Научная статья на тему 'ГРЕК ЁНҒОҒИ (Juglans regia L.)НИНГ ДОРИВОРЛИК ХУСУСИЯТИ'

ГРЕК ЁНҒОҒИ (Juglans regia L.)НИНГ ДОРИВОРЛИК ХУСУСИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

614
61
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Грек ѐнғоғи / дориворлик хусусияти / фармацевтика / озиқовқат / Серотин.халқ табобоати / углеводлар / витамин / дамлама

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — М. Х. Эгамбердиев, И. А. Каримов, Д. Н. Рўзиқулов

Грек ѐнғоғи (Juglans regia L.) озиқ овқат саноатида, тиббиѐтда кенг ишлатиладиган доривор дарахт хисобаланади.Ёнғоқ дарахтини меваси ва мағзининг таркибида инсон организми учун фойдали бўлган элементлар мавжуд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ГРЕК ЁНҒОҒИ (Juglans regia L.)НИНГ ДОРИВОРЛИК ХУСУСИЯТИ»

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^

ГРЕК ЁНГОГИ (Juglans regia ^)НИНГ ДОРИВОРЛИК ХУСУСИЯТИ

М. Х. Эгамбердиев

Термиз агротехнологиялар ва инновацион ривожланиш институти ассистенти

И. А. Каримов

Термиз агротехнологиялар ва инновацион ривожланиш институти талабаси

Д. Н. Рузикулов

Тошкент давлат аграр университети ассистенти

АННОТАЦИЯ

Грек ёнгоги (Juglans regia L.) озик овкат саноатида, тиббиётда кенг ишлатиладиган доривор дарахт хисобаланади.Ёнгок дарахтини меваси ва магзининг таркибида инсон организми учун фойдали булган элементлар мавжуд.

Калит сузлар: Грек ёнгоги,дориворлик хусусияти,фармацевтика,озик-овкат,Серотин.халк табобоати,углеводлар, витамин,дамлама,

Хозирги вактда ахолининг жадал суратлар билан купайиши бир катор муаммоларни юзага келтирмокда. Шундай муамолардан бири бу ахолини туйимли озик-овкат махсулотларига булган талабни кондиришдир. Бу муамони бартараф этиш учун эса мавжуд ер майдонларидан унумли фойдаланиш ва юкори туйимлийлик даражасига эга булган усимликлар майдонини купайтириш зарур. [1].

Инсоннинг хаёт фаолиятида ёнгокнинг ахамияти жуда катта. Ёнгок меваси бошка мевалардан озикавий хусусиятларига кура юкори каллориялиги билан ажралиб туради. Ёнгок магзи каллориялилиги жихатидан мол гуштидан 7 баробар устун туради. Ёнгок магзида темир, фосфор, мис, серотин моддалари, 58-77 % ёг, 12-25 % оксил ва 5-25 % углеводлар мавжуд.

Уни истеъмол килган киши кувватини ошириб, асаб тизимининг фаолиятини меъёрлаштиради. Ёнгок мойи кондаги холестеринни камайтириб, юрак-кон томирларида тикинлар, буйрак ва ут пуфагида тош пайдо булишини бартараф этади. Баргидан тайёрланган дамлама халк табобатида меъда-ичак яллигланиши, ич кетиши, диабет ва бошкакасалликларни даволашдаишлатилади. Шу дамлама

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

497

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

билан тери сили ва бошка терикасалликлари, болаларнинг рахит ва ширинча касалликлари хамдатурли яралар даволанади, ангина ва гингивитда огиз чайилади.

Баргшираси темиратки, тери касалликларини даволашда кулланади. Кориногриганда ва кунгил айниганда ёнгок магзини истеъмол килишбуюрилади. Баргидан олинган юглон препарати (суртма, эритма васуспензиялар) илмий тиббиётда тери сили, экзема, сурункалиэпидермофития, темиратки, терининг юкумли, йирингли ва бошкакасалликларини даволаш учун кулланилади.

Ёнгокнинг хом мевасипустида юкори микдорда С витамини (2000 мг% гача) мавжуд булиб, унданС витамин концентрати тайёрланади, цинга ва бошка авитаминозкасалликларини даволаш хамда уларнинг олдини олишда ишлатилади.[3].

Грек ёнFOFи(Juglans regia L.) буйи 25-30 м га, диаметри 1-2 м га етадиган дарахт. Шох-шаббаси кенг, шарсимон. Шох ва новдаларининг пустлоги силлик, окиш пуст ташлаб туради. Барглари ток патсимон, буйи 40 см гача етади, 7-9 та баргчалари бор, учидагиси энг йирик, тубидагиси анча майда булади. Барглари хидли эфир мойи чикариб туради. Гуллари айрим жинсли, бир уйли. Барг ёзиш билан бир вактда (апрел ойида) гуллайди. Шамол воситасида четдан чангланади. Меваси битта ёки бир нечтадан туда булиб жойлашади.

Улар сентябр ойида етилади, кунгир-яшил, овал шаклда устки серет пусти меваси етилганда ёрилади. Ундан ёнгок осонлик билан ажралади, ёнгокнинг кобиги калин, устки томони чутир, оч-гишт рангда. Айрим навларининг кобиги юпка булиб, уларни чакиш анча осон, бундай навлар айникса диккатга сазовор. Магзи тусиклар билан кисмларга ажралади. Унинг таркибида 60-70% мой бор, С витаминга нихоятдабой. Магзи истеъмол килинади ва техникавий хусусиятлари юкори.[2].

Узбекистонда махаллий халк ёнгок деб атайдиган ёнгокмевали дарахтнинг номи (Juglans regia орех грецкий) булиб, у ёнгокдошлар (Juglandaceae) оиласига мансубдир. Ёнгок дарахти 20 м баландликка ва 1 -1,5 м диаметрга эга булиб, 100-150 йилгача усиб хосил беради. Сернам, унумдор тупрок шароитларида 300-400 йилгача яшаши мумкин. Ёнгок 70 ёшигача мул хосил беради, айрим тупларидан 300-350 кг гача хосил йигиб олинган. Уртача 150-200 кг хосил беради[4].

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti

y-tadqiq

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2017-йил 1-июнь ПК-3025-сон карори

2. Аблаев С.М., Юлдашов Я.Х. Маданий урмонлар. - Тошкент, 2008.

3. Кузнецов В. В. Орехоплодные культуры Узбекистана. Ташкент, 1938.

4. КдйимовАК., БердиевЭ.Т. Дендрология (дарслик) ёнгокдошлар (Juglandaceae) оиласиТошкент. Фан ва технология 2012. 135-141 бетлар

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.