилган машклар мажмуаларини ишлаб чикиш Ярим майдон уртасидан 6-зонадан олдинги унг

ва уларнинг самарадорлигини педагогик тажриба бурчакка (2-зона) ва старт жойига кайтиш; чап бурчакка

асосида аниклашдан иборат. (4-зона) ва старт жойига кайтиш; орка унг бурчакка

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. (1-зона) ва старт жойига кайтиш; орка чап бурчакка

Педагогик тажрибани утказишда хар бири 12 нафар- (5-зона) ва старт жойига кайтиш - 3 мартадан;

см о см

со

го та t

0

w

1

с го

№3-2021 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz 81

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.