Научная статья на тему 'ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИДАГИ ТАКТИК ЎЙИН ҲАРАКАТЛАРИНИ БАҲОЛАШ'

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИДАГИ ТАКТИК ЎЙИН ҲАРАКАТЛАРИНИ БАҲОЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
34
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
МУСОБАқА ФАОЛИЯТИ / ТЕХНИК-ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР / РАқИБНИ АЛДАБ ЎТИШ / ЎЙИНЧЛАР ЖОЙЛАШУВИ / ДАРВОЗАГА ЗАРБА

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бекторов О.Ё.

Ёш футболчиларнинг ўйин тактикасини ошириш ҳамда мустаҳкамлаш учун машғулотларда замонавий восита ва усуллардан фойдаланиш муҳим ахамият касб этади. Восита ва усулларни қўллай билиш ёш футболчиларнинг тактик билимларни ривожланишга уларни майдондаги умумий фаолияти яхшиланишига олиб келади.Особое место в процессе подготовки юных футболистов должно быть отведено воспитанию тактической грамотности. Владение тактикой наряду с совершенной техников создает предпосылки для достижения высоких результатов.Тhe use of modern tools and methods in training is important to improve and strengthen the tactics of young players. The ability to apply tools and techniques leads young players to increase their tactical knowledge and improve their overall performance on the field.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ МУСОБАҚА ФАОЛИЯТИДАГИ ТАКТИК ЎЙИН ҲАРАКАТЛАРИНИ БАҲОЛАШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки УУК (УДК, 1ЮС): 796.015.865

Мустакил изланувчи О.Ё. БЕКТОРОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ МУСОБАКД

Муаллиф билан богланиш учун: ФАОЛИЯТИДАГИ ТАКТИК УИИН

hektorov80@bk.nf

ХДРАКАТЛАРИНИ БАДОЛАШ

Аннотация

Annotation

Особое место в процессе подготовки юных футболистов должно быть отведено воспитанию тактической грамотности. Владение тактикой наряду с совершенной техникой создает предпосылки для достижения высоких результатов.

Ключвые слова: соревновательная дятельность, технико-тактические действия, позиция игроков, удары по воротам.

Ёш футболчиларнинг уйин тактикасини ошириш хамда мустахкамлаш учун машгулотларда за-монавий восита ва усуллардан фойдаланиш мух;им а;амият касб этади. Восита ва усулларни куллай билиш ёш футболчиларнинг тактик билимларни ривожланишга уларни майдондаги умумий фаолия-ти яхшиланишига олиб келади.

Калит сузлар. мусобаца фаолияти, техник-тактик %аракатлар, рацибни алдаб утиш, уйинчлар жойлашуви, дарвозага зарба.

The use of modern tools and methods in training is important to improve and strengthen the tactics of young players. The ability to apply tools and techniques leads young players to increase their tactical knowledge and improve their overall performance on the field.

Key words: competitive activity, technical-tactical actions, cheating the opponent, placement of players, a shot on goal.

Мавзунинг долзарблиги. Республикамизда иктидорли футболчиларни танлаш ва тайёрлашнинг самарали тизимини яратиш, миллий терма жамоалар ва профессионал футбол клублари учун сифатли спорт захирасини шакллантириш, халкаро талаб ва стандартлар асосида футбол буйича тренер ва хакам-ларни тайёрлаш борасида мухим ишлар амалга оши-рилмокда. Истеъдодли ва салохиятли футболчиларни танлаш, миллий футболмизни куллаб куватлаш ва ривожлантириш, ёш футболчиларда профессионал иштиёк, махорат хамда куникмаларни юксалтириш, махоратли чарм туп усталаридан мамлакат клублари ва терма жамоаларига ишончли захира шаклланти-ришга мухим ахамият касб этади. Махалий олимлар ва мураббийлар хамда педагоглар томонидан ёш футболчиларнинг тайёргарлигини янада яхшилаш ва мусобака фаолиятидаги техник-тактик харакатлари-даги самарадорликни оширишга каратилган купгина таклифлар билдирилганлигига карамай, халкаро футбол мусобакларида ёш футболчиларимизнинг майдондаги тезкор ва аниклик билан тактик фикр юритишларидаги нуксонлар, хужумни ташкил этиш, майдон марказини эгаллаш, химоя худуди буйича тактик харакатларида хатоликлар яккол куриниб колмокда. Бу эса футболчиларимизни замон талабига хос уйин тактикаларини узлаштирган ва универсал уйинчи тайёрлаш муаммоларидан хисобланади.

