Научная статья на тему 'ЁНҒОҚ – САЛОМАТЛИК ВА ФАРОВОНЛИК МАНБАИ'

ЁНҒОҚ – САЛОМАТЛИК ВА ФАРОВОНЛИК МАНБАИ Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
Ёнғоқ / мева / қуруқ мева / Nuts / fruit / dried fruit

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Турсунбоев Хусайн Хабибулло Ўғли

Грек ёнғоғи (Juglans regia L.) Ўрта Осиё, Кавказ ва Кавказ орти мамлакатларида кенг тарқалган. Грек ёнғоғи – баланд бўйли кўп йиллик дарахт бўлиб, ёнғоқдошлар оиласига мансуб. Меваси – сохта данаклардир. Икки чаноқли данак ичида тўрт қисмлик мағзи жойлашган. Мағзи параш пўст билан қопланган. Август ойининг охирида етилади. Ёз давомида мева ривожланишини кузатиш мумкин. Мева тури данак, тўла етилганда қораяди, дарз кетади ва ички томонидан осон кўчади. У узоқ йил яшайдиган дарахт ҳисобланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WALNUTS ARE A SOURCE OF HEALTH AND WELL-BEING

Walnut (Juglans regia L.) is widely distributed in Central Asia, Caucasus and Trans-Caucasus countries. Walnut is a tall perennial tree belonging to the nut family. The fruit is false acorns. A four-part kernel is located inside a two-lobed seed. The core is covered with a soft skin. It will be held at the end of August. Fruit development can be observed throughout the summer. The fruit is a drupe, darkens when full, splits and is easily displaced from the inside. It is a long-lived tree.

Текст научной работы на тему «ЁНҒОҚ – САЛОМАТЛИК ВА ФАРОВОНЛИК МАНБАИ»

Research Focus (ReFocus) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

ЁНГОЦ - САЛОМАТЛИК ВА ФАРОВОНЛИК МАНБАИ Турсунбоев Хусайн Хабибулло ^ли

Наманган давлат университети талабаси E-mail: tursunboyevxusaynjon@ gmail. com https://doi.org/10.5281/zenodo.13825985

Грек ёнгоги (Juglans regia L.) - Урта Осиё, Кавказ ва Кавказ орти мамлакатларида кенг таркалган. Грек ёнгоги - баланд буйли куп йиллик дарахт булиб, ёнгокдошлар оиласига мансуб. Меваси - сохта данаклардир. Икки чанокли данак ичида турт кисмлик магзи жойлашган. Магзи параш пуст билан копланган. Август ойининг охирида етилади. Ёз давомида мева ривожланишини кузатиш мумкин. Мева тури - данак, тула етилганда кораяди, дарз кетади ва ички томонидан осон кучади. У узок йил яшайдиган дарахт х,исобланади.

Ёнгок дарахтлари тоглар, даралар, адир ёнбагирликларини мустах,камлашда ва дала х,имоячиси сифатида кулланилади. Яхши ривожланган илдиз системаси тупрокни ва тупрокдаги сувни ушлаб туради. Ёнгокзорлар ёмгир ва бошка сувларни тупрокда саклаш, тупрокни тутиб туришда мух,им рол уйнайди. Энг мух,ими, упирилишларнинг, тупрок емирилишининг олдини олади. Ёнгок ер танламайди, лекин намлиги уртача булган охакли кумлок-тошлок ерларда яхши усади.

Ёгочи юкори сифатли х,исобланади, шунинг учун мебельчиликда, мусика асбобларини ва курол кундокларини тайёрлашда, рассомчилик мах,сулотлари чикаришда ишлатилади. Усимликнинг хдмма кисмлари куп микдорда биологик фаол моддаларга бой. Ёнгокда 75% гача куриб коладиган мой, 20% оксил, Fe, Со тузлари, шакар, А, С, Е, Р, К ва В гурух витаминлар бор. С витамин микдори кора смородинага нисбатан 8 марта ва цитрус меваларига нисбатан 50 марта купдир. Ёнгок диет овкатланишда, авитаминоз вактида Fe ва Со тузи камайганда, организмни мустах,камлашда катта ахдмиятга эга. Калория буйича юкори навли бугдой нондан 2 марта кучли. C витаминга бой юкори калорияли озик-овкат мах,сулоти сифатида пишмаган ёнгокдан варенья ва маринадлар тайёрланади.

