Научная статья на тему 'Яширин иқтисодиётнинг моҳияти, сабаблари ва оқибатлари: назарий ёндашув'

Яширин иқтисодиётнинг моҳияти, сабаблари ва оқибатлари: назарий ёндашув Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
2784
416
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЯШИРИН ИқТИСОДИЁТ / КУЛРАНГ ИқТИСОДИЁТ / "ИККИНЧИ" ЯШИРИН ИқТИСОДИЁТ / СОЛИқ / КАПИТАЛ ОЛИБ ЧИқИШ / ВЫВОЗ КАПИТАЛА / EXPORT OF CAPITAL / ЕНЕВАЯ ЭКОНОМИКА / СЕРАЯ ЭКОНОМИКА / GRAY ECONOMY / "ВТОРАЯ" ТЕНЕВАЯ ЭКОНОМИКА / "SECOND" SHADOW ECONOMY / НАЛОГ / TAX / UNDERGROUND ECONOMY

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Муминов Нозим Гаффарович

Мақолада яширин иқтисодиётнинг асосий соҳалари, унинг ривожланиш сабаблари, ҳамда яширин иқтисодиётнинг ривожланиш оқибатлари ёритиб берилган.В статье описаны основные секторы теневой экономики, причины развития теневой экономики, а также последствия развития теневой экономики.The article describes the main sectors of the shadow economy, the causes of the shadow economy, and the effects of the shadow economy.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Яширин иқтисодиётнинг моҳияти, сабаблари ва оқибатлари: назарий ёндашув»

Муминов Н.Г.,

Мирзо УлуFбек номидаги Узбекистон Миллий университети «Иктисодиёт» факультети «Иктисодиёт назарияси» кафедраси мудири, иктисод фанлари номзоди, доцент

ЯШИРИН ИКТИСОДИЁТНИНГ МО^ИЯТИ, САБАБЛАРИ ВА О^ИБАТЛАРИ: НАЗАРИЙ ЁНДАШУВ

МУМИНОВ Н.Г. ЯШИРИН ИКТИСОДИЁТНИНГ МОЦИЯТИ, САБАБЛАРИ ВА ОЦИБАТЛАРИ: НАЗАРИЙ ЁНДАШУВ

Маколада яширин иктисодиётнинг асосий сох,алари, унинг ривожланиш сабаблари, х,амда яширин иктисодиётнинг ривожланиш окибатлари ёритиб берилган.

Таянч иборалар: яширин иктисодиёт, кулранг иктисодиёт, «иккинчи» яширин икти-содиёт, солик, капитал олиб чикиш.

МУМИНОВ Н.Г. СУЩНОСТЬ, ПРИЧИНЫ И ПОСЛЕДСТВИЯ ТЕНЕВОЙ ЭКОНОМИКИ: ТЕОРЕТИЧЕСКИЙ ПОДХОД

В статье описаны основные секторы теневой экономики, причины развития теневой экономики, а также последствия развития теневой экономики.

Ключевые слова: теневая экономика, серая экономика, «вторая» теневая экономика, налог, вывоз капитала.

MUMINOV N.G. ESSENCE, CAUSE AND CONSEQUENCES OF THE SHADOW ECONOMY: A THEORETICAL APPROACH

The article describes the main sectors of the shadow economy, the causes of the shadow economy, and the effects of the shadow economy.

Key words: underground economy, gray economy, «second» shadow economy, tax, export of capital.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 8

Жацоннинг деярли барча мамлакатларида яширин ицти-содиёт мавжуд булиб, унинг улуши турли мамлакатларда турлича. Олимларнинг яширин ицтисодиётга муносабат-лари цам турличадир. Баъзилар уни ицтисодий тарацциёт-га, давлат ицтисодиётининг бошцарувига салбий таъсир утказиши ва жиноий фаолият юритилишининг негизини ташкил цилишида тулалигича айблаб салбий бацоласа, бошцалар ицтисодиётнинг янги йуналишларига асос солув-чи ва инновациялар, авваламбор яширинча, кейин эса расмий тарацций этишини эътироф этадилар.