Тадкикот олиб борилиши. Биз тадкикотимизда тактик тайёргарликни яъни футболчиларнинг тактик фикрлашларини бахолашда бир канча ускуна воситаларнинг ишлатилиши ва кулланилиши буйича тахлилий ишларни олиб бордик. Бир канча соха мутахассислари А.А. Артиков, О.Ё. Бекторов, А.Т. Шермухамедовлар ёш футболчиларнинг тактик тайёргарлигини ривожлантиришда уз фикларини

билдириб утишган [1,2,3].

М.А.Годик, О.А.Сайдлар [4] уз тактик фикрлаш коблиятини урганишда футбол тактик ечимларни аниклик ва тезкорлик билан ечиш кераклигини таъ-кидлашади. Футболчиларнинг тактик билимларни урганишда берилаётган вазифалар ёки уйин вазиятига хос вазиятларнинг кийинчилик даражаси оркали белгиланишини эътироф этишади.

Ёш футболчиларни тайёрлашда уйин тактикасини узлаштириш хамда уйин шароитларига якин тактик усулларни куллашда мураббий курсатмалари мухи-мидир. Ёш футболчиларни тактик тайёргарлигини тарбиялашда мураббийларнинг карашлари хар хил булади. Купгина мураббийлар футболчиларнинг тактик тайёргарлигини уйинлари оркали бахолашади. Бугунги кун футболи эса, футболчиларнинг тайёргар-лигида машгулотларда кулланиладиган интерфаол усуллар ва замонавий асбоб-ускуналардан кенгрок фойдаланишни таказо этмокда.

Тадкикот давомида футболчиларнинг тактик фикрлашларини урганувчи "Футболчиларнинг тактик фикрлаш коблиятини аниклаш" компьютер дастуридан фойдаланилди. Компьютер дастурининг ишлаш механизми буйича 20 та тактик эпизод мо-ниторда намоён булади (1 эпизодга 5 сония ) хамда тактик эпизодлар (бир эпизодга 1 баллдан жами барча эпизодга 20 баллдан) тезкор реакция ва аник белгилаш хисобга олинади. Бу футболчининг тактик фикрлашдаги тезкор реакцияси ва аниклигини кур-сатади.Тактик эпизодларга уйин вазиятидаги яъни, тупни тугри узатиш, офсайд холатини юзага келти-риш ва офсайд холатига тушмаслик, хужум ва химоя зоналарида тугри вазиятга чикиш, уйин коидалари буйича уйинни ташкил этиш каби тактик вазиятлар мужассамлаштирилган.

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Ушбу компьютер дастури буйича Тошкент шахри-да фаолият олиб борувчи "Пахтакор", "Бунёдкор", "ТФА" академиялари хамда "БУСМ-16", "Спартак" футбол мактаблари тарбияланувчиларининг тактик тайёргариклари бахоланди.

Дар бир академия ва футбол мактабидан 15 нафар ёш футболчилар компьютер дастури буйича бахоланишди. Футбол академияси хамда мактаби-нинг компьютер дастури буйича уртача натижалари 1-жадвалда акс эттирилган.