Баргларида - каротин, В1, С, РР-витаминлари, ошловчи моддалар, бактерицид хоссага эга булган буёвчи юглон моддаси хдмда эфир мойлари, алкалоидлар, фенолкарбон кислоталар, ошловчи моддалар, гликозидлар, кумаринлар, флаваноидлар, антоцианлар, хинонлар ва юкори ароматик углеводородлар мавжуд. Ёнгок баргларидаги С - витамин микдори ривожланиш давомида аста-секин ошиб боради ва вегетацион даврда максимумга етади. Барги ва пустлоги тиббиёт ва парфюмерияда кулланилади. Ёнгок экстракти бактерицид, шамоллашга карши, яра тузатувчи ва кайт килдирувчи хоссаларга эга. Барги, пустлоги ва кук мева пустлогидан ошловчи моддалар, кунгир буёк олинади. Ёнгок барги ва пустлогидан олинган буёк соч, ипак ва жунларни кора ранга буяйди, терида ёгни камайтиради, казгокни йукотади, сочни мустах,камлайди, корамтир ялтироклик беради. Агар шу экстрактга газанда экстиракти кушилса у микробга карши, мустах,камловчи ва тетиклаштирувчи хоссага эга. Ёнгок ва газанда ути экстракти кушиб тайёрланган шампун соч тукилиши олдини олади, сочни устиради, соч томирини мустах,камлайди. ва казгокни йукотади.

Барги июнда йигилади, бунда витамин С микдори 5% гача етади. Барглари чой ва тамаки суррогати сифатида ишлатилади. ^уритилган баргдан дамламалар, кайнатмалар,

17

Research Focus (ReFocus) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

суртмалар тайёрланади. Ёнгок пучоги - активланган кумир, кайрок тошлар, линолеум, тол (том ёпки) ишлаб чикаришда кулланилади.

Биз Наманган вилояти Минбулок туманида усадиган ёнгок органларида текшириш ишларини утказдик.

Усимлик органлари 2007 йил август ойида Минбулок тумани кишлогларидан терилди, барги, илдизи ва мевалари алохида килиб терилди ва соя ерда куритилди. Биринчи навбатда усимлик намлигини аникланди. Бунга сабаб, товаршунос тахлилига биноан доривор мах,сулотлар намлиги стандарт талабидан юкори булса, демак мах,сулотнинг сифати паст. Шунинг учун х,ам намликни аниклаш жуда мух,им. Авваламбор ёнгок пустлогининг намлигини улчадик, методика буйича пустлог намлиги 11,6% ни ташкил этди. Ёнгок барги билан шу тажриба кайтарилганда намлик 7,2% ни, илдиз тахлилдан утказилганда намлиги 8,4% ни ташкил килди.

Ёнгок пустлоги элемент таркибини аниклаганимизда таркибида магний, марганец, темир, никель ва макроэлементлардан калий, кальций, натрий, рух элементларига бойлиги тасдикланди.

Куриб утилганидек ёнгокнинг хамма кисмларидан турли максадларда фойдаланиш мумкин экан. Айникса ёнгокдан олинадиган турли малхамлар инсон саломатлиги учун физиологик фаол моддалар ва микроэлементларга бой, табиий даво манбаи экан. ^ишлок хужалигида фойдаланилмаётган лалми ерларда ёнгокзорларни барпо этиш табиий ресурслардан окилона фойдаланишнинг бир куринишидир.

18

Фойдаланилган адабиётлар

1. Х.Х.Холматов, У.А.Ахмедов. Фармакогнозия. Тошкент, Ибн Сино НМБ, 1995, 623 б.

2. ^.Х. Холматов, З.Х,. Х,абибов, Н.З Олимхужаев. Узбекистоннинг шифобахш усимликлари. Тошкент, Ибн Сино НМБ, 1991, 44 бет

3. D.Grosser, W.Teetz: Einheimische Nutzhölzer (Loseblattsammlung), Herausgeber: CMA und AG Holz, 1985, ISSN 0446-2114.

4. http://www.gardenia.ru/quests/quest_659.htm

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.