Яширин иктисодиёт нафакат иктисодий ижтимоий тузилмалар, жамиятдаги иктисо-дий муносабатларни уз ичига олувчи му-раккаб ижтимоий-иктисодий вокелик, балки, аввало, жамият томонидан назорат килиб булмайдиган, мамлакат ах,олисининг бир кисмини ташкил килувчиларнинг шах-сий ва гурух,ий манфаатларини кондириш, яъни катта микдорда кушимча даромад (фойда) олишни кузлаб давлат органлари бошкаруви ва назоратидан яширган х,олда, давлат ва нодавлат мулкидан х,амда икти-содий бойлик, тадбиркорлик кобилиятидан жиноий йул билан фойдаланишдир. У ошкор расмий иктисодиёт билан чамбар-час боFланган булиб, унинг таркибий кисмидир. Хар бир яширин фаолият бир-биридан тубдан фарк килади. Шунинг учун х,ам яширин иктисодиёт муаммоларини х,ал килиш учун унинг асосий сох,а ва сегмент-ларини курсатиб утиш лозим.

Яширин иктисодиёт (shadow economy) деб давлат х,исоби ва назоратидан ташк,арида ривожланадиган ва шу сабаб-дан расмий статистикада акс этмайдиган хужалик фаолиятига айтилади.

Яширин иктисодиёт сох,асидаги фаолият микёси ва характерининг узгарувчанлик чегаралари жуда кенгдир - жиноий фаоли-ятдан (масалан, наркобизнесдан) олинади-ган катта даромадлардан то тузатилган жумрак учун сантехник устани бир шиша арок билан «мукофотлаш»гача. Яширин фаолиятнинг турли хиллари сифат жих,атдан фаркланади. Шу сабабдан, яширин ик,ти-содиётнинг муаммоларини туFри тушуниб

етиш учун унинг асосий сегментлари ва секторларини ажратиш керак.

Яширин ицтисодиётнинг асосий со^а-лари. Яширин фаолиятнинг турларини фарклашнинг уч мезонидан фойдаланила-ди: уларни «ок» («биринчи», расмий) ик,-тисодиёт билан боFликлиги х,амда икти-содий фаолиятнинг субъектлари ва объект-лари. Шу нуктаи назардан яширин ик,ти-содиётни уч секторга ажратиш мумкин (1-жадвал):

• «иккинчи» («ок ёкалилар»),

• «кулранг» («норасмий»);

• «кора» («махфий») яширин иктисодиёт.

Яширин иктисодиётни урганиш ва тах,лил

этиш тахминан ярим асрдан буён давом этаётган булса х,ам, олимлар ва тах,лил-чиларда уни тах,лил килишнинг ягона ёнда-шуви х,анузгача мавжуд эмас. Масалан, инг-лиз тилидаги манбаларда «informal economy», «underground economy», «shadow economy», «black economy» каби атамалар-ни учратиш мумкин ва бу атамалар турли тадк,ик,отчиларда турли маънони англатади.

«Иккинчи» яширин иктисодиёт - бу «ок» иктисодиёт ишчи ва ходимларининг уз иш жойларида яширинча конун билан такик-ланган иктисодий фаолияти булиб, ушбу фаолият аввал яратилган миллий даромад-ни яширин кайта таксимланишига олиб ке-лади. Бу фаолият билан, асосан, бошкарув персоналидаги «салобатли одамлар» («ок ёкалилар») шуFулланганлиги сабабли яширин иктисодиётнинг ушбу тури «ок ёкали» деб номланади. Жамият нуктаи назаридан «иккинчи» яширин иктисодиёт х,еч кандай

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 8

1-жадвал. Яширин ик,тисодиётнинг фарк,ланиш мезони1

Асосий белгилари «Иккинчи» яширин иктисодиёт «Кулранг» яширин иктисодиёт «Кора» яширин иктисодиёт

Субъектлари Расмий («ок») иктисодиёт сектори менежерлари Норасмий бандлар Профессионал жиноятчилар

Объектлари Ишлаб чикаришсиз даромадни кайта таксимлаш Оддий товар ва хизматларни ишлаб чикариш Такикланган ва дефицит булган товар ва хизматларни ишлаб чикариш

«Ок» иктисодиёт билан боFликлиги «Ок» иктисодиёт билан ажралмас Нисбатан эркин «Ок» иктисодиётга нисбатан автономдир