1-жадвал

Ёшли футболчиларнинг(и-14) компьютер дастури ор^али тактик фикрлаш ■фблиятиларини ба^олаш натижалари (^ар бир жамоадан п=15)

№ Жамоалар Бир тактик эпизодга кетган ва^т (сония) Тактик эпизодларни аник ечиш (балл)

1. ТФА 2,4 14

2. Бунёдкор 3,1 12

3. БУСМ 16 2,9 11

4. Пахтакор 2,3 14

5. Спартак 3,2 12

СМ О СМ

00

ГО

га

0

ю

1

Жадвалдаги натижалардан "Пахтакор" ва Тошкент Футбол Академияси тарбияланувчилари компьютер дастури буйича тактик эпизодларни тезкор ва аник-лик билан ечишдаги курсаткичлари бошка футбол мактаби тарбияланувчиларидан самаралирок булган. Пахтакор академияси тарбияланувчилар тактик вази-ятларни тезкор ечишда уртача 2,3 сония ТФА тарбия-ланувчилари 2,4 сонияли натижаларни курсатишган. Тактик эпизодларни аник ечишда Пахтакор ва ТФА тарбияланувчилари уртача 14 балли курсатгичга эга. Бунёдкор, Спартак, БУСМ-16 футбол мактаби тарбия-ланувчиларнинг компьютер дастури буйича бахоланган тактик тайёргарликлари коникарли даражада эканлиги аникланди. Чунки улардан олинган натижалар буйича тактик вазиятларни тезкор ечишда уртача 3,1 сония вакт сарфлангани, тактик эпизодларни аник ечишда 12 баллдан кам балл туплашганини кузатишимиз мумкин.

Тошкент шахрида фаолият олиб бораётган 14 ёшли футболчиларнинг 30 дан ортик уйинлари кузатилди ва тактик курсаткичлар буйича куйидаги натижалар олинди. Пахтакор ва ТФА жамоалари хар бир ракиб жамоаларига карши уйинда хужумкор уйин тактикасида харакатланишган хамда бу хужумлар-нинг 10-12 таси хавфли хужумларни ташкил этади. Мавсум давомида ушбу жамоалар бошка жамоа-ларга караганда хужумкор уйин оркали ракиблари дарвозасига бир уйинда уртача 2 та гол киритишга эришганлар. Димояда ишончли уйин курсатишда ушбу жамоаларнинг курсаткичлари хам анча яхши, улар томонидан бажарилган химояда ракиб стандарт вазияталарини бартараф этиш ва офсайдни юзага келтиришдаги харакатлари анча ишончли амалга оширилган. Хозирги замон футболида химояда ракиб хужумини самарали бартараф этишдаги тактик уйин "офсайд"ни юзага келтириш жамоа химоячиларидан каттагина сергакликни, махоратни талаб этмокда. Уйинда офсайдни 5-6 марта ишончли амалга оши-рилиши жамоа уйинчиларни тактик тайёргарлигини ва бутун уйин давомида тупсиз харакатланишдаги тактик усулларини самарали ижро этилишини кур-сатиб беради (2-жадвалга каранг).

2-жадвал

Ёш футболчиларни (и-14) мусоба^а шароитидаги тактик ^аракатларини акс эттирувчи курсаткичлар (п=30)

Курсаткичлар Пахтакор Бунёдкор ТФА Спартак БУСМ 16

Дужумларни ташкил этиш (сони) 71 64 68 60 52

Хавфли хужумларни уюштириш (сони) 12 11 6

Дужумда стандарт вазиятларни яратиш(сони) 4 5

Димояда ракиб стандарт вазияталарини бартараф этиш (сони) 10 4 5

Офсайдни юзага келтириш (сони) 4

Техник-тактик харакатлар (сони) 420 399 402 387 376

Техник-тактик харакатларининг нуксони ( %) 46 56 47 58 59

2-жадваладги натижаларга кура, Бунёдкор, Спартак, БУСМ-16 футбол мактабларининг 14 ёшли тарбияланувчилари, чемпионат уйинларида хавфли хужумларни ташкил этиш, химояда ракиб стандарт вазиятларини бартараф этиш, офсайдни юзага келти-риш каби тактик харакатларини акс эттирувчи кур-саткичларининг сони ва самарадорлиги кам фоизда эканлиги аникланди.

Жадвалдаги тактик курсаткичлар буйича футбол мактаби тарбияланувчиларда фаркланиш борлигни куришимиз мумкин. Яъни бизнинг тадкикотларда Пахтакор ва ТФА ёш футболчиларнинг тактик тай-ёргарликлари яхши бахоланганлигини уларнинг уйиндаги тактик курсаткичлари хам курсатиб берди. Чемпионат уйинларидаги Пахтакор жамоаси тарби-яланувчилари техник-тактик харакатларнинг нук-сони 46% ни, Тошкент футбол академияси жамоаси тарбияланувчилари техник-тактик харакатларининг нуксони 47 % ни ташкил этган. Бунёдкор, Спартак, БУСМ-16 футбол жамоалари техник-тактик курсат-кичларида нуксонлар 56 % дан юкори булган.

Ёш футболчиларнинг тактик тайёргарликларни юкори даражада булиши уларни назарий машгулот-ларда тактик билимларни ривожлантириш, тактик курсатмаларни тушунтириш ва ургатиш мухимлиги мутахассислар томонидан куп бора эътироф этилган.

Хулоса. Бугунги кун замонавий футбол турли тоифадаги мусобакаларда футболчиларни майдонда тезкор харакатланиш ва фикрлашни таказо этмокда. Замонавий футбол уйинининг тезлашиши замонга хос футболчиларни тайёрлашда назарий машгу-лотларда тактик билимларни узлаштириш ва тактик фикрлашларни бахолаб бориш максадга мувофикдир.

Ёш футболчиларнинг тактик тайёргарлигини урганишда "Футболчиларнинг тактик фикрлаш коблиятини аниклаш" компьютер дастуридан фой-даланиш мураббийларга жамоа хакида куйидаги маълумотларни беради:

- ёш футболчиларнинг мусобака давридаги тактик тайёргарлигини кандай холатда эканлигини курстади.

- ёш футболчиларнинг мусобака фаолиятидаги тактик фикрлаш кобилияти бахоланади.

- дастур оркали назарий машгулотларни самарали ташкил этиш имконияти яратилади.

Замонавий футбол уйинида самарали такти-

12 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2021

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

кани ишончли тарзда амалга ошириш майдонда харакатланувчи футболчиларнинг тактик махора-тига хам богликдир. Тактик тайёргарлиги юксак даражада булган уйинчи, уйиннинг бориши, уйин тактикасини англай олиши билан хатоликларга йул куймайди, икки тайм мобайинида жисмоний, техник, психологик сифатларини бир маромда ушлаб туриши унинг тез чарачашига, толикишига олиб келмайди.

Илмий-услубий адабиётларда тактик машгулот-ларнинг воситалари ва усуллари етарлича такдим этилган булиб, улар асосан уйин вазиятида мумкин булган харакат усулларининг турли хил комбинация-ларини урганиш билан тавсифланади. Ёш футболчи-

УУК (УДК^С): 796.092.298.414.5 ::::::::::

ларни назарий ва амалий машгулотларда тактикага оид билимларини, куникмаларини узлаштириб бори-шлари уларни иктидорли футболчи булиб етишишга хизмат килади.

Адабиётлар:

1. Артиков А.А. Мусобака шароитида малакали футболчилар томонидан бажариладиган техник усулларнинг максадли аниклиги тахлили. Фан-спортга . Илмий назарий журнал №3. 2018 йил. 23-27 б.