янги товар ва хизматларни яратмайди. «Иккинчи» иктисодиётдан бир неча одамлар томонидан олинган наф (даромад) бошка одамларнинг йукотишлари эвазига амалга оширилади. «Иккинчи» яширин иктисодиёт - шахсий эх,тиёж ва давлат томонидан х,и-собга ва руйхатга олинмайдиган эх,тиёж-ларни кондириш максадида алох,ида фука-ролар уртасида ва уларнинг норасмий бир-лашмалари уртасидаги мустакил иктисодий муносабатлардир. Бу муносабатлар фукаро-ларнинг давлатнинг хужалик механизмида-ги хатолар, ах,оли талаблари, хох,ишлари инобатга олинмаслигига карши акс таъси-ридир.

Булар энг аввало:

а) соликларни тулашдан буйин товлашни ратбатлантирадиган даражада молия ва солик сиёсатининг заифлиги;

б) ноконуний ресурслар манбаларига таянишга мажбур этадиган даражада ри-вожланган бозор тизимининг мавжуд эмас-лиги;

в) х,аддан зиёд ва шу жумладан, конун-ларга хилоф равишда маъмурийлаштирил-ганлик.

«Кулранг» яширин иктисодиёт - конун томонидан такикланмаган, лекин руйхатга олинмайдиган товар ва хизматларни ишлаб чикариш ва реализацияси билан шутулла-нувчи иктисодий фаолиятдир. «Ок» икти-

1 Латов Ю.В., Ковалев С.Н. Теневая экономика: Учебное пособие для вузов. / Под. ред. д.п.н., д.ю.н., проф. В.Я.Кикотя; д.э.н., проф. Г.М.Казиахмедова. - М.: «Норма», 200б. -С. 15.

содиёт билан узвий боFлик булган ва унинг х,исобига текинхурлик килиб яшайдиган «иккинчи» яширин иктисодиётдан фаркли уларок, «кулранг» яширин иктисодиёт нис-батан мустакил фаолият юритади. Лицензия, солик ва бошкаларга кетадиган хара-жатлардан кочиш максадида хусусий ишлаб чикарувчилар атайлаб расмий руй-хатдан утишмайди ёки бу фаолият туFри-сидаги х,исобот умуман куриб чикилмайди. Бу тармокда мустакил ишлаб чикарувчилар ёки лицензияга эга булиш, солик тулаш ва бошка шу каби харажатлардан кочиб расмий х,исобга олинишдан онгли равишда буйин товлашади ёки бундай фаолият туF-рисида х,исобот умуман назарда тутилмаган булади.

«Кора» яширин иктисодиёт (уюшган жи-ноятчилик иктисодиёти) - конун томонидан таъкиклаб куйилган товар ва хизматларни ишлаб чикариш ва сотиш билан боFлик ноконуний иктисодий фаолиятдир. «Кора» яширин иктисодиёт расмий иктисодиётдан «кулранг» иктисодиётга нисбатан купрок равишда ажралгандир. Кенг маънода «кора» яширин иктисодиётга нормал икти-содий х,аётга туFри келмайдиган, уни буза-диган барча фаолият турлари киради. Бу фаолиятга факатгина зуравонликка асос-ланган кайта таксимлаш прилик, боскин-чилик, товламачилик) эмас, балки жамият-ни емирадиган товар ва хизматларни ишлаб чикариш х,ам (наркобизнес, кимор уйинлари, фох,ишабозлик, рэкет) киради.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 8

Бундай фаолият турларига расмий иктисодий х,аётда тулик инкор этилган, улар билан келиша олмайдиган расмий икти-содиётнинг бузилишига олиб келувчи хатти-х,аракатлар киради.

Ушбу таклиф этилаётган таснифлашни абсолютлаштириш керак эмас. Яширин иктисодиётнинг турли шакллари уртасида кескин чегара мавжуд эмас. Масалан, уюш-ган жиноий гурух,лар норасмий сектор кор-хоналаридан «улпон» йиFишлари ва уз-ларининг даромадларини оклаб олиш учун легал тадбиркорлар билан алокалардан фойдаланишлари мумкин.

Яширин иктисодиётнинг ривожланиш сабаблари. Яширин иктисодиётнинг ри-вожланиши, биринчи навбатда, давлат то-монидан иктисодиётни тартибга солишдаги заифлик натижасида вужудга келадиган му-носабат сифатида кабул килиниши керак. Тартибга солиш чекловларсиз булмайди. Пухта уйланмаган чекловлар уларга амал килмасликни юзага келтиради. Айникса, ушбу чекловларнинг урнини чекланаётган-ларга нисбатан маълум наф белгиланмаса, яширин иктисод эса шу билан бирга бирор наф келтирса. Яширин иктисодиётнинг куп турлари (масалан, солик тулашдан бош тортиш) давлат томонидан тартибга солиш-нинг камчиликлари: бошкарувнинг бюро-кратлаштирилганлиги, юкори солик ставка-лари ва х,.к. билан изох,ланади.

Шуни алох,ида таъкидлаб утиш жоизки, энг яхши марказлаштирилган бошкарув ти-зимига эга мамлакат х,ам яширин икти-содиёт х,ажмини камайтириши мумкин, аммо бутунлай йук кила олмайди. Энг паст солик ставкалари х,олатида х,ам маълум бир солик туловчилар солик тулашдан кочади.

Иккинчи томондан караганда, замона-вий яширин иктисодиёт факатгина бозор эркинлигини чеклаш натижасида вужудга келмаган, балки бозор муносабатларининг табиатидан х,ам юзага келгандир. Бозор хужалиги фойдани илох,ийлаштиришга, да-ромадга сиFинишга асосланган х,олда шакл-

лантирилади. Шу сабабдан бир лах,зада катта даромадга эга булиш имконияти юзага келганда баъзи инсонлар ёки инсонлар гурух,и жамият манфаатларидан узларининг манфаатларини юкори куйишади. Бойликка эга булиш иштиёки купрок «иккинчи» ва «кора» яширин иктисодиёт учун хосдир.

Яширин иктисодиётнинг ривожланиш оцибатлари. Яширин иктисодий фаолият окибатларини бир хил бах,олаш мумкин эмас. Яширин иктисодиётнинг купгина турлари (айникса «кулранг») расмий иктисодиётнинг ривожланишига тускинлик кил-масдан, балки унга кумаклашади.

Швейцария иктисодчиси Дитер Кассел бозор хужалигида яширин иктисодиёт ри-вожланишининг уч ижобий функцияларини ажратиб курсатган:

1) «иктисодий мойлаш» - конуний (расмий) ва яширин иктисодиёт уртасида ре-сурсларни кайта таксимлаш ёрдамида иктисодий конъюнктурада даражалар уртасидаги фаркларни текислаш (расмий иктисодиётда инкироз булган даврда иш-лаб чикариш ресурслари уз-узидан йук булиб кетмайди, балки «соя»га окиб утади ва инкироз тугагандан сунг расмий куринишга утади);

2) «ижтимоий амортизатор» - номакбул ижтимоий карама-каршиликларни юмша-тиш (хусусан, норасмий бандлик кам таъ-минланганларнинг моддий х,олатини енгиллаштиради);

3) «ичига урнатилган стабилизатор» -яширин иктисодиёт узининг ресурслари билан расмий иктисодиётни таъминлаб ту-риши (норасмий даромадлар расмий сек-торда товар ва хизматларни сотиб олиш учун фойдаланилади, айлантирилиб окла-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 8

1-расм. Яширин иктисодиёт самараларининг унинг микёсига бомиклиги1.

k Самаралар Позитив самара

/ А ^ У Натижавий самара

-^-W \ Нисбий катталик

Л

Негатив самара

ниб олган жиноятчилик капитали соликка тортилади ва х,.к.)2.