2. Бекторов О.Ё. Тактическая подготовка юных футболистов. // Педагогика и психология в современном мире: теоретические и практические исследования. Сб. ст. по материалам XXXII международной научно-практической конференции. -№ 2. - М., Изд. "Интернаука" 2020 г. 117-120 с.

3. Шермухамедов А.Т. Анализ соревновательной деятельности футболистов академии "Пахтакор" (U-16). Система менеджмента качества в вузе: здоровье, образованность, конкурентоспособность. III Международная научно-практическая конференция. Челябинск, 29 апреля 2019 года. 272-274 с.

4. Голомазов С.В., Сайд О.А. Футбол. Тренировка точности юных спортсменов. - М. РГАФК.2004. - 80 с

Преподаватель, мастер спорта по спортивной гимнастике

М.Э. СУЛЕЙМАНОВ1

1Узбекский государственный университет

физической культуры и спорта,

город Чирчик, Узбекистан

Информация для связи с автором:

Sasaki.gunior1@gmail.ru

ОСОБЕННОСТИ ОБУЧЕНИЯ ЭЛЕМЕНТУ "TIPPELT" НА ПАРАЛЛЕЛЬНЫХ БРУСЬЯХ ГИМНАСТОВ 14-15 ЛЕТ

Аннотация

Annotation

В статье рассматриваются вопросы связанные с особенностями обучения элементов выполняемых большим махом в упор на параллельных брусьях типа "tippelt" у гимнастов группы спортивного совершенствования.

Ключевые слова: Параллельные брусья, обучение элемента "tippelt", сход, бросок, контровое движение, полетная фаза, приземление с выходом в стойку.

Маколада спорт такомиллашув гурухиининг гимнастикачилари уртасида катта тебраниш билан бажариладиган элементларни кушпояда "типпелт" типидаги укитишнинг узига хос хусусиятлари билан боглик масалалар мухокама килинган.

Калит сузлар: параллель цушпоя, "типпелт" элементи, тушиш, улоцтириш, царама-царши цара-кат, парвоз босцичи, туриш цолати билан цуниш.

The article deals with the issues related to the peculiarities of teaching the elements performed with a big swing, point-blank on parallel bars of the "tippelt" type among gymnasts of the group of sports improvement.

Key words: parallell bars, "tippelt" training, descent, throw, counter movement, flight phase, landing with standing position.

Актуальность. Среди многих проблем повышения эффективности процесса обучения спортивным упражнениям одно из центральных мест занимает поиск наиболее совершенных вариантов техники двигательных действий. Эта необходимость возникает в связи с тем, что техника гимнастических упражнений является предметом соревновательной оценки, а также имеет тенденцию к постоянному обновлению, становясь более эффективной и рациональной.

Полетные упражнения - наиболее актуальная современная категория движений в спортивной гимнастике. В них наиболее ярко проявляется мастерство гимнастов, их атлетизм, умение действовать смело и точно, а также оснащенность исполнителя базовыми навыками. Самым распространенным полетным элементом на параллельных брусьях, является элемент "tippelt" - из виса большим махом вперёд подъём в упор с перемахом ноги врозь в стойку на руках.

Наше исследование направлено на выявление ведущих звеньев-действий при выполнении элемента

"tippelt" на параллельных брусьях, а также на оценку эффективности, разработанной нами методики.

Цель исследования. Теоретически обосновать и экспериментально проверить эффективность методики обучения элементу "tippelt" на параллельных брусьях гимнастов 14-15 лет.

Для достижения поставленной цели были использованы следующие методы исследования: анализ научно-методической литературы, педагогическое тестирование, педагогический эксперимент, метод экспертной оценки, методы математической статистики.

Педагогический эксперимент заключался в разработке и внедрении в тренировочный процесс методики обучения элементу "tippelt" на параллельных брусьях, а также оценке эффективности разработанной методики. В экспериментальной группе было предложено выполнение упражнений на гимнастическом батуте, комплекс упражнений с использованием дополнительного инвентаря, выполняемый во время

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.