Аммо умуман олганда яширин иктисо-диётнинг жамиятга таъсири ижобийдан кура купрок салбийдир. Яширин икти-содиётнинг «иккинчи» ва «кора» турлари энг катта зарар келтиради. Бир томондан, жамият даромадларини нисбатан кам сон-ли имтиёзли гурух,лар (бюрократлар, мафия) фойдасига ноижтимоий кайта таксим-ланиши амалга оширилади. Иккинчи томондан, иктисодиётнинг марказлашган бошкарув тизими бузилади: кушиб ёзиш-лар х,укуматда янглиш фаровонлик х,иссини вужудга келтиради, аслида эса чукур ислох,отлар зарурдир; «яширин» бандлик, х,укуматнинг янги иш уринларини яратиш буйича х,аракатлари ишсизликни камайти-ришга олиб келмайди, аммо бюджет такчиллигини оширади ва х,.к. Яширин иктисодиётнинг х,ар кандай шаклининг ри-вожланиши хужалик этикасига путур етка-зади. Агар бу тенденциялар жуда чукур-

1 Латов Ю.В., Ковалев С.Н. Теневая экономика: Учебное пособие для вузов. / Под. ред. д.п.н., д.ю.н., проф. В.Я. Кикотя; д.э.н., проф. Г.М. Казиах-медова. - М.: «Норма», 2006. -С. 19.

2 К,аранг: Cassel D., Cichy U. The Shadow Economy and Economic Policy in East and West: A Comparative System Approach // The Unofficial Economy. Consequences and Perspectives in Different Economic Systems / Ed. By S. Alessandrini and B. Dallago. Gower, 1987. P. 140-141.

лашиб кетса, инсонлар умумкабул килинган «уйин коидалари» (умумий тартиб) тут-рисидаги тушунчани йукота бошлайдилар, «х,амма нарса мумкин» шиори остида яшай бошлайдилар, натижада жамият тартибсиз-лик ва бекарорликка юз тутади.

Яширин иктисодиётнинг позитив ва негатив самараларининг нисбати унинг микёсига ботлик булади (1-расм).

Позитив самара парабола буйича усиб боради, яъни яширин иктисодиётнинг нис-бий катталиги ошиб борган сари унинг усиш суръатлари секинлашиб боради. Аммо яширин иктисодиёт катталашиб борган сари негатив самара кескин усиш тен-денциясига эга булади. Бу х,олда натижавий самара аввалига ижобий (+) белгига эга булиб усиб боради (0А кисм), сунг унинг усиши тухтайди (А нуктаси), пасайиш жара-ёни бошланади (АВ кисм), ундан кейин натижавий самара салбий киймат (-)га эга булади, ва у жадал усиб боради (В нуктадан кейин).

Ушбу график модель яширин иктисодий фаолият микёсини назорат килишнинг мух,имлигини акс эттиради. Агар яширин иктисодиёт катталиги 0Ага тенг булса, жамият фаровонлиги максималлашади, чунки бу х,олда натижавий самара максимал да-ражадаги ижобий кийматга эга булади. Яширин иктисодиётнинг кенгайиб бориши

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 8

максимал чегараси 0В гача бориши мум-кин, бунда позитив ва негатив самаралар узаро суниб боради. Яширин иктисодиёт-нинг х,ажми ОВдан ошиб кетса жамият за-рар кура бошлайди.

Бозор муносабатларига утиш даврида МДХ, мамлакатларида юкори яширин (энг аввало юкори даражада криминаллашган) иктисодий муносабатлар тизими шакллана бошлади ва у бир катор хусусиятлари би-лан тавсифланади.

Биринчидан, яширин иктисодиёт катта улушга эга булиб, иктисодиётнинг доминант, норасмий ва Fайриx1укукий муносабатлар мух,им урин тутувчи секторига айла-ниб бормокда. Баъзи МДХ мамлакатларида давлат аппаратининг ёппасига коррупция-лашгани, х,укук ва суд тизими ролининг сустлиги, уларнинг маъмурий аппаратга, яширин молиявий капиталга тобелиги бу-гунги куннинг реал вокелигидир.

Иккинчидан, иктисодиёт сох,асида молиявий гурух,лар (кланлар) шаклланди. Улар йирик капитал куйилмаларини бошкаради-ган давлат х,окимияти органлари «каноти» остида булган х,окимият хужалик тузилмаси булиб, кенг куламдаги тадбиркорлик (энг аввало, тижорат) фаолияти билан шуFул-ланадилар. Уз фаолияти билан бу молия гурух,лари бозорда, асосий товар гурух,лари бозорида ва, айникса, ташки савдода ракобат курашини чеклайдилар. Яширин молия капиталининг иктисодиётдаги моно-пол х,укмронлиги оркали ута катта даро-мадларни олишнинг яна бир окибати ах,оли катта кисмининг кашшоклашувидир.

Учинчидан, яширин иктисодиётнинг ри-вожланиши окибатида мамлакатнинг бюджет тизими бузилади, унинг даромад ва ха-ражатларини такиклаш ёки камайтириш, чеклашлар юзага келади. Молия капитали гурух,лари бюджет маблаFларидан катта да-ромадлар олиш учун фойдаланадилар, бюджет маблаFлари ва давлат мулки буйича турли кинFир ишларни амалга оши-радилар, давлатни бундай шароитларда

молиявий муаммоларни х,ал килиш учун карз маблаFларини олишга мажбур этади-лар. Шу билан бирга, бу вокелик иктисодиётнинг реал сектори кискариши, кор-хоналар куп кисмининг синиши ва охир-окибатда, уларнинг деярли 30 фоизи бан-кротликка учрашига, учдан икки кисмини эса банкротлик поFонасига олиб келади.

Туртинчидан, яширин иктисодиёт мил-лий даромадни истеъмол килишига, фойда-нинг яширинча кайта таксимланишига олиб келади. Яширин даромадларнинг ортиб бориши, уларни яшириш ишбилармонларга хизмат курсатувчи ноишлаб чикариш ту-зилмаларининг юзага келишига сабаб булади. А^оли аксарият кисмининг турмуш фаровонлигини таъминловчи (халк истеъмол буюмларини ишлаб чикариш, соFликни саклаш, таълим ва ш.к.лар) иктисодиёт тармоклари ва ижтимоий сох,алари инки-розга юз тутади.

Бешинчидан, яширин иктисодиёт ва-киллари уз капиталининг асосий кисмини хорижга олиб чикиб жойлаштирадилар. Экспертларнинг фикрича, Россиядан олиб чикиб кетилган капитал 150-300 миллиард АКШ долларини ташкил килади1. Бу тизим баркарор равишда такрор ишлаб чикилади ва бу такрор ишлаб чикаришнинг бош ме-ханизми, шаклланган криминал молиявий капитал умумдавлат микёсида иктисодий-сиёсий карорлар кабул килишда амалда доминант ролига эга булиб, бошка барча хужалик субъектлари ичида юкори ракобатдош булади.

Яширин иктисодиёт авж олган шароитда хужалик субъектлари х,окимиятда, х,укукни му^офаза килиш органларида «х,имоячи»-лари йук булганлиги учун охир-окибатда банкротликка юз тутадилар. Корхоналар бозор иктисодиёти шароитида таваккалига ишлайдилар, итоаткор буладилар, тузилма-ларида солик ва туловларни уз вактида тулайдилар.

1 http://refru.ru/capital.pdf

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 8

Хулоса урнида шуни таъкидлаш лозимки, иктисодиёт хавсизлиги нуктаи назардан, яширин иктисодиётга оид тадкикотларни мунтазам олиб бориш лозим. Уни расмий-лаштириш борасида купрок маъмурий эмас, шундай иктисодий механизмларни ишлаб чикариш ва жорий килиш лозимки,

иктисодиётнинг барча субъектлари учун яширин иктисодиётда эмас, тулик расмий фаолият юритиш каттарок наф келтирсин. Бу масала барча Х,амдустлик давлатлари учун нафакат ута мураккаб, балки ута дол-зарб масаладир.

Адабиётлар:

1. Cassel D., Cichy U. The Shadow Economy and Economic Policy in East and West: A Comparative System Approach // The Unofficial Economy. Consequences and Perspectives in Different Economic Systems / Ed. By S. Alessandrini and B. Dallago. Gower, 1987. P. 140-141.

2. Латов Ю.В., Ковалев С.Н. Теневая экономика: Учебное пособие для вузов. / Под. ред. д.п.н., д.ю.н., проф. В.Я. Кикотя; д.э.н., проф. Г.М. Казиахмедова. - М.: «Норма», 2006.

3. Шестаков А.В. Теневая экономика: Учебное пособие. - М.: Издательский Дом «Дашков и Ко», 2000.

4. Попов Ю.Н., Тарасов М.Е. Теневая экономика в системе рыночного хозяйства: Учебник. - М.: «Дело», 2005.

5. http://refru.ru/capital.pdf

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 8

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.